Herdruk september 2008 Beste collega, Dit is een grondige herwerking van de vorige uitgave. De vernieuwing handelt niet in de eerste plaats over de leerinhoud want die is natuurlijk niet gewijzigd wel over de werkvormen. Meer zelfwerkzaamheid via verschillende soorten werkvormen, gelinkt aan proces- en attitudeevaluatie, meer ICT staan centraal. Om dit werk in goede banen te leiden werd een reeks nascholingen gegeven. Tijdens die nascholingen werd ter ondersteuning een deel leerkrachtgericht materiaal meegegeven alsook een module waarmee de uitgeverij deze vernieuwing steunt. Als je hiervoor nog interesse hebt, kun je je naam bij de auteur (cisse.vleminckx@telenet.be) opgeven. Op die manier kan bekeken worden of er genoeg interesse is voor nog een extra nascholing in Mechelen. Als je het vak van iemand binnen jouw school erft is het uiteraard toegestaan dat deze persoon je het nascholingsmateriaal gratis bezorgt. Veel succes in dit nieuwe schooljaar! I
II
Richtlijnen Kringen 2 Module 5 In deze herdruk wordt de vernieuwing doorheen de reeks Kringen ook voor deze module opgestart. De belangrijkste kenmerken zijn: meer zelfstandig (BZL) werk via verschillende werkvormen; meer proces- en attitude-evaluatie; meer vak- en jaaroverstijgend werk; meer aandacht voor de VOETen. De geïntegreerde aanpak van de leerinhoud, vaardigheden en attitudes met de werkvormen werd via een nascholingen toegelicht. Inhoudelijk is er in deze herwerking niet zo erg veel veranderd. Belangrijk is dat we starten met een eenvoudiger oefentype dan de interne overboekingen nl.: betalingen en inningen. Voor interne overboekingen werd er ook een boekhoudfiche voorzien zodat de leerlingen hier iets meer bij de hand worden gehouden. Met een PPT wordt de afdeling boekhouding en personeelszaken eerst overlopen. De functie in de onderneming wordt toegelicht en het verband met de andere afdelingen wordt gelegd. Dat gebeurt trouwens ook bij de andere afdelingen (zie deel 2). Er wordt ook even stilgestaan bij de geschiedenis en het historisch belang van de boekhoudafdeling. De afdeling boekhouding wordt ingeleid met een spel. In dit spel wordt het mechanisme van dubbel boekhouden aangeleerd op een manier die de leerlingen aan den lijve ondervinden. Bedoeling is dat de leerlingen het mechanisme van dubbel boekhouden op zich zeer goed beet hebben, vooraleer ze de typische boekhoudproblemen ontmoeten. Als iemand de regels van een kaartspel niet kent, kan hij niet mee kaarten. Zorg ervoor dat de leerlingen dit spel ook ernstige nemen en doe er zeker en vast een toets over. Ik heb in het boek een extra-oefening voorzien. De boekhoudfiches uit module 4 worden verder gebruikt. Twee belangrijke stappen worden hier genomen: 1 de redenering, die ze opbouwden in de vereenvoudigde boekhouding, leren omzetten in debiteringen en crediteringen, 2 het vervangen van de schrapmogelijkheid door zelf in te vullen zinsdelen. Het vakoverschrijdend werk met het elektronisch rekenblad wordt in dit deel ook belangrijk. De andere afdelingen dan de boekhoudafdeling worden momenteel herwerkt en verschijnen eenmalig in een apart deel. Ook de lay-out van het boek werd aangepast en het werd voorzien van meer foto s. Veel werkplezier. Cisse Vleminckx III
ENKELE AANDACHTSPUNTEN Gebruik rekeningen: Klasse en groep liggen nauwkeurig vast door de MAR. Bij de vorige herdruk werd het rekeningenstelsel aangepast aan de rekeningnummers en benamingen van het leerplan van handel en handel/talen. Bedoeling is een naadloze overgang op dit vlak mogelijk te maken als een leerling van onderwijsniveau verandert. Een mooie doelstelling, niet? Overdracht rekeningen naar volgend hoofdstuk Er was kritiek op het werken met tussentijdse balansen. Deze piste werd verlaten. De rekeningen worden gewoon van het éne naar het andere hoofdstuk overgedragen. Van een aantal rekeningen werd het beginsaldo reeds berekend, van andere moet het nog berekend worden. De schikking van de rekeningen werd aangepast. Het aantal rekeningen werd uitgebreid zodat het mogelijk is alle actief- en kostenrekening links op een blad te schikken, alle passief- en opbrengstenrekeningen rechts. Btw-listing Het nieuwe model van btw-listing werd in deze herdruk opgenomen. De btw-administratie omschrijft het bedrag exclusief btw als zijnde het bedrag van de verkochte handelsgoederen btw niet-inbegrepen. Terugstuurbare verpakking blijft in dit bedrag inbegrepen. Met het disconto mag rekening gehouden worden. De klantenkaarten in dit boek zijn uiteraard op deze definitie gebaseerd. Btw-aangifte De elektronische btw-aangifte wordt een verplichting. Tot hiertoe is het niet mogelijk om een didactische elektronische aangifte in te vullen. We werken dus op een papieren versie van het digitale document. Bij het ter perse gaan van dit boek is de uitgebreide toelichting bij de btw-aangifte nog steeds niet klaar. Tot nog toe werd voor het begrip exclusief btw uitgegaan van dezelfde definitie dan bij de btw-listing. In de nieuwe btw-aangifte werd voor de roosters 81, 82 en 83 echter het begrip exclusief btw niet meer opgenomen. Uit mondelinge contacten met de btw-administratie blijkt dat men de bedragen niet meer met inbegrip van de terugstuurbare verpakking ziet. Vanwaar deze vaagheid? De btw-administratie voert een systematische controle uit op de ingediende btw-aangiften. Daar de aankopen enkel per soort worden opgevraagd en niet per btw-percentage beperkt de controle zich tot: rooster 59 < (roosters 81 + 82 + 83) x 21 %. Deze extreem oppervlakkige controle heeft er voor gezorgd dat de definitie voor deze roosters nooit helemaal is uitgevlooid geweest. Bij een uitgebreide controle van de boekhouding van de handelaar zal men uiteraard nagaan of de betrokkene geen euro teveel heeft afgetrokken. Kwaliteitszorg Deze wijzigingen zijn ook het resultaat van kwaliteitszorg. Op- of aanmerkingen, kritiek of suggesties kun je altijd kwijt bij cisse.vleminckx@telenet.be. IV
Indeling ondernemingen De indeling van de ondernemingen werd aangepast aan de Europese richtlijn. Ook de indeling van de vzw s werd aangepast aan de nieuwe wetgeving. Rode-draadoefening Doorheen de leerstof van de boekhoudafdeling loopt een oefening van hoofdstuk naar hoofdstuk. Bij de winkelverkopen hoort alleen de eerste verrichting tot deze oefening. Een beetje spijtig maar anders moesten alle data terug worden opgeschoven. Btw op creditnota s kan men als een + rekening zien (btw van de uitgaande facturen + btw van de inkomende creditnota s en andersom = werkwijze op de btw-aangifte) of als een rekening (btw van de uitgaande facturen btw van de uitgaande creditnota s; eveneens zo voor de inkomende documenten). In de integratieoefening kwam dit anders aan bod dan in de rest van het boek. We hebben dit veranderd. Nu sluit het ook naadloos aan bij Kringen 3. Excel = vakoverstijgend werken = een tussenstap naar een boekhoudpakket (een tussenstap waarin de leerlingen wel nog altijd zicht hebben op de uitgevoerde bewerkingen). In het derde jaar hebben de leerlingen de mogelijkheid om een aantal oefeningen in Excel op te lossen. Dit betekent dat de computer een aantal berekeningen in hun plaats maakt. Dat betekent ook dat er hogere eisen worden gesteld naar correctheid, naar het vakoverstijgend gebruik van Excel en naar de verklaring van de ingevoerde formules in de beveiligde cellen. Dit jaar trek ik deze werkwijze door naar een aantal oefeningen in module 4. In module 5 staat de beginsituatie van de integratieoefening helemaal in een Excel-document. Dit betekent dat de totalen van de rekeningen automatisch worden gemaakt. En dat de controle rechts onderaan het document ook wordt gemaakt (alle debetbedragen alle creditbedragen = 0). De leerlingen kunnen best na elke boeking nagaan of dit bedrag nog altijd gelijk aan 0 is. Ze zullen ook wel beseffen dat een verschil op het einde van de volledige oefening heel wat opspeurwerk zal vragen. Nog vakoverstijgend werken Door vakoverstijgend afspraken te maken met de collega van PAV of zakelijke communicatie, kan men de lestijden voor telefonie en vergaderingen wat beperken.. Kring 4 Het lag ook in mijn bedoeling Kring 4 wat uit te breiden, aan te tonen dat er in de non-profit sector ook telefonie, boekhouding, vergadering voorkomt. Daar we nu al met een tijdstekort sukkelen om de leerstof gezien te krijgen, heb ik dit voorlopig niet opportuun geacht. Draaiboeken met correctiesleutels Het werken met draaiboeken met correctiesleutels werd in het derde jaar uitgebreid. Het is de bedoeling om daar ook in module 5 een geschikt hoofdstuk voor te zoeken. Sommige van de hierboven beschreven zaken gaan in de richting van modularisering. Cisse Vleminckx V
Hoe werken met module 5 en 6? Module 5 werd zoals je zelf al wel zult opgemerkt hebben - opgebouwd rond de afdelingen van de onderneming. De magazijnafdeling wordt in twee gesplitst. Ze komt in actie na de aankoopafdeling en nog eens na de verkoopafdeling. De boekhoudafdeling krijgt uiteraard ruime aandacht doordat we daar de dubbele boekhouding zullen aanleren. Ook het klassement wordt herhaald en uitgebreid met enkele nieuwe regels. Weerom toepassingen in module 5, theorie in module 6. Daar het leerplan ook wil opleiden voor het beroepsprofiel van magazijnier, komt dit ook ruim aan bod. Verder bevat module 6 nog enkele overzichten i.v.m. de documentenstroom doorheen de afdelingen, de taken van de afdelingen en een overzicht van de drie beroepsprofielen. Module 6 vraagt ook meer doe-activiteit van de leerlingen. VI
OFFISCO Vilvoordsesteenweg 188 1120 BRUSSEL Tel. 02 668 55 20 Fax 02 668 55 29 info@offisco.be www.offisco.be ONDnr. BTW BE 0403.058.952 RPR Brussel Fortis 218-4700967-37 IBAN BE35 2184 7009 6737 BIC GEBABEBB ING 310-0260783-36 IBAN BE46 3100 2607 8336 BIC BBRUBEBB Datum: Nummer: FACTUUR Code Omschrijving Hoeveel- Eenheids- Totaal Btw % heid prijs % Goederen Handelskorting % Netto Kosten MvH BTW 6 12 21 MvH Btw Terugstuurbare verpakking TE BETALEN + + = VII
OFFISCO Vilvoordsesteenweg 188 1120 BRUSSEL Tel. 02 668 55 20 Fax 02 668 55 29 info@offisco.be www.offisco.be ONDnr. BTW BE 0403.058.952 RPR Brussel Fortis 218-4700967-37 IBAN BE35 2184 7009 6737 BIC GEBABEBB ING 310-0260783-36 IBAN BE46 3100 2607 8336 BIC BBRUBEBB CREDITNOTA Factuurnummer: Datum: Code Omschrijving Hoeveel- Eenheids- Totaal Btw % heid prijs Credit wegens Betreft factuurnr.: % Goederen Handelskorting % Netto Kosten MvH Btw 6 12 21 MvH Btw Terugstuurbare verpakking TE CREDITEREN + + = VIII
OFFISCO Vilvoordsesteenweg 188 1120 BRUSSEL Tel. 02 668 55 20 Fax 02 668 55 29 info@offisco.be www.offisco.be ONDnr. BTW BE 0403.058.952 RPR Brussel Fortis 218-4700967-37 IBAN BE35 2184 7009 6737 BIC GEBABEBB ING 310-0260783-36 IBAN BE46 3100 2607 8336 BIC BBRUBEBB Datum: Nummer: VERZENDINGSNOTA Klantnummer: Nummer bestelbon: Datum bestelbon: Code Omschrijving Hoeveelheid BOE41EK Ergonomisch kantoormeubilair 12 BOE29FK Het functionele kantoor 12 21003202 Ergorollo 5 21003207 Flexirollo 5 SPG180 Glazen scheidingspanelen 180 x 200 cm 4 10026K28 Mobiel kantelbord 1 Handelskorting 2 % Vervoerskosten 30 EUR Terugstuurbare verpakking 20 EUR Te betalen: 31 december 20.. Voor ontvangst: Getekend: Datum: 21 december IX
FICHE 1: Facturen en creditnota s Het totaalbedrag van de factuur/creditnota betekent een vermeerdering/ vermindering van de schuld/vordering ten overstaan van de leverancier/ klant/eigenaar. APKO + De uitgesplitste bedragen: Het bedrag van de goederen of diensten betekent een vermeerdering/ vermindering van de bedrijfskosten/bedrijfsopbrengsten/vaste activa. APKO + DC Het bedrag van de doorgerekende kosten betekent een vermeerdering/ vermindering van de bedrijfskosten/bedrijfsopbrengsten/vaste activa. APKO + DC De btw betekent een vermeerdering van de vordering/schuld ten overstaan van de overheid. APKO + DC De terugstuurbare verpakking betekent een vermeerdering/vermindering van de schuld/vordering ten overstaan van de klant/leverancier. APKO + DC Het privégedeelte incl. btw betekent een vermeerdering/vermindering van de schuld/vordering ten overstaan van de eigenaar. APKO + DC DC Totaal D C X
FICHE 2: Betaling en inning Het totaalbedrag betekent vermeerdering/vermindering van de schuld/vordering D C ten overstaan van de leverancier/klant/eigenaar/overheid. APKO + DC De uitgesplitste bedragen: Een vermeerdering/vermindering van onze financiële middelen in kas/bij de bank/post. APKO + DC (later) De financiële korting betekent een kost/opbrengst (een correctie op onze kost/opbrengst geboekt bij de aan- of verkoop). APKO + DC Totaal XI
FICHE 3: Voorraadwijziging De voorraadwijziging betekent enerzijds een vermeerdering/vermindering van voorraad. De voorraadwijziging betekent anderzijds een vermeerdering/vermindering van de kosten/opbrengst (bedrijfsopbrengst = vermindering bedrijfskost). XII
FICHE 4: Afschrijving De afschrijving betekent enerzijds een vermeerdering/vermindering van de vaste activa. De afschrijving betekent anderzijds een vermeerdering/vermindering van de kosten/opbrengsten. XIII
FICHE 6: Interne overboeking D C Het geld vermeerdert/vermindert in de kas/op de post- of bankrekening A PKO + DC Het geld vermeerdert/vermindert op de wachtrekening (= geld onderweg) APKO + DC Totaal XIV
FICHE 1: Facturen en creditnota s D C Het totaalbedrag van de betekent een van de ten overstaan van de. A PKO + DC De uitgesplitste bedragen: Het bedrag van de goederen of diensten betekent een van de. APKO + DC Het bedrag van de doorgerekende kosten betekent een van de. APKO + DC De btw betekent een vermeerdering van de ten overstaan van de. APKO + DC De terugstuurbare verpakking betekent een van de ten overstaan van de. APKO + DC Het privégedeelte incl. btw betekent een van de ten overstaan van de eigenaar. APKO + DC Totaal XV
FICHE 2: Betaling en inning D C Het totaalbedrag betekent van de ten overstaan van de. APKO + DC De uitgesplitste bedragen: Een van onze financiële middelen in. APKO + DC (later) De financiële korting betekent een (een correctie op onze kost/opbrengst geboekt bij de aan- of verkoop). APKO + DC Totaal XVI
FICHE 3: Voorraadwijziging De voorraadwijziging betekent enerzijds een van voorraad. De voorraadwijziging betekent anderzijds een van de (bedrijfsopbrengst = vermindering bedrijfskost). XVII
FICHE 4: Afschrijving De afschrijving betekent enerzijds een van de vaste activa. De afschrijving betekent anderzijds een van de. XVIII
FICHE 5: Andere D C APKO + APKO + APKO + APKO + APKO + DC DC DC DC DC Totaal XIX
FICHE 6: Interne overboeking D C Het geld in de kas/op de post- of bankrekening A PKO + DC Het geld op de wachtrekening (= geld onderweg) APKO + DC Totaal XX
B a l a n s A P XXI
Proef- en saldibalans Rekeningnr. Naam rekening Voorlopige proefbalans Voorlopige saldibalans D C D C XXII
HET ONDERNEMINGSRESULTAAT 20X1 XXIII
XXIV
XXV