Zoeken naar de plaats van Water in de Omgevingswet Marleen van Rijswick Maestr eau bijeenkomst Waterschap Hunze en Aas 25 september 2014
Waarom een Omgevingswet? De rode draad Vergroten inzichtelijkheid, voorspelbaarheid en gebruiksgemak van omgevingsrecht Samenhangende benadering van de leefomgeving Actieve benadering voor bereiken doelen voor de leefomgeving Vergroten bestuurlijke afwegingsruimte & meer gebiedsgericht maatwerk Verbeteren en versnellen besluitvorming Gaat dat lukken met de Omgevingswet? Zijn de vooronderstellingen wel juist? En gaat dat ook voordelen opleveren in het waterspoor?
Wetgevingstraject Wetsvoorstel: nu bij de Tweede Kamer Uitvoeringsregelgeving: in de maak Omgevingsbesluit: in de maak Besluit kwaliteit leefomgeving: in de maak 2 x Besluiten activiteiten in de leefomgeving: in de maak Invoeringswetgeving: wordt erg belangrijk omdat dan nog nieuwe delen worden ingevoegd
Uitgangspunten Paradigmawisseling : van bescherming via werende benadering naar beleidscyclus met continue zorg voor bescherming en ruimte voor ontwikkeling (actief) gelijkwaardig beschermingsniveau aansluiten bij Europese wet- en regelgeving Zie p. 15 Wettenbundel Omgevingswet: een nieuwe wet is niet genoeg >> verandering cultuur van bestuurders en ambtenaren nodig doorpakken Gaat dat lukken? Kunnen we er nu al iets zinnigs van zeggen of is nog te veel onduidelijk?
Advisering (Raad van State, CAW) Steun voor samenhangend, eenduidig en inzichtelijk stelsel, maar: meer zicht op inhoud nodig (voorontwerp liet heel veel open ) positie parlement (veel delegatiemogelijkheden) balans flexibiliteit en rechtszekerheid (mijns inziens het grootste probleem) Begrip voor fasering, koppeling amvb s en invoeringswet (was ook eerder voorlichting van de RvS)
Wat is er gedaan met advisering? 1. Meer sturing door wet en parlement Uitwerking materiele normstelling door regering maar met voorhangprocedure Normering van regelgevende bevoegdheden Meer inzicht in verhoudingen bestuursorganen en bevoegdheidsverdeling (zie bv art. 2.3: subsidiariteit) 2. Vergroten kenbaarheid en procedurele waarborgen Inkadering flexibiliteitsinstrumenten, zie p. 161 wettenbundel Ow: in de uitvoeringsregelgeving zal meer houvast worden gegeven. Versterken procedurele waarborgen en rechtsbescherming
Reikwijdte wetsvoorstel Integraal kader voor plaatsgebonden activiteiten van burgers, bedrijven en overheden in de fysieke leefomgeving Eigen karakter waterstaatsrecht? Publieke werken Deltawet zit niet in de Omgevingswet Fysieke leefomgeving Activiteiten die daarvoor gevolgen (kunnen) hebben Gebiedsgericht
Wat is de fysieke leefomgeving en waar zit de relevantie voor het Waterrecht? De fysieke leefomgeving omvat in ieder geval: bouwwerken infrastructuur watersystemen water bodem lucht landschappen natuur cultureel erfgoed
Verantwoordelijkheden Memorie van toelichting heeft passages over publieke en private verantwoordelijkheden. De Omgevingswet geeft de grenzen van de publieke verantwoordelijkheid aan Grotere rol voor private verantwoordelijkheid (denk aan awareness gap in waterbeheer, water in stedelijk gebied, wonen buitendijks etc): algemene zorgplicht (art. 1.6 en 1.7) Vertrouwen als kernbegrip Geen artikelen die algemene taken van de diverse overheden zo volledig mogelijk verwoorden (p. 209,211 wettenbundel Omgevingsrecht) Maar zie afdeling 2.4 (functionele waterschappen) Rijk of provincie kunnen delen waterbeheer bij gemeente leggen (hoe geclausuleerd?)
Formele doelstelling Omgevingswet Beschermen en benutten van fysieke leefomgeving Maar motto is: ruimte voor ontwikkeling, waarborgen voor kwaliteit >> focus op versterken economie, ruimte bieden voor publieke en private initiatieven Artikel 1.3 (maatschappelijke doelen van de wet) Deze wet is, met het oog op duurzame ontwikkeling, gericht op het in onderlinge samenhang: a. bereiken en in stand houden van een veilige en gezonde fysieke leefomgeving en een goede omgevingskwaliteit, en b. doelmatig beheren, gebruiken en ontwikkelen van de fysieke leefomgeving ter vervulling van maatschappelijke functies. Herkenbaar van artikel 2.1 Waterwet: introduceren we dezelfde discussie als met het toetsingskader van de Waterwet (brede kijk)? Zie ABRvS 25 juni 2014, 201400744/1/A4 en ABRvS 14 augustus 2013, AB 2013/318
Bestuurlijke taakverdeling: handhaven van bestaande verdeling (afd. 2.4) Subsidiariteit (heette vroeger decentralisatie) en coactorschap Primair verantwoordelijk: waterschappen en gemeenten: bij een taak hoort een bevoegdheid: ook indien er 1 besluit wordt genomen blijven er sturingsmogelijkheden voor andere overheden Provincie: verbinden en regisseren Rijk: beleidsvorming en bevoegd indien de schaal daarom vraagt Meer centralisatie indien noodzakelijk voor: gelijk speelveld, doelmatigheid, doeltreffendheid> uniforme uitvoering, borgen deskundigheid, voorkomen van probleem- en kostenafwenteling op andere overheden
Instrumenten I Beleidsontwikkeling omgevingsvisie programma (incl. programmatische aanpak) Waar is het gemeentelijk rioleringsplan? Beleidsdoorwerking instructie(regels) (tbv omgevingswaarden, beoordeling vergunningen) Hoe gaat dit uitpakken in lagere regelgeving? Geen koppeling omgevingswaarden met besluiten maar koppeling via instructieregels en beoordelingsregels omgevingsvergunningen >> afwachten dus. Zie artikel 2.33 lid 2: instructies aan waterschap ook voor projectbesluit als dat nodig is met het oog op een evenwichtige toedeling van functies aan locaties Waar is de watertoets?
Instrumenten II Normering Omgevingsplan algemene regels in waterschapsverordening en omgevingsverordening, algemene rijksregels Toestemmingen Omgevingsvergunning (H5) art. 5.3 en 5.9 is watervergunning, projectbesluit (sneller en beter aanpak), geen eenvoudig projectbesluit voor kleinere activiteiten (wilde UvW)> daarvoor geldt een omgevingsvergunning/vergunning eigen werk art. 5.7: wanneer een aparte watervergunning? Ondersteunend gedoogplichten, handhaving, monitoring, informatie, etc. Geen beginselen in de Omgevingswet
Normering van regelgevende bevoegdheden Bij alle inhoudelijke delegatiegrondslagen: bevoegdheden begrensd door specifieke belangenkaders: waarborgen veiligheid, bescherming gezondheid, etc. Bij toetsingskaders vergunningverlening, algemene regels etc. Verder: internationale verplichtingen zichtbaar in wet voorhangprocedure
Bevoegdheidsverdeling tussen bestuursorganen gemeente (en waterschap) voorop (tenzij) Taken gemeenten (art. 2.16) en waterschap: art. 2.17 (maar pas op: art. 2.18 lid 2: provincie kan waterbeheer bij omgevingsverordening ook aan andere openbare lichamen opdragen) subsidiariteit verankerd, behoud van bestaande begrippen provinciaal en nationaal belang (maar zijn die begrippen dat duidelijk? Is bij water bijna altijd het geval - begrenzing instructiebevoegdheden - regeling hoofdlijnen bevoegd gezag voor algemene regels, vergunningverlening en handhaving
Flexibiliteitsinstrumenten (en inkadering) Zie overzicht p. 53 wettenbundel Omgevingswet maatwerk gekoppeld aan specifieke belangenkaders (art. 4.5): Regionale maatwerkregels: strenger én soepeler Individuele maatwerkregels: idem s&s gelijkwaardigheid: voorafgaande toestemming procedurele waarborgen experimenten
Rechtsbescherming afschaffen lex silencio positivo beroep tegen alle regels omgevingsplan waarborgen bij andere bevoegdheden?
Waar is water? I Algemeen: MvT algemeen, hoofdstuk 5.6 (p. 60) Goed waterbeheer is randvoorwaarde voor een goede leefbaarheid Waterbeheerder (ws) verantwoordelijk dat waterdoelstellingen worden verwezenlijkt Eigen instrumentarium; eigen vergunning en handhavingsbevoegdheid (H5 en 18 Ow) Uitgangspunt blijft integraal waterbeheer met de daarbij behorende bestaande instrumenten (P. 151) Rijkswaterplannen en strategische delen van regionaal waterprogramma gaan op in omgevingsvisie, verder blijft er (itt bestuursakkoord water) een regionaal waterplan ivm Europese verplichtingen en 6-jaarlijkse herziening
Waar is water? II Geen watertoets, geen wettelijke verankering waterakkoorden maar art. 2.2: algemene samenwerkingsen afstemmingsverplichting moet voldoende zijn! Is dat zo? Doorgeschoven naar motiveringsvereisten in uitvoeringsregelgeving Overgangsregeling in invoeringswet tot 2020 voor gemeentelijk rioleringsplan, daarna facultatief Peilbesluit en legger (zie afd. 2.6): hoeven niet in keur te worden opgenomen, beperkingengebieden wel in de keur, maar niet in de legger Waterbeheerplan heet waterbeheerprogramma of regionaal waterprogramma
En wat verder? Wet natuurbescherming gaat volledig op in Omgevingswet (op moment van inwerkingtreding Ow) wijziging Algemene wet bestuursrecht (coördinatieregeling) participatie bij projecten van publiek belang
Voordelen volgens I&M Inhoudelijke stroomlijning en vereenvoudiging van regels Overzichtelijke gereedschapskist Verbrede toepassing goed werkende instrumenten Samenhangende benadering van de fysieke leefomgeving Actieve benadering voor bereiken doelen voor de leefomgeving Grotere bestuurlijke afwegingsruimte, meer gebiedsgericht maatwerk Wat vindt u hier van? Cruciaal: een goed vervolg in uitvoeringsregelgeving en de uitvoering in de praktijk.