Beperkt leervermogen? Foutloos Leren! Dr. D. Boelen Klinisch neuropsycholoog
Leren en leervermogen Voor leren is nodig. Gezonde hersenen? Meest belemmerend voor het leren bij hersenaandoening: Geheugen- en aandachtstoornissen Executieve functiestoornissen
Leren = veranderingen in de hersenen Geheugen = voorwaarde om te leren Geheugen = opnemen, opslaan en opdiepen van kennis, vaardigheden en indrukken
Informatieverwerking Input Verwerking Output zintuigen hersenen reactie Aandacht Bij mensen met NAH: traag!
ONBEWUST/AUTOMATISCH BEWUST Niet één geheugen, maar: Wat heb je bij je laatste bezoek aan Amsterdam gedaan? Wie zijn er op bezoek geweest Wat is de hoofdstad van Nederland? Welk jaar is het nu? Vul dit woord aan: AM_T_R M Gewenning: overvliegende vliegtuigen Associaties: geur van appeltaart oma Leren fietsen De weg vinden
Executieve functies doelen stellen plannen maken initiatief nemen plannen doelgericht uitvoeren overzicht houden gedrag controleren en reguleren aansturen aandacht en geheugen: leren Nodig in situaties die niet op automatisme gaan: complex nieuw flexibiliteit en aanpassing ongestructureerd
Executieve stoornissen Cognitieve kenmerken: Aandacht: afgeleid Flexibiliteit Nadenken, redeneren, oplossen Plannen Communicatie: chaotisch Leren: foutenregistratie Emotionele en gedragskenmerken: Zelfinzicht Ongeremd - impulsief vs. geremdapathisch Inlevingsvermogen Sociaal gedrag: de plank misslaan Geen ordening of dosering in gedrag en emoties
Executieve stoornis Self-monitoring pt is niet in staat om gebruik te maken van feedback en toetst zichzelf onvoldoende: verminderde zelfwaarneming en ziet ook niet effect van zichzelf op anderen. Gebrekkige self-monitoring is reden waarom pt niet spontaan van ervaring en/of fouten leert!! De foutregistratie doet het niet goed en de zelfregulatie is gebrekkig.
Is dit dan waar bij NAH?
Gevolgen voor leren Je kunt dus niet zomaar beginnen met leren Eerst cognitie en gedrag bepalen: geheugen, aandacht, tempo, EF intact/gestoord? Dan bepalen: hoeveel leervermogen? Welk leerniveau? Dan pas: hoe leer ik iemand iets?
Het leren van vaardigheden Nieuwe, (deels) onbekende taak: Beginnen met de taak Er treden fouten op Fouten detecteren Fouten corrigeren Verder gaan met de taak Net zolang totdat de taak volbracht is Later ophalen van de leerervaring : terughalen van fouten ook belangrijk voor succesvolle taakuitvoer
Principe van foutloos leren Fouten die tijdens leren optreden worden automatisch opgeslagen Bij mensen met goed (bewust) geheugen worden deze automatisch gecorrigeerd, bij patiënten met geheugen- en EFstoornissen niet Het voorkómen van fouten tijdens leren verbetert de prestatie
Optimaliseren lerend vermogen Vaardigheden: complexe taken zoals (nieuwe) magnetron, koffiezetapparaat e.d. gebruiken, of ADL-taken, route leren, etc Opdelen in deelstapjes Deelstapjes oefenen Deelstapjes aan elkaar schakelen als een keten De ene stap roept als het ware de volgende stap automatisch op Foutloos aanleren
Foutloos Leren, hoe doe je dat? Deelstappen voordoen Instructies bij iedere stap De situatie zo inrichten dat alleen het juiste antwoord gegeven kan worden: fouten voorkomen Gebruik geheugensteuntjes en cues (omgevingsaanpassing) Fouten en aarzelingen: onmiddellijk ingrijpen Belonen Herhalen inslijpen Succes garanderen, prettige leerervaring
Foutloos leren, wat je niet moet doen: Laten gokken of raden Cliënt zelf laten uitzoeken / proberen Wachten tot fouten zijn gemaakt Achteraf corrigeren en bijsturen, feedback Afwijken van routines/geleerde taken Dus, de therapeut begeleidt de cliënt foutloos door de activiteit heen. Therapeut is verantwoordelijk voor leerprestatie!
Foutloze bejegening: FL als contactmethode Context creëren waarin pt veilig (dwz foutloos) kan functioneren: Geen open vragen stellen, maar meer suggestieve / sturende Juiste cues bieden Structuur bieden Pt niet laten zwemmen / beredeneren / uitproberen Niet laten gokken of raden, geen ontdekkend leren Afleiding voorkomen, rustige omgeving Consequente aanpak: alle neuzen in het team dezelfde kant op Niet afwijken van routines / geleerde taken
www.foutloosleren.nl
filmpje
Dank voor uw aandacht Vragen? Met dank aan: Prof. Roy Kessels Prof. Luciano Fasotti Dr. Dirk Bertens Drs. Maartje de Werd