Adviescommissie 9 november 2010 Dagelijks bestuur 18 november 2010 Algemeen bestuur 9 december 2010 Aantal bijlagen: 4 Agendapunt: 10 Onderwerp Uitvoeringsprogramma Landschap Waterland 2011-2015 Het algemeen bestuur besluit 1. Zich realiserende dat de economische en financiële situatie een zeer kritische houding vraagt ten aanzien van nieuwe voorzieningen, het uitvoeringsprogramma Landschap Waterland 2011-2015 vast te stellen als concrete richtlijn voor de inzet van Landschap Waterland in de voorliggende periode; 2. Voor de selectie van nieuwe projecten of vervolgprojecten de volgende hoofduitgangspunten en criteria aan te houden: passend binnen het bestaande beleidskader van Landschap Waterland; prioriteitstelling afhankelijk van benodigde investering (lage investering), beheer (geen of lage beheerkosten), toegevoegde waarde en haalbaarheid; aansluiting bij prioriteiten lokale besturen regio. 3. Op basis van de criteria van het vorige besluitpunt de projecten 12 t/m 32, betrekking hebbende op verbeteren recreatieve structuur zoals fietsverbindingen, wandelvoorzieningen, routevoorzieningen, vaar- en kanovoorzieningen, recreatieve knooppunten en het verbeteren van samenwerking - de komende periode prioriteit te geven en op te pakken; 4. In volgende vergaderingen te besluiten over eventuele investeringsbijdragen en/of eventuele structurele bijdragen aan de projecten; 5. Op basis van de criteria van bovenstaand besluitpunt 2 de projecten 33 t/m 40 voorlopig aan te houden en pas een besluit te nemen over het op starten indien er meer duidelijkheid is over deze projecten; 6. RNH opdracht te geven invulling te geven aan de hierboven genomen besluiten waarbij de gewijzigde begroting 2011, rekening houdend met de nog vast te stellen bezuinigingsvoorstellen, kaderstellend is voor de inzet van RNH. Korte toelichting Het algemeen bestuur van Landschap Waterland (LW) heeft in 2009 besloten tot het opstellen van een nieuw uitvoeringsprogramma voor de periode vanaf 2010. In de eerste vijf maanden van 2010 zijn gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers en adviescommissieleden van de participanten van LW. Nieuwe projectideeën werden aangedragen en zijn opgenomen in het 2e concept uitvoeringsprogramma. In de tweede bestuursronde van LW in 2010 (juni en juli) is breed gediscussieerd over de rol en positie van LW en de wenselijkheid van de verschillende projecten die op het concept uitvoeringsprogramma zijn opgenomen. Het algemeen bestuur heeft daarop in de vergadering van 1 juli 2010 besloten de in 2007 ingezette koers ten aanzien van de rol van Landschap Waterland - naast het ontwikkelen van voorzieningen ook verantwoordelijkheid nemen voor duurzame instandhouding - voort te zetten en de samenwerking met belangrijke partners in het gebied verder uit te bouwen. Het bestaande beleid dient daarbij als toetsingskader. Het algemeen bestuur volgt echter het advies van de adviescommissie en dagelijks bestuur om kritisch te bezien voor welke projecten Landschap Waterland inzet gaat leveren, een investeringsbijdrage levert of een rol neemt ten aanzien van instandhouding van voorzieningen. In het voorliggende voorstel zijn, op basis van een op 30 september gehouden ambtelijke werksessie, uitgangspunten en Pagina 1 van 9
criteria geformuleerd op basis waarvan een voorstel is gedaan voor prioritering van het uitvoeringsprogramma. Daarbij is onderscheid gemaakt in drie categorieën: 1. bestuurlijk vastgestelde lopende projecten, 2. nieuw op te starten projecten 2011 en 2012 en 3. voorlopig aan te houden projecten. De projecten in deze laatste categorie scoren op basis van de voorgestelde criteria lager dan de projecten uit categorie 2 of zijn op dit moment nog in een stadium van de ideeënfase die een goede toetsing niet mogelijk maakt. Consequenties Juridisch: Communicatie: Financieel: Reservering van deel van de beschikbare reserves voor investeringen Financiële toelichting Lasten / baten Dekking in Toelichting afwijking begroting programmabegroting Investering Structurele lasten Incidentele lasten Structurele baten Incidentele baten Meegezonden stukken Bijlage 1: Verslag extra bijeenkomst AC 30 september 2010 Bijlage 2: Tabel recreatievormen Landschap Waterland Bijlage 3: Toetsingstabel projecten uitvoeringsprogramma Bijlage 4: Rolverdeling t.o.v. Laag Holland Voorbereid door G. Houtkamp, Henny Scholten, Anita Bakker In overleg met A. Rohof, Roy Oosterom Akkoord verantwoordelijke J.W. Nieuwenhuis Pagina 2 van 9
UITVOERINGSPROGRAMMA LANDSCHAP WATERLAND 2011-2015 1. Achtergrond In 2008 is het uitvoeringsprogramma 2003-2008 van Landschap Waterland geëvalueerd. De hoofdconclusie uit de evaluatie is dat goede voortgang is geboekt en dat het programma op enkele projecten na is uitgevoerd. Door het algemeen bestuur is besloten over te gaan tot het opstellen van een nieuw uitvoeringsprogramma. Daarnaast is in een startbijeenkomst in het voorjaar 2009, met leden van de adviescommissie van Landschap Waterland en belangrijke stakeholders in het gebied, gesproken over de noodzaak van het ontwikkelen van een nieuwe visie voor Landschap Waterland en een herijking van de rol die de gemeenschappelijke regeling Landschap Waterland vervult. De breed gedragen conclusies van deze startbijeenkomst zijn dat Landschap Waterland zich sterk moet blijven maken voor het realiseren van recreatievoorzieningen in de regio; dat vernieuwing van het beleidskader beperkt kan blijven tot een actualisatie van het recreatieplan en dat er een duidelijk rol is voor de gemeenschappelijke regeling als belangenbehartiger en kennisorganisatie op het gebied van recreatie en recreatievoorzieningen in de regio. In de bestuursvergadering van 17 december 2009 heeft het algemeen bestuur kennis genomen van een eerste concept uitvoeringsprogramma Landschap Waterland. Tevens is ingestemd met een plan van aanpak voor het vervolg op de ambtelijke werkconferentie van 14 april 2009. Het eerste concept uitvoeringsprogramma was samengesteld op basis van een interne inventarisatie van potentiële projecten. De nog resterende niet uitgevoerde projecten van het uitvoeringsprogramma 2003-2008 en het recreatieplan 2002 vormden het vertrekpunt voor het nieuwe uitvoeringsprogramma. In de eerste vijf maanden van 2010 zijn gesprekken gevoerd met de veertien adviescommissieleden. Nieuwe projectideeën werden aangedragen en zijn opgenomen in het 2e concept uitvoeringsprogramma. In de adviescommissievergadering van Landschap Waterland van 1 juni 2010 is dit 2 e concept uitvoeringsprogramma gepresenteerd. Tijdens de adviescommissievergadering is geprobeerd te komen tot een prioriteitstelling van de verschillende projecten die op dit programma staan. De conclusie van de discussie was dat voorafgaand aan het prioriteren eerst duidelijk moet zijn waar Landschap Waterland zich de komende jaren sterk voor wil maken. Dit mede ingegeven door de financiële situatie van de participanten, de beperkte omvang van de schapsreserves en de mogelijk in de toekomst opdrogende externe subsidiemogelijkheden. Het algemeen bestuur heeft in de vergadering van 1 juli 2010 besloten de in 2007 ingezette koers ten aanzien van de rol van Landschap Waterland - naast het ontwikkelen van voorzieningen ook verantwoordelijkheid nemen voor duurzame instandhouding - voort te zetten en de samenwerking met belangrijke partners in het gebied verder uit te bouwen. Het bestaande beleid dient daarbij als toetsingskader. Het algemeen bestuur volgt het advies van de adviescommissie en dagelijks bestuur om kritisch te bezien voor welke projecten Landschap Waterland inzet gaat leveren, een investeringsbijdrage levert en een rol neemt ten aanzien van instandhouding van voorzieningen. Pagina 3 van 9
Besloten is om Recreatie Noord-Holland NV (RNH) opdracht te geven een aparte ambtelijke bijeenkomst te organiseren om dieper te gaan op het concept uitvoeringsprogramma. Deze bijeenkomst diende ter voorbereiding van een advies over het definitieve uitvoeringsprogramma aan het algemeen bestuur voor de vergadering van 9 december 2010. Deze bijeenkomst is gehouden op 30 september 2010, het verslag hiervan treft u aan in bijlage 1. 2. Uitwerking Uitkomsten proces vernieuwing uitvoeringsprogramma Uit de besprekingen die zijn gehouden over het concept uitvoeringsprogramma komen een aantal duidelijke randvoorwaarden en uitgangspunten naar voren die dienen te worden gehanteerd bij het prioriteren van de nieuwe projecten. Het betreft de volgende punten: 1. Projecten dienen wat betreft de inhoud en aard en de gevraagde rol van de organisatie Landschap Waterland volledig te passen binnen het bestaande beleidskader van Landschap Waterland; 2. Bij de prioriteitstelling van de projecten zal voor ieder project tevens worden afgewogen wat de recreatieve meerwaarde er van is. Daarbij nemen naast toegevoegde waarde zaken als benodigde investering, beheer en haalbaarheid een belangrijke rol; 3. Bij de prioriteitstelling van de projecten is tevens van belang dat wordt aangesloten bij wat de lokale besturen in de Waterlandse regio belangrijk vinden. Hieronder wordt op deze drie punten teruggekomen. Ad.1 Bestaand beleidskader In de vergadering van 1 juli 2010 heeft het algemeen bestuur besloten dat het bestaande beleidskader van Landschap Waterland onverminderd geldt als kader voor de inspanningen van Landschap Waterland. De ambities uit het Recreatieplan Waterland van 2002 zijn daarmee in grote lijnen het streefbeeld voor de recreatieve ontwikkeling van Landschap Waterland voor de toekomst. Ook het besluit van het algemeen bestuur van Landschap Waterland van december 2007 om een positieve intentie uit te spreken over het op zich nemen van een taak gericht op instandhouding van recreatieve voorzieningen is leidraad voor nieuwe projecten in de toekomst. Daarbij is echter aangegeven dat ieder project afzonderlijk kritisch dient te worden getoetst (zie uitgangspunt 2). Het beleid van Landschap Waterland, zoals vastgelegd in het Recreatieplan Waterland, is: Het inzetten op coördinatie van regionale routestructuren en voorzieningen, Prioriteit geven aan de ontwikkeling van de Groenblauwe As en de ontwikkeling van recreatiecentra. Pagina 4 van 9
Daarnaast hanteert Landschap Waterland het beleid dat routestructuren en voorzieningen moeten voldoen aan verschillende voorwaarden, zoals: Goede bereikbaarheid en toegankelijkheid; Een regionaal verzorgingsgebied; Onderdeel zijn van een groter netwerk. Bestuursbesluit van december 2007 Een deel van de in de afgelopen jaren gerealiseerde routes en paden zijn lokaal van karakter en voldoen niet volledig aan de voorwaarden zoals die in het bovengenoemde schapsbeleid werden gehanteerd. Echter bij het principebesluit van 2007 is aangegeven dat de geografische spreiding van nieuwe voorzieningen mee weegt in het opnemen van gemeentelijke projecten in het uitvoeringsprogramma van Landschap Waterland. Nieuwe projecten moeten daarom bijdragen aan: Een evenwichtige verdeling van schapsactiviteiten over het hele werkgebied, inclusief het recent toegevoegde grondgebied van de gemeente Graft-De Rijp; Het invulling geven aan het streefbeeld voor wandelrecreatie, namelijk meer lokale ommetjes die aansluiten op de woonkernen. In het Recreatieplan Laag Holland wordt gesteld dat ten opzichte van landelijke normen Laag Holland te weinig opvangcapaciteit (padlengte) heeft, zeker in de nabijheid van woonkernen. Aansluitend op het Wandelpadenplan wordt een streefbeeld geschetst voor een optimale structuur voor de wandelrecreatie, te weten a) Wandelpaden aansluitend op woonkernen (3-5 km); b) Langere routes die een netwerk vormen tussen de knooppunten (10 20 km) en; c) De langeafstandswandelpaden. Door het bestuur zijn aanvullende toetsingscriteria genoemd die dienen te worden gehanteerd bij de beoordeling van projecten. Projecten die aan deze voorwaarden voldoen scoren hoger en komen eerder in aanmerking voor plaatsing op het uitvoeringsprogramma. Deze voorwaarden zijn: Projecten die bijdragen aan het aansluiten op een regionale route / regionale voorzieningen; Invullen van ontbrekende stukken in regionale routes; Vanuit het uit oogpunt van efficiëntie is het gewenst dat landschap Waterland een rol inneemt. In het derde concept uitvoeringsprogramma zoals opgenomen in bijlage 3 komen bovengenoemde punten terug in de kolom recreatieplan Landschap Waterland. Ad. 2 recreatieve meerwaarde, benodigde investering, beheer en haalbaarheid Mede als gevolg van de actuele economische situatie en de financiële positie van de participanten heeft het algemeen bestuur aangegeven dat een goede afweging moet worden gemaakt van wat de consequenties zijn van projecten die op het nieuwe uitvoeringsprogramma komen. De volgende punten zijn daarbij belangrijk. Pagina 5 van 9
De recreatieve meerwaarde van projecten Ook al vallen de projecten binnen het beleidskader van Landschap Waterland, per project zal de verwachte recreatieve meerwaarde verschillen. Ondanks dat deze meerwaarde lastig te bepalen is zal het mogelijk zijn een inschatting te maken waardoor een onderscheid te maken is; De benodigde investering Projecten die veel investering vergen zullen, zeker gezien de te verwachten afnemende subsidiemogelijkheden, lager scoren dan projecten die met weinig investering zijn te realiseren. Voor Landschap Waterland zal tevens meewegen of een project volledig of grotendeels door middel van externe financiering is te realiseren; Het beheer en onderhoud Projecten waarvoor de beheer- en onderhoudskosten laag zijn of waarvoor de beheerverantwoordelijkheid bij een derde partij ligt scoren hoger dan projecten waarvoor dit niet geldt; De haalbaarheid Vanzelfsprekend speelt ook de haalbaarheid een rol in de afweging. Zaken als bestuurlijk draagvlak, grondpositie, planologie e.d. wegen daarin mee. In het derde concept uitvoeringsprogramma in bijlage 3 komen bovengenoemde punten terug in de kolommen aansluiting bestuurlijke prioritering Landschap Waterland, bestuurlijk draagvlak en beoogd beheerder, en onder de kolommen onder financiën en overig. Ad. 3 Aansluiting bij prioriteiten lokale besturen in de Waterlandse regio Extra bijeenkomst Adviescommissie over uitvoeringsprogramma In de voorbereiding van de ambtelijke bijeenkomst van 30 september 2010, is een belangrijk aandachtspunt naar voren gekomen voor de toekomst van Landschap Waterland. Bestuurders uit de regio Waterland nemen de trend waar dat het bestuurlijk draagvlak dat er decennia lang geweest is voor natuur, landschap en recreatie in het buitengebied niet langer vanzelfsprekend is. Een nieuwe generatie lokale bestuurders is aangetreden met een nieuwe kijk op wat belangrijk is en wat niet. Ook de bestuurlijke ontwikkelingen op landelijk niveau zullen van invloed zijn op de prioriteitstelling met de nodige te verwachten effecten op de inzet van capaciteit en middelen. Daarom is het van belang nut en noodzaak van de gemeenschappelijke regeling Landschap Waterland zo duidelijk mogelijk onder de aandacht te brengen. Tijdens de bijeenkomst is geconcludeerd dat het nodig is dat Landschap Waterland een zo goed mogelijk beeld ontwikkelt van wat de komende jaren van belang wordt geacht. Met andere woorden: wat vinden de lokale besturen in Waterland de komende jaren belangrijk en op welke wijze draagt Landschap Waterland daaraan bij of op welke wijze kan Landschap Waterland daaraan gaan bijdragen. Door bij het bepalen van de prioriteiten voor de inspanningen van Landschap Waterland het prioriteren van de nieuwe projecten op het uitvoeringsprogramma in het bijzonder zoveel mogelijk aan te sluiten bij de ambities van de besturen van de participanten wordt het mogelijk het draagvlak voor een recreatief aantrekkelijk Waterland te handhaven en waar mogelijk te versterken. Pagina 6 van 9
Tijdens de bijeenkomst is bepaald welke speerpunten uit de collegeprogramma s van de participanten een duidelijk raakvlak hebben met de doelen van Landschap Waterland. In bijlage 2 treft u de speerpunten aan in relatie tot de recreatieve activiteiten die (mede) door Landschap Waterland mogelijk worden gemaakt. De volgende speerpunten zijn in veel van de programma s opgenomen (meest genoemde bovenaan): Stimuleren economische bedrijvigheid Fysieke verbinding met het buitengebied Plattelandsverbreding Vitaal woon-werk milieu Watertoerisme Bewegen en sport Jeugd Cultuur In het derde concept uitvoeringsprogramma in bijlage 3 is aangegeven bij welke speerpunten uit de programma s de recreatieve activiteiten aansluiten (kolom aansluiting bij collegeprogramma s participanten. Bij het bepalen van de prioriteitstelling van de projecten op het uitvoeringsprogramma scoren projecten die bij veel van de belangrijkste speerpunten aansluiten het hoogst. Financiële situatie Landschap Waterland heeft de beschikking over de algemene reserve en de bestemmingsreserve investeringen. Algemene reserve De algemene reserve is begroot per 31 december 2011 op 376.841,-. Daarvan is 100.000 als weerstandsvermogen vastgesteld. Daarnaast dient de algemene reserve voor het opvangen van schommelingen in de exploitatie van het schap. Indien hiervoor eveneens een bedrag van 100.000 wordt aangehouden is het restant van 176.000,- eventueel in te zetten voor investeringen in nieuwe voorzieningen. Het dagelijks bestuur stelt voor een deel de reserve te betrekken bij de bezuinigingen. Dit onderwerp is geagendeerd voor deze vergadering. Bestemmingsreserve investeringen De bestemmingsreserve is per 31 december 2011 begroot op 1.560.124,-. Daarvan is een bedrag van 1.290.418 het zogenaamde Hemmeland-geld dat besteed dient te worden aan recreatieve projecten in het gebied. De beslissing voor deze besteding ligt bij gemeente Purmerend, Amsterdam en de provincie. Het bedrag van 269.705 is het deel van de bestemmingsreserve dat door Landschap Waterland is begroot voor het doen van investeringen. De reserveringen die zijn gemaakt op basis van het lopende programma bedragen 214.000,-. Daardoor is voor een bedrag van 55.705 beschikbaar voor nog niet begrote investeringen. Samenvattend 176.000,- aan potentiële investeringsruimte in de algemene reserve 1.290.418,- aan investeringsruimte Hemmeland deel bestemmingsreserve investeringen 55.705,- aan investeringsruimte in de bestemmingsreserve investeringen Pagina 7 van 9
De inzet door RNH kan voor de projecten op basis van een eerste inschatting naar verwachting worden gedekt uit de begroting 2011. Daarbij is rekening gehouden met het bezuinigingsvoorstel zoals door het DB opgesteld. Voorgesteld wordt de gewijzigde begroting 2011 (dus rekening houdend met de bezuinigingsvoorstellen) kaderstellend te laten zijn voor de inzet door RNH. Laag Holland in relatie tot Landschap Waterland Tijdens de ambtelijke bijeenkomst van 30 september is gevraagd duidelijk aan te geven wat het verschil in rol is tussen Laag Holland en Landschap Waterland. Op dit moment vinden gesprekken plaats met Laag Holland over afstemming van activiteiten en de mogelijkheden tot samenwerking waarin dit punt aan de orde is. Gezamenlijk wordt gekeken hoe zo goed mogelijk gecommuniceerd kan worden over de rollen en verantwoordelijkheden. Om alvast wat meer inzicht te geven is in bijlage 4 bij dit voorstel, een schematische weergave van de verhouding tussen Laag Holland en de andere overheden en partijen opgenomen. Ondanks dat het een archiefstuk betreft uit 2005 geeft het een goed beeld van de rolverdeling op hoofdlijnen. Laag Holland vervult een regisserende en coördinerende rol tussen alle betrokken organisaties. Hierbij is geen sprake van hiërarchische verhoudingen tussen Laag Holland en bijvoorbeeld de verschillende terreinbeherende partijen, maar louter een functionele samenwerkingsrelatie. De rol regisseren en coördinerend heeft betrekking op het realiseren van beleidsdoelen op het gebied van landschap, natuur, landbouw en cultuurhistorie. Landschap Waterland legt zich vooral toe op het operationaliseren van beleid en beheercoördinatie, in de praktijk met name op het gebied van recreatie. De rol van Landschap Waterland bestrijkt dus een deelgebied van de belangen die door Laag Holland worden behartigd. Op operationeel niveau is Laag Holland niet actief waardoor op dit terrein geen sprake is van overlap. Voor wat betreft beleidsformulering zou er sprake kunnen zijn van overlap aangezien hier een duidelijk taak ligt bij Laag Holland maar er ook een eigen verantwoordelijkheid is voor de gemeenschappelijke regeling Landschap Waterland. Het recreatiebeleid van Landschap Waterland, zoals verwoord in de landschapsvisie en het recreatieplan, is nagenoeg geheel overgenomen in het recreatieplan Laag Holland. 3. Overwegingen In het proces om te komen tot een nieuw uitvoeringsprogramma voor Landschap Waterland, is veel aandacht besteed aan het vaststellen van uitgangspunten en criteria voor toetsing van de projecten. Daarbij gaat het in de eerste plaats om het bepalen welke projecten op het uitvoeringsprogramma kunnen worden geplaatst en in de tweede plaats om het bepalen van de prioriteitenvolgorde voor het oppakken van de projecten. In het voorliggende voorstel zijn de uitkomsten van de bestuursvergaderingen en de bijeenkomsten van de adviescommissie over het onderwerp zo goed mogelijk verwerkt. Het besluit van het algemeen bestuur van 1 juli 2010 over de rol en positie van Landschap Waterland is richtinggevend geweest voor de uitwerking. Door vaststelling van het nieuwe uitvoeringsprogramma zal Landschap Waterland zich, rekening houdend met de eigen ambities, de ambities van de participanten en de gewijzigde economische situatie, sterk blijven maken voor het recreatief verbeteren van Landschap Waterland. Ondanks dat het bestuur er voor heeft gekozen het beleid niet te wijzigen wordt kritisch beoordeeld welke projecten door Landschap Waterland worden opgepakt. Het nieuwe uitvoeringsprogramma is de concrete vertaling van deze koers van Landschap Waterland. Pagina 8 van 9
4. Besluit Het algemeen bestuur besluit 1. Zich realiserende dat de economische en financiële situatie een zeer kritische houding vraagt ten aanzien van nieuwe voorzieningen, het uitvoeringsprogramma Landschap Waterland 2011-2015 vast te stellen als concrete richtlijn voor de inzet van Landschap Waterland in de voorliggende periode; 2. Voor de selectie van nieuwe projecten of vervolgprojecten de volgende hoofduitgangspunten en criteria aan te houden: passend binnen het bestaande beleidskader van Landschap Waterland; prioriteitstelling afhankelijk van benodigde investering (lage investering), beheer (geen of lage beheerkosten), toegevoegde waarde en haalbaarheid; aansluiting bij prioriteiten lokale besturen regio. 3. Op basis van de criteria van het vorige besluitpunt de projecten 12 t/m 32, betrekking hebbende op verbeteren recreatieve structuur zoals fietsverbindingen, wandelvoorzieningen, routevoorzieningen, vaar- en kanovoorzieningen, recreatieve knooppunten en het verbeteren van samenwerking - de komende periode prioriteit te geven en op te pakken; 4. In volgende vergaderingen te besluiten over eventuele investeringsbijdragen en/of eventuele structurele bijdragen aan de projecten; 5. Op basis van de criteria van bovenstaand besluitpunt 2 de projecten 33 t/m 40 voorlopig aan te houden en pas een besluit te nemen over het op starten indien er meer duidelijkheid is over deze projecten; 6. RNH opdracht te geven invulling te geven aan de hierboven genomen besluiten waarbij de gewijzigde begroting 2011, rekening houdend met de nog vast te stellen bezuinigingsvoorstellen, kaderstellend is voor de inzet van RNH. 5. Vervolg Zie besluit Pagina 9 van 9