Reactie vanuit de psychologische praktijk M A R L E E N D E C R U Y E N A E R E I N G R I D D E B E U R M E P S Y C H O L O G E N, U Z L E U V E N
Twee evoluties binnen de psychologie Van een grote nadruk op het positiefwetenschappelijke naar meer ruimte voor het nietweten en het niet-objectiveerbare Naast (of binnen) klinische psychologie opkomst van gezondheidspsychologie met daarbinnen als snel groeiend werkveld oncopsychologie => Psychologen meer aanwezig bij levensvragen
Oncopsychologie: 3 invalshoeken Kanker als trauma Kanker als verlieservaring Kanker als eventuele groeikans = 3 belangrijke aspecten van kanker als existentieel verwerkingsproces
Existentieel verwerkingsprocesmodel (Grieteke Pool, Psychologische patiëntenzorg in de oncologie, 2009)
Kanker als existentieel proces Deelproces 1: diagnose kanker komt min of meer als een soort van schok, een breukervaring tegen de achtergrond van een bepaalde levensvisie en geschiedenis (trauma): Vanzelfsprekendheden worden onderuit gehaald
Kanker als existentieel proces Deelproces 2: -Men probeert om te gaan met alles wat ziekte en behandeling met zich meebrengen aan eisen en moeilijkheden (coping) -Vele verliezen manifesteren zich en vragen om verliesverwerking
Kanker als existentieel proces Deelproces 3: reflectie op het eigen leven en op de verwachtingen die men over het leven had -3a: datgene wat men meemaakt is in te passen in bestaande levensvisie en men doorloopt herhaaldelijk proces 2-3b: datgene wat men meemaakt is niet (volledig) in te passen in bestaande levensvisie => existentiële crisis, manifest of latent (deelproces 4)
Kanker als existentieel proces Deelproces 5: er ontstaat een hernieuwde kijk op het (eigen) leven, een nieuwe existentiële gerichtheid, soms ervaren als groei Geen lineair proces, maar een kronkelig pad waarop men soms op stappen terugkeert, stukjes weg opnieuw en opnieuw gaat met vallen en opstaan Ene persoon meer cognitief, andere meer emotioneel Wisselwerking met ziektebeloop en prognose
Levensvragen doorheen dit proces Waarom overkomt dit mij? Wat heb ik misdaan? Wat is de zin van het leven (nog)? Waarvoor of voor wie vecht ik (nog)? Waar is God nu? Wat vind ik echt belangrijk of waardevol in het leven? Hoe kijk ik terug op mijn leven? Wat heeft het leven nog voor mij in petto? Wat laat ik achter voor mijn nabestaanden?
Diverse ervaringen met samenwerking coöperatief-complementair model met wekelijks overleg (hoofdverpleegkundige, sociaal assistente, pastor, psychologen) complementair model zonder overleg en zonder rechtstreekse communicatie tussen pastor en psycholoog
Casus Problematische doorverwijzing naar pastor: sommige patiënten weigeren vanuit de aard van hun existentieel verwerkingsproces dat de pastor langs komt terwijl de psycholoog de indruk heeft dat er op de religieuze dimensie heel wat leeft en de pastor zeer complementair zou kunnen zijn: Hoe wordt de doorverwijzing van psycholoog naar pastor het best gedaan? En omgekeerd?
Draagkracht / draaglast exploreren Draagkracht Zelfwaardering, autonomie, optimisme, hoop Habituele coping, coping-repertoire Relaties, sociale entourage, maatschappelijke integratie Zingeving, zinervaringen, spiritualiteit, geloof Draaglast Somatisch: lichamelijke klachten, amputatie, verminking, tracheo Psychisch: verwerking van kanker (trauma, verlies), emoties, zelfbeeld, coping, Sociaal: hechtings- communicatie- relatie- familiale problemen Spirituele vragen: zinloosheid, leegte, absurditeit
Methodiek: elementen uit Experiëntiële en cliëntgerichte therapie Gericht op hier-en-nu functioneren Veiligheid, empathie, respect, verbondenheid, authenticiteit Stimuleren van expressie van emoties Geloof in positieve groeimogelijkheden. Systeemtherapeutische principes De partner, de familie, de context mee betrekken Communicatie, assertiviteit, Contextuele benadering (Nagy) Cognitieve therapie Emoties en gedrag worden beïnvloed door cognities Inzicht krijgen in negatieve gedachten, automatische gedachten
Methodiek: elementen uit Mind-body Mindfulness Relaxatietechnieken Psychodynamische elementen Onbewuste, verdringing, (tegen)overdracht, Hechtingstheorieën Meest werkzame element in de begeleiding = de persoon van de therapeut, relationele (verbale en non-verbale) vaardigheden
Psycholoog en/of pastor Mens = huis met vele kamers Dezelfde kamers, maar met andere achtergrond met andere gereedschapskist Soms blijven deuren dicht
De praktijk Palliatieve eenheid: Model: coöperatief en complementair Praktijk doorverwijzing wekelijkse briefing met alle disciplines Medische oncologie: Model: coöperatief en complementair (in principe) Praktijk:???