Samenwerken met ouders

Citaat van een ouder: Doel van de samenwerking vind ik in het creëren van een zo optimaal mogelijke leeromgeving voor onze kinderen. Van de leraar verwacht ik daarin het tijdig informeren van opdrachten voor thuis, het tijdig signaleren van knelpunten in de schoolprestaties of gedrag dat niet bij het kind past of onwenselijk is. Daarbij een gezamenlijke visie en aanpak, maar ieder op zijn terrein. Samenwerken met ouders De Bolster Geke Klapwijk MSc. 0

Inhoud Inleiding... 2 Schoolgids... 3 Rapportage... 4 Verwachtingen met betrekking tot de samenwerking... 5 Waardering van de informatie die wordt gegeven door leraren... 7 Gespreksvoering... 8 Samenwerken... 9 Ondersteuning thuis door ouders... 11 Conclusie... 12 Opbrengsten van de startgesprekken...13 Bronnen... 135 1

Inleiding De samenwerking tussen school en ouders is een onderwerp dat door het ministerie van onderwijs als belangrijk wordt gezien en waar budget voor is gereserveerd, zodat hier in geïnvesteerd kan worden en nieuwe kennis rond het onderwerp kan worden ontwikkeld (Ministerie van onderwijs, 2014). Het ministerie richt zich daarbij op het ontwikkelen van Educatief Partnerschap op scholen. In het concept onderzoekskader 2017 voor het toezicht op de voorschoolse educatie en het primair onderwijs nemen ouders een belangrijke plaats in (Inspectie voor het onderwijs, 2016). Het is algemeen erkend en het is herhaaldelijk in wetenschappelijk onderzoek aangetoond dat een goede samenwerking tussen school en ouders bijdraagt aan een positieve ontwikkeling van de leerling (Herweijer e.a., 2013). Ondanks deze kennis, is het belangrijk dat de praktijk van die samenwerking verder onderzocht wordt (Bokdam e.a., 2014). Er zijn diverse onderzoeken waarin de samenwerking tussen ouders en school wordt geëvalueerd. Bokdam e.a. (2014) hebben recent een evaluatie uitgevoerd naar de ontwikkelingen in Nederland met betrekking tot educatief partnerschap tussen ouders en scholen. Daaruit komt naar voren dat er stappen in de goede richting zijn gezet en dat ouders en leraren in het primair onderwijs over het algemeen tevreden zijn over de stand van zaken. Echter, er is een belangrijk aandachtspunt dat uit dit rapport naar voren komt: het ontbreekt beide partijen te vaak aan duidelijkheid over de verwachtingen die men mag hebben van elkaar. Daarnaast is het volgens Bokdam e.a. (2014) van belang gezamenlijk doelen vast te stellen met betrekking tot de samenwerking. In dat kader is dit onderzoek een bijdrage op kleine schaal aan het expliciteren van verwachtingen van ouders en leraren met betrekking tot de samenwerking die ze aangaan wanneer een kind de klas van de leraar betreedt aan het begin van een schooljaar. Bokdam e.a. (2014) stellen daarbij nog dat het uitspreken van verwachtingen naar elkaar en het stellen van doelen bijdragen aan de ontwikkeling van een samenwerkingscultuur. In dit rapport worden de resultaten van de enquête met betrekking tot de samenwerking tussen ouders en leraren van de Bolster in Utrecht gepresenteerd. Dit document kan worden gezien als een aanleiding om in gesprek te gaan over de huidige praktijk en verwachtingen expliciet zichtbaar te maken en de samenwerking in de praktijk verder te ontwikkelen. 2

Schoolgids In de schoolgids wordt beschreven dat school-ouderbetrokkenheid expliciet aandacht krijgt op de Bolster. In de beschrijving van de missie van de school wordt aangegeven dat een goede samenwerking met ouders belangrijk wordt gevonden vanuit een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de (school-)ontwikkeling van het kind. Op de website van de school wordt eveneens vermeld dat school-ouderbetrokkenheid op de Bolster een belangrijk aandachtspunt is. Er is informatie te vinden over de ouderraad, de medezeggenschapsraad, het ouderportaal en andere belangrijke zaken voor ouders. Het uitgangspunt dat in de schoolgids wordt beschreven (p.24), is het gezamenlijk optrekken bij onderwijskundige en opvoedkundige vraagstukken. Centraal staat de gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de ontwikkeling van kinderen. Daarbij wordt gesproken over het belang van een goed contact. Vertrouwen en respect worden genoemd als de basis voor dit contact. De criteria van de stichting Leraar-Leerling-Ouder vormen de leidraad in de samenwerking, zo staat vermeld. Vervolgens wordt uitgebreid beschreven welke communicatiemiddelen gebruikt worden, welk contact er mogelijk is en hoe de gesprekscyclus is opgezet. In de schoolgids worden ouders achtereenvolgens genoemd als het gaat om: - De missie van de school, waarbij een goede samenwerking belangrijk is; - Begrip en respect voor de identiteit; - De rol van ouders en leraar in het kader van sociaal emotionele ontwikkeling; - De rol van ouders in het aangeven van pestgedrag; - De rol van ouders in de relationele en seksuele ontwikkeling van kinderen; - Hulp bij activiteiten; - Volwassenen als voorbeeld/rolmodel in het kader van duurzaamheid; - Bericht aan ouders van instroomleerlingen; - Bijdrage schoolkamp; - Fotograaf; - Zorgbeleid, passend onderwijs, jeugdzorg; - Overstap naar het VO; - Contact met ouders, visie op en invulling van school-ouderbetrokkenheid (p.24-30). Onderstaand rapport sluit aan bij het thema school-ouderbetrokkenheid zoals dat in de schoolgids staat beschreven. De verzamelde gegevens geven informatie over de ideeën van ouders en leraren over de samenwerking en de rol die zij daarin hebben. Tevens geeft dit rapport informatie over de waardering van ouders en leraren van belangrijke aspecten in de samenwerking. 3

Rapportage De links naar de vragenlijsten zijn via de mail verspreid onder leraren en ouders. Nadat de vraag om deze in te vullen is herhaald, zijn de lijsten ingevuld door 14 teamleden van de Bolster en door 121 ouders. Er zijn 282 gezinnen betrokken bij de school. De respons komt daarmee op 43%. Echter, de vragen naar de waardering van specifieke onderdelen van de samenwerking zijn door 6 ouders niet beantwoord. Zij hebben alleen het eerste deel van de vragenlijst ingevuld en hebben wel beschreven wat de verwachtingen zijn die zij hebben van de samenwerking met de leraar van hun kind. Daarom zijn deze vragenlijsten wel meegenomen. De meeste ouders hebben 1 (n=45) of 2 (n=60) kinderen die de school bezoeken. Elf ouders hebben drie kinderen die de school bezoeken, drie ouders geven aan dat ze vier kinderen hebben die de school bezoeken. De meeste ouders die de vragenlijst hebben ingevuld hebben een wetenschappelijke opleiding afgerond (n=65), een kleiner deel van de ouders heeft een HBO opleiding afgerond (n=42), een ander deel van de ouders heeft het voortgezet onderwijs of een MBO opleiding afgerond (n=13). Ouders die de vragenlijst hebben ingevuld hebben kinderen in de groepen: Groep 40 1 2 33 3 32 4 5 6 7 8 Frequentie (n) 31 25 22 15 10 Tabel 1. Overzicht van de groepen waarbij de respondenten betrokken zijn (n=121). Onderwerpen waar naar werd gevraagd in de enquête waren: Verwachtingen en ideeën met betrekking tot de samenwerking en de rollen van ouders en leraren; Waardering van de communicatie en samenwerking; Waardering van de eigen rol in de samenwerking. Naast het waarderen van deze onderwerpen op een schaal van 1 10 is een toelichting gevraagd, zodat inzicht ontstaat in de achtergronden die een rol spelen bij deze waardering. Hieronder wordt een toelichting gegeven op de gegevens die zijn verzameld bij de verschillende onderwerpen. 4

Verwachtingen met betrekking tot de samenwerking Leraren Leraren beschrijven verwachtingen waarin ze formuleren dat ze graag willen samenwerken met ouders, dat ouders betrokken zijn bij het kind maar ook dat ze geïnformeerd worden door ouders over relevante zaken. Ouders worden door twee personen beschreven als informatiebron. Daarnaast wordt beschreven dat men medewerking en begrip verwacht, maar ook openheid, respect en eerlijkheid worden genoemd als belangrijk in de samenwerking. Verder wordt benoemd dat wordt verwacht dat ouders helpen bij bepaalde activiteiten van de klas. Het belang van het kind wordt daarbij een aantal keren expliciet genoemd als uitgangspunt voor of doel van de samenwerking. Twee teamleden spreken van overleg(partner) als het gaat over samenwerken met ouders, acht teamleden beschrijven dat ze verwachten samen te werken. Vier personen beschrijven dat hulp van ouders belangrijk en/of gewenst is bij activiteiten op school. Ook wordt benoemd dat het van belang is dat ouders de leraar zien als professional en de leraar als zodanig ook vertrouwen. Leraren beschrijven als het om de eigen rol gaat een diversiteit aan mogelijkheden. Zo geven drie personen aan dat de rol van de leraar ouders informeren is. Een ander noemt het uitnodigen van ouders als een van de taken van een leraar. De meeste leraren (n=8) beschrijven dat gesprekken voeren een belangrijk aspect in de samenwerking is, ook noemen veel leraren (n=7) mailcontact als belangrijk onderdeel van de samenwerking. Hieronder wordt een lijst met de meest voorkomende taken/rollen gegeven: - Gesprekken voeren (n=8); - Mailcontact onderhouden (n=7); - Open opstellen (n=6); - Duidelijk communiceren (n=4); - Inbreng ouders serieus nemen/waarderen (n=3); - Informeren (n=3); - Delen van leuke dingen/ouders uitnodigen voor leuke evenementen (n=3); - Contact leggen en onderhouden (n=2); - Proactief zijn (n=2); - Luisteren (n=2). Verder worden de volgende dingen nog genoemd; huisbezoek afleggen, hulp vragen aan ouders, de tijd nemen voor ouders, vlot reageren, zorgen bespreken, maandnieuws versturen, kijkmomenten in de klas en het zorgvuldig invullen van rapporten. Leraren willen voornamelijk (n=8) worden gezien als deskundige (partner) of als begeleider die het beste voor heeft met het kind (n=3). Daarnaast wordt genoemd dat de leraar wil worden gezien als vriendelijk of prettig persoon (n=2), iemand die met ouders hetzelfde doel heeft (n=2). Verder wordt genoemd dat men wil worden gezien als duidelijk persoon, iemand die ouders waardeert, iemand die ouders vertrouwen of als iemand bij wie ouders terecht kunnen. Tenslotte worden woorden als betrokken, meedenkend, coöperatief en behulpzaam genoemd. Als het gaat om de rol van ouders beschrijven leraren opnieuw een diversiteit aan mogelijkheden: - Leraar zien/respecteren als (onderwijs)deskundige (n=6); - Leraar informeren (n=4); - Aanwezig zijn bij contactmomenten/uitnodigingen accepteren (n=4); - Contact onderhouden met de leraar (n=3); - Leraar steunen (n=3); - Inzicht in de sterke en zwakke kanten van het eigen kind (n=3); 5

- Openheid naar de leraar (n=3); - Vragen stellen aan de leraar (n=3); - Participatie/hulp aanbieden (n=2); - Afspraken nakomen/hierop terugkomen (n=2); - Eigen talenten inzetten; - Eigen grenzen in ondersteuning thuis aangeven; - Begrip tonen voor beroep leraar (complex, grote groep); - Niet negatief praten over de leraar tegenover het kind; - Duidelijk communiceren; - Overleggen met de leraar; - Begrijpen dat leraar en ouders hetzelfde doel hebben; - Opvoeden van het eigen kind. Ouders Ouders beschrijven verschillende verwachtingen zoals (tijdig) geïnformeerd worden (n=66), afstemmen/uitwisselen van verwachtingen (n=13), maar ook verwachten veel ouders (n=31) dat er sprake is van openheid in de samenwerking. Goed/open/eerlijk communiceren wordt ook door ouders (n=19) als belangrijk ervaren. Van belang is voor veel ouders ook contact op te nemen als er iets is (n=20). Een deel van de ouders (n=17) spreekt daarbij van het belang van korte lijnen in de communicatie of proactief zijn (n=13). Eerlijkheid, afspraken nakomen/betrouwbaar zijn, betrokkenheid, een professionele houding van de leraar worden eveneens genoemd door ouders. Uit bovenstaande kan worden opgemaakt dat verwachtingen van ouders verschillen. Wel lijkt het er op dat verwachtingen voornamelijk uitgaan naar informatie die zij ontvangen van de leraar en dat het voor ouders belangrijk lijkt dat ze op tijd en proactief geïnformeerd worden over belangrijke zaken die hun kind betreffen. Er zijn echter ook ouders die vinden dat wordt samengewerkt wanneer daar aanleiding toe is. Ouders benoemen als het gaat om de rol van leraar dat deze hen informeert over het reilen en zeilen in de klas of over hun kind (n=67), ook hier wordt regelmatig de behoefte aan proactief informeren of contact zoeken genoemd (n=35). Verder geven ouders aan dat het belangrijk is of gewaardeerd wordt dat de leraar oog heeft voor het kind (n=17), open staat voor ouders of informatie van ouders benut (n=24). Ook geven ouders aan dat het belangrijk is dat de leraar contactmomenten creëert en bereikbaar is (n=29). Daarnaast wordt genoemd dat de rol van de leraar bestaat uit gesprekken voeren, afspraken nakomen, signaleren, verantwoording aan ouders afleggen, adviseren of openheid bieden. Deze laatste ideeën over de rol worden tussen vier tot maximaal acht keer expliciet genoemd. Ouders willen graag worden gezien als: - Gelijkwaardig (gespreks)partner (n=39); - Ouder (met eigen rol) (n=36); - Geïnteresseerd, betrokken, actief, proactief, constructief, welwillend (n=29); - Ervaringsdeskundige/deskundige met betrekking tot het kind (n=18); - Open, toegankelijk, informeel, persoonlijk, bereikbaar (n=9); - Hulp (n=4). Een persoon beschrijft dat de leraar ook kan zien dat ouders drukbezet zijn en een persoon omschrijft zichzelf als kritisch, naast betrokken. Als het gaat om de eigen rol beschrijven ouders dat zij actief het contact zoeken met de leraar, met de leraar overleggen of in gesprek gaan wanneer nodig (n=64) of de leraar informeren over bijzonderheden of over hun kind (n=37), maar ook geven een aantal ouders (n=13) aan dat het van belang is de leraar te steunen of dat zij thuis hun kind begeleiden (n=13). Drie ouders beschrijven dat ze terughoudend willen zijn in het vragen van tijd van de leraar. 6

Informatie ontvangen Aan ouders is ook gevraagd op welke manier zij het liefste informatie willen ontvangen over hun kind. Bijna alle ouders ontvangen informatie het liefst persoonlijk/mondeling wanneer het hun eigen kind betreft (n=95). Daarbij wordt vaak het onderscheid gemaakt tussen informatie die meer algemeen is en informatie die specifiek voor hen geldt in relatie tot hun kind. Meer algemene informatie kan volgens de meeste ouders (n=88) via de mail worden verstuurd. Er zijn ook ouders (n=13) die graag tijdens de 10-minutengesprekken informatie ontvangen of via het rapport (n=10). Telefonisch zaken melden wordt ook gewaardeerd, wanneer nodig (n=18). Uit bovenstaande komt naar voren dat leraren in de samenwerking verwachten dat ouders een actieve rol innemen, zowel als partner maar ook als iemand die betrokkenheid toont en hen informeert wanneer nodig. Zo nu en dan helpen op school door ouders wordt als verwachting benoemd. Samenwerken wordt op verschillende manieren ingevuld. De meeste leraren geven aan dat ze willen worden gezien als deskundige (partner), of als iemand die het beste voor heeft met het kind of hetzelfde doel nastreeft als ouders, namelijk het beste voor het kind. Ouders benoemen vaak dat informatie ontvangen en zelf contact zoeken met de leraar of deze informeren belangrijke onderdelen zijn van de samenwerking. Ideeën over de invulling van de eigen rol betreffen de ondersteuning van het kind thuis en contact houden met de leraar of de leraar informeren. De manier waarop ouders willen worden gezien door de leraar loopt nogal uiteen. Sommige ouders zien zichzelf vooral als ouder en als hulp wanneer nodig, andere ouders spreken van gelijkwaardige partner zijn in de samenwerking. Weer andere ouders leggen de nadruk op de eigen verantwoordelijkheid naar het kind toe en het feit dat zij als ervaringsdeskundige willen worden gezien. Waardering van de informatie die wordt gegeven door leraren Ouders hebben een cijfer gegeven om inzichtelijk te maken in welke mate men de communicatie waardeert. Ouders waarderen de informatie die ze krijgen gemiddeld met een 7,6 (n=121, SD 1,6). In onderstaande grafiek is de verdeling van deze waardering in beeld gebracht. Figuur 1. Beoordeling van de informatie die door de leraar wordt gegeven (n=121). De meeste ouders (n=40) geven de informatievoorziening een 8 en een deel van de ouders (n=26) geven de informatie een 7 of een 9 (n=25). 7

Uit bovenstaande komt het beeld naar voren dat ouders de informatie die ze krijgen over het algemeen positief waarderen. Sommige ouders benoemen dat ze verschillen ervaren tussen leraren. Ze zouden dan ook een andere waardering geven bij andere leraren. Wanneer ouders aangeven onvoldoende tevreden te zijn lijkt dat samen te hangen met het feit dat de ouders het gevoel hebben om de informatie te moeten vragen. Wat opvalt bij de opmerkingen bij voldoende tot goede beoordelingen is dat ouders de informatie inhoudelijk gezien waarderen, maar bijna alle ouders die een opmerking plaatsen noemen de frequentie van informatie, de hoeveelheid informatie of de tijd die er is om geïnformeerd te worden als aandachtspunt. Tien ouders geven de informatie die ze ontvangen een onvoldoende. Ouders zijn over het algemeen voldoende tot zeer tevreden over de informatie die zij ontvangen. Desondanks worden in de toelichting nog regelmatig aandachtspunten genoemd die zouden kunnen worden besproken in het team. Gespreksvoering Leraren Leraren waarderen de gesprekken die gevoerd worden met ouders, met een gemiddeld cijfer van 7,9 (n=14, SD 0,91). In de frequentietabel wordt de verdeling van deze waarderingscijfers weergegeven: Cijfer Frequentie (n) 6 1 7 3 8 6 9 4 Tabel 2: Verdeling waardering leraren (n=14) Ouders Ouders waarderen de gesprekken die gevoerd worden gemiddeld met een 7,8 (n=121, SD 1,5). Er wordt door 45 ouders een 8 gegeven, er zijn 11 ouders die de gesprekken met een 6 beoordelen en 6 ouders geven een onvoldoende voor de gespreksvoering. In onderstaande grafiek is zichtbaar hoe vaak bepaalde cijfers worden gegeven door ouders. Figuur 2. Beoordeling van gesprekken met leraren door ouders (n=121). 8

Niet alle ouders geven een toelichting. Ouders die het cijfer toelichten (n=58) benoemen voornamelijk dat de gesprekken prettig zijn, dat de leraar echt luistert of vriendelijk is. Ook wordt soms genoemd dat ze vinden dat de informatie voornamelijk over de resultaten gaat en minder over het functioneren van het kind. Ouders die een onvoldoende geven spreken van een moeizaam gesprek, ontbrekende informatie, te kort of oppervlakkig, gehaast gesprek of excuses van de leraar voor terugkerende problemen in de informatievoorziening. Voorbeelden van wat ouders hierover zeggen: Ouders zijn over het algemeen tevreden over de gespreksvoering. Het lijkt voor ouders belangrijk te zijn dat de gesprekken inhoudelijk goed zijn en dat ze relevante informatie krijgen van de leraar die echt over hun kind gaat. Vriendelijk, goed voorbereid en betrokken worden verder als belangrijke kenmerken genoemd. Naast de tevredenheid van ouders over bepaalde aspecten worden ook verbeterpunten genoemd. Leraren zijn tevreden over de gespreksvoering met ouders. Leraren geven aan het belangrijk te vinden dat ze samen optrekken met ouders, dat verwachtingen worden afgestemd, gesprekken goed verlopen en een enkeling noemt specifiek de noodzaak van een goede voorbereiding. Samenwerken Leraren Leraren beoordelen de samenwerking met ouders gemiddeld met een 7,4 (n=14, SD 1,28). Zes leraren leggen uit hoe ze tot hun beoordeling komen. Daarbij wordt benoemd dat de samenwerking over het algemeen als voldoende tot goed wordt ervaren en deze meestal goed verloopt. Een leraar benoemt dat er nog veel te winnen is voor wat betreft actieve betrokkenheid van ouders bij bijvoorbeeld het begeleiden van meerwerk groepjes. Ook wordt benoemd dat veel ouders werken en dat dit een dilemma kan vormen. Een ander noemt dat ouders thuis school kunnen ondersteunen door in de opvoeding bepaalde dingen aan te pakken, zodat het op school ook beter gaat met leerlingen. Weer een ander noemt dat ouders soms veel van school verwachten. Tot slot is er een leraar die aangeeft dat soms meer informatie kan worden gegeven zowel algemeen over de klas als specifiek over leerlingen. Cijfer Frequentie (n) 6 5 7 2 8 3 9 4 Tabel 3. Beoordeling van de samenwerking door leraren (n=14). Als gevraagd wordt wat leraren graag willen behouden in de samenwerking worden de volgende dingen genoemd: - Open/goede gesprekken/contact met ouders (n=6); - Openheid (n=4); - Betrokkenheid ouders (n=3); - Samen-gevoel/samen op weg zijn (n=2); - Professionaliteit; - Korte lijnen; - Informatie-uitwisseling; - Gesprekken met de leerling er bij. Als aan de leraren wordt gevraagd wat zij zouden willen veranderen dan worden diverse zaken genoemd: 9

- Communicatie vanuit de groepen; - Ouders praten soms nu bij het hek met elkaar óver i.p.v. met de leerkracht; - Ouders stappen nu naar de directie i.p.v. naar de leerkracht als er iets is; - Gesprekstijd meer in de gaten houden; - Meer samenwerken/gezamenlijk plan; - Vertrouwen; - Afspraken nakomen door ouders; - Duidelijkheid vanuit school naar ouders; - Meer betrokkenheid van sommige ouders; - Niet te hoge verwachting van ouders van het kind; - Elkaar feedback geven. Ouders Ouders beoordelen de samenwerking met de leraar gemiddeld met een 7,7 (n=121, SD 1,62). De meeste ouders beoordelen de samenwerking met een 7, 8. Of 9 In de grafiek hieronder wordt zichtbaar hoe de beoordeling door ouders van de samenwerking is verdeeld. Als het gaat om samenwerken zijn er acht ouders die dit met een onvoldoende beoordelen. Ouders die dit toelichten (n=44) beschrijven daarbij dat ze tevreden zijn omdat er geen bijzonderheden zijn of omdat afspraken worden nagekomen. Ook zijn er ouders die juist het afstemmen en nakomen van afspraken noemen als aandachtspunten. Figuur 3. Beoordeling van de samenwerking door ouders (n=39). Wanneer ouders wordt gevraagd wat ze willen behouden in de samenwerking noemen ze de volgende dingen: - Openheid (n=18); - De gesprekscyclus en informatieavonden (n=14); - Benaderbaarheid/toegankelijkheid leraar (n=14); - Informatie die wordt gegeven (n=13); - Communicatie (n=13); - Oog voor het kind/interesse in het kind van de leraar (n=10); - Contactmomenten buiten gesprekscyclus om (n=9); - Betrokkenheid leraren (n=7); - Startgesprekken (n=5); 10

- Informele contacten (n=4); - Snelle reactie leraar (n=2); - ParnasSys (n=1); - Rapport (n=1). Op de vraag wat ouders zouden willen veranderen in de samenwerking worden door 84 ouders suggesties gedaan. De meeste ouders geven één suggestie, sommige ouders noemen twee of drie dingen. De volgende dingen worden benoemd: - Meer tijd voor een gesprek/contact (n=16); - Meer informatie over de brede ontwikkeling van het kind en over de klas (n=14); - Ook positieve informatie delen over een kind (n=11); - Eerder signaleren/aangeven als er iets is (n=10); - Werkdruk van de leerkrachten (grote klassen, minder tijd, etc.) (n=9); - Frequentie van gesprekken (n=7); - Frequentie van informatievoorziening naar ouders (n=7); - Frequentie van contact (n=7); - Openstaan voor ouders (n=4); - Afspraken nakomen (n=4); - Betere overdracht van de leerkracht naar de volgende leerkracht (n=3). Ook voor wat betreft de samenwerking zijn ouders over het algemeen tevreden. In aansluiting op de eerdere bevindingen komen ook nu de aspecten tijd, frequentie en inhoudelijk contact over het kind als individu naar voren als aandachtspunten. Belangrijk om te benoemen is dat ook enkele ouders specifiek benoemen behoefte te hebben aan informatie over hun kind als het goed met het kind gaat. Zoals hierboven genoemd geeft een groot deel van de ouders concrete punten aan die ze willen behouden in de samenwerking, maar daarnaast worden ook concrete punten genoemd die aanleiding kunnen zijn voor gesprek en verdere actie. Ondersteuning thuis door ouders Aan de leraren is gevraagd wat zij van ouders zouden willen weten. Leraren geven op deze vraag uiteenlopende antwoorden. De helft van de leraren wil graag informatie van de ouders over het functioneren van het kind thuis ontvangen (n=7). Ook benoemen 7 leraren dat ze het graag willen weten wanneer er bijzonderheden zijn in de thuissituatie die van invloed zouden kunnen zijn op het functioneren van het kind op school. Drie leraren willen graag weten wat verwachtingen zijn van ouders naar de school toe of in de samenwerking. Verder worden dingen genoemd als weten wat ouders kunnen doen voor de school, hoe het kind de informatie beleeft die het op school krijgt en de vraag of ouders het beeld van school herkennen. Daarnaast wordt beschreven door individuele leraren dat ze willen weten of ouders vertrouwen hebben in de leraar, of ouders ontevreden zijn, of ouders het belang van het kind voorop stellen en of ouders eerlijke gegevens aan de school leveren. Bijna alle ouders beschrijven dat ze met hun kinderen huiswerk maken of hen daarbij ondersteunen, dat ze praten over school en hun kinderen stimuleren in hun ontwikkeling. Veel ouders schrijven dat ze hen stimuleren en helpen met het maken van huiswerk en dat ze hen ondersteunen wanneer nodig. Er zijn ook ouders die graag willen dat hun kind zich breed ontwikkelt en dat kinderen plezier hebben in leren. Daarnaast wordt (samen) lezen een aantal keren genoemd als belangrijk in de thuissituatie. Sommige ouders begeleiden hun kind thuis meer intensief omdat er sprake is van bijvoorbeeld leer- of ontwikkelingsproblemen. Dan is het soms wat veel, geeft men aan. Specifiek het huiswerk in groep 5 wordt meerdere keren genoemd als (te) veel. Sommige ouders geven ook aan dat het soms moeilijk is om met een baan ernaast voldoende ondersteuning te bieden. Ouders beoordelen de ondersteuning die zij thuis aan hun kind geven gemiddeld met een 7,5 (n=121, SD 1,38). 11

Figuur 4. Beoordeling van de eigen ondersteuning thuis. Onderzoek laat zien dat de betrokkenheid van ouders thuis erg belangrijk is (Bakker et al., 2013). Het is dan ook interessant om te zien dat alle ouders die de vragenlijst volledig hebben ingevuld actief betrokken lijken te zijn in gesprekken over school, stimuleren, enthousiasmeren en ondersteunen van hun kind. De meeste ouders zijn daar ook redelijk tot zeer tevreden over. Leraren verschillen in de manier waarop ze kijken naar wat ze van ouders zouden willen weten. Conclusie Op basis van de ingevulde vragenlijsten kan worden vastgesteld dat zowel de leraren en het grootste deel van de ouders die betrokken zijn bij de Bolster in hoge mate tevreden zijn over de samenwerking en communicatie. Er zijn echter ook een aantal ouders die aangeven dat zij de informatie die ze krijgen, de gesprekken die zij voeren en de samenwerking die is opgebouwd als onvoldoende ervaren. In de toelichting van de ouders die wel een voldoende of goede beoordeling geven komen echter ook zaken naar voren die aanleiding kunnen zijn voor gesprek en verdere ontwikkelingen in de praktijk van het samenwerken. Dat geldt ook voor de verschillen in verwachtingen die expliciet worden in de beschrijvingen van leraren en ouders voor wat betreft de samenwerking. Ouders lijken verschillende ideeën te hebben over de rol die ze innemen in de samenwerking. Niet iedere ouder spreekt bijvoorbeeld de wens uit partner te zijn in de samenwerking. Leraren spreken vaker van samenwerken, informeren, afstemmen of hulp door ouders. Ook zij verschillen in de invulling die ze beschrijven van de samenwerking met ouders. Tevredenheid van ouders lijkt samen te hangen met gezien worden van zowel de ouder als het kind door de leraar, goed geïnformeerd worden over het functioneren van het kind, goed contact met de leraar en dat het goed gaat met het kind op school. Anderzijds zijn er ook ouders die ontevreden zijn. Dit lijkt samen te hangen met de ervaring dat de kennis en informatie van ouders over hun kind niet voldoende wordt benut door de leraar. Concrete gespreksonderwerpen die naar voren komen uit de vragenlijsten: - Er bestaan verschillende verwachtingen bij ouders en leraren als het gaat om het samenwerken. Wat betekent dit voor het team en voor de samenwerking met de verschillende ouders waarmee je als leraar te maken hebt?; - Een redelijk deel van de ouders (n=37) geeft aan dat er behoefte is aan meer tijd voor informatie uitwisseling/gesprek of frequenter contact, wat betekent dit voor leraren en wat is hierin te verbeteren/veranderen?; 12

- Tegelijk valt op dat een aantal ouders (n=9) expliciet benoemt dat de leraren veel leerlingen hebben, dat ze niet te veel tijd willen vragen of dat de leraren te maken hebben met erg veel taken en informatiegekte; - Op basis van informatie van ouders die ontevreden zijn, is het goed om als leraar na te gaan met wie gesprekken en contacten niet goed of minder makkelijk verlopen en met deze ouders actief contact te zoeken om (opnieuw) af te stemmen voor wat betreft verwachtingen en ideeën over de samenwerking, informatieverstrekking of de begeleiding van het kind; - Meer informatie of ook positieve informatie over de klas/het kind (n=25) is een ander aandachtspunt dat naar voren komt uit de antwoorden van ouders; - Leraren noemen zeer uiteenlopende ideeën voor verandering. Een aantal daarvan heeft te maken met de relatie met ouders, met informatievoorziening of met verwachtingen van leraren ten opzichte van ouders. Een goede samenwerking tussen ouders en leraren ontwikkelen vraagt, zoals in de inleiding aangegeven om het vaststellen van wederzijdse verwachtingen en het stellen van doelen voor de samenwerking (Bokdam et al., 2014). Dit rapport geeft aanleiding om die verwachtingen op elkaar af te stemmen en daaraan gekoppeld passende doelen te stellen. De taken van school en thuis komen samen wanneer leraar en ouders communiceren over de ontwikkeling van het kind. De rol van de school is om die samenwerking vanuit die professionele opdracht zo vorm te geven dat de communicatie over de leerling optimaal verloopt en dat de samenwerking de schoolse ontwikkeling van de leerling ondersteunt. Startgesprekken In december 2015 is een korte enquête uitgezet onder ouders, leerkrachten en leerlingen. Specifiek thema was om de opbrengst te onderzoeken van de startgesprekken, welke aan het begin van het schooljaar georganiseerd zijn. Deelname door: 44 ouders / 11 leraren / 71 kinderen Wat heeft het leraren opgeleverd? Positief: beter leren kennen van het kind 4x kennismaking met ouders 4x nuttige informatie 3x kortere lijnen tussen ouders en leerkracht 2x concrete afspraken en gerichte doelen 2x Negatief: gesprek gaf mij niet meer informatie dan dat ik al op papier had Wat heeft het ouders opgeleverd? Positief kennismaking met de leerkracht aan het begin van het jaar 12x handige informatie voor de leerkracht 9x aandachtspunten/verwachtingen/aanvullingen bespreken 6x samen verantwoordelijk 2x de informatie die wij als ouders gaven bleek nieuw te zijn als positief, nog positiever als kinderen erbij betrokken worden persoonlijk contact kind bewust maken van het leerproces 13

beter goed starten dan halverwege bij moeten sturen Negatief eenrichtingverkeer 3x overbodig: tien minutengesprek is hierdoor niet meer nodig 2x gesprek te vrijblijvend leerkracht had de vragenlijst niet gelezen/gekregen geen relevante informatie Wat vind u van de aanwezigheid van kinderen bij het gesprek? Ouders: nee 26x / neutraal / ja 9x Kinderen van groep 7 en 8 waren bij het gesprek. Vond je dit prettig? Kinderen: ja 56x fijn om zelf aan het woord te zijn 15x leuk om de leerkracht te leren kennen 6x zo weet je wat er van je verwacht wordt 4x goed om betrokken te zijn 4x neutraal 4x nee 10x ik vind het niet nodig 3x dan zit ik hier niet meer op school 2x ik wil niet in het middelpunt van de belangstelling staan 2x Verbeterpunten ouders niets liever langer dan 10 min dat de docent meer vertelt dat de afspraken worden vastgelegd en worden gedeeld met de ouders leerkrachten moeten de vragenlijst beter voorbereiden onderscheid tussen sociale emotionele ontwikkeling en onderwijsbehoeften vervolggesprek halverwege het schooljaar startgesprekken liever in combinatie met tienminuten gesprekken van te voren aangeven waar een startgesprek over gaat de gesprekken als leidraad de ingevulde vragenlijst de vragenlijst voegde niets toe te vroeg, de docenten kennen de kinderen nog niet geen startgesprekken standaard kinderen erbij betrekken inschrijven voor deze gesprekken is chaotisch en ouderwets in groep 8 veel gepraat over Cito s 18x 7x 8x 3x 2x 2x 14

Conclusie: Het merendeel van de ouders, leerkrachten en kinderen beoordelen de startgesprekken als positief. De kinderen van groep 7 en 8 vonden het in de meeste gevallen zinvol om erbij te zijn. Ouders geven aan het niet nodig te vinden dat ook jongere kinderen bij het startgesprek aanwezig zijn. Aandachtspunt is om duidelijker aan te geven wat het doel van het gesprek is. Bronnen Bakker, J., Denessen, E., Dennissen, M. & Oolbekkink-Marchand, H. (2013), Leraren en ouderbetrokkenheid. Een reviewstudie naar de effectiviteit van ouderbetrokkenheid en de rol die leraren daarbij vervullen. Radboud University, Nijmegen. Bokdam, J., Tom, M., Berger, J., Smit, F. & Van Rens, C. (2014), Monitor Ouderbetrokkenheid PO, VO en MBO. Derde meting 2014, trends in beeld. Panteia, Zoetermeer. Herwijer, L, Vogels, R, Andriessen, I. (2013). Samen scholen. Ouders en scholen over samenwerken in het basisonderwijs, voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs. Den Haag, Sociaal Cultureel Planbureau. Inspectie van het Onderwijs Onderzoekskader 2017 voor het toezicht op voorschoolse educatie en het primair onderwijs. Concept ten behoeve van externe raadpleging. Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen [online]: http://www.onderwijsinspectie.nl/binaries/content/assets/toezicht-toekomst/onderzoekskaderpo-2017.concept-tbv-externe-raadpleging.26-01-2016.pdf (geraadpleegd op 31-03-2016). Ministerie van Onderwijs, 2014, Ministerie van onderwijs, cultuur en wetenschappen, Primair onderwijs [online]: http://www.government.nl/issues/education/primary-education (geraadpleegd 31-05-2014). http://www.ksu-debolster.nl/ouders/ouderbetrokkenheid/ (geraadpleegd op 31-03-2016). Schoolgids De Bolster http://www.bolster-pcboamersfoort.nl/school/schoolgids.html (geraadpleegd op 20-04-2016). 15