Inleiding. Waar hij staat mag ook zij gelezen worden.

Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 3 Inleiding... 4 Hoofdstuk 1 Werkwijze... 5 Hoofdstuk 2 Berg Balance Scale... 8 Hoofdstuk 3 Trunk Control Test... 15 Hoofdstuk 4 Progressive Isoinertial Lifting Evaluation... 18 Hoofdstuk 5 educatieve DVD / interfaces... 20 Nawoord... 21 Bronnenlijst... 22 Bijlage 1 Logboek... 23 Bijlage 2 Samenvatting artikel PILE test... 25 Bijlage 3 Excel sheet voor PILE test... 26 Bijlage 4 HFmax voor PILE test... 27

Inleiding Voor u ligt het verantwoordingsdocument van onze beroepsopdracht. Deze beroepsopdracht is gemaakt voor de Hogeschool van Amsterdam (HvA). Wij hadden keuze uit verschillende opdrachten en hebben de opdracht van het revalidatiecentrum Heliomare gekozen. Bij deze opdracht was het de bedoeling om drie DVD s met drie verschillende klinimetrische testen te maken. Het ging hierbij om de Berg Balance Scale (BBS), de Trunk Control Test (TCT) en de Progressive Isoinertial Lifting Evaluation (PILE). Alle testen zijn in verschillende versies opgenomen. Elke test is opgenomen op een gezond persoon en op een echte patiënt. Waar hij staat mag ook zij gelezen worden.

Hoofdstuk 1 Werkwijze Werkwijze algemeen In september 2008 zijn wij gestart met het project door het maken van een plan van aanpak en het opstellen van een contract. Dit plan van aanpak is opgestuurd naar Edwin Bogaard waarna een gecorrigeerde versie is gestuurd naar Tilly van den Idsert, op dat moment nog onze begeleidster bij Heliomare. Nadat wij feedback van haar hadden gekregen, werd aan gegeven dat Tilly ons niet meer zou begeleiden en dat deze taak door Hermine Harmsen overgenomen zou worden. De opmerkingen van Tilly hebben we verwerkt en dit hierna opnieuw naar Hermine toegestuurd die ook nog met een paar kleine aanpassingen kwam. Op 13 november 2008 is het definitieve plan van aanpak goedgekeurd en hebben Hermine Harmsen en wij het contract in Wijk aan Zee ondertekend. Die dag hebben we ook gezien hoe de testen worden uitgevoerd door de fysiotherapeuten van Heliomare. Wij zagen hier ook het probleem. We hebben de Berg Balance Scale bij 2 verschillende therapeuten gezien en deze voerde sommige test items anders uit. Het belang van deze beroepsopdracht werd ons nog meer duidelijk. Twee weken later zijn wij gaan filmen op een gezond persoon. Dit ging goed. Voor het filmen van de testen hebben we per test een draaiboek gemaakt met hierin de strategische plaatsen van de camera om de testen zo goed mogelijk vast te leggen. Tijdens het filmen op een gezond persoon konden we bekijken of alle gekozen plaatsen goed waren. Een paar dagen later zijn we gaan filmen op patiënten. We zijn hiervoor twee dagen op Heliomare geweest. We hebben twee keer de Berg Balance Scale, één keer de Trunk Control Test en één keer de PILE test opgenomen. Voor de PILE test was er helaas geen patiënt, die hebben we dan ook op een fysiotherapeut van Heliomare gefilmd. Toen we alle beelden hadden zijn we gaan monteren. Dit koste erg veel tijd. Wij hadden gedacht dat het iets sneller zou gaan. Door de ietwat tegenvallende geluidskwaliteit moest hier veel aan gedaan worden. Ook zaten er onbruikbare stukken tussen die weggeknipt moesten worden. Tegelijkertijd zijn we ook begonnen aan de verantwoording. Werkwijze Berg Balance Scale De Berg Balance Scale (BBS) is een voor ons bekende test. Uit de KNGF richtlijn Beroerte hebben wij de test gehaald. Tijdens de eerste dag op Heliomare hebben wij goed gekeken hoe iedereen de BBS uitvoert. Er waren wat onduidelijkheden over de test, bij ons en bij de fysiotherapeuten. Wij hebben daarom wat gegevens uitgezocht. - hoogte opstapbankje/ krukje In de richtlijn Beroerte van de KNGF staat dat het opstapbankje van gemiddelde treehoogte moet zijn, maar wat de daadwerkelijke hoogte is wordt niet vermeld. Via Google hebben wij opgezocht wat de gemiddelde treehoogte is. Op verschillende bouwmarkt sites staat dat de gemiddelde treehoogte 17-18 cm is. Het opstapbankje bij Heliomare voldoet aan deze eisen. Het opstapbankje staat nu ook in de kamer waar de BBS altijd moet worden afgenomen zodat iedereen elke keer op dezelfde hoogte moet opstappen. - onduidelijkheden over supervisie De vraag was wanneer moet je spreken van supervisie en wat mag je wel en niet doen tijdens de test. De KNGF richtlijn beroerte zegt dat: Waar in de tekst gesproken wordt van supervisie wordt verbale ondersteuning bedoeld. De patiënt mag (kan) in dat geval de opdracht niet alleen uitvoeren; supervisie is vereist om de veiligheid te garanderen.

Zij zeggen dus dat je niets tegen te patiënt mag zeggen tijdens het uitvoeren van het test-item. Bij Heliomare vinden ze dat je onder supervisie ook verstaat dat zodra de fysiotherapeut het gevoel heeft dat hij niet kan weglopen dat ook supervisie is. Het gaat namelijk om de veiligheid van de patiënt. Er is hier echter niets over te vinden. Wij vinden dat de fysiotherapeuten van Heliomare gelijk hebben. Zodra zij denken dat ze er bij moeten blijven staan vanwege de veiligheid is er spraken van supervisie. - oppakken van een voorwerp Wij hebben verschillende voorwerpen gezien die werden opgepakt. Dit was omdat er geen schoen aanwezig was. Inmiddels ligt er een schoen in het kastje. Het is de bedoeling dat de fysiotherapeuten deze gebruiken. - transfers De ene fysiotherapeut doet de transfer van stoel naar bank en de andere van stoel naar stoel. Het is belangrijk dat de transfer van een stoel met armleuningen naar een stoel zonder armleuningen wordt uitgevoerd. De stoelen moeten van gelijke hoogte zijn. Voor de BBS hebben wij een lijst met aandachtspunten gemaakt. Deze lijst kunnen de fysiotherapeuten gebruiken om snel te zijn waar ze op moeten letten bij elk test item. Deze aandachtspunten staat ook op de DVD. Werkwijze Trunk Control Test De Trunk Control Test (TCT) is een voor ons bekende test. Deze test staat ook in de richtlijn Beroerte van het KNGF. Bij Heliomare hebben we deze test twee keer gezien. Hier zagen wij geen noemenswaardige verschillen tussen de uitvoeringen. Nu is het zo dat deze test daar ook niet veel ruimte voor laat. In de richtlijn staat niet aangegeven of de test met schoenen aan of schoenen uit moet. Het zou kunnen zijn dat als je schoenen aan hebt dat je dan meer zou kunnen afzetten met de benen. De fysiotherapeuten bij Heliomare vertelde dat zij de test ook vaak op bed doen. Omdat patiënten in bed ook geen schoenen aan hebben is besloten om het op de behandelbak ook zonder schoenen te doen. Of de test op een behandelbank of een bed gedaan wordt maakt volgende de KNGF niet uit. Zij zeggen dat het op beide mag. Er moet dan wel voor gezorgd worden dat de test elke keer op dezelfde plek wordt uitgevoerd. En bed is natuurlijk zachter dan een behandelbank en dat beïnvloed de testresultaten. Voor de TCT hebben wij een lijst met aandachtspunten gemaakt. Deze lijst kunnen de fysiotherapeuten gebruiken om snel te zijn waar ze op moeten letten bij elk test item. Deze aandachtspunten staat ook op de DVD. Werkwijze Progressive Isoinertial Lifting Evaluation De Progressive Isoinertial Lifting Evaluation (PILE) was voor ons een totaal onbekende test. Wij zijn dan ook begonnen met het zoeken naar literatuur over deze test. Wij vonden twee goede artikelen (zie bronnenlijst en bijlage 2 voor de samenvatting van één van de twee artikelen). Hierin werd de gehele test beschreven. Wij hebben ook de instructie vanuit Heliomare gekregen. Ronald Kan is de fysiotherapeut die de test bij Heliomare heeft geïntroduceerd. Hij heeft ons ook geholpen. Nadat wij ons hebben ingelezen in de test hebben wij bij Heliomare gezien hoe ze hem daar uitvoeren. Voor de meeste fysiotherapeuten is het nog een onbekende test. Hij wordt ook bijna alleen maar gedaan bij poliklinische patiënten.

Heliomare heeft aangegeven dat ze ook graag wat meer met de uitkomst willen doen. Ze noteren nu de gegevens maar met de totale energie en het totaal geleverde vermogen doen ze nog niets. De vraag was of wij daar voor wat wilden ontwikkelen. Dit bleek lastiger dan in eerste instantie gedacht. Wij hebben in Excel een sheet gemaakt waar de gegevens van de test kunt kunnen invoeren en dan wordt de totale energie en het totaal geleverde vermogen berekend. Zie bijlage 3. Er was ook nog een discussie over of je de test in één keer moet uitvoeren of dat de patiënt zelf mag bepalen wanneer hij aan de volgende serie van vier begint. Na goed lezen van het artikel 2005 en overleg met Ronald Kan is er besloten om in één keer door te gaan. Als je dat niet doet is dat van invloed op je totale geleverde vermogen en je totale energie. Voor het uitvoeren van de test heb je ook de hartslag van de patiënt nodig. Het is gebleken dat het handiger is om als fysiotherapeut het horloge van de hartslagmeter om te hebben. Tijdens de test moet je kunnen zien of de patiënt boven de toegestane hartslag komt. Als de patiënt het horloge om heeft zie je dit niet. Het is wel zo dat je binnen een meter van de patiënt moet blijven anders ontvangt hij het signaal niet meer. Wij hebben ook een lijst gemaakt waar de HFmax al berekend is voor elke hartslag (zie bijlage 4) Voor de PILE test hebben wij een lijst met aandachtspunten gemaakt. Deze lijst kunnen de fysiotherapeuten gebruiken om snel te zijn waar ze op moeten letten tijdens de test. Deze aandachtspunten staat ook op de DVD. Voor het opnemen van de tijd voor deze test zijn twee stopwatches nodig, omdat de totale tijd moet worden berekend maar ook de tijd die nodig is voor vier bewegingen. Wij raden aan om hier een stopwatch met rondetijden voor te nemen.

Hoofdstuk 2 Berg Balance Scale De Berg Balance Scale evalueert het evenwicht van de patiënt. Met de Berg Balance Scale kan een inschatting worden gemaakt van de valkans van patiënten met een CVA. De test bestaat uit 14 testitems, die gescoord worden op een schaal van 5 puntsschaal. Er kunnen maximaal 56 punten worden gehaald. Zodra de patiënt minder dan 45 punten heeft gehaald is er een groter valrisico. Voor elk item wordt een aparte instructie gegeven. Demonstreer het item zo nodig één keer aan de patiënt en/of geef instructies zoals beschreven voor het betreffende onderdeel. De instructie moet beperkt blijven tot de opdracht. Bij twijfel moet de laagste score worden genoteerd. Maak de patiënt duidelijk dat hij zijn evenwicht moet bewaren tijdens het uitvoeren van de opdracht en dat sommige opdrachten tijdgebonden zijn. De keuze welk been voor gezet wordt, op welk been te gaan staan, de afstand tussen de voeten of hoe ver te reiken, wordt aan de patiënt overgelaten. Waar in de tekst gesproken wordt van supervisie wordt verbale ondersteuning bedoeld. De patiënt mag (kan) in dat geval de opdracht niet alleen uitvoeren; supervisie is vereist om de veiligheid te garanderen. Daar waar de patiënt gevraagd wordt om te gaan staan is het de bedoeling dat de patiënt een parallelstand inneemt. Het verdient de voorkeur de test af te nemen in een ruimte waar de patiënt voldoende ruimte heeft om voor zich uit te kijken. De onderzoeker moet proberen te vermijden in het voorwaartse gezichtsveld van de patiënt te gaan staan. Alle items worden uitgevoerd zonder loophulpmiddelen, maar met schoeisel. Een orthese of een sling is wel toegestaan Testformulier Berg Balance Scale 1 Van zit naar stand Materiaal: stoel met armleuningen Instructie: Zou u op willen staan? Probeert u hierbij niet met uw handen te steunen. 4 De patiënt is in staat om tot stand te komen zonder op de handen te steunen en is vervolgens in staat om los stil te staan. 3 De patiënt is in staat om zelfstandig tot stand te komen met gebruikmaking van de hand(en). 2 De patiënt is na meerdere pogingen in staat om tot stand te komen met gebruikmaking van de handen. 1 De patiënt heeft minimale hulp nodig om tot stand te komen, dan wel om los stil te staan. 0 De patiënt heeft matig tot maximale ondersteuning nodig om tot stand te komen. 2 Zelfstandig staan Instructie: Kunt u 2 minuten blijven staan zonder u vast te houden? 4 De patiënt is in staat om 2 minuten zelfstandig en veilig te blijven staan. 3 De patiënt is in staat om 2 minuten onder supervisie te blijven staan. 2 De patiënt is in staat om 30 seconden zelfstandig te staan. 1 De patiënt heeft meerdere pogingen nodig om 30 seconden zelfstandig te kunnen blijven staan. 0 De patiënt is niet in staat om 30 seconden zonder ondersteuning te blijven staan. Wanneer de patiënt in staat is 2 minuten zelfstandig te blijven staan, noteer dan 4 punten voor het zelfstandig zitten en vervolg de test met opdracht 4.

3 Zelfstandig zitten Zitten met de rug ongesteund, maar de voeten gesteund op vloer of voetenbankje Materiaal: stoel en zo nodig een voetenbankje Instructie: Kunt u 2 minuten blijven zitten met de armen over elkaar? 4 De patiënt is in staat om 2 minuten veilig en stabiel te blijven zitten. 3 De patiënt is in staat om 2 minuten onder supervisie te blijven zitten. 2 De patiënt is in staat om 30 seconden te blijven zitten. 1 De patiënt is in staat om 10 seconden te blijven zitten. 0 De patiënt is niet in staat om zonder steun 10 seconden te blijven zitten. 4 Van stand naar zit Materiaal: stoel met armleuningen Instructie: Kunt u gaan zitten? 4 De patiënt is in staat om veilig te gaan zitten door minimaal te steunen op de handen. 3 De patiënt controleert de neergaande beweging door te steunen op de handen. 2 De patiënt gebruikt de achterkant van de onderbenen tegen de stoel om de neergaande beweging te controleren. 1 De patiënt is in staat om zelfstandig te gaan zitten, maar heeft geen gecontroleerde neergaande beweging. 0 De patiënt heeft ondersteuning nodig om te gaan zitten. 5 Transfers Materiaal: 2 stoelen, één met en één zonder armleuningen. Zorg ervoor dat de stoelen klaar staan voor een draaiende transfer. Instructie: Wilt u vanuit de stoel met armleuningen opstaan en in de stoel zonder armleuningen gaan zitten? en Kunt u nu weer op de andere stoel gaan zitten? 4 De patiënt is in staat om de heen- en teruggaande transfer veilig uit te voeren door minimaal te steunen op de handen. 3 De patiënt is in staat om een transfer veilig uit te voeren alleen met gebruik van de handen. 2 De patiënt is in staat om een transfer met verbale aanwijzingen en/of supervisie uit te voeren. 1 De patiënt heeft ondersteuning nodig van 1 persoon. 0 De patiënt heeft ondersteuning nodig van 2 personen. 6 Zelfstandig staan met gesloten ogen Instructie: Kunt u uw ogen sluiten en 10 seconden stil blijven staan? 4 De patiënt is in staat om 10 seconden veilig te blijven staan. 3 De patiënt is in staat om 10 seconden onder supervisie te blijven staan. 2 De patiënt is in staat om 3 seconden te blijven staan. 1 De patiënt is in staat om stil te blijven staan, maar kan de ogen niet 3 seconden gesloten houden. 0 De patiënt heeft hulp nodig om niet te vallen. 7 Zelfstandig staan met de voeten tegen elkaar Instructie: Kunt u uw voeten tegen elkaar aan zetten en 1 minuut los staan? 4 De patiënt is in staat om zelf de voeten tegen elkaar aan te zetten en 1 minuut veilig te blijven staan. 3 De patiënt is in staat om zelf de voeten tegen elkaar aan te zetten en 1 minuut onder supervisie te blijven staan. 2 De patiënt is in staat om zelf de voeten tegen elkaar aan te zetten, maar is niet in staat om 30 seconden te blijven staan. 1 De patiënt heeft hulp nodig om de voeten tegen elkaar aan te zetten en is in staat om 15 seconden de voeten tegen elkaar te houden en te blijven staan. 0 De patiënt heeft hulp nodig om de voeten tegen elkaar aan te zetten en is niet in staat om 15 seconden te blijven staan.

8 Reiken naar voren met uitgestrekte armen in stand Materiaal: meetlint of liniaal Instructie: Kunt u uw voeten naast elkaar zetten en uw armen heffen tot 90º? Strek uw vingers uit en reik naar voren zo ver als u kunt. (Keuze van de afstand tussen de voeten is aan de patiënt. De onderzoeker plaatst een meetlint op de muur of een liniaal aan het eind van de vingertoppen, wanneer de arm 90º opgetild is. De vingers mogen de liniaal of het meetlint op de muur niet raken bij het naar voren reiken. De vastgestelde meting is de afstand naar voren die de vingertoppen halen terwijl de patiënt in de meest voorovergebogen positie is. Vraag de patiënt, indienmogelijk, beide armen te gebruiken om naar voren te reiken om rotatie van de romp te vermijden.) 4 De patiënt is in staat om veilig > 25 cm naar voren te reiken. 3 De patiënt is in staat om veilig > 12 cm naar voren te reiken. 2 De patiënt is in staat om veilig > 5 cm naar voren te reiken. 1 De patiënt reikt wel naar voren, maar heeft hierbij supervisie nodig. 0 De patiënt verliest hierbij het evenwicht / heeft steun nodig van buitenaf. 9 Oppakken van een schoen van de grond in stand Materiaal: schoen of pantoffel Instructie: Kunt u de schoen/pantoffel oppakken die voor uw voeten is gelegd? 4 De patiënt is in staat om de schoen/pantoffel veilig en met gemak op te pakken. 3 De patiënt is in staat om de schoen/pantoffel onder supervisie op te pakken. 2 De patiënt is niet in staat om de schoen/pantoffel op te pakken, maar komt wel tot 2-5 cm boven de schoen/pantoffel. 1 De patiënt is niet in staat om de schoen/pantoffel op te pakken en heeft bij de poging supervisie nodig. 0 De patiënt is niet in staat om te bukken / heeft ondersteuning nodig om veilig te bukken. 10 Draaien met het hoofd over de linker en rechter schouder om naar achteren te kijken in stand Materiaal: willekeurig voorwerp Instructie: Kunt u uw voeten naast elkaar zetten en uw hoofd over uw linker schouder draaien om recht naar achteren te kijken? Herhaal dit naar rechts. (De onderzoeker mag een voorwerp recht achter de patiënt houden, om de draaibeweging te stimuleren). 4 De patiënt is in staat om in beide draairichtingen recht naar achteren te kijken en het gewicht goed over te brengen. 3 De patiënt is in staat om in 1 draairichting recht naar achteren te kijken, brengt bij de andere draairichting het gewicht minder goed over. 2 De patiënt is bij geen van de draairichtingen in staat om volledig recht naar achteren te kijken, maar handhaaft wel het evenwicht. 1 De patiënt heeft supervisie nodig tijdens het draaien. 0 De patiënt heeft ondersteuning nodig om te blijven staan. 11 Volledig om de as draaien (360º) in stand Instructie: Kunt u volledig om uw as draaien? (Laat de patiënt even pauzeren alvorens de volgende opdracht te geven). Kunt u nu de andere kant op draaien? 4 De patiënt is in staat om naar beide kanten veilig 360º te draaien binnen 4 seconden of minder. 3 De patiënt is in staat om binnen 4 seconden veilig 360º te draaien alleen naar 1 kant toe. 2 De patiënt is in staat om naar beide kanten veilig 360º te draaien, maar niet binnen 4 seconden. 1 De patiënt heeft van dichtbij supervisie nodig of verbale aanwijzingen. 0 De patiënt heeft ondersteuning nodig tijdens het draaien.

12 Alternerend plaatsen van voet op een bankje in stand Materiaal: krukje of opstapbankje Instructie: Kunt u uw voet op het krukje/opstapbankje plaatsen? Ga hiermee door totdat elke voet het krukje/opstapbankje 4 keer heeft aangeraakt. 4 De patiënt is in staat om zelfstandig en veilig te staan en 8 stappen in 20 seconden te maken. 3 De patiënt is in staat om zelfstandig te staan en 8 stappen in meer dan 20 seconden te maken. 2 De patiënt is in staat om zelfstandig 4 stappen te maken, maar heeft hierbij supervisie nodig. 1 De patiënt is in staat om met minimale ondersteuning meer dan 2 stappen te maken. 0 De patiënt heeft ondersteuning nodig om niet te vallen / is niet in staat om de opdracht uit te voeren. 13 Staan met één been voor Instructie: Kunt u een voet direct voor de andere plaatsen? Als u voelt dat u uw voet niet precies voor de andere voet kan zetten, probeert u dan uw voet zo neer te zetten dat de hiel van uw voorste voet voorbij de tenen van uw andere voet komt. (Om 3 punten te scoren, moet de lengte van de pas van de ene voet de lengte van de andere voet overschrijden en de breedte van deze houding moet de normale pas van de patiënt benaderen. De patiënt mag zelf kiezen welk been hij voor zet). 4 De patiënt is in staat om de voet zelfstandig in het verlengde van de andere te plaatsen en deze positie gedurende 30 seconden te handhaven. 3 De patiënt is in staat om de voet zelfstandig voor de andere te plaatsen en deze positie gedurende 30 seconden te handhaven. 2 De patiënt is in staat om zelfstandig een kleine stap te zetten en deze positie gedurende 30 seconden te handhaven. 1 De patiënt heeft hulp nodig om een stap te zetten, maar kan deze positie wel gedurende 15 seconden handhaven. 0 De patiënt verliest het evenwicht bij het staan / is niet in staat een stap te maken. 14 Staan op één been Instructie: Kunt u zo lang mogelijk op 1 been staan zonder te steunen? 4 De patiënt is in staat om het been zelfstandig op te tillen en deze positie >10 seconden te handhaven. 3 De patiënt is in staat om het been zelfstandig op te tillen en deze positie tussen de 5-10 seconden te handhaven. 2 De patiënt is in staat om het been zelfstandig op te tillen en deze positie minimaal 3 seconden te handhaven. 1 De patiënt probeert het been op te tillen, maar is niet in staat deze positie 3 seconden te handhaven, maar blijft wel zelfstandig staan. 0 De patiënt is niet in staat een poging te ondernemen / heeft hulp nodig om te blijven staan.

Score formulier Berg Balance Scale 1 Van zit naar stand 2 Zelfstandig staan 3 Zelfstandig zitten 4 Van stand naar zit 5 Transfers 6 Staan met gesloten ogen Datum 7 Zelfstandig staan met voeten tegen elkaar 8 Reiken naar voren met uitgestrekte armen in stand 9 Oppakken van een schoen van de grond in stand 10 Draaien over Li en Re schouder om naar achteren te kijken in stand 11 Volledig om de as draaien (360 ) in stand 12 Alternerend plaatsten van de voet op een bankje in stand 13 Staan met één been voor 14 Staan op één been Totaal Opmerkingen (bijvoorbeeld de rede dat de test niet kon worden afgenomen)

Aandachtspunten Algemene aandachtspunten - De veiligheid van de patiënt staat centraal. Let dus bij elk item goed op de veiligheid en geef supervisie waar nodig is - Noteer na het item direct de score - Maak de patiënt van te voren duidelijk dat er pas met de opdracht begonnen mag worden als de gehele instructie is gegeven - Tijdens het uitvoeren van de items moet er zo min mogelijk communicatie met de patiënt plaatsvinden. Verbale instructies worden als supervisie gezien. Aandachtspunten per test item 1. Van zit naar stand - Laat de patiënt weten dat deze geen gebruik mag maken van de armen 2. Zelfstandig staan - Druk zodra de patiënt stabiel staat, de stopwatch in 3. Zelfstandig zitten - De patiënt mag niet met de rug tegen de rugleuning zitten - De patiënt mag niet met de armen op de armleuningen steunen - Als de patiënt niet met de voeten op de grond komt, mag er een krukje worden geplaatst - Druk zodra de patiënt stabiel zit, de stopwatch in 4. Van zit naar stand - De patiënt mag minimaal steunen met de handen - Let erop of de patiënt wel of niet met de achterkant van het onderbeen tegen de stoel komt om de neergaande beweging te controleren. 5. Transfers - De patiënt mag minimaal steunen met de handen 6. Zelfstandig staan met gesloten ogen - Druk de stopwatch in zodra de patiënt de ogen heeft gesloten 7. Zelfstandig staan met de voeten tegen elkaar - Druk de stopwatch in zodra de patiënt de voeten tegen elkaar heeft geplaatst. 8. Reiken naar voren met uitgestrekte armen in stand - Als de patiënt maar 1 arm kan optillen zorg dan dat deze aan de kant van de meetlat is - Meet de afstand van de armen voordat de patiënt naar voren buigt en nadat deze naar voren is gebogen. - Keuze van de afstand tussen de voeten is aan de patiënt - De patiënt mag niet met het lichaam tegen de muur leunen 9. Oppakken van een schoen van de grond in stand - Zorg dat de schoen niet direct voor de voeten ligt maar houd daar ongeveer 20 cm tussen

10. Draaien met het hoofd over de linker en rechter schouder om naar achteren te kijken in stand. - Gebruik, om de draaibeweging te stimuleren een afbeelding die achter de patiënt hangt. U kunt dan vragen stellen over deze afbeelding om te controleren of de patiënt goed naar achteren heeft gekeken. 11. Volledig om de as draaien (360 ) in stand - Druk de stopwatch in zodra de patiënt begint te draaien. - Er mag een pauze gehouden worden tussen de twee draaibewegingen 12. Alternerend plaatsen van voet op een bankje in stand - De voet hoeft niet in zijn volledigheid op het krukje/opstapbankje te worden geplaatst 13. Staan met één been voor - Druk de stopwatch in zodra de voeten goed staan - De patiënt mag zelf kiezen welk been er voor wordt gezet 14. Staan op één been - Druk de stopwatch in zodra de voet van de grond is - De patiënt mag zelf kiezen wel been er wordt opgetild - Er mag nog een poging worden gedaan als de patiënt de voet direct weer neerzet en de therapeut het gevoel heeft dat de patiënt de opdracht wel kan uitvoeren

Hoofdstuk 3 Trunk Control Test De Trunk Control Test evalueert de rompbalans van de patiënt. Met name de zitbalans. De test wordt afgenomen in ruglig op een behandelbank of een bed. De patiënt kan 0, 12 of 25 punten score. Testprotocol Trunk Control Test Voor het uitvoeren van de test zijn een oefenbank of bed en een stopwatch nodig. De test wordt afgenomen met de patiënt in rugligging. De ondergrond dient vlak te zijn in horizontale positie; een hoofdkussen is toegestaan. Indien er hekken aanwezig zijn, dienen deze omlaag geplaatst te zijn. Verbale instructie moet beperkt blijven tot de opdracht. Afzetten met de arm(en) is toegestaan. Het trekken met de arm(en) wordt daarentegen wel als een compensatie beschouwd. Het is niet toegestaan de patiënt een hand te geven ter ondersteuning. De test mag worden uitgevoerd in de volgorde 1, 2, 4, 3 Opdracht 1 en 2 Instructie: Kunt u op de paretische zij draaien? Daarna: Kunt u op de niet-paretische zij draaien? De patiënt dient zowel met de schouders als het bekken volledig op de zij gedraaid te zijn. Opdracht 3 Instructie: Kunt u zonder op de handen te steunen, gedurende 30 seconden op de bedrand blijven zitten? Voor een maximale score is het toegestaan dat de handen op de benen van de patiënt liggen. De voeten van de patiënt staan op de grond en er wordt geen steun gegeven middels een (rug)leuning. Opdracht 4 Instructie: Kunt u, zonder dat u zich ergens aan vasthoudt, op de rand van het bed (of de oefenbank) komen zitten? Hoe en over welke zij de patiënt tot zit komt, wordt vrij gelaten. Beoordeling De opdrachten worden als volgt beoordeeld: 0 punten = de patiënt kan de beweging niet uitvoeren; 12 punten = de patiënt kan de beweging uitvoeren, maar moet compensaties gebruiken (bijvoorbeeld optrekken met handen en/of extra vast houden); 25 punten = de patiënt kan de bewegingen normaal uitvoeren.

Score formulier Trunk Control Test Datum 1 Omrollen naar de paretische zijde 2 Omrollen naar de niet-paretische zijde 3 Balans houden in zit op de rand van het bed (30 seconden) 4 Opkomen vanuit lig naar zit 0 = patiënt kan beweging niet uitvoeren 12 = kan beweging maken met compensaties 25 = kan beweging normaal uitvoeren Totaal Opmerkingen (bijvoorbeeld de rede dat de test niet kon worden afgenomen)

Aandachtspunten Algemene aandachtspunten - De patiënt mag niet geholpen worden bij het uitvoeren van de opdrachten - Let erop dat de patiënt zich niet optrekt. - De opdrachten mogen in de volgende volgorde worden uitgevoerd: 1 2 3 4 of 1 2 4 3 Aandachtspunten per opdracht 1. Kunt u op uw paratische zijde draaien? - De patiënt dient zowel met de schouders als de heup volledig op de zij gedraaid te zijn 2. Kunt u op uw niet-paretische zijde draaien? - De patiënt dient zowel met de schouders als de heup volledig op de zij gedraaid te zijn 3. Kunt u zonder op de handen te steunen, gedurende 30 seconden op de bedrand te blijven zitten? - De handen van de patiënt mogen op de benen liggen. - De voeten van de patiënt moeten op de grond staan (pas de bankhoogte aan of plaats een kurkje) - Er mag geen steun gegeven worden door middel van een rugleuning 4. Kunt u, zonder dat u zich ergens aan vasthoudt, op de rand van het bed (oefenbank) komen zitten? - Hoe en over welke zij de patiënt tot zit komt, wordt vrij gelaten

Hoofdstuk 4 Progressive Isoinertial Lifting Evaluation De PILE test bestaat uit twee verschillende testen. Een lumbale test en een cervicale test. De test wordt uitgevoerd bij patiënten met lage rugklachten en/of nekklachten. Met de PILE test wordt de totale energie en het vermogen berekend die de patiënt kan leveren. Uitvoering tiltest Voorbereidingen Patiënt heeft een hartslagmeter om Stopwatch bij de hand VAS huidige pijnscore noteren Noteer maximaal toegestane hartslagfrequentie: 85% x (220-leeftijd) Noteer de hartslag Vrouwen Begingewicht: 4 kg (Eén zak weegt 2 kilogram) Verhogen met 2 kg Totaal aantal series: 5, dus 4 kg - 6 kg - 8 kg - 10 kg - 12 kg Mannen Begingewicht: 6 kg (Eén zak weegt 2 kilogram) Verhogen met 4 kg Aantal series: 5, dus 6 kg - 10 kg - 14 kg - 18 kg - 22 kg Rugtest Krat van de grond naar de middelste schap Nektest Krat van middelste naar bovenste schap Uitvoering Krat staat op de grond (voor nek op middelste schap) met begingewicht er in De overige gewichten bevinden zich onder handbereik van de fysiotherapeut Patiënt staat rechtop achter het krat De instructie die de onderzoeker vooraf aan de patiënt geeft luidt: o Til het krat op vanaf de grond (vanaf de middelste schap) o Zet het krat op de schap, waarbij u het krat blijft vasthouden o Til het krat weer op o Zet het krat weer terug o Herhaal deze beweging vier maal o Indien u zonder problemen binnen 20 seconden de vier tilbewegingen kunt uitvoeren wordt er gewicht aan het krat toegevoegd en wordt de test direct vervolgd o Forceer niet o Het is de bedoeling dat u een maximale prestatie levert maar u kunt op ieder moment de test beëindigen indien u dat wenst De fysiotherapeut demonstreert de beweging Op teken van de fysiotherapeut begint de test Het commando luidt: 3 2 1 gá. Op gá drukt de fysiotherapeut de stopwatch in De patiënt begint met de eerste 4 herhalingen

De fysiotherapeut houdt in de gaten of de 4 herhalingen binnen de 20 seconden plaatsvinden Na 4 herhalingen binnen de 20 seconden wordt het gewicht verhoogd met 2 (vrouwen) of 4 (mannen) kilogram De test eindigt indien: De patiënt vrijwillig de test beëindigt wegens vermoeidheid of ernstig ongerief/pijn De hartslag een frequentie heeft bereikt van 85% x (220 leeftijd) Het maximaal te tillen gewicht is bereikt De 4 herhalingen niet binnen de 20 seconden kunnen worden volbracht Het te tillen gewicht meer is dan 45%-55% van het totale lichaamsgewicht Noteer na afloop van de test: Score Borgschaal Hartfrequentie Maximaal getilde gewicht en aantal herhalingen daarvan Tijd waarna de test is beëindigd VAS huidige pijnscore noteren Hoe de test is uitgevoerd squat (gebogen knieën) of stoop (gebogen rug) Invullen van Excel voor: Totale energie Totaal geleverd vermogen Score formulieren Voor het score formulier zie bijlage X Aandachtspunten Algemene aandachtspunten - Zorg dat het goede gewicht in het krat zit - Leg alle volgende gewichten klaar - De therapeut om moet het horloge van de hartslagmeter om doen en op de hartslag letten tijdens de test - Zorg dat er twee stopwatches zijn (één voor de totale testtijd en één voor de 20 seconden) - Vergeet niet allebei de stopwatches op stop te zetten - Noteer alle benodigde gegeven van te voren - Let op de uitvoering - Noteer alle gegevens na de test

Hoofdstuk 5 educatieve DVD / interfaces Zoals voor het maken van papieren documenten bepaalde regels gelden, zijn deze er ook voor het maken van DVD s en gebruikersinterfaces. De beschrijving van een interface volgens Wikipedia: Een interface is een intermediair waarmee twee systemen met elkaar communiceren. Mens en machine kunnen (nog) niet zonder problemen met elkaar communiceren. Zo is de informatie die voor een mens begrijpelijk is (bijvoorbeeld woorden en beelden) niet hetzelfde als de informatie van bijvoorbeeld een computer (enen en nullen). Hier hebben ze een interface voor nodig. Een interface zet informatie van het ene systeem om in begrijpelijke en herkenbare informatie van een ander systeem. De keuze van het woord systeem laat al zien dat interface niet alleen geldt voor mens-computer communicatie. Zo is er ook een interface nodig voor communicatie tussen twee computeronderdelen. Maar ook soms tussen twee mensen. Mensen die niet dezelfde taal spreken maken bijvoorbeeld gebruik van een tolk. Ook buiten de computerwereld zijn interfaces overal te vinden. Zo zijn afstandbediening van je TV of de knoppen op je mp3 speler ook voorbeelden van interfaces. Een interface is dus een intermediaire schakel tussen twee systemen. Voor het maken van een educatieve DVD is de interface het menu waarmee de gebruiker de data op de DVD kan benaderen. Het gebruik van digitale media is iets van de laatste jaren en hier is dan ook geen uitgebreid onderzoek naar gedaan. Het maken van een interface voor digitale media gaat voornamelijk via BVP ofwel Boeren Verstand Practice dat wil zeggen, dat de maker van een interface vooral zelf goed moet kijken of iets overzichtelijk is en makkelijk in gebruik. Er moet onder andere gekeken worden naar: - Kleuren combinaties Sommige combinaties zijn niet geschikt zo is bijvoorbeeld een rode achtergrond met gele letters niet prettig leesbaar. Over het algemeen zijn de witte en zwarte kleur voor letter het meest geschikt. Uiteraard hangt welke het best gebruikt kan worden af van de achtergrond kleur. - Meest geschikte lettertype Een lettertype moet duidelijk leesbaar zijn, Arial, Times New Roman en Calibri zijn geschikte lettertypen. Als een lettertype te druk is of grafisch uitgebreid dat doet dit de leesbaarheid geen goed. - Bruikbaarheid In hoeverre moet er nagedacht worden over de functies van het product en waar deze te vinden zijn. De interface moet een logische structuur hebben die gebruikt kan worden zonder na te hoeven denken. Het uiterlijk van de interface moet dus simpel zijn, zonder te veel in het oog springende en afleidende elementen. Voor het maken van deze instructie DVD s hebben we kleuren gekozen die wij aangenaam vonden, waarmee tekst goed zichtbaar was en die onderscheidend genoeg van elkaar waren om te zaten zien dat het verschillende producten zijn, maar toch bij elkaar horen. Voor het gemak en om eenheid te creëren op de DVD s is gekozen om elke DVD dezelfde menu structuur te laten hebben. De DVD s zijn regelmatig door mensen uit onze omgeving getest op gebruikersvriendelijkheid

Nawoord Wij willen Hermine Harmsen, Edwin Bogaard, Rianne van Velzen, Ronald Kan, de patiënten die op de DVD staan en de andere medewerkers van Heliomare bedanken. Zonder hun hulp had dit project niet tot stand kunnen komen. Wij hopen dan ook dat de medewerkers van Heliomare deze DVD s goed kunnen gebruiken.

Bronnenlijst - Berg, K., Wood-Dauphinee, S., Williams, J. I. & Gayton, D. (1989). Measuring balance in the elderly: preliminary development of an instrument. Physiotherapy Canada, 41, 304-311. - Koolstra, M., Burgers-Bots, I. A. L., Lemmens, C. J., Smeets, C. J. & Kwakkel, G. (2001). Klinimetrie na een beroerte. Amersfoort: NPi en VUmc. - Peppen, van, R. P. S. & Kwakkel G. (2002). Welke klinimetrie is het meest geschikt voor het meten van evenwicht bij een CVA-patient? In: P. Vaes, (Ed), Jaarboek Fysiotherapie/ Kinesitherapie (pp. 59-85). Houten: Bohn Stafleu Van Loghum. - Piotrowski, A. & Cole, J. (1994). Clinical measures of balance and functional assessment in elderly persons. Australian Journal of Physiotherapy, 40, 183-188. - Richtlijn beroerte van het Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie - Collin, C. & Wade, D. (1990). Assessing motor impairment after stroke: a pilot reliability study. Journal of Neurology, Neurosurgery & Psychiatry, 53 (7), 576-579. - Franchignoni, F. P., Tesio, L., Ricupero, C. & Martino, M. T. (1997). Trunk control test as an early predictor of stroke rehabilitation outcome. Stroke, 28 (7), 1382-1385. Doc_Obs_Trunk_Control_Test_R01_V1.1.doc blad 3 van 7 blad(en) - Koolstra, M., Burgers-Bots, I. A. L., Lemmens, C. J., Smeets, C. J. & Kwakkel, G. (2001). Klinimetrie na een beroerte. Amersfoort: NPi en VUmc. - KNGF Richtlijn Beroerte; Amersfoort: Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie (KNGF). Supplement bij het Nederlands Tijdschrift voor Fysiotherapie, 114 (5), 1-82. - Steve Krug. Don't Make Me Think: A Common Sense Approach to the Web 2nd ed. New Riders Publishing. 2005 - J.L. Morton. Colormatters. J.L. Morton 1995-2008. Available from: www.colormatters.com - Bruce Nazarian/CEO, Digital Media Consulting Group, Inc. Las Vegas: Digital Media Consulting Group, Inc. Available from: www.recipe4dvd.com

Bijlage 1 Logboek Week Datum Activiteiten 45 Woensdag 5 november Van 11.00 uur tot 15.00 uur Trunk Control Test en de Berg Balance Scale geoefend. Literatuur gezocht over dezelfde testen. Donderdag 6 november 12.30 uur Gesprek met Edwin. Vrijdag 7 november Van 11.00 uur tot 15.00 uur Literatuur onderzoek HVA en UVA Contract en PVA laatste versie gemaakt en opgestuurd. 46 Woensdag 12 november Van 11.00 uur tot 16.00 uur Lezen van het artikel over de PILE test. Controleren gebruikte maten/gewichten van het protocol van de PILE test van Heliomare en de gegevens uit het artikel. Oefenen van de PILE test, de BBS en de TCT. Donderdag 13 november Van 9.00 uur tot 17.00 uur Bezoek aan Heliomare. De BBS, TCT en de PILE test gezien bij patiënten. Eerste opnames gemaakt om te kijken wat de beste camera opstelling is. 47 Dinsdag 18 november Van 11.00 uur tot 14.00 uur Pile protocol aangepast Literatuur/artikelen gelezen Woensdag 19 november Van 10.00 tot 21.00 uur DVD menu/structuur in elkaar zetten Donderdag 20 november Van 10.00 tot 13.00 uur Gesprek met Edwin DVD menu/structuur controleren/beoordelen Vrijdag 21 november Van 11.00 tot 14.00 uur Aanpassen DVD menu/structuur DVD authoring doornemen 48 Ongeveer 10 uur Aanpassen DVD menu/structuur DVD authoring Draaiboek maken 49 Dinsdag 2 december Van 10.00 tot 15.00 uur Filmen bij Heliomare op gezond persoon. Het filmen van de BBS, TCT en PILE test Woensdag 3 december 4 uur Bewerken filmpjes gezond persoon Donderdag 4 december Van 09.00 uur tot 13.00 uur

Vrijdag 5 december Filmen bij Heliomare op patiënten. Het filmen van de BBS en PILE test. Van 09.00 uur tot 14.00 uur Filmen bij Heliomare op patiënten. Het filmen van de BBS en TCT 50 Dinsdag 9 december Van 10.00 uur tot 14.00 uur 11.00 uur Gesprek met Edwin Werken aan verantwoordingsdocument Woensdag 10 december Van 11.00 uur tot 16.00 uur Authering DVD Werken aan verantwoordingsdocument Donderdag 11 december Van 11.00 uur tot 17.00 uur Authering DVD Werken aan verantwoordingsdocument 51 Dinsdag 16 december Van 11.00 uur tot 16.30 uur Authering DVD Werken aan verantwoordingsdocument Woensdag 17 december Van 11.00 uur tot 16.30 uur Authering DVD Werken aan verantwoordingsdocument 52+1 4 uur Authering DVD Werken aan verantwoordingsdocument 2 Maandag 5 januari Van 10.00 uur tot 15.00 uur Authering DVD Werken aan verantwoordingsdocument Dinsdag 6 januari Van 11.00 uur tot 16.00 uur Authering DVD Werken aan verantwoordingsdocument Woensdag 7 januari Van 11.00 uur tot 16.00 uur Authering DVD Werken aan verantwoordingsdocument Donderdag 8 januari Van 11.00 uur tot 17.00 uur Authering DVD Werken aan verantwoordingsdocument

Bijlage 2 Samenvatting artikel PILE test Overzicht van de techniek. Een reeks van identieke til bewegingen met een groter wordend gewicht, identiek voor personen van het zelfde geslacht is geïmplementeerd in het huidige protocol. Omdat bij tilcapiciteit het aerobe systeem wordt aangesproken was het noodzakelijk om een cardiovasculair eindpunt, dat tegelijk dient als een effort factor, te bereiken. Dit test eindpunt laat ook zien of aerobe capaciteit danwel neuromusculaire vermoeidheid in de romp of extremiteiten, de limiterende factor is in het uitvoeren van te test. Het PILE protocol bestaat uit het tillen van gewicht in een plastic bak in 1) een lumbale test van vloer tot middel (0-70cm), en 2) een cervicale test die de schoudergordel en tilcapaciteit van de bovenste extremiteit in het traject middel tot schouder hoogte(70-135cm), evalueert. Vrouwen starten met een gewicht van 4 kilogram, mannen met een gewicht van 6 kilogram. Iedere 20 seconden waarin 4 tilbewegingen worden gemaakt, wordt het gewicht in de bak verhoogt met 2 kilo voor vrouwen en 4 kilo voor mannen. Één tilbeweging bestaat uit het verplaatsen van de bak van het ene punt naar het volgende. Met andere woorden, van vloer tot middel (0-70cm) of middel tot schouder (70-135cm). De tilbewegingen verlopen in de volgorde, vloer naar middel naar vloer, tenzij de patiënt een eindpunt bereikt. Lumbale en cervicale PILE testen worden apart van elkaar gedaan, omdat de norm en de biomechanica anders zijn bij verschillende hoogten. De test wordt beëindigd als één van de volgende eindpunten wordt bereikt: - Psychofysiek eindpunt. Vrijwillig beëindigen van de test door de patiënt vanwege klachten van vermoeidheid, ernstig ongerief of het niet kunnen voltooien van vier tilbewegingen in het 20 seconden interval. - Aerobisch eindpunt. Bereiken van een specifiek punt in aerobecapaciteit, meestal 85% van een leeftijdsgebonden maximale hartfrequentie. (Tenzij cardiale voorzorgsmaatregelen zijn getroffen of de patiënt hartslag verlagende medicatie neemt) - Veiligheidseindpunt. Een vooraf vastgesteld antropometrisch veiligheidsmaximum van 55 tot 60% van het lichaamsgewicht. De uitkomsten worden weergegeven in: - het maximum getilde gewicht (voor zowel de lumbale als de cervicale PILE test) - de tijd tot beëindiging van de test - de eind en maximale hartfrequentie - totale energie - totaal geleverd vermogen Deze laatste twee waarden leiden tot het maximum van de patiënt in één van de primaire limiterende eindpunten; cognitief, cardiovasculair en antropometrisch (verwoord in respectievelijk, psychofysiek-, aerobisch- en veiligheidseindpunt.

Bijlage 3 Excel sheet voor PILE test

Bijlage 4 HFmax voor PILE test Leeftijd Hfmax Leeftijd Hfmax 1 186 51 144 2 185 52 143 3 184 53 142 4 184 54 141 De Hfmax voor de PILE test 5 183 55 140 wordt berekend door: 6 182 56 139 (220-leeftijd) x 85%= Hfmax 7 181 57 139 8 180 58 138 9 179 59 137 10 179 60 136 11 178 61 135 12 177 62 134 13 176 63 133 14 175 64 133 15 174 65 132 16 173 66 131 17 173 67 130 18 172 68 129 19 171 69 128 20 170 70 128 21 169 71 127 22 168 72 126 23 167 73 125 24 167 74 124 25 166 75 123 26 165 76 122 27 164 77 122 28 163 78 121 29 162 79 120 30 162 80 119 31 161 81 118 32 160 82 117 33 159 83 116 34 158 84 116 35 157 85 115 36 156 86 114 37 156 87 113 38 155 88 112 39 154 89 111 40 153 90 111 41 152 91 110 42 151 92 109 43 150 93 108 44 150 94 107 45 149 95 106 46 148 96 105 47 147 97 105 48 146 98 104 49 145 99 103 50 145 100 102