8 Voorbeeld: een verslag in APAstijl

8 Voorbeeld: een verslag in APAstijl Op de volgende pagina s vind je een voorbeeld van een onderzoeksverslag in artikelvorm waarin de belangrijkste APA-richtlijnen zichtbaar zijn gemaakt; het weergegeven onderzoek is volledig fictief. Je kunt dit verslag gebruiken als model voor je eigen verslag. Het voorbeeldartikel illustreert aan welke formele eisen een onderzoeksverslag moet voldoen. In de kantlijn worden inhoud, structuur en opmaak toegelicht. De toelichtingen in kleur hebben betrekking op bronvermeldingen. Je kunt het voorbeeldartikel ook gebruiken om inzicht te krijgen in de stijl die onderzoeksverslagen moeten hebben. Een artikel, paper of verslag moet in een neutrale, zakelijke en heldere stijl worden geschreven, in correct Nederlands, zonder spel- en andere taalfouten. Aan deze eisen kun je op verschillende manieren voldoen. Ga het voorbeeld dus niet imiteren, maar ontwikkel een eigen schrijfstijl. Raadpleeg zo nodig een boek met schrijfadviezen. 115

de opmaak is strak en sober Vrouwen hebben tegenwoordig net zo vaak longkanker als mannen: ongewenst gevolg van emancipatie? informatieve en bondige titel; als het kan ook uitnodigend vermeld altijd een publicatiedatum Anton Zuiderveld en Zwanet van Delden 1 aangeboden voor publicatie: 13 oktober 2003 auteurs op volgorde van bijdrage Abstract Smoking is an unhealthy habit. Men used to smoke more than women did. Therefore more men than women died from lung cancer. Today women die as much from lung cancers as men do. This raises the question whether the relationship between sex and smoking still exists. A survey among 2052 people showed that the relationship has vanished. Whenever people do smoke however, men smoke more than women do. This makes them more prone to health problems. Inleiding 2 korte samenvatting in het Engels: aanleiding, vraag, methode en belangrijkste uitkomsten geef in de inleiding aan wat er waarom is onderzocht reeds bekende inzichten worden samengevat of geparafraseerd weergegeven, met verwijzingen naar de bron markeer het begin van een nieuwe alinea met een inspringing, behalve na witregel(s) of bovenaan nieuwe pagina relevante informatie over auteurs: werkkring en evt. nevenwerkzaamheden. 116 In de medische literatuur is men het erover eens dat roken de gezondheid schaadt. Rokers zijn in het algemeen vaker ziek dan niet-rokers en rokers overlijden vaker aan longkanker dan niet-rokers (Pijp, 1981). Op grond van deze gegevens heeft de overheid in de afgelopen decennia verschillende voorlichtingscampagnes gelanceerd (zie bijvoorbeeld Roken maakt meer kapot, 1983 en Nieuwe antirookcampagne, 1993). Omdat roken vroeger tot de mannen- en niet tot de vrouwencultuur behoorde, rookten tot aan de tachtiger 1 Zuiderveld en Van Delden zijn als onderzoekers verbonden aan de Stichting Stop killing by smoking uit Groningen. 2 Met dank aan de Stichting Gezondheidsbevordering die het onderzoek heeft gefinancierd. basis-literatuurverwijzing: auteursnaam en jaartal, tussen haakjes en gescheiden door komma verankering: wat is er al bekend? literatuurverwijzing met een onbekende auteur kan er sprake zijn van belangenverstrengeling? Vermeld financiers, opdrachtgevers en andere betrokken partijen.

als de verwijzing (grammaticaal) deel uitmaakt van de zin, gebruik je bij meerdere auteurs en aanleiding bij gebruik van twee of meer publicaties van een auteur uit één jaar: letter toevoegen ontwikkelen van vraagstelling en onderzoeksvragen jaren van de vorige eeuw meer mannen dan vrouwen. Pijp en Stoker (1983) lieten zien dat mannen dan ook vaker dan vrouwen aan longkanker stierven. Recent onderzoek heeft uitgewezen dat het onderscheid tussen mannen- en vrouwencultuur voor een groot deel is verdwenen (Zij aan Zij, 2001) en dat er tegenwoordig net zoveel vrouwen als mannen aan longkanker sterven (Smokeniet, 2000a). Dit roept de vraag op of met het verdwijnen van het onderscheid tussen mannen- en vrouwencultuur, ook het verband tussen roken en sekse verdwenen is. Lijden mannen en vrouwen tegenwoordig in gelijke mate aan gezondheidsklachten ten gevolge van roken? Als dat zo is, zou dat een onbedoeld en ongewenst gevolg van de vrouwenemancipatie zijn waarvoor dringend moet worden gewaarschuwd. Mannen rookten en roken om hun man-zijn te onderstrepen. De reclame heeft daarop handig ingespeeld. Een mooi voorbeeld daarvan is de Marlboro-man. Vrouwen daarentegen roken omdat het gezellig is (Pluim, Staart, Wijn & Kop, 2000). Dit onderscheid leidt ertoe te veronderstellen dat mannen de gehele dag door roken en vrouwen alleen op de gezellige momenten. Daarvan hebben vrouwen er per dag gemiddeld drie tot vier (Pluim et al., 2000). Het is daarom te verwachten dat vrouwelijke rokers minder roken dan mannelijke. Het is bekend dat rokers meer gezondheidsklachten hebben dan niet-rokers (Smokeniet, 2000b). We veronderstellen dat er meer gezondheidsklachten zullen optreden bij zware rokers dan bij mensen die minder roken. Op grond van het voorgaande formuleren we de volgende onderzoeksvragen bij de eerder gegeven vraagstelling over de aan roken gerelateerde gezondheidsklachten van mannen en vrouwen: is er nog steeds een verband tussen sekse en roken? als mensen roken, hebben mensen die veel roken meer gezondheidsklachten dan mensen die minder roken? verwijzing naar een publicatie met twee auteurs (variant op basistechniek) literatuurverwijzing met een organisatie als auteur punt die zin afsluit komt na verwijzing relevantie/doelstelling in een verwijzing die volledig tussen haken staat, gebruik je bij meerdere auteurs &. de tweede en volgende verwijzing naar een publicatie met drie t/m vijf auteurs verkort je met et al. Naar publicaties met zes of meer auteurs verwijs je ook de eerste keer al met et al. vraagstelling 117

Methode Opzet. De onderzoeksvraag kon niet worden beantwoord met behulp van een bestaande dataset. Daarom was dataverzameling noodzakelijk. Het onderzoek is exploratief van aard. Er is gebruik gemaakt van een survey. De respondenten zijn benaderd met behulp van een mondeling afgenomen enquête. onder methode geef je weer hoe het onderzoek is uitgevoerd welk type onderzoek is gedaan? beschrijf methode (en resultaten) in de tegenwoordige tijd tenzij het accent ligt op een handeling in het verleden en gebruik van de verleden tijd dus noodzakelijk is Operationalisering. In de onderzoeksvragen is sprake van drie variabelen: sekse, roken en gezondheidsklachten. De eerste variabele is eenvoudig te operationaliseren. Aan de respondenten in het onderzoek is gevraagd of ze man of vrouw zijn. Wat betreft het roken hebben we ons beperkt tot het roken van sigaretten. Tot de rokers rekenen we mensen die dagelijks één of meer sigaretten roken. We vroegen de respondenten of ze aan dit criterium voldeden of niet. De hoeveelheid gerookte sigaretten werd vastgesteld door de rokers te vragen hoeveel sigaretten ze gemiddeld per week roken. Gezondheidsklachten zijn geoperationaliseerd als het aantal dagen dat de respondenten het laatste jaar wegens ziekte niet naar het werk zijn gegaan of, bij niet-werkenden, wegens ziekte het huis niet hebben kunnen verlaten (Van Aartsen, 1999). Hoe is er gemeten? Geef zoveel informatie dat andere onderzoekers het onderzoek zouden kunnen herhalen. Hypothesen. Naar aanleiding van de vraag of er een verband is tussen sekse en roken formuleerden we twee hypotheses. De eerste luidt dat er geen verband is tussen sekse en het feit of men rookt. De alternatieve hypothese luidt dat dat verband er wel is en dat mannen vaker roken dan vrouwen. De tweede hypothese heeft alleen betrekking op de rokers, waarbij de nulhypothese luidt dat vrouwen evenveel sigaretten roken als mannen. De alternatieve hypothese luidt dat vrouwen minder sigaretten roken dan mannen. Wat betreft de vraag of rokers die veel roken meer gezondheidsklachten hebben dan rokers die weinig roken, formuleerden we de nulhypothese dat in de hypothesen geef je je verwachting weer over het antwoord op de onderzoeksvragen 118

er geen verband is. De alternatieve hypothese luidt dat er een positief verband bestaat tussen het aantal gerookte sigaretten en het aantal verzuimde dagen. Steekproef. De theoretische populatie van het onderzoek bestaat uit alle volwassenen (18 jaar of ouder) in Nederland. Om technische en financiële redenen was het niet mogelijk hieruit een aselecte steekproef te trekken. We hadden de middelen 3000 mensen te laten enquêteren als we dicht bij huis bleven. We besloten 3000 respondenten uit Groningen in onze steekproef op te nemen door middel van een systematische steekproef met een aselect begin. We besloten gebruik te maken van het telefoonboek voor particulieren van de stad Groningen. Nadat met behulp van een tabel met random getallen was bepaald dat we met de letter B moesten beginnen, werd elk twintigste adres uit gids in de steekproef opgenomen tot een aantal van 3000 was bereikt. beschrijf hoe de onderzoekseenheden zijn geselecteerd werkwoordstijd: zie bij methode Procedure. De respondenten werden s avonds door getrainde enquêteurs op hun huisadres bezocht. Eerst werd vastgesteld of degene die de deur opende 18 jaar of ouder was. Was dat het geval dan werd de enquête afgenomen. Was dat niet het geval dan werd gevraagd of er een volwassene in huis was en werd gevraagd of deze aan de deur wilde komen. Resultaten Aan de enquête hebben 2052 personen deelgenomen. Dat betekent een respons van 68%. In de steekproef bevonden zich 812 vrouwen en 1240 mannen. Daarmee wijkt de steekproefverdeling wat betreft vrouwen en mannen significant af van de Groningse volwassenenpopulatie, waarin vrouwen en mannen ongeveer fifty-fifty verdeeld zijn (χ 2 = 89,27, df = 1, p..00). Van de respondenten roken er 914 wel en 1138 niet. Het ziekteverzuim onder beschrijf welke meetprocedure is gevolgd Wat heb je gevonden? Beschrijf een voor een de onderzoeksvragen, de gedane analyse en de uitkomsten daarvan. begin met het beschrijven van de onderzoeksgroep 119

in de resultatenbeschrijving mag je inhoudelijke tussenkoppen gebruiken de onderzoeksvragen (deelvragen) structureren de beschrijving van de resultaten verwijs naar tabellen (en figuren) met behulp van het nummer elke tabel (en figuur) krijgt een nummer en een opschrift gegevens die de lezer moet kunnen vergelijken, staan naast elkaar in de tekst leg je uit wat de lezer in een tabel of figuur moet opmerken de respondenten is gemiddeld 11,1 dagen per jaar met een standaarddeviatie van 3,34 dagen. Het verband tussen sekse en roken De eerste onderzoeksvraag betreft het verband tussen sekse en roken. In het volgende gaan we na of er een verband is tussen sekse en het al dan niet roken. Daarna gaan we na of er bij de rokers een verband is tussen sekse en het aantal gerookte sigaretten. We formuleerden de nulhypothese dat er geen verband is tussen sekse en al dan niet roken. De alternatieve hypothese luidt dat dat verband er wel is en dat mannen vaker roken dan vrouwen. Omdat de varabelen in dit geval beide van nominaal meetniveau zijn, is er getoetst met behulp van kruistabellen. De resultaten daarvan zijn weergeven in tabel 1. Tabel 1 Het verband tussen sekse en roken, met tussen haken de verwachte frequenties. Roken Sekse nee ja N vrouw 451 (450.3) 361 (361.7) 812 man 687 (687.7) 553 (552.3) 1240 1138 914 2052 Uit de tabel blijkt dat de onder de nulhypothese verwachte frequenties de geobserveerde frequenties dicht benaderen. De gevonden samenhang in de tabel is dan ook niet significant (χ 2 =.004, df = 1, ns). Op grond hiervan aanvaarden we de nulhypothese. Er is geen verband tussen sekse en al dan niet roken. een tabel of figuur moet ook zonder toelichting te begrijpen zijn Verschil tussen mannelijke en vrouwelijke rokers Het tweede verband tussen sekse en roken heeft alleen betrekking op de rokers. Hier formuleerden we de nulhypothese dan vrouwen en mannen gemiddeld evenveel roken. De alternatieve hypothese luidt dat vrouwen gemiddeld minder roken. Hier wordt het verband tussen een variabele op nominaal niveau en een variabele 120

op intervalniveau onderzocht. Daarom gebruiken we de t-toets voor verschillen tussen gemiddelden. Er wordt eenzijdig getoetst. In statistische termen luiden de hypothesen: H o O v = O m H a O v < O m Waar O v is het gemiddeld aantal gerookte sigaretten door de vrouwen en O m is het gemiddeld aantal gerookte sigaretten door de mannen. De resultaten zijn weergegeven in tabel 2. in een tabel heeft elke kolom een opschrift gebruik in een tabel uitsluitend horizontale lijnen Tabel 2 Verschil tussen vrouwen en mannen in gemiddeld aantal wekelijks gerookte sigaretten Groep n O sd t p vrouw 361 100.9 29.85-3.00.00 man 553 107.0 30.51 Uit de tabel blijkt dat onze voorspelling de juiste richting heeft. De vrouwen in de steekproef roken minder dan de mannen. Het gemiddelde verschil is significant (t = -3.00, df = 912, p.00). Op grond hiervan accepteren we de alternatieve hypothese en nemen we aan dat in de populatie de vrouwen minder roken dan de mannen. in een tabel hanteer je dezelfde taal als in de rest van het onderzoeksverslag Verband tussen roken en ziekteverzuim Met betrekking tot de tweede onderzoeksvraag luidt de nulhypothese dat er geen verband is tussen aantal gerookte sigaretten en dagen ziekteverzuim. De alternatieve hypothese luidt dat er een positief verband bestaat tussen het aantal gerookte sigaretten en het aantal verzuimde dagen. Het gaat hier om variabelen die beide ten minste op intervalniveau zijn gemeten. We toetsen de hypothese met behulp van Pearsons r. Er wordt eenzijdig getoetst. In statistische termen luiden de hypothesen: 121

H o r sz = 0 H a r sz > 0 in de conclusie geef je het antwoord op de in de inleiding gestelde (hoofd)vraag begin je conclusie met het herhalen van de vraagstelling geef de interpretatie van de gevonden resultaten s staat voor het aantal gerookte sigaretten en z voor het aantal dagen ziekteverzuim. Uit de toetsing blijkt dat de correlatie tussen aantal gerookte sigaretten en het aantal verzuimde dagen positief en significant is (r =.34, n = 914, p.00, eenzijdig getoetst). Op grond hiervan accepteren we de alternatieve hypothese en nemen we aan dat de gevonden correlatie ook geldt voor de populatie. Conclusie en discussie In de inleiding spraken we het vermoeden uit dat met het verdwijnen van het onderscheid tussen mannen- en vrouwencultuur, het verband tussen sekse en rookgewoonten ook is verdwenen. We vroegen ons af of dit betekent dat mannen en vrouwen in gelijke mate lijden aan gezondheidsklachten ten gevolge van roken. Het lijkt erop dat dit niet het geval is. Mannelijke rokers lijden vaker aan gezondheidsklachten dan vrouwelijke rokers. Het verband tussen roken en sekse is weliswaar verdwenen (er roken relatief net zoveel vrouwen als mannen), maar onderzoek binnen de groep rokers heeft laten zien dat mannen méér roken dan vrouwen. Een groter aantal gerookte sigaretten blijkt van invloed op de gezondheid: er bestaat een positief verband tussen het aantal gerookte sigaretten en het aantal dagen ziekteverzuim. De vrouwenemancipatie heeft als onbedoeld en ongewenst gevolg gehad dat vrouwen evenveel roken als mannen. Uit dit inhaaleffect is te verklaren dat vrouwen tegenwoordig even vaak als mannen sterven aan longkanker. De motieven waarom vrouwen roken zijn anders dan die van mannen. Dat heeft tot gevolg dat de vrouwen die roken wel minder roken dan hun mannelijke lotgenoten. in de discussie geef je aan welke kritiek mogelijk is op het onderzoek en welke implicaties de uitkomsten hebben beantwoord de gestelde vraag 122

Opmerkelijk is dat vrouwen in de steekproef duidelijk zijn ondervertegenwoordigd. We wijten dat aan de gevolgde procedure. Onze enquêteurs belden s avonds aan en ondervroegen de volwassene die de deur opende. Kennelijk zijn dat vaker mannen dan vrouwen. Het verdient derhalve aanbeveling om de gevolgde procedure te verfijnen door een systematische quota-steekproef te trekken. Dat kan door per systematisch getrokken adres aselect te bepalen of er een vrouwelijke dan wel mannelijke respondent moet worden geënquêteerd. We trokken een systematische steekproef met een aselect begin uit de inwoners van de stad Groningen. We deden dat met behulp van het telefoonboek. Aangezien bijna elk particulier adres in Nederland en in Groningen in het telefoonboek voorkomt, levert dat geen problemen op wat betreft de representativiteit van de steekproef. Ook zijn er geen redenen om aan te nemen dat de rookgewoonten in Groningen afwijken van de rookgewoonten in Nederland. Ook in dit opzicht zal de steekproef dus representatief zijn. Het feit dat vrouwen ondervertegenwoordigd zijn, kan de representativiteit van de steekproef bedreigen. We denken echter niet dat dit het geval is. De representativiteit wordt alleen bedreigd als het niet openen van de deur samenhangt met het feit of iemand al dan niet rookt. Dat lijkt onaannemelijk. Mannen zullen s avonds waarschijnlijk eerder de deur openen vanwege het mogelijk gevaar voor de veiligheid dat daarmee samenhangt. Je weet maar nooit wie er in het donker aanbelt. De resultaten zetten aan tot nadenken. Roken is een slechte gewoonte. Het draagt bij aan ziekteverzuim. Daarom is het niet alleen voor de rokers, maar voor alle Nederlanders een dure gewoonte. Daarbij komt dat vrouwen het rookgedrag van mannen overnemen. Het lijkt tijd dat de overheid weer eens aandacht besteedt aan de negatieve gevolgen van het roken. Een stevige publiciteitscampagne lijkt op zijn plaats. Daarin zal extra aandacht moeten worden besteed aan vrouwen. Het moet duidelijk worden dat roken slecht is. Ook al doe je alleen voor de gezelligheid mee. discussie: welke kritiek is mogelijk? Kunnen de resultaten van het onderzoek vertekend zijn? discussie: implicaties en aanbevelingen 123

Noot van de auteurs De auteurs danken Klaas Westerhof voor zijn bijdrage aan de totstandkoming van een eerdere versie van dit artikel. hier kun je een persoonlijke opmerking kwijt (vgl. voorwoord in een boek of rapport) volgorde: alfabetisch op achternaam van de eerste auteur solo-publicaties komen voor groepspublicaties bij meerdere auteurs gebruik je in de literatuurlijst het &-teken om voorlaatste en laatste auteursnaam te scheiden tweede publicatie van dezelfde auteur in hetzelfde jaar niet-doorgenummerd tijdschrift Literatuur Aartsen, L.T. van (1999). Methodologie voor de medische wetenschappen. In B.E. Raad & M. Daad (red.), Onderzoek in soorten en maten (pp. 34-56). Zwolle: IJsseluitgeverij. Nieuwe antirookcampagne gestart. (1993, 15 augustus). NRC Handelsblad, p. 4. Pijp, J.J.H. (1981). Oorzaken van sterfte geïnventariseerd. Meppel: Ten Brinke. Pijp, J.J.H. & Stoker, P. (1983). Sterftecijfers 1970-1980: longziekten en hun gevolgen. Tijdschrift voor respiratoire geneeskunde, 46, 224-236. Pluim, B.R., Staart, K., Wijn, D.J. & Kop, J.E. (2000). Bij een bakkie hoort een peukie. Een verkenning van het rookgedrag van vrouwen. Genderstudies, 16(3), 10-16. Roken maakt meer kapot dan je lief is [tv-spot uit voorlichtingscampagne]. (1983, april). Geraadpleegd op http://www.postbus51.nl Smokeniet, S.M. (2000a). Longkanker neemt af en rukt op: het verband met roken. Tijdschrift voor huisartsgeneeskunde, 44, 86-98. doi: 1234567898765 Smokeniet, S.M. (2000b). Rokers kampen vaker met gezondheidsproblemen dan niet-rokers. Vakblad voor sportstudies, 8(2), 3-8. Zij aan Zij, Instituut voor Vrouwenvraagstukken (2001). Emancipatiemonitor 1995-2000. Den Haag: auteur. (of: bronnen ) vermelding van de in het artikel gebruikte bronnen bundel bericht uit de krant, auteur onbekend boek tijdschriftartikel, doorgenummerd beeldbron tijdschriftartikel, digitale versie met DOI tijdschriftartikel, papieren versie; één auteur rapport, organisatie als auteur 124