1. Soorten wetenschappelijke informatiebronnen

Transcriptie

1 1. Soorten wetenschappelijke informatiebronnen Wanneer je als student in het hoger onderwijs de opdracht krijgt om te zoeken naar wetenschappelijke informatie heb je de keuze uit verschillende informatiebronnen. We sommen hieronder de voornaamste wetenschappelijke bronnen voor je op. Vakwoordenboeken: woordenboeken die begrippen binnen een bepaald vakgebied alfabetisch of systematisch weergeven en verklaren (vb. Dictionary of physiotherapy, The facts on file dictionary of biology,...). Encyclopedieën: geven basisinformatie over uiteenlopende onderwerpen en aan het eind van elk artikel staat doorgaans een verwijzing naar verdere literatuur. Naast de algemene (vb. Wikipedia, Encarta) zijn er ook vak- of gespecialiseerde encyclopedieën die zich beperken tot een specifiek wetenschapsgebied of die betrekking hebben op een bepaald onderwerp (vb. Van Nostrand s encyclopedia of chemistry; Encyclopedia of the city...). Handboeken: behandelen op een systematische en min of meer grondige manier een bepaalde tak van de wetenschap. Doctoraten (dissertaties): academische eindverhandeling waarop na publieke verdediging aan de auteur de graad van doctor wordt verleend. Tijdschriften: een periodieke publicatie die per aflevering bestaat uit een bundeling van artikels die de nieuwste ontwikkelingen in een bepaald vakgebied beschrijven. Elektronische databanken: wanneer wij in deze cursus spreken over een elektronische databank bedoelen we eigenlijk een elektronische artikelenindex. In een artikelenindex kan je zoeken naar tijdschriftartikels. Je vindt er de referentie, de abstract van het artikel en dikwijls een link naar de volledige tekst van het artikel. Internet: tegenwoordig kan je heel wat informatie terugvinden op het internet. Hoewel bovenstaande informatiebronnen steeds meer en meer in elektronische vorm toegankelijk zijn via het internet, wordt het grootste deel van de informatie die je terugvindt niet vooraf beoordeeld op zijn wetenschappelijke waarde. Wil je meer weten over de criteria die je kan gebruiken om websites te evalueren, dan verwijzen we je naar de module zoeken op internet.

2 2. Wanneer gebruik je welke informatiebron? Nu je weet welke informatiebronnen er bestaan, gaan we je helpen om juist die bron te kiezen die het meest geschikt is om aan jouw informatiebehoefte te voldoen. Eerste oriëntatie over een onderwerp Hiervoor kan je een beroep doen op woordenboeken en encyclopedieën. Het grote voordeel van deze informatiebronnen is dat je op een snelle manier de betekenis van een woord vindt of snel zicht krijgt op de essentiële aspecten van je onderwerp. Encyclopedieën leveren basisinformatie over uiteenlopende onderwerpen. Woordenboeken en encyclopedieën zijn bovendien interessante informatiebronnen voor het verzamelen van geschikte zoektermen. Bij het bepalen van zoektermen kan het immers belangrijk zijn om op zoek te gaan naar synoniemen, vertalingen, Meer informatie over het bepalen van geschikte zoektermen vind je in de module zoeken algemeen. Uitgebreide informatie over een onderwerp Handboeken vormen de beste informatiebron wanneer je op zoek bent naar veel informatie over een onderwerp. Ze behandelen het onderwerp volledig en vanuit verschillende invalshoeken en kunnen als belangrijke naslagwerken of overzichtswerken beschouwd worden. Handboeken zijn minder geschikt wanneer je op zoek bent naar zeer recente informatie. Specifieke informatie over een onderwerp Voor heel specifieke en gedetailleerde wetenschappelijke informatie kan je beroep doen op een doctoraat of een wetenschappelijk tijdschriftartikel. Hierin vind je een gedetailleerde beschrijving van de gebruikte onderzoeksmethoden en -resultaten. Deze details zal je bvb. niet terugvinden in een handboek. Een doctoraat behandelt het onderwerp vaak nog uitgebreider en geeft nog meer details weer dan een wetenschappelijk artikel. Een doctoraat is minder geschikt wanneer je op zoek bent naar zeer recente informatie. Recente informatie over een onderwerp Voor de nieuwste ontwikkelingen op een bepaald vakgebied kan je beroep doen op artikels uit wetenschappelijke tijdschriften of op de informatie die je terugvindt op het internet. De informatie op het internet is misschien nog actueler dan de informatie uit wetenschappelijke tijdschriften, maar niet altijd even betrouwbaar. Interessant om te weten is dat er tegenwoordig heel wat tijdschriften zijn die op hun website preprints (voorpublicaties) beschikbaar stellen. Deze preprints combineren actualiteit en betrouwbaarheid.

3 3. Wetenschappelijke, populariserende of beroepsgerichte tijdschriften? Wanneer je als student in het hoger onderwijs de opdracht krijgt om te zoeken naar "wetenschappelijke" informatie zal je hiervoor voornamelijk een beroep doen op wetenschappelijke tijdschriften. Daarnaast bestaan er ook beroepsgerichte en populair wetenschappelijke tijdschriften met elk hun specifieke kenmerken. Wetenschappelijke tijdschriften Artikels uit wetenschappelijke tijdschriften worden geschreven door wetenschappers om hun onderzoeksresultaten aan andere wetenschappers kenbaar te maken zodat deze erop verder kunnen bouwen en op die manier een bijdrage kunnen leveren aan de evolutie van de wetenschap. Deze artikels kan je herkennen aan hun systematische opbouw, gedetailleerde beschrijving van de onderzoeksmethodes en - resultaten, evenals de aanwezigheid van een referentielijst. Een aantal gekende voorbeelden van wetenschappelijke tijdschriften zijn Nature, Science, Populair wetenschappelijke tijdschriften Artikels uit populair wetenschappelijke tijdschriften worden geschreven door journalisten en zijn bedoeld voor een groot publiek dat weinig of geen voorkennis heeft over het behandelde onderwerp. Deze artikels kan je herkennen aan de meer uitgebreide algemene uitleg over het behandelde onderwerp en het weinig voorkomen of zelfs ontbreken van bronvermeldingen. Bekende voorbeelden van populair wetenschappelijke tijdschriften zijn Eos, Scientific American, National Geographic, Beroepsgerichte tijdschriften Artikels uit beroepsgerichte tijdschriften of vaktijdschriften zijn meer gericht op mensen uit de beroepswereld. Ze geven dan ook een meer praktische benadering van het onderwerp. Voorbeelden van beroepsgerichte tijdschriften zijn Coachen, Bouwwereld, Fruitteeltnieuws,

4 4. Wanneer gebruik je populariserende, beroepsgerichte of wetenschappelijke tijdschriften? Wanneer je als student de opdracht krijgt om een wetenschappelijke paper te schrijven zal er verwacht worden dat je voornamelijk gebruik maakt van wetenschappelijke publicaties. Deze hebben een hoge wetenschappelijke waarde omdat ze vooraf beoordeeld worden en ze geven bovendien een kritische benadering van het onderwerp. Het lezen van een populair wetenschappelijk artikel kan een goed startpunt vormen van je literatuuronderzoek, zeker wanneer je nog een volledige leek bent wat betreft je onderwerp. In een later stadium kan je dan overgaan op het lezen van wetenschappelijke (of beroepsgerichte) publicaties. Het lezen van beroepsgerichte literatuur kan interessant zijn wanneer je je onderzoek toespitst op een heel specifiek, praktijkgericht onderwerp zoals bouwmaterialen. Het lezen van dergelijke vakliteratuur vereist wel enige voorkennis over het onderwerp.

5 5. Kenmerken van een wetenschappelijk artikel Aangezien je als wetenschapper voornamelijk gebruik zal maken van artikels uit wetenschappelijke tijdschriften bespreken we hieronder in detail de verschillende criteria waaraan een wetenschappelijke publicatie moet voldoen. a) Systematische opbouw Een wetenschappelijk artikel bevat in principe volgende onderdelen Titel: met hieronder de naam of namen van de auteurs. Abstract: geeft een korte samenvatting van het artikel. Inleiding: deze geeft een korte beschrijving van het algemene kader van het onderzoek en bevat de probleemstelling. Methodes: gedetailleerde uitleg van de gebruikte methodes zodat andere wetenschappers die het werk willen reproduceren hier alle nodige gegevens terug vinden. Resultaten: de resultaten worden zo beknopt en overzichtelijk mogelijk weergegeven meestal d.m.v. figuren of tabellen. De belangrijkste trends die je uit de figuren of tabellen kan halen worden verwoord. Discussie: interpretatie en verklaring van de resultaten. Meestal worden hier ook de belangrijkste besluiten weergegeven. Sommige tijdschriftartikels hebben hiervoor een apart onderdeel: Conclusie. Referentielijst: op het einde van een artikel wordt een overzicht gegeven van de gebruikte bronnen in een referentielijst of literatuurlijst of bibliografie. Ook in de tekst wordt naar deze referenties of bronvermeldingen verwezen. Bronvermeldingen hebben als doel een duidelijk onderscheid te maken tussen de resultaten van eigen onderzoek en het werk van anderen. Ze moeten de lezer in staat stellen om de oorspronkelijke publicatie op te zoeken. b) Peer-review of collegiale toetsing In belangrijke wetenschappelijke tijdschriften komt het pas tot publiceren na beoordeling van de tekst door collega-wetenschappers die gespecialiseerd zijn in het betreffende vakgebied. Dit wordt in het Engels peer-review genoemd. Hoe toonaangevender het tijdschrift, hoe strenger meestal de toetsing. Meer informatie hierover vind je in de module wetenschappelijk publiceren.