De theorie voor leesvaardigheid in de vorm van een stappenplan

Transcriptie

1 De theorie voor leesvaardigheid in de vorm van een stappenplan 1. Globaal lezen a. Lees eerst altijd een tekst globaal. Dus: titel, inleiding, tussenkopjes, slot en bron. b. Denk na over het onderwerp, wat is het onderwerp van de tekst? Het onderwerp wordt altijd genoemd in de inleiding. Het onderwerp is niet hetzelfde als de titel. Het onderwerp komt in elke alinea terug, dus ook in het slot. Het onderwerp noem je in een paar woorden, nooit in een zin! c. Kijk goed naar de bron, is die betrouwbaar? d. Staat de naam van de schrijver vermeld? e. Tel de alinea s, elke alinea behandelt een deel van het onderwerp. Een slotalinea behandelt geen nieuw deelonderwerp. 2. Lees de tekst grondig a. Lees de tektst helemaal. b. Onderstreep de kernzinnen. In kernzinnen staat altijd een kernwoord. Zonder kernwoord kan het geen kernzin zijn, Hoe vind je de kernzinnen? In de Inleiding: meestal aan het einde van de alinea. Middenstuk: meestal aan het begin van elke alinea. Slot: meestal weer aan het eind van de alinea Kernzinnen bevatten geen opsommingen en voorbeelden. Ze bevatten dus geen bijzaken, maar hoofdzaken. d. Omcirkel of markeer met een andere kleur de signaalwoorden. Zorg dat je signaalwoorden en verbanden goed geleerd hebt. Ze staan op de volgende bladzijde e. Bepaal tekstsoort, tekstdoel en let daarbij op de kenmerken. tekstsoort het tekstdoel kenmerk: informatief informatie geven feiten / is objectief beschouwing -aan het denken zetten bevat feiten én -van meer kanten bekijken meningen betoog de lezer overtuigen van de mening / argument mening van de schrijver redenen mening gevend een mening geven bevat meningen uiteenzetting iets uitleggen en toelichten feiten /objectief activerende/aansporende activerend/reclame Bijv. Meld je aan! tekst Bijv. Doneer nu!

2 Hebben niet alle teksten het doel om mensen te informeren? Ja, alle teksten hebben altijd een informerend doel. Immers met de inhoud van een tekst krijgt de lezer weer nieuwe gegevens binnen. Toch hebben sommige tekstsoorten een ander belangrijk doel. Het is belangrijk dat jij die tekstsoort herkent en het bijbehorende tekstdoel benoemt. Mening? Een tekst is alleen betogend als de schrijver zijn/haar mening geeft. Dus bekijk steeds goed van wie de mening is, die in de tekst gegeven wordt. De schrijver kan natuurlijk ook meningen van anderen geven, in dat geval hoeft de schrijver helemaal niet betogend te zijn. Onderwerp Dat is waar de tekst over gaat. Je geeft het onderwerp altijd in één of enkele woorden. Je vindt het onderwerp soms terug in de titel, maar dat hoeft niet per sé. In een goede tekst wordt duidelijk wat het onderwerp is in de inleiding en in het slot. Hoofdgedachte Fout! Een hoofdgedachte begint nooit met Dat of met Omdat!!! Goed! Een hoofdgedachte formuleer je in een volledige en goedlopende zin. De hoofdgedachte is eigenlijk de samenvatting van een tekst in één zin Deze zin bevat altijd het onderwerp van de tekst. Dus een hoofdgedachte waarin niet het onderwerp van de tekst voorkomt, kan geen goede hoofdgedachte zijn. Vraag je daarom altijd eerst af wat het onderwerp van de tekst is, voordat je nadenkt over de hoofdgedachte. Citeren? De tekst precies aanhalen zoals het in de tektst staat. Verwijzen? Verwijzen moet je heel precies en zeer nauwkeurig doen. Dus geen eigen woorden gebruiken, maar alleen maar precies die woorden waarnaar verwezen wordt. Vragen? Lees elke vraag goed en vraag je steeds af wat er precies gevraagd wordt. Geef niet te snel antwoord, denk eerst goed! Doe precies wat gevraagd wordt: moet je bijvoorbeeld antwoord geven in maximaal 10 woorden, doe er dan geen één teveel!!! Antwoorden op vragen verzin je niet, je vindt ze in de tekst! Ga nooit zelf antwoorden bedenken, ze staan namelijk in de tekst. Ga niet interpreteren. Haal de informatie precies uit de tekst zoals het er staat. Wordt er in een tekst gesproken over misdadigers? Noem ze dan ook misdadigers en niet criminelen. Jouw mening is niet van belang bij tekstbegrip, dus schakel die maar helemaal uit. Het gaat erom dat je laat zien dat je begrijpt hoe een ander een tekst heeft geschreven en wat daar precies in vermeld wordt.

3 Zie de tekst als een puzzel waar je je voor in moet spannen Beschouw de tekst als een puzzel en span je ervoor in om die zo goed mogelijk op te lossen. Gebruik de tijd die je ervoor krijgt. Denk na over de betrouwbaarheid Standaard controleer je altijd of de tekst betrouwbaar is. Let daarbij op de volgende drie elementen: 1. Zijn er deskundigen aan het woord? 2. Worden in de tekst feiten gegeven die controleerbaar zijn? 3. Is de krant, het magazine of welke bron dan ook, waar de tekst in gepubliceerd is, betrouwbaar? Betrouwbare bronnen Over het algemeen zijn de volgende bronnen betrouwbaar: de Volkskrant, het NRC, Trouw, het Parool en het AD. Tussen deze kranten is wel een groot verschil. De ene krant geeft veel meer achtergrondinformatie dan de andere. De ene krant is meer sensatiebelust dan de andere. De Telegraaf heeft nogal sensationele koppen en leest makkelijk weg. De nieuwsberichten ervan zijn redelijk betrouwbaar. Lees regelmatig een andere krant en vorm je een mening over de kwaliteit van die krant. Tijdschriften als Elsevier en Vrij Nederland zijn erg betrouwbare bronnen. Er wordt door de redacties naar gestreefd om de lezer zo goed mogelijk te informeren. Sites als Nu.nl geven ook veel informatie. De betrouwbaarheid is redelijk. De achtergrondinformatie is wat minder diepgaand. Vakbladen zijn over het algemeen zeer betrouwbaar, omdat deskundigen daar artikelen voor schrijven en research voor doen. Roddelbladen daarentegen zijn helemaal niet betrouwbaar, zij worden niet geschreven om mensen goed te informeren. Verbanden en signaalwoorden Er wordt in een leestoets altijd gecontroleerd of jij samenhang in een tekst kan vinden. Samenhang in een tekst wordt gemaakt door verbanden te leggen. In één zin kan al een verband voorkomen. Voorbeeld: Ik kom niet naar school, want ik ben ziek. Door het signaalwoord want wordt er in de zin zelf een oorzakelijk verband gelegd. Hier is sprake van een zinsverband. Er kan ook een verband zijn tussen delen van een tekst. Vaak is dat het geval tussen alinea s. Bij complexe teksten is er meestal ook een verband tussen grotere tekstdelen. Het is de bedoeling dat jij laat zien dat je die verbanden kan leggen. Daarmee laat je zien dat je de samenhang in de tekst herkent. Door het grondig leren van de signaalwoorden en de bijbehorende verbanden, leer je steeds beter de samenhang in een tekst te vinden. Hieronder staan verbanden en signaalwoorden. Opsomming: ten eerste, ten tweede, en, eveneens, tevens, daarbij, daarnaast, ten slotte, tot slot, ook, een andere, verder, bovendien, zowel...als, vervolgens

4 Toelichting/voorbeeld: zoals, bijvoorbeeld, zo, een voorbeeld, dat blijkt uit, dat komt voor bij, ter illustratie, onder andere, neem nou, u kent het wel, ter verduidelijking Volgorde: Oorzaak/gevolg: Doel/middel: Voorwaarde: eerst, vervolgens, dan, daarna, later, voorafgaand, toen, terwijl, voordat, nadat, zodra, intussen, vroeger door, waardoor, daardoor, doordat, zodat, te danken aan, te wijten aan, als gevolg van, dientengevolge, had als gevolg, wegens, het gevolg is, dat komt door om...te, door te, door mddel van, met behulp van, opdat, daarmee, daartoe, teneinde, met als doel, daarvoor als, indien, mits, wanneer, tenzij, stel dat, in het geval, aangenomen dat Reden/verklaring: want, omdat, dat blijkt uit, hierom, derhalve, aangezien, vanwege, wegens, namelijk, immers, daarom Vergelijking: net als, zoals, evenals, hetzelfde als, in vergelijking met vergeleken met, Tegenstelling/contrast: enerzijds/anderzijds, niettemin, toch echter, maar daarentegen, in tegendeel, in plaats van, in tegenstelling tot, daar staat tegenover, desondanks Mate van belangrijkheid: erg, zeer, bijzonder, meest Samenvatting of conclusie: dus, concluderend, samenvattend, hieruit volgt, uiteindelijk, hieruit kunnen we afleiden, samengevat, alles bij elkaar, met andere woorden, al met al, daarom, dat houdt in, alles overziend, alles afwegend, we komen tot de slotsom Functies en structuur De verschillende onderdelen van een tekst hebben een bepaalde functie. Met functie wordt bedoeld dat een tekstdeel een bepaalde taak heeft. Een inleiding heeft een andere taak (functie) dan een slotalinea. Van jou wordt verwacht dat je de verschillende functies kent en dat je weet hoe je ze in een tekst kan herkennen. De functie van een tekstdeel hangt samen met de structuur van de tekst. Je kunt in de volgende tekstdelen de volgende functies en structuren tegenkomen:

5 De inleiding - het onderwerp van de hele tekst aangeven - het onderwerp van de tekst als probleem aangeven - kort samenvatten van de tekst die volgt - de aanleiding noemen - de aandacht trekken met een opvallende uitspraak - de aandacht trekken met een anekdote (dat is een leuke, grappige gebeurtenis) - het introduceren van een deskundige die aan het woord komt. Het middenstuk heeft de functie dat er nader op het onderwerp wordt ingegaan in een bepaalde structuur. Dat kan door middel van: - toelichting - voorbeelden - uitwerking, - oorzaak - gevolg - opsomming, - probleem - oplossing, - mening - argument, etc. - vroeger en nu structuur - voor- en nadelen structuur - overeenkomst - vergelijking structuur Een slotalinea kan de volgende functie hebben: - een conclusie geven - een antwoord geven op een hoofdvraag - alles nog eens kort samenvatten - mensen tot actie aansporen - de mening van de schrijver nog eens weergeven - een waarschuwing geven - advies geven Je eigen leesvaardigheid beoordelen Bij de voorbereiding van een leestoets is het raadzaam om een leesschema in te vullen (Dat kun je downloaden op de site leukerlezen.nl onder het blokje formulieren.) Met behulp van dat schema kun je vooraf en achteraf je eigen leesniveau inschatten. Zo weet je welke onderdelen je goed beheerst en welke nog niet.