MONDZIEKTEN; EEN UPDATE Een nascholingscursus voor tandartsen Bohn Stafleu Van Loghum, 2014
Doelstelling Een update in diagnostiek en, waar van toepassing, behandeling van afwijkingen van het mondslijmvlies en het kaakbot, gericht op de tandartsalgemeen practicus
Inhoud en opzet van de cursus - Bespreking van 12 gevallen Wat is uw vermoedelijke diagnose? Is er behoefte aan nadere informatie en/of aanvullende diagnostiek? Informeert u de patiënt? Zo ja, hoe? Wat is uw beleid: - zelf controleren/ behandelen? - verwijzen?
Een 48-jarige vrouw klaagt over een branderig gevoel van haar tong 1
Landkaarttong bij 6-jarige jongen
Landkaarttong bij kinderen wordt meestal niet als zodanig herkend
Landkaarttong (Lingua geografica) Bij ongeveer 1% van de bevolking; ook bij kinderen Oorzaak onbekend Wisselend klinisch beloop; levenslang Soms asymptomatisch Klinische diagnose Geen behandeling mogelijk
Wratachtige laesie op het palatum van een 43-jarige man; weinig klachten 2
Papilloom Goedaardige woekering van plaveiselepitheel Veroorzaakt door HPV (6/11) Wijze van overdracht is onbekend Incubatieperiode ligt tussen 3-12 mnd. Kan op elke leeftijd ontstaan Tong en palatum zijn voorkeursplaatsen
Papilloom (vervolg) Exofytische groeiwijze ( bloemkool") Vaak solitair Grootte varieert van enkele mm s- cm s Klinische diagnose Soms spontane regressie; anders excisie Recidivering is tamelijk zeldzaam
Toevalsbevinding op de tong van een 51-jarige man 3
Mediane rhomboïde glossitis Prevalentie ± 1% Mogelijk gevolg van C. albicans, bijv. t.g.v. bij gebruik van corticoïdspray of roken Meestal klinische diagnose Behandeling meestal niet nodig
Een 56-jarige vrouw met recidiverende mondklachten 4
Een 56-jarige vrouw met recidiverende mondklachten; reticulaire vorm OLP
Een 56-jarige vrouw met recidiverende mondklachten; erosieve vorm OLP
Een 56-jarige vrouw met recidiverende mondklachten; plaque vorm OLP
Aspect van de tong een half jaar later
Lichen planus Ontstekingsachtige, immuungerelateerde huid-slijmvliesafwijking; chronisch Bij ongeveer 1% van de bevolking Vaak klachten (op- en neergaand) Vrijwel altijd symmetrisch Verschillende klinische typen (reticulair, erosief, plaque type)
Lichen planus (vervolg) Als regel geen biopsie vereist Zo nodig symptomatische behandeling met corticosteroïde mondzalf, bijv. Triamcinolonacetonide 0.1% 3 d.d. (is niet evidence based ) Jaarlijkse controle aanbevolen in verband met kans op maligniteit ( 0.5% per jaar?)
Een 42-jarige vrouw met een solitair, asymptomatisch wit plekje op de tong 5
Orale leukoplakie Een overwegend witte lesie die niet lijkt op een andere definieerbare witte lesie van het mondslijmvlies (WHO, 2005) Prevalentie bedraagt ± 1% Veel vaker bij rokers dan bij niet-rokers Opm.: bij 1%-2% per jaar ontwikkelt zich een plaveiselcelcarcinoom (de termen premaligne, precancereus en potentieel kwaadaardig zijn synoniem)
Orale leukoplakie (vervolg) Wanneer na eliminatie van mogelijk oorzakelijke factoren, incl. roken, de laesie niet binnen 2-3 maanden is verdwenen, is verwijzing geïndiceerd voor eventuele aanvullende diagnostiek en het te voeren beleid (controle versus behandelen)
Toevalsbevinding bij een 51-jarige vrouw 6
Een 71-jarige man met een sinds enkele maanden bestaande korst; niet pijnlijk 7
Wanneer verdenking op maligniteit? Leeftijd Rook- en drinkgewoontes Plaats in de mond (met name onderlip, tongrand, mondbodem, onderkaak) Klinisch aspect, incl. bevindingen bij palpatie (induratie!) Pm: 2-3 weken regel
Alle soorten kanker Mondkanker 1% Alle kankers 99%
Mondkanker Plaveiselcelcarcinoom 90%
Plaveiselcelcarcinoom Incidentie 2-3 : 100.000 per jaar Meestal boven 40 e - 50 e jaar Etiologie: roken en alcohol; HPV speelt bij mondkanker nauwelijks een rol i.t.t. oropharynxcarcinomen Metastaseert lymfogeen (hals) Prognose wordt vooral bepaald door grootte van de tumor en het al of niet uitgezaaid zijn
Behandeling van mondkanker Chirurgie Bestraling Chemotherapie Combinatiebehandeling (bijv. chemoradiatie), met name bij hoge, vergevorderde stadia
8 Een 46-jarige vrouw met een breedgesteelde, asymptomatische zwelling van het wangslijmvlies
Fibroom Meestal gevolg van (bijt)trauma Bijna altijd een klinische diagnose (gesteelde zwelling) Eliminatie van de oorzaak kan tot (volledige) regressie leiden Indien verwijderd, opsturen voor histopathologisch onderzoek
Een 31-jarige man met een sinds ± 5 jaar bestaande asymptomatische palatumzwelling 9
9 DD: 1. Speekselkliertumor 2. non-hodgkin lymfoom 3. Vasculaire malformatie ( hemangioom ), maar zou dan vanaf geboorte aanwezig moeten zijn 4. Dentogene cyste of tumor
Speekseltumoren, intraoraal Geschatte incidentie 1 : 100.000 Kan op alle leeftijden voorkomen Onbekende oorzaak Vooral palatum durum-molle en bovenlip Langzaam toenemende zwelling, meestal niet pijnlijk Van intraorale tumoren is ± 50% maligne Behandeling chirurgisch; soms postop. RT
10 De gegevens en de X-foto zijn min of meer bewijzend voor (vroeg stadium van) periapicale osseuze dysplasie (cementoom); geen behandeling of controle vereist Toevalsbevinding bij een 41-jarige vrouw; alle elementen reageren sensibel.
In later stadium van periapicale osseuze dysplasie wordt het röntgenbeeld meer opaak; de elementen blijven sensibel. Intraoraal geen zwelling Asymptomatisch
Periapicale osseuze dysplasie Vervanging van normaal bot door fibreus weefsel; volstrekt goedaardig Oorzaak onbekend Vooral op middelbare leeftijd Vooral bij vrouwen In begin radiolucent; in later stadium opaak of gemengd lucent-opaak De elementen blijven vitaal
11 Toevalsbevinding bij 38-jarige vrouw
Lokale botverdichting (enostose, dense bone island ) Asymptomatisch; geen expansie Vrijwel uitsluitend in de onderkaak, al of niet periapicaal gelegen; oorzaak onbekend Geen lucente begrenzing (zoals bij osseuze dysplasie) Vooral bij jong volwassenen Stopt meestal spontaan; soms regressie Geen biopt en evenmin controle vereist
Een 72-jarige man; geen klachten. Beschrijf uw bevindingen 12
1. De multipele opaciteiten berusten op flebolieten in een vasculaire malformatie
2. Mucosale antrumcyste rechts; geen behandeling of controle geïndiceerd
Anrwoorden van de toetsvragen 1. b 2. b 3. a en b 4. b 5. a 6. b 7. b 8. b 9. b 10. b 11. a 12. a 13. b 14. b
MONDZIEKTEN; EEN UPDATE - Een nascholingscursus voor tandartsen Afsluiting