Monitoringsrapportage Gastvrij Fryslân 2015 Zoals vastgesteld door Deputearre Steaten fan Fryslân op 12 april 2016 1
MONITORINGSRAPPORTAGE GASTVRIJ FRYSLÂN In deze monitoringsrapportage Gastvrij Fryslân 2015 presenteren we de resultaten van de meetronde over 2015. Deze monitoringsrapportage wordt ter kennisname aangeboden aan Provinciale Staten en geplaatst op de provinciale website. Coalitie-akkoord en beleidsbrief Gastvrijheidseconomie Het Coalitieakkoord en bijbehorende Uitvoeringsprogramma hebben in 2015 al tot accentverschuivingen in acties geleid ten opzicht van Gastvrij Fryslân. Sinds halverwege 2015 werken we aan drie lijnen onder de titels: versterken van ondernemerschap, vergroten van de zichtbaarheid en bevorderen van de basisinfrastructuur. In deze monitoringsrapportage zullen we onze acties nog wel zoveel mogelijk groeperen onder de kernthema zoals genoemd in Gastvrij Fryslan: Internationalisering, Recreatieve basisinfrastructuur, Duurzaamheid /kwaliteitsverbetering, Innovatie. In de volgende monitoringsrapportage sluiten we aan op de thema s en gewenste indicatoren zoals genoemd in de Beleidsbrief Gastvrijheidseconomie. Opbouw van de rapportage De rapportage bestaat uit drie delen: A. Opzet van de monitoring van Gastvrij Fryslân Hierin leggen we uit op welke wijze we de monitoring gaan vormgeven en wordt ingegaan op belangrijke keuzen en uitgangspunten. B. Voortgangsmonitor Gastvrij Fryslân meetronde 2015 Hierin wordt de tot 31 december 2015 geboekte voortgang van de uitvoering van de programmalijnen gepresenteerd. C. Effectmonitor Gastvrij Fryslân meetronde 2015 Hierin wordt ingegaan op de ontwikkeling van de maatschappelijke context en de doelindicatoren. 2
A. Opzet van de monitoring van Gastvrij Fryslân In de monitoringsrapportage Gastvrij Fryslân 2014 is aangegen hoe we de monitoring van het programma Gastvrij Fryslân zullen organiseren. Hieronder beschrijven we enkele belangrijke punten. Voortgangsmeting en effectmeting De monitoring bestaat uit twee onderdelen: het meten van de voortgang van de uitvoering van de programmalijnen (voortgangsmeting) en het meten van de effecten van de uitvoering van de programmalijnen (effectmeting). Op de voortgangsmeting kunnen wij direct afgerekend worden. Die hebben we immers goeddeels in eigen hand. We spreken af dat we binnen het programma aan de slag gaan met de beschreven acties en daar staan we ook voor. We realiseren ons echter ook dat het bereiken van de doelen van het uitvoeringsprogramma van vele factoren afhankelijk is. Die factoren hebben we niet allemaal in eigen hand, want we zijn weliswaar een belangrijke, maar niet de enige speler in het veld. We doen met het uitvoeringsprogramma ons uiterste best om de gestelde doelen te halen maar het is niet automatisch zo dat de doelen zijn bereikt wanneer wij onze acties hebben uitgevoerd. De kernthema s die in Gastvrij Fryslân zijn beschreven vormen de basis voor de voortgangsmeting. Het toeristisch programma is een dynamisch programma met vele spelers en het is niet goed mogelijk om voor vier jaren van te voren al precies aan te geven welke acties benodigd en zinvol zijn. Dit betekent ook dat er gedurende de looptijd acties bijkomen, wegvallen of veranderen. De wijzigingen lichten we toe in de voortgangsmonitor. We kijken in deze monitoringsrapportage niet vooruit naar acties in 2016. Die krijgen dit jaar een hun plek via de beleidsbrief Gastvrijheidseconomie. De effectmeting geeft aan in hoeverre de doelen worden bereikt en hoe belangrijke factoren zich ontwikkelen. We zien deze als maatschappelijke context van het uitvoeringsprogramma die we steeds in beeld houden om de uitvoering te kunnen bijsturen. Definities, gegevensbronnen, aannamen en onzekerheid Om de ontwikkeling van de doelwaarden en de maatschappelijke context te volgen werken we met indicatoren, zoals bijvoorbeeld de aantallen overnachtingen, bezoeken en bestedingen per jaar. Het is goed om te realiseren dat de waarden van deze indicatoren niet exact kunnen worden bepaald. Daarvoor zou immers het vakantie- en recreatiegedrag van alle Nederlanders en buitenlanders continu moeten worden gemonitoord, wat in de praktijk onmogelijk is. Om toch een uitspraak over de de waarde van de indicatoren te kunnen doen wordt daarom gebruik gemaakt van (meestal steeksproefsgewijs) onderzoek. Hierbij is het belangrijk wat precies de definitie is van de indicator die onderzocht is en wat de onderzoeksaanpak is. Ook moeten soms aannamen worden gedaan om vanuit de beschikbare gegevens de gewenste indicatorwaarde te berekenen. Onzekerheid Belangrijke keuzen die moeten worden gemaakt zijn dus de definitie van de indicatoren, de databronnen die worden gebruikt, en de aannamen die gedaan worden. Deze keuzen lichten we zoveel mogelijk toe bij de presentatie van de indicatoren. De keuzen gaan ook gepaard met onzekerheden over de gevonden waarden. Een voorbeeld hiervan zijn de cijfers over aantallen toeristische overnachtingen. Deze cijfers worden gebaseerd op een landelijk onderzoek onder ca 6500 Nederlanders. Op landelijk niveau is de onzerheid van de cijfers in de orde van een paar procenten. Op Friese schaal moet echter rekening worden gehouden met een onzekerheid van rond de 10%. En bij elke verdere opsplitsing (bijvoorbeeld Wadden vasteland) wordt deze onzekerheid groter. Het is goed om hier bij het interpreteren van de cijfers rekening mee te houden. Waar rapporteren we over? In de voortgangsmonitor wordt ieder jaar over alle activiteiten gerapporteerd. In de effectmonitor kan niet elk jaar over elke indicator worden gerapporteerd, omdat de brongegevens niet ieder jaar 3
beschikbaar zijn. Ten opzichte van vorig jaar zijn over 2015de cijfers van de kwaliteitsmonitor fietsregio Fryslân beschikbaar. Ook is in 2014 het CVTO (Continu Vrije Tijds Onderzoek) uitgevoerd, dat de noodzakelijke input geeft over het aantal recreatieve bezoeken en de recreatieve bestedingen. De cijfers hiervan komen echter pas rond de zomer van 2016 beschikbaar. De cijfers over de herkomst van buitenlandse gasten voor het jaar 2015 zijn ook nog niet beschikbaar. In onderstaande tabel staat over welke effectindicatoren we rapporteren. Meetronde Meetronde 2015 2014 Hoofddoelstelling 1: het aantal toeristische overnachtingen. Hoofddoelstelling 1: het aantal bezoeken, onderdeel toeristische bezoeken Hoofddoelstelling 2: het aantal bezoeken, onderdeel recreatieve bezoeken Hoofddoelstelling 3: de bestedingen, onderdeel toeristische bestedingen Hoofddoelstelling 3: de bestedingen, onderdeel recreatieve bestedingen Hoofddoelstelling 4: de toeristische banen De ontwikkeling van het totaal aantal overnachtingen in Fryslân in vergelijking met Nederland De ontwikkelingen van binnenlandse overnachtingen in Fryslân in vergelijking met Nederland Marktaandeel van Fryslân (t.o.v. geheel Nederland) voor binnenlandse vakanties De ontwikkeling van buitenlandse overnachtingen in Fryslân en Nederland Marktaandeel Fryslân (t.o.v. geheel Nederland) voor overnachtingen door buitenlanders Herkomst Nederlandse toerist Herkomst buitenlandse toerist Bezoekersaantallen van (jaarlijkse) evenementen Waardering van binnenlandse vakanties in Fryslân: algemene waardering en specifieke waardering van prijs en kwaliteitsaspecten Kwaliteitsmonitor fietsregio Fryslân 4
B. Voortgangsmeting Gastvrij Fryslân 2015 Voortgangsmeting Ieder jaar rapporteren we over de acties die we voor het voorgaande jaar hadden voorgenomen. De voortgangsmeting geschiedt op het niveau van de afzonderlijke acties van het uitvoeringsprogramma, ingedeeld naar actielijnen. Per programmalijn wordt de voortgang van acties eerst in tabelvorm gepresenteerd. De tabel wordt vervolgens in tekst toegelicht. Het programma Gastvrij Fryslân en de hierin benoemde acties kernthema s vormen de basis voor de monitoringsrapportage. Gastvrij Fryslân is een dynamisch programma met vele spelers en het is niet goed mogelijk om voor vier jaren van te voren al precies aan te geven welke acties benodigd en zinvol zijn. Dit betekent ook dat er gedurende de looptijd acties bijkomen, wegvallen of veranderen. Deze wijzigingen lichten we toe in de voortgangsmonitor. Het Coalitieakkoord en bijbehorende Uitvoeringsprogramma hebben in 2015 al tot accentverschuivingen in acties geleid ten opzicht van Gastvrij Fryslân. Sinds halverwege 2015 werken we aan drie lijnen onder de titels: versterken van ondernemerschap, vergroten van de zichtbaarheid en bevorderen van de basisinfrastructuur. In deze monitoringsrapportage zullen we onze acties nog wel zoveel mogelijk groeperen onder de kernthema zoals genoemd in Gastvrij Fryslan: Internationalisering, Recreatieve basisinfrastructuur, Duurzaamheid /kwaliteitsverbetering, Innovatie. We geven dit jaar geen inzicht in de acties die we het volgende jaar (voor deze rapportage dus 2016) willen gaan ondernemen omdat deze onderdeel zijn van de nieuwe Beleidsbrief Gastvrijheidseconomie. 5
Programmalijn Internationalisering Actielijn Groen: nieuwe actielijn benoemd in Monitoringsrapportage 2014 Rood: nieuwe actielijn benoemd in 2015 Actie (zwart: actie beschreven in Gastvrij Fryslân) Groen: nieuwe actie benoemd in Monitoringsrapportage 2014 Rood: 2015 Wat hadden we in 2014 al gedaan? Wat hebben we in 2015 gedaan? Ontwikkeling programmering land, water en horizon in het kader van CH18 nader ingevuld via St. CH 18: 41 events idem Festivalkalender Ondersteuning topevenement Tall Ship Races in Harlingen uitvoering ondersteuning via subsidie afgerond - Ontwikkeling plannen voor en planmatig ondersteunen van topevenementen Via spoor CH 18 en Evenementenfonds idem Visie inkomend toerisme Noord Nederland Ontwikkeling gezamenlijke visie Noord Nederland met CH18 als katalysator visie KvK is gereed (gebruikt als input voor: internat. Ondernemen) - Meertalige Fryske RT-ondernemers Stimuleren meertalige documentatie. Oa Frysk Voorbereiding is gestart Via Hospitality spoor CH 18 is het belang hiervan verder helder gemaakt, AFUK en Merk Fryslan hebben samen op de site www.friesland.nl aandacht aan de Fryske taal geschonken (historie, gebruik, korte cursus). Internationaal ondernemen Opstellen aanvalsplan Internationaal ondernemen (oa toerisme) WFF Voorbereiding en start aanvalsplan incl brede consultatie Oplevering en start uitvoering via WMF Participatie NBTC Deelnemen in opzetten NBTC campagne Metrolijnen Overleg met andere provincies en Merk om te participeren in NBTC campagne Metroljnen, participatie toegezegd 6
Toelichting 2015 In 2015 hebben we deze actielijn vooral opgepakt via onze subsidierelatie met Merk Fryslân. Merk heeft een opdracht in het trekken van toeristen van (buiten Fryslân en) Nederland Daarnaast hebben we ook na overleg met het Ministerie van EZ besloten deel te nemen in de opzet van een Internationale campagne van het NBTC (Nationaal Bureau voor Toerisme en Congressen). Nederland wordt hierbij als metrolijnen- kaart gepresenteerd aan buitenlandse toeristen, waarin de ook stations in Fryslân zullen worden opgenomen (zoals bijvoorbeeld op de Waterlijn de Afsluitdijk, Woudagemaal). Samen met Merk Fryslan, gemeente Leeuwarden, St. CH2018 hebben we verder gewerkt aan Hospitality 2018, het scherp krijgen van de acties die nodig zijn om bezoekers naar Fryslân op alle manieren gastvrij te ontvangen. 7
Programmalijn Recreatieve Basisinfrastructuur Actielijn Actie Groen: nieuwe actielijn benoemd in Monitoringsrapportage 2014 zwart: actie beschreven in Gastvrij Fryslân) Groen: nieuwe actie benoemd in Monitoringsrapportage 2014 Rood: 2015 Wat hadden we in 2014 al gedaan? Wat hebben we in 2015 gedaan? Dekkend routenetwerk wandelen/fietsen/varen Ontwikkeling plannen voor de witte plekken in routestructuren (incl. Elfstedenwandelroute zie ook verderop) Voorbereiden en opdrachtverlening BRTN (varen), wandeltotaalplan, fietsen via Marrekrite BRTN is vastgesteld, er is een plan van aanpak Integrale Toeristische Basisinfrastructuur Fryslân opgesteld door LBF, Marrekrite en Merk Fryslan. Uitvoering wandelnetwerk Friese Wouden gestart (klaar 2016) Realisatie herkenbare toeristische opstappunten op knooppunten TOP s Onderwerp is verder verkend en nagedacht is over criteria Uitgangspunten voor regie op uniformering opgesteld samen met Marrekrite, gemeenten en regio s in de lead om te realiseren. Opzetten nieuwe overkoepelende regiomarketing organisatie organisatie Merk Fryslân 1 okt. 14 operationeel Merk Fryslan, voor de provinciale marketing, is in uitvoering via subsidierelatie. Marketing van de regio s gebeurt door de regio s en Merk biedt etalage. Slimme/daadkrachtige regiomarketing Ontwikkeling marketing strategie met concrete na te streven resultaten Ontwikkeling regioplatforms marketing strategie van Merk gereed eind 2014 Voorbereiding door regio s is gestart samen met Merk Start marketing strategie door Merk in uitvoering platforms zijn grotendeels operationeel, regio-aanjagers zijn aan het werk Stimuleren opzetten regionale fondsen door gemeenten en ondernemers ervaring pilot SWF overgedragen aan andere regio s Kennis regionale fondsen is overdragen (initiatief ligt bij gemeenten) Ondersteuning zes pilots voor gratis WiFi in openbare ruimtes en uitrol openstelling subsidie regeling van start gegaan Verlenging openstelling maar regeling is niet optimaal benut Goede digitale infra structuur Links tussen WiFi netwerken en website van Merk Fryslân - links zijn operationeel Koepeldatabase structuur gemaakt Operationaal krijgen database, beheer organiseren 8
Actielijn Actie Groen: nieuwe actielijn benoemd in Monitoringsrapportage 2014 zwart: actie beschreven in Gastvrij Fryslân) Groen: nieuwe actie benoemd in Monitoringsrapportage 2014 Rood: 2015 Op orde brengen van de toeristische koepeldatabase en slimme ontsluiting Wat hadden we in 2014 al gedaan? voorbereiden Wat hebben we in 2015 gedaan? Ontwikkeling en uitvoering toeristisch programma Friese Wadden programma is goedgekeurd programma is in uitvoering Handhaven programmatische aanpak Ontwikkeling en uitvoering programma Friese Wouden Ontwikkeling en uitvoering programma Elf Steden programmavoorbereiding is gestart Geen programma, wel aandacht via acties Merk, Elfstedenwandelroute, CH 18 (oa Elven Fountains) programma vaststellen, in uitvoering (oa start wandelnetwerk) Elfsteden acties (LAW wandelroute Elfsteden) is in uitvoering Grenzeloos Varen Via Friese Meren Project uitgevoerd Friese Meren Project is afgerond, getart met organiseren van borgen resultaten Toelichting 2015 Voor de routenetwerken wandelen, fietsen en varen is door Merk Fryslân, Landschapsbeheer en De Marrekrite een Plan van Aanpak samengesteld. In het coalitieakkoord is een Actieplan Wandelen en Fietsen aangekondigd dat in het voorjaar van 2016 wordt vastgesteld. In dit plan krijgen de routenetwerken wat betreft wegwerken van witten vlekken wandel- en fietsknooppunten een belangrijke plaats. 2015 stond in het teken van de voorbereiding. Wat slimme daadkrachtige regiomarketing betreft is de Provincie verantwoordelijk voor het bijdragen aan Merk Fryslân (zie ook internationalisering). Marketing van de regio s is de verantwoordelijkheid van de regio s, gemeenten, ondernemers waarbij de regio s de vulling van de Merk-Fryslan etalage verzorgen. De subsidieregeling Wifi-netwerken op toeristische locaties heeft opengestaan voor het indienen van subsidieaanvragen van 21 maart 2014 tot 1 juni 2015. Het doel van de regeling was om de realisatie van wifi-netwerken op 47 toeristische locaties financieel te ondersteunen. We hebben uiteindelijk vijftien projecten gehonoreerd. Van de regeling is daarmee niet in die mate gebruik gemaakt als aanvankelijk werd gedacht, ondanks de uitgebreide communicatie, de inzet van Fryslân Ring, en het bieden van ondersteuning bij het opstellen van een subsidieaanvraag en de realisatie van de Wifi-netwerken. Hierbij willen wij wel opmerken dat de provinciale doelstelling ook heel ambitieus was geformuleerd; in onze provincie zijn namelijk 47 toeristische kernen volgens ons ruimtelijk beleid. 9
Er is een technische aanpassing nodig om de gegevens van de koepeldatabase via Merk Fryslân beschikbaar te krijgen voor het veld. De data zijn compleet en wij hebben overeenstemming bereikt met de gemeente Leeuwarden, VVV Leeuwarden en Stichting Kulturele Haadstêd 2018 over het realiseren van een portal om de informatie van alle genoemde organisaties via één ingang te ontsluiten. Voor het toeristisch programma Wadden is sprake van een tweedelige aanpak. Er is gewerkt aan een koepelaanvraag voor de Waddenkust (compleet programma van regionale op elkaar afgestemde wensen), terwijl we voor de eilanden een meerjarige uitvoeringsagenda van samenhangende wensen hebben uitgewerkt. Voor Werelderfgoed Waddenzee hebben we regie gevoerd op alle acties in het kader van het vergroten van de zichtbaarheid en bewustwording. Ook hebben we gewerkt aan de voorbereiding van Interregprojecten in dat kader en meegedacht in voortrajecten voor Waddenfondsaanvragen en CH18 Waddenprojecten. Voor de programmalijn Friese Wouden is een uitvoeringsprogramma ontwikkeld. Ook hebben wij inmiddels afspraken gemaakt over een uitvoeringstructuur en de wijze van projectuitvoering voor de komende jaren. Aan de Elfstedenlijn is verder gewerkt via de marketing en de start van de ontwikkeling van een Lange Afstands Wandelroute (LAW) langs de Elfsteden die in 2018 klaar moet zijn. De lijn Grenzeloos Varen is uitgevoerd via het Fries Meren Project waarbij momenteel de nadruk ligt op borgen van resultaten. 10
Programmalijn Duurzaamheid en kwaliteit Actielijn Groen: nieuwe actielijn benoemd in Monitoringsrapportage 2014 Verbetering kwaliteit en duurzaamheid Actie zwart: actie beschreven in Gastvrij Fryslân) Groen: nieuwe actie benoemd in Monitoringsrapportage 2014 Rood: 2015 Openstelling Stinaff II voor impuls op kwaliteit, toegankelijkheid en duurzaamheid Verkenning plannen van branche-organisaties voor Innovatie agenda (zie bij innovatie *) Bij de streekagenda s de nadruk leggen op kwaliteitsverbetering en duurzaamheid Wat hadden we in 2014 al gedaan? openstelling eerste tranche 2 miljoen Wat hebben we in 2015 gedaan? openstelling tweede tranche Verkennen - dialoog met opstellers agenda s/ streken Elementen zijn ingebouwd in gebiedsagenda s, projecten en criteria Iepen Mienskip Fûns (Ecology) Monitoring duurzaamheid Stimuleren duurzaamheid toeristische sector Start onderzoek toerisme en duurzaamheid Onderzoek is opleverd en toepassing adviezen volgt oa via spoor Innovatie (ook op te zetten ondernemersloket) en QD zie onder Quality Destination QD Zorgen dat Fryslan dit label krijgt Fryslan is pilot regio in kader van Green Deal 11
Toelichting 2015 Het doel van de STINAF II was het stimuleren van activiteiten van bestaande toeristische ondernemingen in de provincie Fryslân. De projecten moesten gericht zijn op kwaliteitsverbetering, duurzaamheid en/of toegankelijkheid. De uitvoering van het programma ligt in handen van het SNN. Op 18 november 2013 is de STINAF II opengesteld. Via twee tranches kon aan 38 projecten een subsidie verleend worden. Het totaal van de verleende subsidie bedraagt 3.269.956,--. Er is in 40% van de gevallen verleend aan toeristische ondernemers die een kampeerterrein exploiteren,maar ook hotel(- restaurants), verhuurders van huisjes en watersportbedrijven hebben geprofiteerd. hotel-restaurant hotel (zonder restaurant), pension en conferentieoord verhuur vakantiehuisjes en appartementen kampeerterreinen overige logiesverstrekking zeil- en surfscholen jachthaven Op verzoek van het Ministerie van EZ is Fryslân pilot regio voor Quality Destination. Quality Destination is een internationaal programma gericht op het ondersteunen van bestemmingen bij de duurzame ontwikkeling van toerisme op lokale of regionale schaal (d.w.z. binnen de bestemming, maar ook in relatie tot de stromen naar de bestemming). Het stelt bestemmingen in staat om aan mondiale duurzaamheidsnormen voor toeristische bestemmingen te voldoen en is er op gericht om het bewustzijn van de bestemmingen ten aanzien van duurzaamheid te vergroten, gekoppeld aan een toeristische focus. beoogde resultaat is het verkrijgen van het label Quality Destination (www.qualitydestination.info). 12
Programmalijn Innovatie Actielijn Groen: nieuwe actielijn benoemd in Monitoringsrapportage 2014 Actie zwart: actie beschreven in Gastvrij Fryslân) Groen: nieuwe actie benoemd in Monitoringsrapportage 2014 Rood: 2015 Wat hadden we in 2014 al gedaan? Wat hebben we in 2015 gedaan? Friese innovatie achterstand Samen met branche samenstellen van kopgroep innovatieve RT bedrijven Tweejaarlijks innovatiecongres met Friese Toeristische Innovatie Award Verkennen van deze plannen (overgegaan naar *) Vastgesteld dat initiatief hiervoor bij branches dan wel Merk gelaten wordt. - - Maatschappelijke verbindingen *) Innovatieaanpak via aanpak Innovatie Platform Fryslan IPF, verbinden 3 O s Onderwijs, overheid en ondernemers. Leggen maatschappelijke verbindingen met andere sectoren Ontwikkeling nieuwe en slimme verdienmodellen voor natuur en landschap Marktconsult IPF is afgerond doorlopende activiteit ontwikkeling modellen gevolgd Onderwijs, overheid en branches zijn verder in overleg gegaan over optimale samenwerking Triple Helix idem voorbereiding gebiedsinnovaties Gebiedsinnovatie Ondersteuning nationale parken en landschappen bij rendabel maken beheer ondersteuning initiatieven parken oa Alde Feanen Participatie in traject Naar Nationale Parken van Wereldklasse van Ministerie EZ Verbetering inspelen op trends en match leefstijlen vakantie gangers en verblijfsaccommodaties Merk/ kennisinstellingen gestimuleerd hierin rol te pakken 1 e sessies via oa regioaanjagers Merk. Data worden breed gedeeld. 13
Actielijn Groen: nieuwe actielijn benoemd in Monitoringsrapportage 2014 Actie zwart: actie beschreven in Gastvrij Fryslân) Groen: nieuwe actie benoemd in Monitoringsrapportage 2014 Rood: 2015 Wat hadden we in 2014 al gedaan? Wat hebben we in 2015 gedaan? Ontwikkelen en uitbrengen van de recreanten atlas Verkend of atlas goed middel was: nee digitaal Cijfers digitaal blijven delen Ondernemers en gemeenten informeren over de nieuwe Verordening Ruimte doelgroepen geïnformeerd Voorbereidingen Nieuwe Omgevingsvisie en hoe om te gaan met ruimte voor toerisme, vertaald in startnotitie Omgevingsvisie. Onderzoek mogelijkheden instellen regelluwe zones Landelijke onderzoeken regelluwe zones in de gaten gehouden Meenemen van de landelijke lessen ook uit traject van de landelijke Sector waar mogelijk Kennisplatforms gemeenten Ontwikkeling monitoringkader samen met de Friese gemeenten Verkenning wensen monitoringsysteem Beschikbare cijfers hebben we digitaal gedeeld, er zijn 3 bijeenkomsten met ambtenaren toerisme gemeente-provincie geweest in kader kennisuitwisseling. Toelichting 2015 Via het Innovatieplatform Fryslan hebben we al vanaf 2014 gewerkt aan (toeristisch) ondernemerschap onder de noemer De Innovatieagenda. Deze wordt ontwikkeld onder leiding van een stuurgroep waarin kennisinstellingen/onderwijs, bedrijfsleven en overheid samenwerken. Er wordt daarbij gewerkt aan 3 functies. In de eerste plaats moeten alle partijen werkzaam in de sector elkaar makkelijk kunnen vinden om te kunnen samenwerken, in een soort alliantie. Ten tweede wordt gezamenlijk een kennisagenda opgesteld om te bepalen welke kennisonderdelen en cijfers nodig zijn om voortdurend goede stappen te zetten. Tot slot moet de kennis vloeien en praktisch vertaald worden voor de verschillende spelers, er moet sprake zijn van kennis transfer. Het generieke Fryslân brede ondernemersportal. Daarbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan een eerste vraagbaakfunctie op het gebied van regelgeving, vergunningen en ruimtelijke ordeningsprocedures. In 2015 hebben vele overleggen plaats gehad over dit onderwerp tussen vertegenwoordigders van de Ondernemers, Overheid/Provincie en Onderwijs. Het is een taai onderwerp waarbij het lastig is ieders rol en verantwoordelijkheid scherp te krijgen en hier praktische afspraken over te maken die breed draagvlak hebben. Het Ministerie EZ heeft initiatief genomen tot het traject Naar Nationale Parken van Wereldklasse (www.nationaleparkenwereldklasse.nl),: Hoe vergroten wij de belevingswaarde van Nationale Parken voor bezoe-kers uit binnen- en buitenland? Hoe maken we deze gebieden tot nationale iconen waar we trots op kunnen zijn? En hoe kunnen wij daar ook een solide financiële basis onder leggen. Diverse betrokken ook vanuit de Friese Parken, spreken daarover in een open dialoog (ook in 2016). 14
C. Effectmonitor Gastvrij Fryslân 2015 De effectmonitor bestaat uit twee delen. 1. Ontwikkeling van de hoofddoelstellingen Allereerst wordt de trend per hoofddoelstelling getoond. Voor elk van de hoofddoelen van het uitvoeringsprogramma is er een aparte indicator. De vier hoofddoelen van het uitvoeringsprogramma zijn: 1. Van 9,4 miljoen toeristische overnachtingen in 2012 naar 10,5 miljoen in 2017 2. van 54,2 miljoen bezoeken in 2010 naar 62,8 miljoen in 2017 3. Van 1.015 miljoen bestedingen in 2012 naar 1,2 miljard in 2017 4. Van 19000 toeristische banen in 2012 naar 20000 in 2017 De effectindicatoren worden gepresenteerd in de vorm van een lijndiagram. De gestelde doelen zijn als een groene punt in het lijndiagram opgenomen. Door extrapolatie van de trend over de meetjaren ontstaat een indicatie van de mate waarin de doelen zullen worden bereikt. De effectmeting start in 2010 zodat ook de trend vóór de start van het uitvoeringsprogramma in beeld is. Afzonderlijke subindicatoren laten zien wat de trend is binnen de samenstellende delen van de indicatoren. 2. Ontwikkeling van overige indicatoren Vervolgens wordt het verloop van een aantal overige indicatoren getoond. Deze indicatoren geven aanvullend inzicht in de relevante ontwikkeling van de toeristisch-recreatieve sector in Fryslân. 15
x 1000 x 1000 1. Hoofddoelstellingen Hoofddoelstelling 1: Van 9,4 miljoen toeristische overnachtingen in 2012 naar 10,5 miljoen in 2017 Totaal toeristische overnachtingen Het aantal toeristische overnachtingen is in 2015 gedaald naar ongeveer 8 miljoen. Dit komt vooral door een vrij sterke daling van het aantal binnenlandse overnachtingen (CVO). Belangrijk om te vermelden is wel dat de onzekerheid in dit cijfer in de orde van 10% zit. Het werkelijke cijfer zal ergens tussen 7 en 9 miljoen zitten. Het aantal binnenlandse vakanties is niet gedaald, maar ongeveer gelijk gebleven. Het lagere aantal overnachtingen wordt dan ook veroorzaakt door een gemiddeld kortere verblijfsduur. Het gat met het doel van 10,5 miljoen overnachtingen in 2017 is nu wel vrij groot en er is dan ook een forse groei nodig om het doel nog te kunnne halen. Deze indicator is samengesteld uit verschillende bronnen. Het CVO voor de binnenlandse toeristische overnachtingen, het CBS voor buitenlandse overnachtingen en zakelijke overnachtingen. Omdat het CBS niet alle buitenlandse overnachtingen registreert is een ontbrekend deel bijgeschat (boten, stacaravans en 2 e woningen). Bron: CVO (NBTC-NIPO), CBS-Statline 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 Totaal toeristische overnachtingen doel 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Overnachtingen naar binnenlands-buitenlands Het totale aantal overnachtingen kan worden verdeeld naar overnachtingen van binnenlandse en buitenlandse bezoekers. Het aandeel buitenlandse overnachtingen is gestegen van 13% in 2010 naar 20% in 2015. Dit komt enerzijds door een afname van de binnenlandse overnachtingen, anderzijds door een groei van de buitenlandse. Na een sterke groei van de buitenlandse overnachtingen in 2014 liet 2015 een kleine daling zien van 2%. Ook hier is het belangrijk om te vermelden is wel dat de onzekerheid in het cijfer van binnenlandse overnachtingen in de orde van 10% zit. Het werkelijke cijfer hiervan zal ergens tussen 7 en 9 miljoen zitten. 9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 Toeristische overnachtingen naar herkomst 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Bron: CVO, CBS-Statline Binnenlands Buitenlands 16
miljoen miljoen x 1000 Overnachtingen naar regio De landelijke gegevensbronnen maken slechts een beperkte verdeling naar regio s binnen Fryslân mogelijk. Alleen de gegevens van de binnenlandse bezoekers van het CVO kunnen (met enig voorbehoud) worden opgedeeld naar Waddeneilanden en het Friese vasteland. Als voor de buitenlandse bezoekers dezelfde verdeling wordt verondersteld dan ontstaat het beeld dat in deze grafiek is weergegeven.. Bron: CVO, CBS-Statline 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 Toeristische overnachtingen naar regio 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Wadden Vasteland Hoofddoelstelling 2: Van 54,2 miljoen bezoeken in 2010 naar 62,8 miljoen in 2017 Aantal bezoekers De indicator geeft het jaarlijks aantal toeristische bezoeken in Fryslân. De waarden zijn aangegeven in miljoenen. De bezoeken bestaan voor het grootste deel (circa 52 miljoen) uit dagbezoeken, een klein deel (circa 1,8 miljoen) betreft verblijfsbezoeken. Er zijn op dit moment nog te weinig gegevens om te voorspellen of het doel van 62,8 miljoen wordt gehaald. De grafiek toont alleen de waarden voor 2010 en 2012. Dit komt omdat het recreatiegedrag van Nederlanders niet jaarlijks, maar iedere twee of drie jaar in beeld wordt gebracht door het NBTC-NIPO in het Continu Vrijetijds Onderzoek (CVTO). De volgende cijfers die beschikbaar komen zijn van het jaar 2015, die rond de zomer van 2016 worden verwacht. Aantal bezoekers (dagrecreanten + verblijfstoeristen) 70 Doel 60 50 40 30 20 10 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Bronnen: CVTO (dagbezoekers) en CVO, CBS (verblijfstoeristen) Aantal verblijfstoeristen Deze indicator geeft het aantal verblijfsgasten aan dat de vakantie in Fryslân doorbrengt. In totaal zijn dit jaarlijks ongeveer 1,8 miljoen bezoekers. Ook hierbij moet rekening worden gehouden met een onzekerheid rond de 10%. 2,0 1,5 1,0 0,5 Aantal verblijfstoeristen Bron: CVO, CBS-Statline 0,0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Nederlanders Buitenlanders Totaal 17
miljoen euro miljoen euro miljoen euro Hoofddoelstelling 3: Van 1.015 miljoen bestedingen in 2012 naar 1,2 miljard in 2017 Bestedingen Recreatie en Toerisme Deze indicator geeft de totale jaarlijkse bestedingen weer van toeristen en dagrecreanten in Fryslân. In totaal is dit ruim 1 miljard euro in 2012. Ongeveer 60% hiervan is afkomstig van dagrecreanten en 40% van verblijfstoeristen. Voor de bestedingen van de dagrecreatie zijn alleen gegevens over 2010 en 2012 beschikbaar. De volgende meetronde is 2015. Cijfers komen rond de zomer van 2016 beschikbaar. Tussen 2010 en 2012 is er een forse daling van de bestedingen geweest. Deze daling is vrijwel volledig veroorzaakt door de dagrecreatie, waarschijnlijk als gevolg van de economische situatie. Omdat veel mensen minder te besteden hadden is er kennelijk vooral bezuinigd op recreatieve uitgaven. Om het doel van jaarlijks 5% groei te halen zal het vooral ook nodig zijn dat deze recreatieve bestedingen weer toenemen. Bronnen: CVO, CVTO en CBS. 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 Bestedingen Recreatie en toerisme Doel 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Bestedingen Toerisme Dit zijn de bestedingen van mensen die hun vakantie in Fryslân doorbrengen. Jaarlijks gaat dit om een bedrag tussen de 400 en 500 miljoen euro. De bestedingen van Nederlandse toeristen wordt gemeten in het CVO. In 2015 is dit met 1,5% gestegen t.o.v. 2014 naar een totaal van 257 miljoen euro. De bestedingen van buitenlandse toeristen is berekend uit het aantal buitenlandse overnachtingen en de gemiddelde bestedingen van buitenlanders. Voor deze gemiddelde bestedingen is gebruik gemaakt van een onderzoek van het NBTC- NIPO over vakanties van buitenlanders. Bron: CVO, CBS en NBTC-NIPO 500 400 300 200 100 0 Bestedingen toerisme 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Binnenlands Buitenlands Totaal Bestedingen Dagrecreatie Dit zijn bestedingen van dagrecreanten die een uitje maken van minimaal 2 uur. Er zijn alleen gegevens van 2010 en 2012. Hieruit blijkt dat de bestedingen in deze periode flink zijn gedaald. Waarschijnlijk is de economische crisis een belangrijke oorzaak van deze daling. Deze gegevens zijn afkomstig uit het CVTO, dat in 2015 weer wordt herhaald. Cijfers komen beschikbaar rond de zomer van 2016. Dan zal blijken of het economisch herstel ook leidt tot een toename van de dagrecreatieve bestedingen. Bron: CVTO 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 Bestedingen dagrecreatie 2010 2011 2012 2013 2014 18
Hoofddoelstelling 4: Van 19 duizend toeristische banen in 2012 naar 20 duizend in 2017 Banen in de sector Recreatie en Toerisme Deze indicator geeft het aantal banen in Fryslân in de sector Recreatie en Toerisme (per 1 april). Dit zijn zowel fulltime banen als parttime banen. De berekening is gebaseerd op de landelijke standaard recreatie en toerisme. Hierin is een afbakening gedefinieerd van bedrijfsklassen die geheel of deels tot de sector R&T worden gerekend. Deze landelijke standaard is tot stand gekomen op initiatief van de gezamenlijke provincies. In 2015 is het aantal werkzame personen voor het eerst sinds 2010 weer toegenomen met een groei van 2%. Dit is een toename van 350 banen. Het totaal banen in deze sector is nu bijna 19 duizend. Dit is 6,7% van de totale Friese werkgelegenheid. Bron: Werkgelegenheidsregister Provincie Fryslân 2015 22000 20000 18000 16000 14000 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 Aantal banen Recreatie en Toerisme doel 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Banen R&T naar deelsector. Banen R&T naar deelsector Binnen de sector Recreatie en toerisme worden 7 deelsectoren onderscheiden. De grootste deelsector is de Horeca, waar ook de grootste banengroei was. Daarnaast boekten ook de logiesverstrekkers een groei. De categorie Overig is in Fryslân vrij groot omdat de jachtbouw hierin zit. In bijgaande grafiek is de categorie Overig een samenvoeging van de deelsectoren Detailhandel/groothandel, Vervoer, Sport en Overig. Bron: Werkgelegenheidsregister Provincie Fryslân 2015. 9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Horeca Overig Logies Cultuur, recreatie en amusement Banen verdeeld naar Waddeneilanden en Vasteland De groei van het aantal banen in de sector R&T deed zich zowel voor op de Waddeneilanden als op het vasteland. De Waddeneilanden deden het iets beter met een groei van 2,7% tegen 1,8% op het vasteland. 20000 15000 10000 Banen R&T naar regio Bron: Werkgelegenheidsregister Provincie Fryslân 2014. 5000 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Wadden Vasteland 19
Index 2010=100 Index 2010=100 Index 2010=100 2. Overige indicatoren Gastvrij Fryslân Ontwikkeling totaal aantal overnachtingen Fryslân in vergelijking met Nederland. Het totaal aantal overnachtingen is de som van de binnenlandse overnachtingen (80%) en de buitenlandse (20%). Bronnen: CVO en CBS Ook hier is het belangrijk om te vermelden is wel dat de onzekerheid in het cijfer van binnenlandse overnachtingen in de orde van 10% zit. 160 140 120 100 80 60 Ontwikkeling totaal overnachtingen Fryslân en Nederland 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Fryslân Nederland Ontwikkeling binnenlandse overnachtingen Frysân in vergelijking met Nederland. Volgens de gegevens van het CVO is het aantal binnenlandse overnachtingen in Fryslân in 2015 sterk gedaald, in tegenstelling tot heel Nederland. Dit beeld wordt overigens niet bevestigd door andere bronnen (zoals het CBS). Het CVO is gebaseerd op een relatief kleine steekproef waardoor cijfers op provinciale schaal onderhevig zijn aan statistische schommelingen. Mogelijk geven de cijfers voor 2015 daarom een ietwat vertekend beeld. Bron: CVO 160 140 120 100 80 60 Ontwikkeling binnenlandse overnachtingen Fryslân en Nederland 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Fryslân Nederland Ontwikkeling buitenlandse overnachtingen in Fryslân en Nederland. 20% van de overnachtingen in Fryslân worden gerealiseerd door buitenlanders. Het aantal buitenlandse overnachtingen was in 2015 iets lager dan het jaar daarvoor (-2%). Toch is het aantal buitenlandse overnachtingen sinds 2010 fors toegenomen. Bron: CBS 150 140 130 120 110 100 90 80 70 60 Ontwikkeling buitenlandse overnachtingen Fryslân en Nederland 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Fryslân Nederland 20
Marktaandeel Fryslân binnenlandse vakanties. Dit geeft aan welk deel van de vakanties van Nederlanders in Fryslân wordt doorgebracht. Dit aandeel bedraagt ongeveer 7%. In 2015 is het aantal overnachtingen in Fryslân gedaald, maar het aantal vakanties is wel op peil gebleven. Dat komt omdat de gemiddelde verblijfsduur van vakantiegangers in Fryslân is afgenomen. In 2015 was de gemiddelde verblijfsduur in Fryslân ongeveer gelijk aan landelijk. Het Friese marktaandeel is in 2015 voor zowel het aantal vakanties als het aantal overnachtingen ongeveer 7%. Bron: CVO 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% Marktaandeel Fryslân binnenlandse vakanties 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Aantal vakanties Aantal overnachtingen Marktaandeel Fryslân buitenlandse overnachtingen. Dit geeft aan welk deel van de buitenlandse bezoekers aan Nederland in Fryslân verblijft. Het aantal buitenlandse bezoekers aan Fryslân is in 2015 licht gedaald na een forse toename in 2014. Omdat Nederland als geheel wel meer buitenlandse bezoekers had is het Friese marktaandeel gedaald van 4,0% naar naar 3,4%. Dit komt vooral door een daling van het aantal Duitsers, die de hoofdmoot vormen van het buitenlandse bezoek aan Fryslân. Bron: CBS 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% Markaandeel Fryslân overnachtingen buitenlanders 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Totaal buitenland Belgie Duitsland Overig buitenland Herkomst buitenlandse gasten. In deze grafiek is de herkomst van de buitenlandse gasten weergegeven voor 2014. (cijfers van 2015 zijn nog niet beschikbaar) Van alle buitenlandse bezoekers zijn 83,6% afkomstig uit Duitsland, gevolgd door België met 8,1%. Andere nationaliteiten komen niet hoger uit dan 1%. Bron: CBS Frankrijk 0,3% Engeland 1,1% België 8,1% Herkomst buitenlandse gasten (2014) Zwitserland 0,8% Overig 6,1% Duitsland 83,6% 21
Index 2010=100 Herkomst dagrecreanten in Fryslân. Dagrecreatie heeft betrekking op uitstapjes van minimaal 2 uur vanuit het woonadres. Logischerwijs is dan ook het overgrote deel van de Friese dagrecreanten ook uit Fryslân afkomstig. 17% is afkomstig uit omringende provincies, de meesten uit Noord-Holland (5%) en Groningen (3%). De cijfers zijn van 2012. Rond de zomer van 2016 komen de cijfers over 2015 beschikbaar. Drenthe; 1% Overijssel; 2% Groningen; 3% Herkomst dagrecreanten Fryslân Noord- Holland; 5% Overig; 7% Fryslân; 83% Bron: CVTO Ontwikkeling bestedingen binnenlandse vakanties in vergelijking met Nederland. De bestedingen van binnenlandse vakanties zijn in 2015 met 1,5% gestegen naar een totaal van 257 miljoen euro. Het aantal overnachtingen is weliswaar gedaald maar dankzij hogere bestedingen per persoon per dag zijn de totale bestedingen toch iets toegenomen. Bron: CVO 108 106 104 102 100 98 96 94 92 90 Ontwikkeling bestedingen binnenlandse vakanties Fryslân en Nederland 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Fryslân Nederland Bestedingen per persoon per dag. Nederlandse vakantiegangers in Fryslân gaven in 2015 gemiddeld 42 euro per dag uit. Dit is fors hoger dan in 2014, toen was het 39 euro. Ook ligt het duidelijk boven het Nederlandse gemiddelde van 36 euro. Vergeleken met de andere provincies zijn de dagelijkse bestedingen van vakantiegangers in Fryslân het hoogst. Bron: CVO Fryslân Noord-Holland Groningen Limburg Zuid-Holland Drenthe Zeeland Overijssel Gelderland Noord-Brabant Utrecht Flevoland Bestedingen per persoon per dag Nederland 0 10 20 30 40 50 2015 2014 2010 22
Gemiddelde verblijfsduur in dagen. De gemiddelde verblijfsduur van Nederlandse vakantiegangers in Fryslân is afgenomen van 6,5 dagen in 2014 naar 5,7 dagen in 2015. Daarmee is de verblijfsduur in Fryslân ongeveer gelijk aan het Nederlandse gemiddelde. In voorgaande jaren verbleven vakantiegangers in Fryslân altijd wat langer dan elders in Nederland, maar dat is nu dus niet meer zo. Bron: CVO Zeeland Overijssel Gelderland Noord-Brabant Drenthe Flevoland Limburg FRYSLAN Utrecht Noord-Holland Groningen Zuid-Holland Gemiddelde verblijfsduur in dagen Nederland 0 1 2 3 4 5 6 7 8 2015 2014 2010 Algemene waardering vakanties. In het CVO wordt ook gevraagd naar waarderingscijfers van een aantal aspecten van de binnenlandse vakantie. Hieruit blijkt dat de algemene waardering voor vakanties in Fryslân vrij hoog is. In 2015 was het cijfer een 8,4, hetzelfde als het jaar daarvoor. Met deze score zit Fryslan samen met Utrecht en Overijssel in de top 3 van hoogste waarderingscijfers. Bron: CVO Utrecht FRYSLAN Overijssel Gelderland Zuid-Holland Noord-Holland Drenthe Groningen Noord-Brabant Zeeland Limburg Flevoland Algemene waardering vakanties Nederland 7,6 7,8 8,0 8,2 8,4 8,6 2015 2014 2011 Waardering prijs en kwaliteit. Ook op alle andere aspecten omtrent prijs en kwaliteit is de waardering voor Fryslân hoger dan het landelijke gemiddelde. Bron: CVO Prijsniveau boodschappen Waardering prijs en kwaliteit Fryslân en Nederland, 2015 Prijsniveau horeca Accommodatie Dienstverlening/service Algemeen oordeel 6,5 7,0 7,5 8,0 8,5 Fryslân Nederland 23
Ontwikkeling waardering prijs en kwaliteit Sinds 2011 is de waardering op alle aspecten iets gestegen. Vergeleken met 2014 is de score op de dienstverlening/service iets gestegen en op het prijsniveau van de horeca iets gedaald. Bron: CVO Waardering prijs en kwaliteit 2011-2015 Prijsniveau accommodaties Prijsniveau horeca Accommodatie Dienstverlening/service Algemeen oordeel 6,5 7,0 7,5 8,0 8,5 2015 2014 2011 Kwaliteitsmonitor fietsregio s De Stichting Landelijk Fietsplatform heeft een landelijk vergelijkend kwaliteitsonderzoek opgezet naar de kwaliteit van de fietsregio s. Deze monitor bestaat uit een vakinhoudelijk oordeel en een waardering van de gebruiker. Het uiteindelijke resultaat wordt uitgedrukt in aantal sterren. In 2014 kwam de totaalwaardering van Fryslân uit op een 4,5. Afgerond zijn dit 5 sterren, één ster meer dan in 2014 en twee sterren meer dan in 2012.. Fryslân en Drenthe zijn nu de enige provincies met de maximale score van 5 sterren. Bron: Kwaliteitsmonitor fietsregio s 2015 Fryslân Drenthe Utrecht Overijssel Zeeland Noord-Brabant Groningen Limburg Gelderland Noord-Holland Zuid-Holland Flevoland Totaalwaardering kwaliteit fietsregio's 0 1 2 3 4 5 Aantal sterren 2014 2013 2012 Aantal evenementen in Fryslân naar grootteklasse Grootteklasse Aantal evenementen 2013 2014 2015 In de tabel hiernaast wordt voor de evenementen met meer dan 1000 bezoekers de verdeling over de grootteklassen getoond. >= 100.000 4 5 3 25.000-100.000 19 29 31 Bron: Respons, Evenementenmonitor 10.000-25.000 50 44 38 1000-10.000 92 111 101 24
Evenementen 2015 met meer dan 25 duizend bezoekers Hiernaast wordt voor de evenementen in 2015 met meer dan 25.000 bezoekers het aantal bezoekers getoond. Bron: Respons, Evenementenmonitor 2015 Evenement Plaats Aantal bezoekers Sneekweek Sneek 200.000 Visserijdagen Harlingen 175.000 Skûtsjesilen (SKS) Fryslân 175.000 Befrijdingsfestival Leeuwarden 85.000 Lemsterweek Lemmer 85.000 Zomerkermis Leeuwarden 70.000 Hardzeildag/Braderie Sneek 60.000 Skoattermerke Oudeschoot 55.000 Fries Straatfestival Leeuwarden 50.000 ISU WK afstanden Heerenveen 50.000 Oerol Terschelling 50.000 Zandsculpturenfestival Sneek 50.000 Caravana Leeuwarden 45.000 Boot Holland Leeuwarden 37.000 Antiek- en Rommelmarkt Leeuwarden 36.000 Profronde Surhuisterveen 32.500 ISU Worldcup (2x) Heerenveen 30.000 Noordelijk Film Festival Leeuwarden 30.000 Simmerdeis Drachten 30.000 UITfestival Leeuwarden 30.000 Boekenfestijn Leeuwarden 28.000 Intocht Sinterklaas Leeuwarden 28.000 Vrouw! Leeuwarden 28.000 Pinksterkermis Heerenveen 27.500 Glemmer Beach Lemmer 27.000 Uitmarkt Leeuwarden 27.000 Indoor Drachten Drachten 26.000 Allegorische Optocht Sint Nicolaasga 25.000 25
Bloemenmarkt Leeuwarden 25.000 Flaeijelfeest Nieuwehorne 25.000 Huis & Tuin Leeuwarden 25.000 KFPS Hengstenkeuring Leeuwarden 25.000 Zoutsloter Kerstmarkt Harlingen 25.000 Evenementen 2014 met meer dan 25 duizend bezoekers Hiernaast wordt voor de evenementen in 2014 met meer dan 25.000 bezoekers het aantal bezoekers getoond. Bron: Respons, Evenementenmonitor 2014 Evenement Plaats Aantal bezoekers Sneekweek Sneek 200.000 Sail Harlingen 200.000 Visserijdagen Harlingen 175.000 Koningsdag Leeuwarden 100.000 Skûtsjesilen (SKS) Fryslân 100.000 Lemsterweek Lemmer 90.000 Bevrijdingsfestival Leeuwarden 80.000 Zomerkermis Leeuwarden 73.000 Fries Straatfestival Leeuwarden 60.000 Skoattermerke Oudeschoot 55.000 Caravana Leeuwarden 52.000 Oerol Terschelling 50.000 Hardzeildag/Braderie Sneek 50.000 WK Allround Schaatsen Heerenveen 40.000 Zandsculpturen Festival Sneek 40.000 Boot Holland Leeuwarden 37.500 Antiek- en rommelmarkt Leeuwarden 36.000 Agrarische Dagen Franeker 35.000 Profronde Surhuisterveen 34.000 Bloemenmarkt Leeuwarden 30.000 Boekenfestijn Leeuwarden 30.000 ISU World Cup (2x) Heerenveen 30.000 26
Vrouw! Leeuwarden 28.000 Huis & Tuin Leeuwarden 26.000 Loop Leeuwarden Leeuwarden 25.500 Flaeijelfeest Nieuwehorne 25.000 Glemmer Beach Lemmer 25.000 Intoscht Sinterklaas Leeuwarden 25.000 Jaarmarkt Leeuwarden 25.000 Pinksterkermis Heerenveen 25.000 Uitmarkt Leeuwarden 25.000 Voorjaarskermis Sneek 25.000 Zoutsloter Kerstmarkt Harlingen 25.000 27