Toerisme in Cijfers. INSTITUUT SERVICE MANAGEMENT T.a.v. Toerdata Noord CG Leeuwarden drs. P.H. Huig tel: fax:

Transcriptie

1 Toerisme in Cijfers 2011 Toerdata Noord is een samenwerkingsverband op toeristisch recreatief gebied van de provincies Groningen, Fryslân en Drenthe. De uitvoering is in handen van het Instituut Service Management. INSTITUUT SERVICE MANAGEMENT T.a.v. Toerdata Noord Postbus 1298 M. de Haas 8900 CG Leeuwarden drs. P.H. Huig tel: fax: Toerdata Noord, 2011

2

3 Samenvatting Toeristische overnachtingen in Noord-Nederland (2010) Het totaal aantal overnachtingen is volgens Toerdata Noord in Noord-Nederland met 1,5% gedaald ten opzichte van het jaar ervoor en bedraagt in 2010 ruim 21,5 miljoen. Friesland neemt in 2010 ruim de helft (52,1%) van het aantal overnachtingen voor zijn rekening. In Drenthe vindt 37,4% van het aantal overnachtingen plaats en in Groningen 10,5%. Friesland en Drenthe hebben te maken met een daling in het aantal overnachtingen. Friesland - 1,1% en Drenthe - 2,6%. In Groningen is het aantal overnachtingen met 0,7% gestegen. Volgens het CBS heeft in ,7% van het totaal aantal overnachtingen in geheel Nederland in Noord- Nederland plaatsgevonden, waarvan 49% in Drenthe, 41% in Friesland en 10% in Groningen. Het CBS heeft in het rapport Toerisme in Nederland: Het gebruik van logiesaccommodaties berekend dat er in heel Nederland 84,8 miljoen overnachtingen hebben plaatsgevonden in In Noord Nederland zijn door het CBS 11,7 miljoen overnachtingen berekend, een vrij forse afname van 6% ten opzichte van Terwijl het jaar ervoor nog een forse stijging was waargenomen (+ 7,7%). Om de cijfers van het CBS te kunnen vergelijken met de berekeningen van Toerdata Noord, moeten de overnachtingen van de watersport, de vaste kampeerplaatsen, logies / ontbijt en de tweede woningen van de totale overnachtingen van Toerdata Noord worden afgetrokken. Zonder de vier beschreven categorieën zijn er volgens Toerdata Noord voor het jaar ,1 miljoen overnachtingen geregistreerd in Noord-Nederland. In 2009 waren het er nog 14,4 miljoen overnachtingen. Volgens de cijfers van het CBS is er dus een behoorlijke daling in Noord Nederland (- 6%), terwijl er volgens Toerdata Noord sprake is van een minder grote daling (-2,1%). Toeristisch recreatieve werkgelegenheid In Noord Nederland is de werkgelegenheid in de sector recreatie en toerisme in de periode van april 2009 tot april 2010 licht gedaald met -0,6%. De totale werkgelegenheid in de sector daalde iets meer met -0,8%. Alleen in Drenthe is er een groei van 1,2% waargenomen. In zowel Friesland (- 1,3%) als in Groningen (- 1,5%) liep de werkgelegenheid in de sector recreatie en toerisme terug. Gerekend over de laatste 5 jaar is er een groei waargenomen in het aantal banen binnen deze sector in Noord Nederland. Deze was het grootst in Drenthe. Hier is het aantal banen sinds 2006 toegenomen met 9,9%. In Friesland was de groei in deze periode 6,3% en in Groningen 6,0%. Horeca is in zowel Friesland, Groningen als in Drenthe (veruit) de grootste deelsector. Hotels Het aantal geregistreerde hotels in Noord-Nederland is 359 stuks. Dit is ten opzichte van het jaar 2009 met 2 hotels gedaald. In 2010 zijn er op provinciaal niveau geen grote verschillen in aantal bedrijven, capaciteit, bezettingsgraden en overnachtingaantallen waargenomen in deze sector. Het aantal bedden is iets gestegen en bedraagt bedden. In Groningen is het aantal bedden in vergelijking met 2009 gestegen met 1,1%. Bij de beide andere provincies is het aantal bedden nagenoeg gelijk gebleven. De bezettingsgraad in Noord Nederland is in 2010 iets gedaald met -0.6 procentpunt ten opzichte van Per provincie waren er wel verschillen. In Friesland en Groningen is de bezettingsgraad gedaald (-1,3 procentpunt en -0,3 procentpunt) en in Drenthe is de bezettingsgraad met 0,6 procentpunt gestegen. Het totaal aantal overnachtingen in hotels en pensions is in Noord Nederland licht afgenomen met 1,7% naar overnachtingen. De provincie Friesland laat als enige van de drie provincies een daling zien in het totaal aantal overnachtingen van -4,3%. Zowel in Groningen (+0,8%) als in Drenthe (+1%) is een stijging geregistreerd in het aantal overnachtingen.

4 Logies en ontbijtadressen Het aantal geregistreerde adressen voor logies en ontbijt in Noord Nederland is afgenomen met 12 stuks naar 599 adressen. In Noord-Nederland is het aantal overnachtingen in 2010 met 5,% afgenomen tot overnachtingen. In zowel Friesland(-5,3%), Groningen(-7,3%) en Drenthe (-4,3%) is het aantal overnachtingen gedaald. Ongeveer één op de zes logiesverstrekkers in Noord-Nederland (hotel plus logies en ontbijt) betreft een erfgoedlogies -adres. In 2010 is het aantal erfgoedadressen in Noord Nederland gelijk gebleven en bedraagt 126 stuks. Het aantal bedden is in Noord Nederland eveneens nagenoeg gelijk gebleven en bedroeg in stuks. De bezettingsgraad van Noord Nederland is licht gestegen met 0.7 procentpunt tot 32,8%. Kampeerterreinen In het jaar 2010 is het aantal geregistreerde kampeerterreinen gelijk gebleven. Ook het aantal beschikbare standplaatsen op kampeerterreinen is nagenoeg gelijk gebleven en bedraagt in stuks. Het totaal aantal overnachtingen (zowel op vaste- als toeristische standplaatsen) is gedaald met -3,1% en bedraagt in stuks. Het aantal overnachtingen op toeristische standplaatsen is gedaald met 6,6%. De drie Noordelijke provincies Friesland, Drenthe en Groningen hebben allen te maken gehad met een lichte afname van het aantal overnachtingen. Alleen in Friesland is er een minieme toename van het aantal overnachtingen op vaste standplaatsen. De overnachtingen op toeristische standplaatsen in Groningen zijn gestegen van naar stuks. De bezettingsgraden van vaste- en toeristische plaatsen is in Noord-Nederland nauwelijks veranderd. In 2010 is de bezettingsgraad (op toeristische standplaatsen) in Noord Nederland gedaald met 0,9 procentpunt. De verhuurgraad (op vaste standplaatsen) is iets gedaald (-0,2 procentpunt) in Recreatiewoningen Het totaal aantal recreatiewoningen (verhuurwoningen plus tweede woningen) is in Noord-Nederland met 1,1% gestegen en bedraagt in stuks. Het aantal berekende overnachtingen in tweede woningen stijgt sinds 2006 gestaag door. In 2010 zijn er voor deze sector iets meer dan overnachtingen berekend. In vergelijking met het voorafgaande jaar is er sprake van een stijging van 2,7%. Deze stijging is van toepassing op vrijwel alle regio s. In 2010 is het aantal overnachtingen in verhuurwoningen in Noord Nederland licht gedaald met -0,3%. Deze afname is in zowel Drenthe als Friesland geregistreerd. In Groningen is er een (minieme) stijging in de overnachtingen. Zowel de regionale als provinciale verschillen zijn klein. De bezettingsgraad van de verhuurwoningen is in 2010 licht gestegen (+ 0,4 procentpunt). In Friesland was er een lichte afname in de bezettingsgraad (- 0,1 procentpunt), in Drenthe een toename (+ 0,7 procentpunt) en in Groningen is de bezettingsgraad gelijk gebleven. Groepsaccommodaties Het aantal groepsaccommodatie in Noord-Nederland is ten opzichte van het voorafgaand jaar gelijk gebleven (311 stuks). De beddencapaciteit van deze categorie is nagenoeg gelijk gebleven (van naar bedden). De gemiddelde bezettingspercentage van de groepsaccommodaties bedroeg in ,0% en is ten opzichte van het voorafgaande jaar gedaald met 0,7 procentpunt. In zowel Groningen(-1,0 procentpunt), Friesland (-0,9 procentpunt) als in Drenthe (-0,1 procentpunt) is het bezettingspercentage gedaald. Ook het aantal overnachtingen in Noord-Nederland is gedaald met -2,2% en bedraagt in overnachtingen. Deze daling is eveneens in alle drie provincies waargenomen. In Friesland is de daling het grootst met 2,8%.

5 Watersport In totaal zijn er in 2010 in Noord-Nederland 271 jachthavens geregistreerd waarvan 217 in Friesland. Dit aantal is gelijk gebleven. Het aantal ligplaatsen is in 2010 met 111 ligplaatsen gedaald (-0,2%). De verhuurgraad is ook (licht) afgenomen met 0,7 procentpunt. Het aantal overnachtingen in jachthavens is in 2010 nagenoeg gelijk gebleven met bijna 1,4 miljoen overnachtingen. Ongeveer 90% van de overnachtingen vindt plaats in de provincie Friesland. Het aantal passantenligplaatsen is in de provincie Friesland toegenomen met 41 stuks en in de provincie Groningen is het aantal passantenligplaatsen gelijk gebleven. In zowel Friesland als in Groningen is het aantal vaste ligplaatsen gedaald. In Noord Nederland is in de categorie bootverhuur het aantal berekende overnachtingen licht gedaald (-0,5 %). De categorie bootverhuurders en kajuitmotorboten hebben te maken gehad met een stijging in het aantal verhuurdagen(3,7%) en de categorie open zeilboten heeft te maken gehad met een lichte daling in het aantal verhuurdagen(-1 verhuurdag). Het totaal aantal brug en sluispassages in Noord Nederland is in 2010 nagenoeg gelijk gebleven. In de provincies Groningen en Drenthe zijn over het algemeen per telpunt minder passages geregistreerd dan het jaar ervoor. In de provincie Friesland zijn zowel toenames als afnames waargenomen. Dagattracties De dagattracties in Noord-Nederland hebben in 2010, in vergelijking met 2009 minder bezoekers gehad (- 8,8%). Deze daling is van toepassing in alle drie provincies. In de provincie Friesland is het aantal bezoekers van dagattracties gedaald met -3,0%, terwijl het aantal bezoekers in Groningen (- 11,6%) en Drenthe (- 11,0%) flink is gedaald. De best bezochte dagattractie is, net als voorgaande jaren, Dierenpark Emmen met bezoekers. Ook hier is het aantal bezoekers flink gedaald ten opzichte van het jaar ervoor (-36%). Vergeleken met het voorafgaande jaar, is het aantal bezoekers bij meer dan de helft van de dagattracties gedaald. Alle categorieën dagattracties van de drie noordelijke provincies hebben te maken gehad met minder bezoekers. Alleen in de categorie attractieparken zijn (ongeveer) even veel bezoekers geweest. Evenementen In Noord Nederland zijn er in 2010 iets meer dan 10 miljoen bezoekers van evenementen geregistreerd. Dit aantal is hetzelfde gebleven. Hiervan zijn alleen de evenementen met bezoekers en meer in de berekeningen meegenomen. In 2010 was Koninginnedag veruit het grootste evenement in Groningen en met bezoekers het grootste evenement van Noord-Nederland. De Harlinger Visserijdagen geldt al jaren als één van de drukst bezochte evenementen in Friesland. De Zuidlaarder markt is veruit het drukst bezochte evenement in Drenthe ( bezoekers). Bestedingen De totale toeristische bestedingen van dagtoeristen in Noord-Nederland zijn in het jaar 2010 geraamd op ruim 1,3 miljard. De uitgaven per persoon per dag (inclusief inflatiecorrectie) betreft in ,73. Recreanten en toeristen hebben in Noord Nederland ruim 2,3 miljard uitgegeven. De totale bestedingen zijn in de provincie Friesland het hoogst (1 miljard), gevolgd door Drenthe (236 miljoen) en Groningen (574 miljoen). 43% komt voor rekening van het verblijfstoerisme. Dit percentage verschilt per provincie. Groningen (20%), Friesland (51%) en Drenthe (50%). De resultaten van Toerisme in Cijfers zijn afkomstig uit een database met gegevens van ruim 2800 toeristisch recreatieve bedrijven in Groningen, Friesland en Drenthe. Er wordt gestreefd naar volledigheid van de database door jaarlijkse actualisering van het adressenbestand. Daarnaast is onder andere gebruik gemaakt van gegevens van het CBS, het NRIT, Respons Evenementenmonitor, Provinciale Werkgelegenheidsregisters en LISA.

6

7 Inhoudsopgave 1 Inleiding Het project Toerdata Noord Onderzoeksopzet Toerisme in Cijfers Leeswijzer Toerisme in Cijfers Verklaring verschillen Toerisme in Cijfers en CBS statistiek Overnachtingen in Noord Nederland Inleiding Overnachtingen per provincie Vergelijking noordelijk en landelijk cijfermateriaal Het weer in Werkgelegenheid Landelijke standaard Totale toeristisch recreatieve werkgelegenheid Werkgelegenheid in de watersport in Fryslân Economische betekenis recreatie en toerisme Bestedingen Inleiding Bestedingen dagtoeristen in Noord Nederland Bestedingen verblijfstoeristen in Noord Nederland Verblijfsrecreatie Inleiding Hotels en pensions Logies en ontbijt Erfgoedlogies Kampeerterreinen Recreatiewoningen Groepsaccommodaties... 73

8 6 Watersport Inleiding Jachthavens Jachtverhuur Chartervaart Brug en sluistellingen Dagattracties en Evenementen Inleiding Dagattracties Evenementen Tabellenboek

9 Lijst met tabellen Tabel 1 Verschillen CBS / Toerdata Noord met betrekking tot de gehanteerde onderzoeksopzet Tabel 2 Totale aantal overnachtingen (x 1000) naar verblijfscategorie en provincie ( ) Tabel 3 Totale aantal overnachtingen per regio over Tabel 4 Werkgelegenheid (fulltime + parttime) in de sector R&T naar deelsector, Tabel 5 Werkgelegenheidsontwikkeling (fulltime + parttime) watersport, Tabel 6 Schatting van het totale economische belang van R&T (fulltime + parttime banen) in Tabel 7 Totale uitgaven dagtoeristen in Noord Nederland in Tabel 8 Totale uitgaven verblijfstoeristen in Noord Nederland naar accommodatievorm, (x 1 mln.) Tabel 9 Totale uitgaven dag en verblijfstoeristen in Noord Nederland in Tabel 10 Methode en bronnen Tabel 11 Jachtverhuur: Aantal verhuurdagen per boottype, Tabel 12 Aantal overnachtingen chartervaart, Tabel 13 Brug en sluistellingen recreatievaart , geïndexeerd (2006 = 100) Tabel 14 De drie drukste passagepunten in Groningen Tabel 15 De vier drukste passagepunten in Friesland Tabel 16 De drie drukste passagepunten in Drenthe Tabel 17 Aantal dagattracties met meer dan 500 bezoekers in Noord Nederland per categorie, Tabel 18 Bezoekersaantallen dagattracties per provincie, geïndexeerd, Tabel 19 Bezoekersaantallen dagattracties per categorie, geïndexeerd, Tabel 20 Tien best bezochte dagattracties in Groningen, Tabel 21 Tien best bezochte dagattracties in Friesland, Tabel 22 Tien best bezochte dagattracties in Drenthe, Tabel 23 Tien best bezochte dagattracties in Noord Nederland, Tabel 24 Vijf best bezochte evenementen in Groningen, Tabel 25 Vijf best bezochte evenementen in Friesland, Tabel 26 Vijf best bezochte evenementen in Drenthe,

10

11 Lijst met grafieken Grafiek 1 Totale aantal overnachtingen (x 1000) in Noord Nederland per provincie, 2010 volgens Toerdata Noord Grafiek 2 Ontwikkeling marktaandeel overnachtingen van logiesaccommodaties ten opzichte van Nederland, [Bron: CBS] Grafiek 3 Ontwikkeling totale overnachtingen in Noord Nederland, geïndexeerd (2006 = 100) (bron Toerdata Noord) Grafiek 4 Werkgelegenheidsontwikkeling R&T, geïndexeerd (2006 = 100) Grafiek 5 Jaarlijkse werkgelegenheidsgroei Groningen, Grafiek 6 Werkgelegenheid sector R&T, afgezet tegen andere sectoren in Groningen Grafiek 7 Samenstelling sector R&T Groningen, Grafiek 8 Jaarlijkse werkgelegenheidsgroei Friesland, Grafiek 9 Werkgelegenheid sector R&T, afgezet tegen andere sectoren in Friesland Grafiek 10 Samenstelling sector R&T Friesland, Grafiek 11 Jaarlijkse werkgelegenheidsgroei Drenthe, Grafiek 12 Werkgelegenheid sector R&T, afgezet tegen andere sectoren in Drenthe Grafiek 13 Samenstelling sector R&T Drenthe, Grafiek 14 Capaciteitsontwikkeling (aantal bedden) hotels/pensions Noord Nederland, geïndexeerd (2006 = 100) Grafiek 15 Trendontwikkeling van de gemiddelde bezettingsgraad van hotels/pensions in Noord Nederland, Grafiek 16 Aantal hotels in Noord Nederland per provincie, Grafiek 17 Hotelovernachtingen in Groningen (x 1000), Grafiek 18 Hotelovernachtingen in Friesland (x 1000), Grafiek 19 Hotelovernachtingen in Drenthe (x 1000), Grafiek 20 Aantal logies en ontbijtadressen in Noord Nederland per provincie, Grafiek 21 Aantal erfgoedlogies adressen in Noord Nederland per provincie, Grafiek 22 Trendontwikkeling van de gemiddelde bezettingsgraad van erfgoedlogiesadressen in Noord Nederland, Grafiek 23 Capaciteitsontwikkeling (toeristische en vaste standplaatsen bij elkaar opgeteld) kampeerterreinen in Noord Nederland, geïndexeerd (2006 = 100) Grafiek 24 Gemiddelde bezettingsgraad toeristische standplaatsen in Noord Nederland, Grafiek 25 Gemiddelde verhuurgraad vaste standplaatsen in Noord Nederland, Grafiek 26 Aantal kampeerterreinen in Noord Nederland per provincie, Grafiek 27 Overnachtingen toeristische en vaste standplaatsen in Groningen, Grafiek 28 Overnachtingen toeristische en vaste standplaatsen in Friesland, Grafiek 29 Overnachtingen toeristische en vaste standplaatsen in Drenthe,

12 Grafiek 30 Capaciteitsontwikkeling (verhuur en tweede woningen) recreatieparken in Noord Nederland, geïndexeerd (2006 = 100) Grafiek 31 Gemiddelde bezettingsgraad verhuurwoningen in Noord Nederland, Grafiek 32 Aantal recreatieparken in Noord Nederland per provincie, Grafiek 33 Overnachtingen verhuurwoningen in Groningen (x 1000), Grafiek 34 Overnachtingen verhuurwoningen in Friesland (x 1000), Grafiek 35 Overnachtingen verhuurwoningen in Drenthe (x 1000), Grafiek 36 Capaciteitsontwikkeling (aantal bedden) groepsaccommodaties in Noord Nederland, geïndexeerd (2006 = 100) Grafiek 37 Gemiddelde bezettingsgraad groepsaccommodaties in Noord Nederland, Grafiek 38 Aantal groepsaccommodaties in Noord Nederland per provincie, Grafiek 39 Overnachtingen groepsaccommodaties in Groningen, Grafiek 40 Overnachtingen groepsaccommodaties in Friesland, Grafiek 41 Overnachtingen groepsaccommodaties in Drenthe, Grafiek 42 Capaciteitsontwikkeling (aantal ligplaatsen) jachthavens in Noord Nederland, geïndexeerd (2006 = 100) Grafiek 43 Gemiddelde verhuurgraad jachthavens in Noord Nederland, Grafiek 44 Aantal jachthavens in Noord Nederland per provincie, Grafiek 45 Overnachtingen jachthavens in Friesland (x 1000), Grafiek 46 Capaciteitsontwikkeling bootverhuurders (aantal boten) in Noord Nederland, geïndexeerd (2006 = 100) Grafiek 47 Aantal verhuurboten in het Friese Merengebied en de Friese IJsselmeerkust,

13 1 Inleiding 1.1 Het project Toerdata Noord De werkgroep Toerdata Noord publiceert vanaf 1996 een analyse van de vraag en aanbodzijde van toerisme in Groningen, Fryslân en Drenthe. Sinds 2000 is de uitvoering van de onderzoeken en de rapportage van Toerdata Noord in handen van het Instituut Service Management. De provincies Groningen, Fryslân en Drenthe zijn opdrachtgever en hebben zitting in de werkgroep Toerdata Noord. Dit rapport is de laatste van de cyclus. De opdrachtgevers beraden zich over of het project Toerdata Noord doorgaat en in welke vorm dit dan gebeurt. Toerdata Noord maakt de volgende rapporten: Consumentenonderzoek Toerisme (één keer per drie jaar) Het Consumentenonderzoek geeft een beschrijving van het profiel, het keuze, boekings en vakantiegedrag en de waardering van toeristen die hun vakantie in Groningen, Friesland of Drenthe hebben doorgebracht. In juni 2010 is de laatste versie van dit rapport verschenen. Toerisme in Cijfers (jaarlijks) Het rapport Toerisme in Cijfers geeft een overzicht van de capaciteit, bezettingsgraad, overnachtingscijfers van de logiesverstrekkers (kampeerterreinen, hotels, etc.) in Noord Nederland. Daarnaast wordt aandacht besteed aan toeristische werkgelegenheid, bestedingen en watersport. Tot slot komen de bezoekersaantallen van dagattracties en evenementen aan bod. 1.2 Onderzoeksopzet Toerisme in Cijfers In het begin van het jaar (maand januari) is een vragenformulier naar alle ondernemers gestuurd, die zijn opgenomen in de Toerdata Noord database enkele maanden later gevolgd door een rappel. De bedrijven, die na de rappel nog niet hebben meegewerkt worden gebeld en / of g d. Door deze acties plus de toenemende naamsbekendheid van het onderzoek is de respons goed. In 2011 heeft ongeveer 66% van de (ongeveer) 3000 aangeschreven bedrijven gereageerd. 13 Inleiding

14 1.3 Leeswijzer Toerisme in Cijfers 2011 Toerisme in Cijfers 2011 is de zestiende rapportage in deze reeks van Toerdata Noord. Er zijn gegevens gepresenteerd over de werkgelegenheid, de capaciteit, de bezettingsgraad en het aantal overnachtingen in de toeristisch recreatieve sector. Cijfers in dit rapport hebben betrekking op de periode van 2006 tot en met 2010, waarbij trendvergelijkingen worden gemaakt met het basisjaar (2006). Toerdata Noord definieert de volgende toeristische categorieën. 1 Verblijfsrecreatie Hotels / pensions Logies / ontbijt Erfgoedlogies Kampeerterreinen Recreatiewoningen Groepsaccommodaties 3 Dagattracties Attractieparken Ambachten Dierentuinen Kartbanen Musea Zwembaden / sportaccommodaties Overig 2 Watersport Jachthavens Jachtverhuur Brug en sluistellingen Chartervaart 4 Evenementen Beeldende Kunst Maatschappij / Sociaal / Cultuur Podiumkunsten Sport Vakbeurs Regionale indeling Het cijfermateriaal is per toeristenregio samengesteld. Groningen, Friesland en Drenthe zijn onderverdeeld in onderstaande twaalf regio s. Achter in het rapport zit een uitklapbare overzichtskaart met de regio s en de gemeenten die de regio s vormen. Groningen West Groningen Groningen Haren Eemsmond Oost Groningen Friesland Waddeneilanden Friese Merengebied Friese IJsselmeerkust Zuidoost Friesland Overig Friesland Drenthe Noordmidden Drenthe Zuidwest Drenthe Zuidoost Drenthe 14 Inleiding

15 1.3.2 Terugwerkende kracht In 2008 heeft de Noordelijke Rekenkamer in een evaluatie kritische opmerkingen geplaatst bij de cijfers van Toerdata Noord 1. De kritiek betreft vooral het feit dat cijfers met terugwerkende kracht worden aangepast. De door de Noordelijke Rekenkamer gedane constatering is correct en begrijpelijk, maar het is een bewuste en onvermijdbare keuze. Het belangrijkste doel van de Toerdata Noord gegevens is om de ontwikkelingen in de toeristische en recreatieve sector in Noord Nederland in kaart te brengen. Daar waar op basis van nieuwe informatie evident is dat cijfers voor oudere jaren incorrect zijn, vindt bijstelling plaats. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn als bij de jaarlijkse update van de database blijkt dat nieuwe bedrijven zijn opgespoord die al een tijdje bestaan, of bedrijven die al een paar jaar niet reageren, blijken niet meer te bestaan. Star vasthouden aan de waarden uit eerdere publicaties, zou leiden tot foute groei en krimpindicaties. Wel is getracht om forse fluctuaties in de cijfers voor voorgaande jaren zoveel mogelijk te reduceren. Daarom is er in 2008 gekozen voor een aantal wijzigingen in methodiek, waarmee zoveel mogelijk tegemoet wordt gekomen aan de opmerkingen van de Noordelijke Rekenkamer, en tegelijkertijd toch het hoofddoel (i.c. goede indicaties van de ontwikkelingen) geen geweld wordt aangedaan. Het onderstaande kader geeft een overzicht van de aanpassingen. Een in een bepaald jaar vastgestelde bezettingsgraad wordt bevroren en niet meer veranderd in volgende Toerisme in Cijfers- publicaties; Capaciteitsgegevens worden wél blijvend met terugwerkende kracht aangepast (o.a. voor ontdekte nieuwe bedrijven die al enkele jaren blijken te bestaan, of bedrijven die al enige jaren een functieverandering hebben ondergaan); Non respons wordt niet meer opgehoogd op basis van de berekende bezettingsgraden van de betreffende regio, maar op basis van de bezettingsgraad van de gehele provincie; Niet responderende (grote) bedrijven, waarvan vastgesteld is dat ze nog wel bestaan, krijgen niet de waarde 0, maar de opgave van dat bedrijf uit het voorgaande jaar; Extra aandacht wordt besteed aan de controle van de nieuwe respons t.o.v. die van het vorige jaar op onevenwichtigheden in de cijfers en daarover wordt navraag gedaan bij de betreffende bedrijven. 1 Noordelijke Rekenkamer, Toerisme en recreatie in Drenthe resp. Groningen resp. Fryslân, Inleiding

16 1.3.3 Aandachtspunten Bij het bestuderen van de resultaten moet rekening gehouden worden met het feit dat in bepaalde gevallen de absolute aantallen klein zijn. Dit kan voorkomen bij regioanalyses. Een grote relatieve groei kan in absoluut aantal gering zijn. In dit rapport zijn in de meeste gevallen relatieve veranderingen beschreven. De absolute dalingen en stijgingen van de verschillende thema s zijn af te lezen van de tabellen in de bijlagen. De bedrijven waarvan gegevens zijn verwerkt in dit onderzoek zijn bedrijven die geregistreerd staan in de database van Toerdata Noord. Er wordt gestreefd naar volledigheid van de database door jaarlijkse actualisering van het adressenbestand. In het voorjaar van 2007 hebben veel update werkzaamheden plaatsgevonden, vooral in de sectoren Bed & Breakfast en campings. Hieruit is gebleken dat er de afgelopen jaren veel minicampings zijn bijgekomen in Noord Nederland. Relatieve verschillen in het aantal overnachtingen zijn berekend op basis van de onafgeronde cijfers uit het databestand. Absolute overnachtingscijfers zijn in het rapport afgerond op duizendtallen Opbouw van het rapport In hoofdstuk twee zijn de totale overnachtingen van alle verblijfscategorieën en de watersport beschreven. Het daaropvolgende hoofdstuk gaat nader in op de werkgelegenheid in de toeristisch recreatieve sector. In hoofdstuk vier komen de toeristisch recreatieve bestedingen aan de orde. Vervolgens komen in hoofdstuk vijf de capaciteit en de overnachtingscijfers met betrekking tot de verschillende verblijfscategorieën aan bod. Hoofdstuk zes beschrijft de categorie watersport. Hierin wordt naast de jachthavens en bootverhuurders ook aandacht besteed aan de brug en sluistellingen en chartervaart. Tot slot zijn in hoofdstuk zeven de bezoekersaantallen van dagattracties en evenementen in Noord Nederland gepresenteerd. Achter in het rapport is vanaf pagina 107 een tabellenboek te vinden. 16 Inleiding

17 1.4 Verklaring verschillen Toerisme in Cijfers en CBS statistiek Er zijn net als vorig jaar enkele verschillen met vergelijkbare rapportages van het CBS. Deze verschillen zijn verklaard in onderstaande tabel. Tabel 1 Verschillen CBS / Toerdata Noord met betrekking tot de gehanteerde onderzoeksopzet Onderzoeksmethode Toerdata Noord Integraal CBS: het gebruik van logiesaccommodaties Gestratificeerd (regio, type en grootte); steekproef (ca 30%) Hotels Geen ondergrens Ondergrens (>5 slaapplaatsen) Logies en ontbijt Onderdeel van het onderzoek Geen onderdeel van het onderzoek Toeristische standplaatsen Geen ondergrens 4 slaapplaatsen per standplaats Ondergrens (>20 standplaatsen) 5 slaapplaatsen per standplaats Vaste standplaatsen Onderdeel van het onderzoek Geen onderdeel van het onderzoek Huurbungalows Geen ondergrens Alleen complexen met >20 slaapplaatsen Tweede woningen Onderdeel van het onderzoek Geen onderdeel van het onderzoek Groepsaccommodatie Geen ondergrens Ondergrens (>20 slaapplaatsen) Watersport Verhuur jachten, slaapplaatsen 1x per 3 jaar statistiek watersport Seizoen Standaard openingstijden 2 Maatwerk openingstijden Respons 2800 bedrijven, respons 70% Minimaal 75% per cel, bedrijven Frequentie Jaarlijks Maandelijks Bron: Toerdata Noord, CBS Uit bovenstaande tabel blijkt dat Toerdata Noord een groter deel van de toeristische sector in beeld brengt. Naast de hierboven genoemde verschillen publiceert Toerdata Noord cijfermateriaal per provincie en regio, opgesplitst naar verblijfscategorie. Dit concept is uniek in Nederland. Vanaf eind 2007 kunnen gemeenten informatie op (inter )gemeentelijk niveau aanvragen bij Toerdata Noord. 2 Toerdata Noord houdt alleen bij campings rekening met seizoensopeningstijden. 17 Inleiding

18

19 2 Overnachtingen in Noord Nederland 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk zijn alle overnachtingscijfers van de verschillende logiesverstrekkende ondernemingen (inclusief watersport) samengevoegd. Het geeft een totaalbeeld van het aantal overnachtingen per jaar, uitgesplitst naar provincie. Op de volgende bladzijden zijn de overnachtingscijfers te vinden, uitgesplitst naar regio en jaar. Tevens wordt het marktaandeel van toerisme, volgens gegevens van het CBS, in Noord Nederland weergegeven. 2.2 Overnachtingen per provincie Uit het onderstaande cirkeldiagram blijkt dat (volgens Toerdata Noord) Friesland in 2010 ruim de helft (52,1%) van het aantal overnachtingen in Noord Nederland voor zijn rekening neemt. In Drenthe vindt 37,4% van het aantal overnachtingen plaats en in Groningen 10,5%. Volgens Toerdata Noord is het totaal aantal overnachtingen in 2010 met ruim één procent gedaald ten opzichte van het jaar ervoor. Het totaal aantal overnachtingen bedraagt in ,6 miljoen. In 2009 bedroeg dit nog 21,9 miljoen. Volgens het CBS heeft 13,7% van het totaal aantal overnachtingen in Nederland plaatsgevonden in de drie noordelijke provincies. Volgens het CBS heeft in % van de overnachtingen plaatsgevonden in Drenthe, 41% in Friesland en 10% in Groningen. Grafiek 1 Totale aantal overnachtingen (x 1000) in Noord Nederland per provincie, 2010 volgens Toerdata Noord 19 Overnachtingen

20 2.3 Vergelijking noordelijk en landelijk cijfermateriaal Het CBS heeft in het rapport Toerisme in Nederland: Het gebruik van logiesaccommodaties berekend dat er in heel Nederland 84,8 miljoen overnachtingen hebben plaatsgevonden in Vergeleken met 2009 betekent dit een (minieme) landelijke toename van 0,4%. In Noord Nederland zijn door het CBS 11,7 miljoen overnachtingen berekend, een vrij forse afname van 6% ten opzichte van Terwijl het jaar ervoor nog een relatief forse stijging was waargenomen (+ 7,7%). Hieruit kan geconcludeerd worden dat de daling van het aantal toeristische overnachtingen in Noord Nederland volgens het CBS behoorlijk groter is dan de (lichte) daling die is berekend door Toerdata Noord. In onderstaande grafiek is het marktaandeel van Noord Nederland gepresenteerd. Om de cijfers van het CBS te kunnen vergelijken met de berekeningen van Toerdata Noord, moeten de overnachtingen van de watersport, de vaste kampeerplaatsen, logies / ontbijt en de tweede woningen van de totale overnachtingen (van Toerdata Noord) worden afgetrokken. Het CBS laat deze 4 categorieën buiten beschouwing bij het berekenen van haar gegevens. Zonder de vier beschreven categorieën zijn er volgens Toerdata Noord 14,1 miljoen overnachtingen geregistreerd in 2010 tegenover 14,4 miljoen in Volgens het CBS hebben in ,7 miljoen overnachtingen in Noord Nederland plaatsgevonden, terwijl dat er in ,4 miljoen waren. Volgens de cijfers van het CBS is er dus een behoorlijke daling (- 6%) in Noord Nederland, terwijl er volgens Toerdata Noord sprake is van een daling van 2,1%. In paragraaf 1.4 (op pagina 17) worden de verschillen tussen Toerdata Noord en het CBS uitvoerig besproken. Grafiek 2 Ontwikkeling marktaandeel overnachtingen van logiesaccommodaties ten opzichte van Nederland, [Bron: CBS] Bovenstaande grafiek is gebaseerd op cijfers van het CBS, aangezien Toerdata Noord geen cijfers van heel Nederland bijhoudt. In de grafiek is af te lezen dat het aandeel van de drie noordelijke provincies in de afgelopen vijf jaar stabiel is rond de 13-14%. In 2009 was het marktaandeel met 14,2% het hoogst. 20 Overnachtingen

21 Grafiek 3 Ontwikkeling totale overnachtingen in Noord Nederland, geïndexeerd (2006 = 100) (bron Toerdata Noord) Volgens Toerdata Noord is het totale aantal overnachtingen in Noord Nederland in 2010 ten opzichte van voorafgaand jaar met 1,5% afgenomen tot 21,6 miljoen overnachtingen. Friesland en Drenthe hadden te maken met een lichte daling in het aantal overnachtingen (Friesland - 1,1% en Drenthe - 2,6%. In Groningen steeg het aantal overnachtingen miniem (+ 0,6%). 21 Overnachtingen

22 Tabel 2 Totale aantal overnachtingen (x 1000) naar verblijfscategorie en provincie ( ) 2008 Groningen Friesland Drenthe Totaal Hotel/Pension Logies en Ontbijt Kampeerterreinen (toeristisch) Kampeerterreinen (vast) Groepsaccommodaties Recreatiewoningen (verhuur) Tweede woningen Watersport Totaal Hotel/Pension Logies en Ontbijt Kampeerterreinen (toeristisch) Kampeerterreinen (vast) Groepsaccommodaties Recreatiewoningen (verhuur) Tweede woningen Watersport Totaal Hotel/Pension Logies en Ontbijt Kampeerterreinen (toeristisch) Kampeerterreinen (vast) Groepsaccommodaties Recreatiewoningen (verhuur) Tweede woningen Watersport Totaal Bron: Toerdata Noord 22 Overnachtingen

23 Hotels / pensions Logies & Ontbijt Kampeerterreinen (toerist) Kampeerterreinen (vast) Groeps accommodatie Recreatiewoningen (verhuur) Tweede woningen Watersport Totaal Tabel 3 Totale aantal overnachtingen per regio over 2010 Groningen Friesland Drenthe West Groningen Groningen Haren Eemsmond Oost Groningen Waddeneilanden Friese Merengebied Friese IJsselmeerkust Zuidoost Friesland Overig Friesland Noordmidden Drenthe Zuidwest Drenthe Zuidoost Drenthe Totaal Bron: Toerdata Noord

24

25 2.4 Het weer in 2010 April 2010 was zeer zonnig droog en warm. De maand mei was een koude maand met in het midden van de maand nachtvorst. De zon heeft wel geschenen maar er waren ook veel sombere dagen. Er waren ook dagen dat het heeft geregend. Samengevat was mei voor recreatie, toerisme en buitenactiviteiten geen beste maand. Juni maakte veel goed. De maand was zeer zonnig warm en droog. Ook juli was een mooie vakantiemaand. De neerslag viel in de vorm van een aantal buien. Augustus viel tegen. Het was zeer nat, somber en te koud. Ook september was niet goed. Oktober was een mooie herfstmaand met veel zon weinig dagen met regen en een normale temperatuur. Bron: KNMI 25 Het weer

26

27 3 Werkgelegenheid 3.1 Landelijke standaard Zoals in de rapportage van vorig jaar is aangekondigd wordt voor de berekening van de werkgelegenheid in de sector recreatie en toerisme aangesloten bij een methodiek die landelijk is ontwikkeld 3. Deze methodiek, kortweg de landelijke standaard genoemd, wijkt op twee punten af van de methodiek die tot vorig jaar door Toerdata Noord werd toegepast. In de eerste plaats wijkt de selectie van SBI-codes iets af van die van Toerdata Noord. Dit verschil is echter zeer beperkt. Een tweede, veel belangrijker verschil is dat niet alle SBI-codes volledig worden meegeteld, maar dat er wordt gewerkt met wegingsfactoren die aangeven voor hoeveel procent iedere SBI-code meetelt. Een aantal SBI-codes heeft namelijk wel een zijdelingse relatie met de sector R&T, maar niet volledig. In de oude methodiek werden de banen van deze SBI-codes volledig toegerekend aan de sector R&T, wat eigenlijk onjuist was. In deze nieuwe methode van de landelijke standaard wordt dit ondervangen door deze SBI-codes slechts voor een deel (10%, 30%, 50%) mee te tellen. Het gevolg is dat de uitkomsten gemiddeld ongeveer 15% lager zijn in vergelijking met de cijfers volgens de oude methode. Voor de ontwikkeling van het aantal banen in de sector R&T heeft deze methodiek weinig gevolgen. De procentuele banengroei over een wat langere periode is volgens beide methoden vrijwel gelijk. De werkgelegenheidscijfers van de voorliggende jaren zijn alle herzien volgens deze nieuwe methodiek. Dat betekent dus dat alle hier gepresenteerde cijfers volgens de landelijke standaard zijn berekend. 3 Kennis As: De Landelijke R&T Standaard. Notitie over bepalen bestedingen en werkgelegenheid in de vrijetijdssector op provinciaal niveau. Oktober Werkgelegenheid

28 3.2 Totale toeristisch recreatieve werkgelegenheid In Noord Nederland is de werkgelegenheid in de sector recreatie en toerisme in de periode van april 2009 tot april 2010 licht gedaald met 0,6%. De daling geldt ook voor de totale werkgelegenheidsontwikkeling. De totale werkgelegenheid daalde iets sterker met 0,8%. Alleen Drenthe had een (kleine) groei van 1,2%. In zowel Friesland (- 1,3%) als in Groningen (- 1,5%) liep de werkgelegenheid in de sector R&T licht terug. Gerekend over de laatste 5 jaar was de groei het grootst in Drenthe. Hier is het aantal banen sinds 2006 toegenomen met 9,9%. In Friesland betrof de groei in deze periode 6,3% en in Groningen 6,0%. 1 ETIN Adviseurs: Werkgelegenheid in Toerisme en recreatie in Nederland, toesnijding Lisa bestand. Tilburg, augustus In Groningen en Drenthe worden banen van minimaal 12 uur per week tot fulltime banen gerekend; in Friesland ligt deze grens op 15 uur. 1 Kennis As: De Landelijke R&T Standaard. Notitie over bepalen bestedingen en werkgelegenheid in de vrijetijdssector op provinciaal niveau. Oktober 2009 Tabel 4 Werkgelegenheid (fulltime + parttime) in de sector R&T naar deelsector, 2010 Groningen Friesland Drenthe Noord Nederland Nederland (x 1000) Detailhandel/groothandel ,3 Logiesverstrekking ,6 Horeca ,5 Vervoer ,4 Cultuur, recreatie en amusement ,8 Sport ,5 Overig ,0 Totaal R&T ,1 Totale werkgelegenheid ,5 Aandeel R&T in totale werkgelegenheid 5,4% 6,7% 6,5% 6,2% 6,1% Bron: Provinciale Werkgelegenheidsregisters, LISA 28 Werkgelegenheid

29 Grafiek 4 Werkgelegenheidsontwikkeling R&T, geïndexeerd (2006 = 100) Groningen In Groningen heeft de sector R & T net als het jaar ervoor, een stapje terug moeten doen met een afname van 1,5%. Ook de totale werkgelegenheid in Groningen liet een (lichte) daling zien (- 1,1%). In de grafiek op e volgende bladzijde is de jaarlijkse ontwikkeling weergegeven van de toeristische werkgelegenheid in vergelijking met de totale werkgelegenheid. 29 Werkgelegenheid

30 Grafiek 5 Jaarlijkse werkgelegenheidsgroei Groningen, Om het belang van de sector R&T weer te geven is in de grafiek op de volgende bladzijde de omvang van deze sector weergegeven in vergelijking met de andere sectoren. Uit deze grafiek blijkt dat de sector R&T met een aandeel van 5,3% groter is dan bijvoorbeeld de landbouw (3,8%) en iets kleiner dan bijvoorbeeld de overheid (6,4%). 30 Werkgelegenheid

31 Grafiek 6 Werkgelegenheid sector R&T, afgezet tegen andere sectoren in Groningen 2010 De sector R&T is opgedeeld in een zevental deelsectoren. In onderstaande grafiek is weergegeven hoe de sector in Groningen is samengesteld. Grafiek 7 Samenstelling sector R&T Groningen, Werkgelegenheid

32 In 2010 is er in de totale sector R & T een lichte afname waargenomen (- 1,5%) van het aantal werkzame personen in de sector. Deze afname is voornamelijk van toepassing op de grootste deelsector de Horeca. Hier was de daling in ,3% ten opzichte van het voorafgaand jaar. In een aantal deelsectoren steeg het aantal werkzame personen. In de deelsector cultuur, recreatie en amusement steeg het aantal werkende personen relatief fors met 9,5%. 32 Werkgelegenheid

33 Friesland De daling van het aantal personen dat werkzaam is in de sector toerisme en recreatie heeft zich in 2010 doorgezet (- 1,3%). De daling in de sector loopt redelijk synchroom met de daling in de totale werkgelegenheid in Friesland. Grafiek 8 Jaarlijkse werkgelegenheidsgroei Friesland, Om het belang van de sector R&T weer te geven is in de grafiek op de volgende bladzijde de omvang van deze sector weergegeven in vergelijking met de andere sectoren. Uit deze grafiek blijkt dat de sector R&T met een aandeel van 6,7% groter is dan bijvoorbeeld de landbouw (5,9%). De sector is nagenoeg even groot als de bouwnijverheid (6,9%) en het onderwijs (7,4%). 33 Werkgelegenheid

34 Grafiek 9 Werkgelegenheid sector R&T, afgezet tegen andere sectoren in Friesland 2010 De sector R&T is opgedeeld in een zevental deelsectoren. In onderstaande grafiek is weergegeven hoe de sector in Friesland is samengesteld. Grafiek 10 Samenstelling sector R&T Friesland, Werkgelegenheid

35 In totaal zijn er vergeleken met het voorgaande jaar (2009) in minder mensen werkzaam in de totale R & T sector (-1,3%). Net als in Groningen is in Friesland de horeca (veruit) de grootste deelsector. In het jaar 2010 is hier het aantal werkzame personen hier met 1,1% licht gedaald tot personen. 35 Werkgelegenheid

36 Drenthe In 2010 is het totaal aantal banen in de sector R&T in Drenthe, vergeleken het vooafgaand jaar, licht gestegen met 1,1% tot ruim banen. De groei over de laatste 5 jaar betreft bijna 10%. In 2009 is destijds nog een lichte daling geconstateerd. Grafiek 11 Jaarlijkse werkgelegenheidsgroei Drenthe, Om het belang van de sector R&T weer te geven is in de grafiek op de volgende bladzijde de omvang van deze sector weergegeven in vergelijking met de andere sectoren. Uit deze grafiek blijkt dat de R&T met een aandeel van 6,5% groter is dan bijvoorbeeld de landbouw (5,2%), het openbaar bestuur en overheid (5,5) en het onderwijs (5,6%). 36 Werkgelegenheid

37 Grafiek 12 Werkgelegenheid sector R&T, afgezet tegen andere sectoren in Drenthe 2010 De sector R&T is opgedeeld in een zevental deelsectoren. In onderstaande grafiek is weergegeven hoe de sector in Drenthe is samengesteld. Grafiek 13 Samenstelling sector R&T Drenthe, Werkgelegenheid

38 In Drenthe is de horeca, net zoals in de overige twee provincies, de grootste deelsector. Het aantal mensen werkzaam in deze deelsector is nagenoeg gelijk gebleven (- 0,5%). Ook de deelsectoren logies en cultuur, recreatie en sport zijn in Drenthe belangrijk voor de werkgelegenheid. In de deelsector logies is het aantal personen dat werkzaam is in deze sector gestegen met 4,5%. Ook in de deelsector cultuur is er een stijging geregistreerd. De stijging bedroeg hier 4,7%. 38 Werkgelegenheid

39 3.3 Werkgelegenheid in de watersport in Fryslân Ook voor de berekening van de werkgelegenheid in de watersport is de methode aangepast aan de landelijke standaard. Net als bij de werkgelegenheid in de totale sector R&T worden hier nu ook wegingsfactoren toegepast. Het blijkt echter dat de selectie van SBI-codes van de landelijke standaard op het gebied van de watersport niet toereikend is om het belang van de watersport in Fryslân goed weer te geven. De Friese situatie wijkt op dit punt nogal af van de landelijke situatie. Fryslân heeft veel bedrijven in de watersportgebonden industrie en dienstverlening die niet in de definitie van de landelijke standaard worden teruggevonden, bijvoorbeeld de jachtbetimmering, zeilmakerijen en jachtmakelaars. Probleem is echter dat deze bedrijven verstopt zitten in SBI-codes die niet specifiek met watersport hebben te maken. Zo valt de jachtbetimmering onder de SBI-code van de Interieurbouw. Gerekend over heel Nederland is de jachtbetimmering maar een klein onderdeel van de interieurbouw, maar in Fryslân is dit 50%. De selectie van SBI-codes is daarom aangepast aan de Friese situatie. Er zijn een aantal SBI-codes toegevoegd en de wegingsfactoren zijn bepaald door per sbi-code te bekijken hoe groot het aandeel werkzame personen is van de watersport-gelieerde bedrijven (de bedrijfsnaam geeft vaak een goede indicatie of het bedrijf gericht is op de watersport). De aangepaste lijst van sbi-codes en wegingsfactoren is te vinden in bijlage 37. Net als bij de totale sector R&T zijn de uitkomsten volgens deze nieuwe berekening iets lager dan bij de oude methode. In onderstaande tabel is de ontwikkeling van de watersport weergegeven over de periode De watersport heeft het afgelopen jaar moeten inleveren. In 2010 bedroeg de afname 4,3%. Over de wat langere periode van komt de watersport nog wel uit op een groei van 8,6%. Deze groei over de laatste 5 jaar is vooral te danken geweest aan de jachtwerven, maar het afgelopen jaar hebben de jachtwerven duidelijk in moeten leveren (- 6,7%). Tabel 5 Werkgelegenheidsontwikkeling (fulltime + parttime) watersport, Jachthavens Bootverhuur Groei Groei ,0% 3,7% ,0% -4,4% Zeilscholen ,9% 7,0% Passagiersvaart (charters en rondvaart) Jachtwerven Overige watersportgebonden industrie Watersportgebonden handel en dienstverlening Totaal ,5% -8,2% ,7% 19,3% ,7% 0,8% ,7% 19,9% ,6% 8,6% Bron: Werkgelegenheidsregister Fryslân 39 Werkgelegenheid

40 3.4 Economische betekenis recreatie en toerisme De cijfers in de vorige paragrafen hebben betrekking op de directe werkgelegenheid binnen de sector recreatie en toerisme. De invloed van de sector reikt echter verder. Buiten de sector is werkgelegenheid aan te treffen die nauw verwant is aan toeristische bestedingen. Het gaat dan om afgeleide en indirecte effecten. De afgeleide effecten vloeien voort uit bestedingen van toeristen die weliswaar geen directe relatie hebben met de toeristische bestemming, maar toch gedaan worden. Denk bijvoorbeeld aan aankopen in een supermarkt, of tanken bij benzinestations. Voornamelijk op de eilanden en in toeristische landelijke gebieden is het voortbestaan van deze activiteiten soms sterk afhankelijk van de komst van toeristen. Daarnaast zijn er de indirecte effecten van het toerisme. Het gaat hier om toelevering en uitbestedingsrelaties van bedrijven met toeristische bedrijven. Denk hierbij bijvoorbeeld aan aannemers die werkzaamheden in verblijfsaccommodaties verrichten, de wasserij die de lakens van een hotel reinigt, etc. De totale economische impact van toerisme (in termen van werkgelegenheid) is daarmee groter dan wat in de vorige paragrafen is beschreven. Uit onderzoek in de provincie Drenthe is gebleken dat de totale economische betekenis van de sector recreatie en toerisme bij fulltime banen circa 50% hoger is dan de door Toerdata Noord berekende cijfers. Dit geeft nog eens een bevestiging van het belang van de afgeleide en indirecte effecten. Op basis hiervan kan de volgende inschatting worden gemaakt van de totale economische betekenis van de sector recreatie en toerisme. Tabel 6 Schatting van het totale economische belang van R&T (fulltime + parttime banen) in 2010 Totaal aantal banen volgens Toerdata Noord (full time plus part time en full time plus 50%) Totaal werkgelegenheid Aandeel totale werkgelegenheid R&T Groningen ,9% Friesland ,8% Drenthe ,6% Bron: Provinciale Werkgelegenheidsregisters bewerkt door Toerdata Noord 1 Ecorys Nederland BVI: Toerisme in Drenthe: de groene motor. De economische betekenis van toerisme en recreatie in Drenthe. Rotterdam, november Werkgelegenheid

41 4 Bestedingen 4.1 Inleiding Bij het bepalen van de uitgaven van de verblijfstoeristen in de drie noordelijke provincies is gebruik gemaakt van cijfermateriaal afkomstig uit de Toerdata Noord rapportage Consumentenonderzoek Toerisme Cijfermateriaal met betrekking tot dagtochten zijn ontleend aan het rapport Dagrecreatie in Nederland 2006 / 2007 van het NRIT 4. Recentere cijfers van het aantal dagtochten zijn niet voorhanden. Bestedingen versus werkgelegenheid Verderop in deze paragraaf blijkt dat de bestedingen (licht) zijn gestegen terwijl uit het hoofdstuk werkgelegenheid is gebleken dat de werkgelegenheid niet is gegroeid. Werkgelegenheid en bestedingen lopen in het algemeen niet volledig parallel aan elkaar. De werkgelegenheid reageert trager op veranderde bestedingen. Verder zij opgemerkt dat een stijging van bestedingen niet altijd leidt tot meer banen omdat de kosten die bedrijven (moeten) maken ook stijgen. 4.2 Bestedingen dagtoeristen in Noord Nederland Tabel 7 Totale uitgaven dagtoeristen in Noord Nederland 5 in 2010 Aantal dagtochten (x 1 mln.) Uitgaven per persoon per dag Uitgaven op jaarbasis (x 1 mln.) Groningen Friesland Drenthe Noord Nederland 31,1 14, ,7 14, ,1 14, ,9 14, Bron: CBS Statline Bovenstaande uitgaven per persoon per dag zijn gebaseerd op het onderzoek van het NRIT uit Er is jaarlijks een inflatiecorrectie toegepast op de gegevens van De uitgaven per persoon per dag (inclusief inflatiecorrectie) betreft in ,73. De totale uitgaven in Noord Nederland in 2010 aan dagtochten bedraagt ruim 1,3 miljard. 4.3 Bestedingen verblijfstoeristen in Noord Nederland Voor de berekening van de bestedingen van verblijfstoeristen in Noord-Nederland worden de bestedingen per persoon per dag gebruikt zoals deze zijn berekend in het Consumentenonderzoek Toerisme van Toerdata Noord. Dit onderzoek is in 2009 (opnieuw) uitgevoerd en hier is gebleken dat verblijfstoeristen gemiddeld genomen, 4 euro meer uitgeven (per persoon per dag) vergeleken met het onderzoek van De bestedingen van verblijfstoeristen van de voorgaande jaren (2007 en 2008) zijn gebaseerd op de uitkomsten van het rapport van Dit verklaart de sprong in de stijging 4 Dit rapport wordt eens in de vijf jaar gepubliceerd. 5 Toerdata Noord past een inflatiecorrectie toe op de uitgaven van dagtoeristen. 41 Bestedingen

42 van de bestedingen van de verblijfstoeristen in de sector. Uit de tabel hieronder blijkt dat verblijfstoeristen 1 miljard besteed hebben in het jaar % van de bestedingen heeft plaats gevonden in de provincie Friesland. In de provincie Drenthe heeft 37% van de bestedingen plaatsgevonden. In Groningen is het percentage 11%. Tabel 8 Totale uitgaven verblijfstoeristen in Noord Nederland naar accommodatievorm, (x 1 mln.) Groningen Friesland Drenthe Totaal 2008 % % % % Hotel/Pension 31 35% 74 17% 39 14% % Logies en Ontbijt 2 2% 6 1% 2 1% 10 1% Kampeerterreinen 12 13% 39 9% 43 16% 94 12% (toeristisch) Kampeerterreinen (vast) 13 14% 62 14% 47 17% % Groepsaccommodaties 2 2% 30 7% 11 4% 42 5% Recreatiewoningen (verhuur) 16 18% % % % Tweede woningen 4 4% 9 2% 14 5% 26 3% Watersport 10 11% 99 23% 2 1% % Totaal % % % % 2009 % % % % Hotel/Pension 43 38% 93 18% 51 14% % Logies en Ontbijt 2 2% 7 1% 3 1% 12 1% Kampeerterreinen 15 13% 49 9% 58 16% % (toeristisch) Kampeerterreinen (vast) 16 14% 80 16% 63 17% % Groepsaccommodaties 3 2% 48 9% 16 4% 67 7% Recreatiewoningen (verhuur) 19 17% % % % Tweede woningen 8 7% 21 4% 31 8% 60 6% Watersport 7 6% 67 13% 1 0% 74 7% Totaal % % % % 2010 % % % % Hotel/Pension 44 38% 91 18% 52 14% % Logies en Ontbijt 2 2% 7 1% 3 1% 12 1% Kampeerterreinen 16 14% 49 9% 51 14% % (toeristisch) Kampeerterreinen (vast) 16 14% 82 16% 63 17% % Groepsaccommodaties 3 2% 47 9% 17 5% 67 7% Recreatiewoningen (verhuur) 19 17% % % % Tweede woningen 8 7% 22 4% 32 9% 62 6% Watersport 7 6% 67 13% 1 0% 75 7% Totaal % % % % Bron: Toerdata Noord 42 Bestedingen

43 Tabel 9 Totale uitgaven dag en verblijfstoeristen in Noord Nederland in 2010 Groningen Friesland Drenthe Noord Nederland Uitgaven dagtoerisme (x 1 mln.) Uitgaven verblijfstoerisme (x 1 mln.) Totale uitgaven toerisme (x 1 mln.) Bron: Toerdata Noord, NRIT Uit bovenstaande tabel blijkt dat recreanten en toeristen in Noord Nederland ruim 2,3 miljard hebben uitgegeven. 43% hiervan is afkomstig van het verblijfstoerisme. Dit percentage verschilt behoorlijk per provincies (Groningen 20%, Friesland 51% en Drenthe 50%). Tabel 10 Methode en bronnen Dagtoerisme Verblijfstoerisme Bron: Toerdata Noord, NRIT Aantal dagtochten Gemiddelde uitgaven per dagtoerist per dag Aantal overnachtingen (exclusief watersport) Gemiddelde uitgaven per verblijfstoerist per dag NRIT: Dagrecreatie in Nederland 2006/2007 NRIT: Dagrecreatie in Nederland 2006/2007 Toerdata Noord: Toerisme in Cijfers 2011 Toerdata Noord: Consumentenonderzoek Bestedingen

44

45 5 Verblijfsrecreatie 5.1 Inleiding Tot de verblijfsrecreatie behoren de volgende categorieën: Hotels, pensions Logies en ontbijt Erfgoedlogies Kampeerterreinen Recreatiewoningen Groepsaccommodaties In dit hoofdstuk is per bovengenoemde verblijfscategorie, op provinciaal en regionaal niveau, het volgende gepresenteerd: Aantal bedrijven per verblijfscategorie (accommodatietype) De capaciteit (aantal bedden, aantal standplaatsen, etc.) Overnachtingscijfers Bezettingsgraad Vergelijking met voorafgaand jaar (2008) Trendanalyse (over de afgelopen 5 jaar) Analysemethode Elke verblijfscategorie is afzonderlijk geanalyseerd op de hierboven genoemde punten. Na een korte inleiding over de accommodatiesoort in de drie provincies is eerst gekeken naar de meest opvallende veranderingen in het aantal bedrijven, de capaciteit, het aantal overnachtingen en de bezettingsgraad in vergelijking met het voorgaande jaar. Tevens zijn de verschillen in vergelijking met 2006 in beeld gebracht. De methodiek die gebruikt is bij het berekenen van de cijfers is aan het eind van elke paragraaf beschreven. 45 Hotels en pensions

46 5.2 Hotels en pensions In dit hoofdstuk zijn de hotels en pensions geanalyseerd. In de database van Toerdata Noord zijn alle hotels en pensions, ongeacht het totale aantal bedden, opgenomen. Het CBS doet dit niet, deze baseert zich op een steekproef met een ondergrens Samenvatting hotels en pensions In 2010 zijn er op provinciaal niveau geen grote verschillen in aantal bedrijven, capaciteit, bezettingsgraden en overnachtingaantallen waargenomen in deze sector. Het afgelopen jaar is in Noord Nederland het aantal geregistreerde hotels in Noord Nederland 359 stuks. Dit is vergelijking met het jaar 2009 met twee stuks afgenomen. Het aantal bedden is iets gestegen (+ 0,1%) en bedraagt bedden. De bezettingsgraad in Noord Nederland is in 2010 gedaald met 0.6 procentpunt ten opzichte van Per provincie waren er wel verschillen. In Friesland en Groningen daalde de bezettingsgraad (-1,3% en -0,3 procentpunt) en in Drenthe steeg de bezettingsgraad met 0,6 procentpunt. Het totaal aantal overnachtingen in hotels en pensions in Noord Nederland is licht gedaald met 1,7% tot overnachtingen. De provincie Friesland laat als enige van de drie provincies een daling zien in het aantal overnachtingen namelijk -4,3%. Zowel in Groningen (+0,8%), met een stijging van 8,4% in regio Eemsmond, als in Drenthe (+1%) is een lichte stijging geregistreerd in het aantal overnachtingen in hotels en pensions. Hieronder en op de volgende pagina staan grafieken die de capaciteits en trendontwikkeling van Noord Nederland weergeven. Verder wordt in dit hoofdstuk iedere provincie afzonderlijk belicht. Achter in het rapport vanaf pagina 113 zijn tabellen te vinden die betrekking hebben op deze categorie Trend ten opzichte van 2006 In de periode 2006 tot 2010 is het aantal hotels en pensions met 15 stuks afgenomen tot 359 hotels en pensions in Het aantal bedden in hotels is in deze periode licht gestegen met 0,1%. In Groningen is het aantal bedden in vergelijking met 2006 gestegen met 3,8%. Bij de beide andere provincies is de capaciteit (aantal bedden) nagenoeg gelijk gebleven. De bezettingraad fluctueert jaarlijks licht per provincie. In Friesland is vanaf 2007 een dalende trend waarneembaar in de provinciale bezettingsgraad. Het aantal overnachtingen in Noord Nederland in vergelijking met 2006 gedaald. In 2010 bedroeg het aantal overnachtingen iets minder dan 2.3 miljoen. De vorige jaren zat het aantal overnachtingen, in de hotelsector, hier iets boven. 46 Hotels en pensions

47 Grafiek 14 Capaciteitsontwikkeling (aantal bedden) hotels/pensions Noord Nederland, geïndexeerd (2006 = 100) Grafiek 15 Trendontwikkeling van de gemiddelde bezettingsgraad van hotels/pensions in Noord Nederland, Hotels en pensions

48 Grafiek 16 Aantal hotels in Noord Nederland per provincie, Hotels en pensions

49 5.2.3 Hotels en pensions in Groningen In de provincie Groningen zijn in 2010, net als in het jaar ervoor, 70 hotels / pensions geregistreerd. Het aantal bedden is in vergelijking met 2009 gestegen met 1,1% naar stuks. Deze toename is voornamelijk geregistreerd in de regio Eemsmond (stijging van 4,2%). De bezettingsgraad is lichtelijk gedaald van 37,4% naar 37,1%. Deze daling geldt voor twee regio s in Groningen. De regio West-Groningen had te maken met de grootste daling van - 2,8 procentpunt. De regio Eemsmond had te maken met een stijging van 1,8 procentpunt. In het aantal overnachtingen is een lichte stijging te zien (0,8%). Het aantal overnachtingen in de regio Eemsmond is gestegen met 8,4%. Door vooral de toename van de capaciteit in de regio Eemsmond is het aantal overnachtingen in dezelfde regio ook gestegen. Grafiek 17 Hotelovernachtingen in Groningen (x 1000), Hotels en pensions

50 5.2.4 Hotels en pensions in Friesland In de provincie Friesland zijn in 2010, net als in het jaar ervoor, 176 hotels/ pensions geregistreerd. Ook het aantal bedden is gelijk gebleven ten opzichte van het voorafgaand jaar. De bezettingsgraad bedraagt in ,6% en dit is -1,3 procentpunt minder ten opzichte van het voorafgaand jaar. In alle regio s van Friesland is de bezettigsgraad gedaald. De afnames schommelen tussen de 0,5 procentpunt (Friese Ijselmeerkust) en 1,9 procentpunt (Friese Merengebied). Het aantal overnachtingen in Friesland is gedaald met -4,1% naar overnachtingen. Deze daling geldt voor alle regio s van Friesland. De Waddeneilanden zorgen met bijna een half miljoen overnachtingen nog steeds voor de grootste bijdrage. Het aantal overnachtingen op de Waddeneilanden is echter wel afgenomen met 3,8 %. Dit is al zo vanaf 2006, dus sprake van een trend. Grafiek 18 Hotelovernachtingen in Friesland (x 1000), Hotels en pensions

51 5.2.5 Hotels en pensions in Drenthe In de provincie Drenthe zijn in 2010, 113 hotels/ pensions geregistreerd. Dit aantal is 2 minder vergeleken met het voorafgaande jaar. Het aantal bedden is nagenoeg gelijk gebleven, er is sprake van een lichte daling van 0,5%. Alleen in de regio Zuidoost- Drenthe is het aantal bedden licht gestegen met 0,6%. De bezettingsgraad in Drenthe is licht gestegen met 0,6 procentpunt naar 40%. Deze stijging geldt voor alle regio s van Drenthe. Deze toename is voornamelijk geregistreerd in de regio Zuidwest- Drenthe (1,1 procentpunt). Het aantal overnachtingen in Drenthe is met 1% licht gestegen naar overnachtingen in De regionale verschillen in Drenthe zijn minimaal. Grafiek 19 Hotelovernachtingen in Drenthe (x 1000), Hotels en pensions

52 Methodologie Begin 2011 hebben alle hotels en pensions een vragenlijst ontvangen. Hierin is gevraagd naar het aantal bedden, het aantal kamers en het aantal overnachtingen in De bezettingsgraden per regio en provincie zijn berekend uit deze gegevens. De bruto bezettingsgraad is de bezetting per bed, ervan uitgaande dat de accommodatie het gehele jaar is geopend. Betrekking op de responderende bedrijven binnen het onderzoek In formule: bruto bezettingsgraad [regio] = aantal overnachtingen [respons] / (aantal bedden [respons] x 365 dagen). In werkelijkheid zullen niet alle accommodaties het gehele jaar zijn geopend. Voornamelijk in specifieke toeristenregio s zullen veel bedrijven een deel van het jaar gesloten zijn. Hiermee is met de berekening van de bezettingsgraad geen rekening gehouden. Het aantal overnachtingen per regio (of provincie) is berekend door de gemiddelde bezettingsgraad van de regio te vermenigvuldigen met de totale capaciteit (= aantal bedden) in die regio. Betrekking op alle hotels In formule: aantal overnachtingen = bruto bezettingsgraad x aantal bedden x 365 dagen. 52 Hotels en pensions

53 5.3 Logies en ontbijt In dit hoofdstuk komen de logies en ontbijtadressen aan de orde. Er zijn geen minimumeisen gesteld aan het aantal bedden Samenvatting logies en ontbijt In 2010 is het aantal geregistreerde adressen voor logies en ontbijt in Noord Nederland afgenomen met 12 stuks naar 599 adressen. Het aantal overnachtingen is eveneens in 2010 met 5% afgenomen tot overnachtingen. In zowel Friesland, Drenthe en Groningen daalde het aantal overnachtingen. Grafiek 20 Aantal logies en ontbijtadressen in Noord Nederland per provincie, Logies en ontbijt in Groningen Het aantal adressen van logies en ontbijt is afgenomen met 5 adressen ten opzichte van Het aantal overnachtingen in de sector logies en ontbijt is in Groningen gedaald ( -7,3%). Deze daling was van toepassing in de regio s West-Groningen, Eemsmond en Oost-Groningen. Het aantal overnachtigen in de regio Groningen Haren is gelijk gebleven. 53 Logies en ontbijt

54 5.3.3 Logies en ontbijt in Friesland Het aantal adressen van logies en ontbijt is afgenomen met 6 adressen ten opzichte van Het aantal overnachtingen in de sector logies en ontbijt is in Friesland gedaald (5,3 %). Deze daling was van toepassing op het Friese Merengebied en de Friese Ijsselmeerkust. Alleen Zuidoost Friesland had te maken met een stijging van 14%. Het aantal overnachtigingen in de overige regio s van Friesland is gelijk gebleven Logies en ontbijt in Drenthe Het aantal adressen van logies en ontbijt is afgenomen met 1 adres ten opzichte van Het aantal overnachtingen is in Drenthe is lichtgedaald (- 4,3%). Deze afname geldt alleen voor de regio Noordmidden Drenthe, de overige twee regio s hebben te maken gehad met een gelijkblijvend en een (minieme) toename van het aantal overnachtingen Methodologie Begin 2011 hebben alle logies en ontbijtadressen een vragenlijst ontvangen. Hierin is gevraagd naar het aantal bedden en het aantal overnachtingen in De bezettingsgraden per regio zijn berekend uit deze gegevens. De bruto bezettingsgraad is de bezetting per bed, ervan uitgaande dat de accommodatie het gehele jaar is geopend. Betrekking op de responderende bedrijven binnen het onderzoek In formule: bruto bezettingsgraad [regio] = aantal overnachtingen [respons] / (aantal bedden [respons] x 365 dagen). In werkelijkheid zullen niet alle accommodaties het gehele jaar zijn geopend. Voornamelijk in specifieke toeristenregio s zullen veel bedrijven een deel van het jaar gesloten zijn. Hiermee is met de berekening van de bezettingsgraad geen rekening gehouden. Het aantal overnachtingen per regio (of provincie) is berekend door de gemiddelde bezettingsgraad van de regio te vermenigvuldigen met de totale capaciteit (= aantal bedden) in die regio. Betrekking op alle logies en ontbijtadressen In formule: aantal overnachtingen = bruto bezettingsgraad x aantal bedden x 365 dagen. 54 Logies en ontbijt

55 5.4 Erfgoedlogies Ook dit jaar is aandacht besteed aan een speciale categorie binnen de verblijfscategorieën hotels/pensions en logies & ontbijt. Een deel van deze logiesverstrekkers behoort tot de categorie erfgoedlogies. Een sluitende definitie is er niet voor deze categorie maar de erfgoedadressen laat zich het beste omschrijven als logies en ontbijtadressen of hotels in een hoger segment met een culturele, historische uitstraling. De bedrijven die in deze paragraaf aan bod komen, zijn ook meegerekend in de paragrafen 5.2 en 5.3 (hotels en logies en ontbijt), maar worden hier apart belicht. Aangezien er relatief weinig erfgoedlogiesadressen zijn in Noord Nederland, zal niet worden ingezoomd op regionaal niveau, zoals bij de andere categorieën wel wordt gedaan Samenvatting erfgoedlogies Het aantal erfgoedadressen in Noord Nederland is gelijk gebleven en bedraagt 126 stuks. Het aantal bedden is in Noord Nederland nagenoeg gelijk gebleven en bedroeg in stuks. De bezettingsgraad van Noord Nederland is licht gestegen met 0.7 procentpunt tot 32,8%. In 2010 is het aantal overnachtingen in Noord Nederland gelijk gebleven en bedraagt overnachtingen. Op de volgende pagina is een grafiek die de ontwikkeling van de bezettingsgraden weergeeft. Grafiek 21 Aantal erfgoedlogies adressen in Noord Nederland per provincie, Erfgoedlogies

56 Grafiek 22 Trendontwikkeling van de gemiddelde bezettingsgraad van erfgoedlogiesadressen in Noord Nederland, Methodologie Begin 2011 hebben alle erfgoedlogiesadressen een vragenlijst ontvangen. Hierin is gevraagd naar het aantal bedden en het aantal overnachtingen in De bezettingsgraden per regio zijn berekend uit deze gegevens. De bruto bezettingsgraad is de bezetting per bed, ervan uitgaande dat de accommodatie het gehele jaar is geopend. (betrekking op responderende bedrijven onderzoek) In formule: bruto bezettingsgraad [regio] = aantal overnachtingen [respons] / (aantal bedden [respons] x 365 dagen). In werkelijkheid zullen niet alle accommodaties het gehele jaar zijn geopend. Voornamelijk in specifieke toeristenregio s zullen veel bedrijven een deel van het jaar gesloten zijn. Hiermee is met de berekening van de bezettingsgraad geen rekening gehouden. Het aantal overnachtingen per regio (of provincie) is berekend door de gemiddelde bezettingsgraad van de regio te vermenigvuldigen met de totale capaciteit (= aantal bedden) in die regio. (betrekking op alle erfgoedlogiesadressen) In formule: aantal overnachtingen = bruto bezettingsgraad x aantal bedden x 365 dagen. 56 Erfgoedlogies

57 5.5 Kampeerterreinen In dit hoofdstuk zijn alle kampeerterreinen in de drie noordelijke provincies opgenomen, ongeacht het aantal standplaatsen. Het CBS doet dit niet, deze baseert zich op een steekproef met een ondergrens. Twee belangrijke begrippen die in dit rapport veel voorkomen: de verhuurgraad geeft inzicht in welke mate de vaste standplaatsen op jaarbasis verhuurd zijn. En de bezettingsgraad geeft inzicht in welke mate de toeristische standplaatsen op jaarbasis verhuurd zijn Samenvatting kampeerterreinen In Noord Nederland is in 2010, ten opzichte van vorig jaar, het totaal aantal overnachtingen (vaste en toeristische standplaatsen bij elkaar opgeteld) met 3,1% gedaald. Deze daling van het aantal overnachtingen geldt voor de vaste standplaatsen (- 0,3%) maar vooral voor de toeristische standplaatsen (-6,6%). Met name in Drenthe is het aantal overnachtingen op toeristische standplaatsen gedaald (12,6%). In de overige provincies waren de verschillen vergeleken het voorafgaande jaar een stuk kleiner. In 2010 is de bezettingsgraad (op toeristische standplaatsen) in Noord Nederland gedaald met 0,9 procentpunt. De verhuurgraad (op vaste standplaatsen) is (licht) gedaald met 0,2 procentpunt in Grafiek 23 Capaciteitsontwikkeling (toeristische en vaste standplaatsen bij elkaar opgeteld) kampeerterreinen in Noord Nederland, geïndexeerd (2006 = 100) 57 Kampeerterreinen

58 Grafiek 24 Gemiddelde bezettingsgraad toeristische standplaatsen in Noord Nederland, 2010 Grafiek 25 Gemiddelde verhuurgraad vaste standplaatsen in Noord Nederland, Kampeerterreinen

59 Grafiek 26 Aantal kampeerterreinen in Noord Nederland per provincie, Trend ten opzichte van 2006 In de periode is het totaal aantal standplaatsen gedaald met 1,3% naar standplaatsen. Het aantal toeristische standplaatsen is licht gedaald met 0,8%. De bezettingsgraad op toeristische standplaatsen is ook gedaald van 15,2% in 2006 naar 13,1% in Het aantal overnachtingen (toeristische standplaatsen) is in vergelijking met het jaar 2006 flink afgenomen (-13,6%), tot 3,3 miljoen overnachtingen. Hier is sprake van een dalende trend. Het aantal vaste standplaatsen is in vergelijking met 2006 afgenomen met 3,8%. De verhuurgraad (vaste standplaatsen) is in de periode (licht) gedaald (van 91,7% naar 90,4%). Ook het aantal overnachtingen op vaste standplaatsen is in de periode afgenomen met -5,4% tot 4,6 miljoen in Kampeerterreinen

60 5.5.3 Kampeerterreinen in Groningen Zowel het aantal vaste standplaatsen als het aantal toeristische standplaatsen is in 2010 nagenoeg gelijk gebleven ten opzichte van vorig jaar. De bezettingsgraad op toeristische standplaatsen is nagenoeg gelijk gebleven (12,5% in 2010). Door de minieme verschillen in capaciteit en bezetting is er ook weinig verschil in het aantal overnachtingen op toeristische standplaatsen. Ook de verschillen in de Groninger regio s zijn nihil. Alleen voor Oost Groningen geldt dat het aantal overnachtingen op toeristische standplaatsen is toegenomen (6,5%) en bedraagt in overnachtingen. Het aantal berekende overnachtingen op vaste standplaatsen is licht gedaald van naar overnachtingen. In alle vier Groninger regio s zijn weinig verschillen in overnachtings aantallen waargenomen. In de regio s West-Groningen en Oost-Groningen daalde het aantal overnachtingen op vaste staanplaatsen licht. In regio Eemsmond viel er een lichte stijging te noteren. De verhuurgraad is in 2010 licht gedaald tot 82,5% (was 83,6% in 2009). Grafiek 27 Overnachtingen toeristische en vaste standplaatsen in Groningen, Kampeerterreinen

61 5.5.4 Kampeerterreinen in Friesland Het aantal kampeerterreinen is in vergelijking met het voorafgaande jaar gelijk gebleven. Het aantal standplaatsen is zeer licht afgenomen van naar stuks. De bezettingsgraad van toeristische standplaatsen is licht gedaald van 13,5% naar 13,1%. Het aantal overnachtingen (op toeristische standplaatsen) is in 2010 gedaald (-2,3%) tot iets minder dan 1,4 miljoen. Alleen in Overig Friesland is het aantal overnachtingen op toeristische standplaatsen gestegen (met 15%). De overige Friese regio s hadden te maken met een gelijkblijvend aantal overnachtingen of afname. De verhuurgraad op vaste standplaatsen is in 2010 iets gestegen van 91,5% naar 92,1%. Deze stijging is alleen geregistreerd in de regio Friese Ijsselmeerkust. In de andere regio s van Friesland is er niet veel veranderd met betrekking tot de verhuurgraad. Het aantal berekende overnachtingen in Friesland op vaste standplaatsen is in 2010 nagenoeg gelijk gebleven (+ 1,2%) en bedraagt bijna 2,4 miljoen overnachtingen. Grafiek 28 Overnachtingen toeristische en vaste standplaatsen in Friesland, Kampeerterreinen

62 5.5.5 Kampeerterreinen in Drenthe Het aantal kampeerterreinen is in vergelijking met het voorafgaande jaar gelijk gebleven. Ook het aantal toeristische standplaatsen en het aantal vaste standplaatsen zijn in Drenthe nagenoeg gelijk gebleven.. De bezettingsgraad op toeristische standplaatsen is afgenomen van 14,2% naar 12,4%. In de regio Zuidwest-Drenthe is de bezettingsgraad fors gedaald met 5,2 procentpunt. Dit heeft te maken met een daling van het aantal overnachtingen bij de meeste campings en een forse daling bij een paar grote campings in het bijzonder. Hierdoor is ook het aantal overnachtingen op toeristische standplaatsen is in de regio Zuidwest- Drenthe fors gedaald (van naar overnachtingen). De verhuurgraad op vaste standplaatsen is in 2010 licht afgenomen van 91,3% naar 90,5%. Ook is het aantal overnachtingen op vaste standplaatsen met 2% afgenomen naar bijna 1,8 miljoen overnachtingen in De verschillen per regio zijn klein. Grafiek 29 Overnachtingen toeristische en vaste standplaatsen in Drenthe, Kampeerterreinen

63 5.5.6 Methodologie In de database van Toerdata Noord zijn alle kampeerterreinen opgenomen, ongeacht het aantal standplaatsen. Deze hebben begin 2011 een vragenformulier ontvangen. Hierin is gevraagd naar het aantal standplaatsen (vaste en toeristische), het aantal overnachtingen op toeristische standplaatsen en het aantal verhuurde vaste standplaatsen. De bezettingsgraad per regio (of provincie) is berekend op basis van de uitkomsten van deze enquête. De bruto bezettingsgraad is de bezettingsgraad per bed (4 bedden per standplaats), er van uitgaande dat de accommodatie 7 maanden (= 210 dagen) per jaar is geopend. Betrekking op de responderende bedrijven binnen het onderzoek In formule: bruto bezettingsgraad [regio] = aantal overnachtingen [respons] / (aantal toeristische standplaatsen [respons] x 4 bedden x 210 dagen). Het aantal overnachtingen op toeristische standplaatsen per regio is berekend door het aantal toeristische standplaatsen, verkregen uit de respons, te relateren aan de gemiddelde bezettingsgraad. Betrekking op alle kampeerterreinen In formule: aantal overnachtingen = bruto bezettingsgraad x aantal toeristische standplaatsen x 4 bedden x 210 dagen. De verhuurgraad van de vaste standplaatsen wordt berekend door het aantal verhuurde vaste standplaatsen te delen door het totale aantal vaste standplaatsen. Bij de berekening van het aantal overnachtingen op vaste standplaatsen is uitgegaan van 200 overnachtingen per vaste standplaats per jaar. 63 Kampeerterreinen

64

65 5.6 Recreatiewoningen In de database van Toerdata Noord zijn alle recreatiewoningcomplexen in Noord Nederland opgenomen. Meestal zijn dit bungalows, maar ook appartementen worden tot deze categorie gerekend. Bungalowparken waar de eigenaren hun woningen in eigen beheer verhuren, worden niet als recreatiewoningen tot de verhuurcategorie gerekend. Deze bungalows worden gerekend tot de categorie tweede woningen. De ontwikkelingen ten aanzien van tweede woningen zijn in dit hoofdstuk ook beschreven. Het totale aantal recreatiewoningen wordt overgenomen uit CBS statistiek (CBS statline). De verhuurwoningen staan geregistreerd in de Toerdata Noord database. Het aantal tweede woningen is het verschil tussen deze twee getallen. Grafiek 30 Capaciteitsontwikkeling (verhuur en tweede woningen) recreatieparken in Noord Nederland, geïndexeerd (2006 = 100) 6 6 De forse stijging in de capaciteit in Drenthe komt door een uitbreiding van het Hof van Saksen in 2006 en In Friesland is de stijging veroorzaakt door het recreatiepark Landal Esonstad. Door een update in 2008 van het CBS zijn er veel (469) recreatiewoningen in Friesland bijgekomen (vooral in gemeente Ameland en Vlieland). 65 Recreatiewoningen

66 5.6.1 Samenvatting recreatiewoningen In 2010 is het totaal aantal verhuurwoningen in Noord Nederland nagenoeg gelijk gebleven (- 0,2%) en bedraagt woningen. De verschillen per provincie zijn minimaal met betrekking het aantal verhuurwoningen. De bezettingsgraad van de verhuurwoningen is in 2010 licht gestegen (+ 0,4 procentpunt). In Friesland was er een lichte afname in de bezettingsgraad (- 0,2 procentpunt), in Drenthe een toename in de bezettingsgraad (+ 0,7 procentpunt) en in Groningen is de bezettingsgraad gelijk gebleven. In 2010 is het aantal overnachtingen in verhuurwoningen in Noord Nederland nagenoeg gelijk gebleven (-0,3%). Deze afname is alleen in Friesland geregistreerd. In Groningen en Drenthe is er een (minieme) stijging in het aantal overnachtingen waargenomen. Het aantal berekende overnachtingen in tweede woningen stijgt sinds 2007 gestaag door. In 2010 is er voor deze categorie overnachtingen berekend. Grafiek 31 Gemiddelde bezettingsgraad verhuurwoningen in Noord Nederland, Recreatiewoningen

67 5.6.2 Trend ten opzichte van 2006 In de periode is het aantal verhuurwoningen in Noord Nederland met 13,1% gestegen van naar verhuurwoningen. De bezettingsgraad fluctueert sinds 2006 tussen de 39 en 41%. Het aantal overnachtingen in verhuurwoningen is sinds 2006 behoorlijk toegenomen (+ 18,9%). Het aantal berekende overnachtingen in tweede woningen is sinds 2006 gestaag gestegen (+7,7%). Grafiek 32 Aantal recreatieparken in Noord Nederland per provincie, Recreatiewoningen

68 5.6.3 Recreatiewoningen in Groningen De bezettingsgraad van verhuurwoningen in Groningen is in 2010 in vergelijking met het voorafgaande jaar gelijk gebleven (37,5%). In 2010 is het aantal verhuurwoningen in de provincie Groningen licht gestegen (+ 1,5%). De verschillen in de regio s met betrekking tot het aantal verhuurwoningen, vergeleken het voorafgaande jaar, zijn miniem. Het aantal overnachtingen in verhuurwoningen is in Groningen is nagenoeg gelijk gebleven.het aantal overnachtingen in verhuurwoningen in West-Groningen is toegenomen (+ 7,7%). In Oost-Groningen is het aantal overnachtingen in verhuurwoningen afgenomen (- 4,5%). Het aantal berekende overnachtingen op tweede woningen is in Groningen in 2010 licht toegenomen (+ 1,6%). Grafiek 33 Overnachtingen verhuurwoningen in Groningen (x 1000), Recreatiewoningen

69 5.6.4 Recreatiewoningen in Friesland De bezettingsgraad van verhuurwoningen in Friesland is in 2010 in vergelijking met het voorafgaande jaar nagenoeg gelijk gebleven (- 0,2 procentpunt). Per Friese regio zijn er lichte verschillen in de bezettingsgraad vergeleken Het totaal aantal (verhuur) recreatiewoningen in de provincie Friesland is vrijwel gelijk gebleven (5.325 stuks). Het aantal overnachtingen (verhuurwoningen) in Friesland is nagenoeg gelijk gebleven (- 0,1%). Het aantal berekende overnachtingen (tweede woningen) is gestegen(+ 3,7%). Grafiek 34 Overnachtingen verhuurwoningen in Friesland (x 1000), Recreatiewoningen

70 5.6.5 Recreatiewoningen in Drenthe In deze categorie heeft Drenthe al jaren de hoogste verhuurgraad van Noord Nederland en daar is in 2010 geen verandering in gekomen. De verhuurgraad is met 0,7 procentpunt gestegen en bedraagt 43,4%. Dit is voornamelijk toe te schrijven aan de forse stijging van de bezettingsgraad in de regio Noordmidden Drenthe. In 2009 bedroeg de bezettingsgraad hier 27,9 procent en in 2010 bedroeg de bezettingsgraad 34,6%. De stijging is voornamelijk veroorzaakt door een forse groei van het aantal overnachtingen bij enkele grote bedrijven. Het aantal verhuur- recreatiewoningen in de provincie Drenthe is gedaald met 15 stuks en bedraagt in stuks. Per regio zijn er lichte verschillen waarneembaar. Het aantal tweede woningen in de provincie Drenthe is in alle regio s gestegen. Het aantal overnachtingen, zowel verhuurwoningen als tweede woningen, is in Drenthe licht gestegen. In de regio Noordmidden-Drenthe is het aantal overnachtigingen in verhuurwoningen met 23,1% gestegen. Dit is toe te schrijven aan een groei van het aantal overnachtingen bij een aantal grote bedrijven maar vooral vanwege het feit dat een groot bedrijf, met terugwerkende kracht, aan de enquete heeft meegedaan en de overnachtingcijfers heeft ingevuld. Het aantal overnachtingen in verhuurwoningen in de regio Zuidoost-Drenthe is gedaald met 6,6%. Grafiek 35 Overnachtingen verhuurwoningen in Drenthe (x 1000), Recreatiewoningen

71 5.6.6 Methodologie Het totale aantal recreatiewoningen per gemeente komt van het CBS (Statline). Het totale aantal verhuurwoningen komt uit de database van Toerdata Noord. De bezettingsgraad per regio is berekend uit de resultaten van de Toerdata Noord enquête die begin 2011 is verstuurd naar alle bedrijven. Bij de berekening van de bezettingsgraad is er vanuit gegaan dat de verhuurwoningen het gehele jaar door worden verhuurd en over gemiddeld vijf bedden per verhuurwoning beschikken. Betrekking op de responderende bedrijven binnen het onderzoek In formule: bruto bezettingsgraad [regio] = aantal overnachtingen [respons] / (aantal verhuurwoningen [respons] x 5 bedden x 365 dagen). Het aantal overnachtingen per regio is berekend door de bezettingsgraad te relateren aan het totale aantal verhuurbungalows. Dit zijn alle bungalows die in de recreatieparken worden verhuurd. Betrekking op alle bedrijven met verhuurwoningen In formule: overnachtingen = bruto bezettingsgraad x aantal verhuurwoningen x 5 bedden x 365 dagen. Alle overige recreatiewoningen worden beschouwd als tweede woningen, waarvoor een vast aantal van 100 overnachtingen per jaar wordt gehanteerd. 71 Recreatiewoningen

72

73 5.7 Groepsaccommodaties Alle groepsaccommodaties zijn in het bestand van Toerdata Noord opgenomen. Er zijn daarbij geen beperkingen gesteld aan het minimum aantal bedden. Het CBS doet dit niet, deze baseert zich op een steekproef met een ondergrens Samenvatting groepsaccommodaties In 2010 is zowel het aantal groepsaccommodaties als het aantal bedden in de drie provincies nagenoeg gelijk gebleven. Het bezettingspercentage in Noord Nederland bedroeg in ,0% en dit is -0,7 procentpunt minder dan het jaar ervoor. Het aantal overnachtingen bij een groepsaccommodatie is lichtelijk gedaald met -2,2% en bedraagt in 2010 ruim 1,3 miljoen. Deze lichte daling is in alle drie de provincies waargenomen Trend ten opzichte van 2005 In de periode is het aantal bedden bij groepsaccommodaties afgenomen met 2,6%. De bezettingsgraad schommelt jaarlijks rond de 20 / 21%. Het aantal overnachtingen is tussen 2005 en 2010 eveneens (behoorlijk) stabiel en bedraagt jaarlijks ongeveer Grafiek 36 Capaciteitsontwikkeling (aantal bedden) groepsaccommodaties in Noord Nederland, geïndexeerd (2006 = 100) 73 Groepsaccommodaties

74 Grafiek 37 Gemiddelde bezettingsgraad groepsaccommodaties in Noord Nederland, 2010 Grafiek 38 Aantal groepsaccommodaties in Noord Nederland per provincie, Groepsaccommodaties

75 5.7.3 Groepsaccommodaties in Groningen In 2010 is het aantal bedden bij groepsaccommodaties nagenoeg gelijk gebleven ten opzichte van het voorafgaand jaar (-2 stuks). Het aantal overnachtingen is in 2010 eveneens nagenoeg gelijk gebleven (2.000 overnachtingen). Er zijn geen opmerkelijk verschillen als er wordt ingezoomd op de Groninger regio s. De provinciale bezettingsgraad daalde met 1 procentpunt tot 15,3%. Deze bezettingsgraad is nagenoeg gelijk aan de bezettingsgraad in het jaar Grafiek 39 Overnachtingen groepsaccommodaties in Groningen, Groepsaccommodaties

76 5.7.4 Groepsaccommodaties in Friesland Het aantal groepsaccommodaties is gelijk gebleven in vergelijking met het voorafgaande jaar. De beddencapaciteit is licht toegenomen (+ 35 stuks) in Friesland. Het aantal overnachtingen is in 2010 afgenomen met -2,8% naar De provinciale bezettingsgraad is met 0,9 procentpunt afgenomen naar 20,9%. Grafiek 40 Overnachtingen groepsaccommodaties in Friesland, Groepsaccommodaties

77 5.7.5 Groepsaccommodaties in Drenthe Het aantal groepsaccomodaties is gelijk gebleven in vergelijking met het voorafgaande jaar. Het aantal bedden in Drenthe is in 2010 miniem toegenomen met +0,4%. Deze toename geldt alleen voor regio Noordmidden Drenthe. Het aantal overnachtingen bij groepsaccommodaties in Drenthe is in 2010 nagenoeg gelijk gebleven ( overnachingen). Regionaal gezien zijn de verschillen nihil in vergelijking met voorafgaand jaar. Grafiek 41 Overnachtingen groepsaccommodaties in Drenthe, Groepsaccommodaties

78 5.7.6 Methodologie Alle groepsaccommodaties hebben begin 2011 een enquête ontvangen van Toerdata Noord, waarin is gevraagd naar het aantal bedden en overnachtingen. De bezettingsgraad is berekend uit de gegevens van de Toerdata Noord enquête. Aan de hand van deze gegevens is de bezettingsgraad per regio en provincie berekend. De bruto bezettingsgraad is de bezetting per bed ervan uitgaande dat de accommodatie het gehele jaar is geopend. Betrekking op de responderende bedrijven binnen het onderzoek In formule: bruto bezettingsgraad = aantal overnachtingen (respons) / (aantal bedden (respons) x 365 dagen). Het aantal overnachtingen is berekend door per regio de gemiddelde bezettingsgraad van de responderende bedrijven te relateren aan de totale beddencapaciteit. Betrekking op alle groepsaccommodaties In formule: aantal overnachtingen = bruto bezettingsgraad x aantal bedden x 365 dagen. 78 Groepsaccommodaties

79 6 Watersport 6.1 Inleiding Het hoofdstuk watersport is verdeeld in jachthavens en jachtverhuur. Tevens komen in dit hoofdstuk de brug en sluistellingen en de chartervaart aan bod. 6.2 Jachthavens Alleen jachthavens met meer dan 20 ligplaatsen zijn meegenomen in de tabellen over de watersport. Ook jachthavens die niet bedrijfsmatig worden geëxploiteerd (bijvoorbeeld jachthavens van verenigingen of stichtingen) zijn in de rapportage opgenomen. In veel gevallen wordt de exploitatie van jachthavens gecombineerd met een andere activiteit, zoals een jachtwerf of bootverhuur. Bijlage 19 t/m Bijlage 22 geven meer informatie over jachthavens in de drie provincies. De onderverdeling van vaste ligplaatsen en passantenligplaatsen plus het aantal overnachtingen op vaste ligplaatsen zijn in deze tabellen gepresenteerd. Grafiek 42 Capaciteitsontwikkeling (aantal ligplaatsen) jachthavens in Noord Nederland, geïndexeerd (2006 = 100) 7 7 Doordat er weinig ligplaatsen zijn in Drenthe, betekent een lichte absolute daling een grotere relatieve daling. 79 Jachthavens

80 6.2.1 Samenvatting jachthavens In 2010 zijn er 111 ligplaatsen minder geregistreerd in vergelijking met het jaar ervoor. De verhuurgraad in Noord Nederland is licht afgenomen met -0,7 procentpunt. Het aantal berekende overnachtingen op jachthavens is in 2010, bij benadering, gelijk gebleven en bedraagt bijna 1,4 miljoen overnachtingen. Grafiek 43 Gemiddelde verhuurgraad jachthavens in Noord Nederland, Trend ten opzichte van 2005 Vanaf 2005 is het aantal vaste ligplaatsen iets toegenomen (0,4%) tot in Het aantal passanten ligplaatsen stijgt jaarlijks licht (3,8%) tot in De verhuurgraad is in de periode toegenomen van 86,1% naar 87,0%. Het aantal bedraqagt jaarlijk ongeveer 1,4 miljoen. 80 Jachthavens

81 Grafiek 44 Aantal jachthavens in Noord Nederland per provincie, Jachthavens in Groningen Het aantal passantenligplaatsen is gelijk gebleven en het aantal vaste ligplaatsen in Groningen is in 2010 lichtelijk gedaald (-2,7%). De verhuurgraad laat, net als de afgelopen 5 jaren, een stijgende lijn zien (tot 87,2% in 2010). Deze stijging is van toepassing in alle regio s van Groningen. Het aantal berekende overnachtingen op jachthavens in Groningen is in 2010 toegenomen met 7,6% naar overnachtingen. 81 Jachthavens

82 6.2.4 Jachthavens in Friesland Het aantal passantenligplaatsen in Friesland is in 2010, vergelen met het voorafgaande jaar, toegenomen met 41 stuks. Het aantal vaste ligplaatsen is afgenomen met 53 stuks naar De verhuurgraad in Friesland bedraagt 87,1% in 2010 en dit is 1,4 procentpunt minder dan het jaar ervoor. Het aantal berekende overnachtingen op jachthavens in Friesland is licht afgenomen met - 1,6% en schommelt jaarlijks rond de 1,2 miljoen. Grafiek 45 Overnachtingen jachthavens in Friesland (x 1000), Jachthavens in Drenthe In Drenthe zijn er weinig jachthavens(7 stuks), waardoor lichte veranderingen in absolute aantallen kunnen leiden tot grote relatieve verschillen. De resultaten voor 2010 zijn (ongeveer) hetzelfde als jaren ervoor met een lichte stijging in de verhuurgraad van +0,2%. 82 Jachthavens

83 6.2.6 Methodologie Alle jachthavens hebben begin 2011 een enquête ontvangen van Toerdata Noord, waarin is gevraagd naar het aantal ligplaatsen (passanten en vaste) en het aantal verhuurde vaste ligplaatsen. Aan de hand van de gegevens uit de Toerdata enquête is de verhuurgraad per regio en provincie berekend. Betrekking op responderende bedrijven onderzoek In formule: bruto verhuurgraad = aantal verhuurde vaste ligplaatsen (respons) / aantal vaste ligplaatsen (respons). Voor de berekening van het aantal overnachtingen is uitgegaan van 50 overnachtingen per verhuurde vaste ligplaats. Betrekking op alle jachthavens In formule: aantal overnachtingen =aantal verhuurde vaste ligplaatsen x Jachthavens

84

85 6.3 Jachtverhuur Tot de sector jachtverhuur worden gerekend: de verhuur van kajuitmotorboten, kajuitzeilboten, open zeilboten en platbodemboten. Alle bedrijven met minimaal 2 boten van de vermelde types zijn in de database opgenomen. Niet opgenomen in de database zijn de watersportbedrijven die gespecialiseerd zijn in klein watersportmateriaal, bijvoorbeeld. kanoverhuurders. Zoals in het vorige hoofdstuk al is aangegeven, worden de activiteiten jachthaven en jachtverhuur in een aantal gevallen door één en hetzelfde bedrijf uitgevoerd. In de bijlagen vanaf pagina 130 zijn het aantal bedrijven, de aantallen van de verschillende boottypen en de overnachtingen van kajuitmotor en kajuitzeilboten weergegeven. De meeste verhuurbedrijven bevinden zich in Friesland. Dit is de reden dat de andere twee provincies minder uitgebreid behandeld worden Samenvatting jachtverhuur Het aantal bedrijven dat boten verhuurt is in 2010 met twee stuks afgenomen en bedraagt 149 bedrijven. Het aantal geregistreerde verhuurboten is in 2010 licht afgenomen met -1,1% en bedraagt in stuks. Over de gehele linie kan er gesteld worden dat de verhuurdagen per boottype (licht) is afgenomen. Het aantal verhuurdagen van de kajuitmotorboten is afgenomen (-3,7 dagen) en bedraagt in ,5 dagen. Het aantal verhuurdagen van de kajuitzeilboten is licht afgenomen en bedraagt 75,6. Het aantal verhuurdagen van de open zeilboten is in vergelijking met het voorafgaande jaar is eveneens miniem gedaald (-1 dag). Ook het aantal verhuurdagen van de platbodem zeilschepen is licht afgenomen (- 0,6) en bedraagt in ,4 dagen. Het aantal berekende overnachtingen op kajuitzeil en motorboten is in 2010 licht gedaald tot (was in 2009). Grafiek 46 Capaciteitsontwikkeling bootverhuurders (aantal boten) in Noord Nederland, geïndexeerd (2006 = 100) Doordat er weinig boten zijn in Groningen en Drenthe, betekent een lichte absolute daling een grotere relatieve daling. 85 Jachtverhuur