Voor meer informatie: European Tourism Futures Institute Website:

Transcriptie

1

2 Colofon Dit rapport is een onderzoek naar de ontwikkeling van de toeristische sector in de provincies Fryslân en Groningen in het jaar Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van de provincies Fryslân en Groningen. Copyright 2012, European Tourism Futures Institute Het European Tourism Futures Institute (ETFI) is houder van de intellectuele eigendomsrechten van de in dit onderzoek gepubliceerde gegevens, waaronder in ieder geval het auteursrecht. De provincies Fryslân en Groningen zijn mede-eigenaren van de gegevens. Overname van informatie uit deze publicatie is toegestaan, mits met bronvermelding. Het staat derden niet vrij gegevens uit dit rapport te gebruiken voor commerciële dan wel betaalde activiteiten zonder schriftelijke toestemming van het ETFI. Voor meer informatie: European Tourism Futures Institute Website: ISBN Herziene druk: augustus 2012

3 Toerisme Monitor Fryslân en Groningen Onderzoek naar de ontwikkeling van de toeristische sector in de provincies Fryslân en Groningen in het jaar Toerisme Monitor Fryslân en Groningen is een samenwerkingsverband op toeristisch recreatief gebied van de provincies Groningen en Fryslân. In opdracht van: Uitgevoerd door: European Tourism Futures Institute Bezoekadres: Rengerslaan 8, 8917 DD Leeuwarden Postadres: Postbus 1298, 8900 CG Leeuwarden Telefoonnr.: info@etfi.eu /

4

5 Inhoudsopgave 1 Inleiding Toerisme Monitor Fryslân en Groningen Methodologie Verklaring verschillen Toerisme Monitor Fryslân en Groningen en CBS statistiek Leeswijzer 12 2 Management samenvatting Algemeen beeld Ontwikkelingen in perspectief Het weer in Overnachtingen in Fryslân en Groningen Inleiding Overnachtingen per provincie 22 4 Werkgelegenheid Landelijke standaard Totale toeristisch recreatieve werkgelegenheid Werkgelegenheid in de watersport in Fryslân Economische betekenis recreatie en toerisme 33 5 Bestedingen Inleiding Bestedingen dagrecreanten in Groningen en Fryslân Bestedingen verblijfstoeristen in Fryslân en Groningen 34 6 Verblijfsrecreatie Inleiding Hotels en pensions Kampeerterreinen Recreatie en verhuurwoningen Groepsaccommodaties 53 7 Watersport Inleiding Jachthavens Samenvatting 57

6 7.4 Jachtverhuur Brug en sluistellingen 67 8 Dagattracties 69 Bijlage 1: Gehanteerde definities 71 Bijlage 2: Tabellenboek 73

7 Lijst met tabellen Tabel 1 Tabel 2 Verschillen CBS / Toerisme Monitor Fryslân en Groningen met betrekking tot de gehanteerde onderzoeksopzet Ontwikkeling overnachtingen in verschillende accommodatievormen volgens CBS gegevens, Tabel 3 Totale aantal overnachtingen (x 1000) naar verblijfscategorie en provincie ( ) 22 Tabel 4 Werkgelegenheid (fulltime + parttime) in de sector R&T naar deelsector, Tabel 5 Werkgelegenheidsontwikkeling (fulltime + parttime) watersport, Tabel 6 Schatting van het totale economische belang van R&T (fulltime + parttime banen) in Tabel 7 Totale uitgaven dagrecreanten in Groningen en Fryslân in Tabel 8 Totale uitgaven verblijfstoeristen in Groningen en Fryslân naar accommodatievorm, (x 1 mln.) 35 Tabel 9 Totale uitgaven dag en verblijfstoeristen in Noord Nederland in Tabel 10 Methode en bronnen 36 Tabel 11 Jachtverhuur: Aantallen per boottype, Tabel 12 Brug en sluistellingen recreatievaart , geïndexeerd (2007 = 100) 67 Tabel 13 De drie drukste passagepunten in Groningen, Tabel 14 De vijf drukste passagepunten in Fryslân,

8

9 Lijst met grafieken Grafiek 1 Werkgelegenheidsontwikkeling R&T, geïndexeerd (2007 = 100) 26 Grafiek 2 Jaarlijkse werkgelegenheidsgroei Groningen, Grafiek 3 Werkgelegenheid sector R&T, afgezet tegen andere sectoren in Groningen, Grafiek 4 Samenstelling sector R&T Groningen, Grafiek 5 Jaarlijkse werkgelegenheidsgroei Fryslân, Grafiek 6 Werkgelegenheid sector R&T, afgezet tegen andere sectoren in Fryslân, Grafiek 7 Samenstelling sector R&T Fryslân, Grafiek 8 Grafiek 9 Trendontwikkeling van de gemiddelde bezettingsgraad van hotels/pensions in Groningen en Fryslân, Capaciteitsontwikkeling (aantal bedden) hotels/pensions Groningen/Fryslân, geïndexeerd (2007 = 100) Grafiek 10 Hotelovernachtingen in Groningen, Grafiek 11 Hotelovernachtingen in Fryslân, Grafiek 12 Grafiek 13 Grafiek 14 Grafiek 15 Grafiek 16 Capaciteitsontwikkeling (toeristische plaatsen) kampeerterreinen in Groningen en Fryslân en totaal, Capaciteitsontwikkeling (vaste standplaatsen) kampeerterreinen in Groningen en Fryslân en totaal, Ontwikkeling aantal overnachtingen (toeristische standplaatsen) kampeerterreinen Groningen en Fryslân en totaal, Verhuurgraad vaste plaatsen kampeerterreinen Groningen en Fryslân en totaal, Bezettingsgraad toeristische plaatsen kampeerterreinen Groningen en Fryslân en totaal, Grafiek 17 Overnachtingen toeristische en vaste standplaatsen in Groningen, Grafiek 18 Overnachtingen toeristische en vaste standplaatsen in Fryslân, Grafiek 19 Grafiek 20 Capaciteitsontwikkeling (verhuur en tweede woningen) recreatieparken in Groningen, Fryslân en totaal, geïndexeerd (2007 = 100) Gemiddelde bezettingsgraad verhuurwoningen in Groningen, Fryslân en totaal, Grafiek 21 Overnachtingen in groepsaccommodaties in Groningen (x1000),

10 Grafiek 22 Overnachtingen in verhuurworningen in Fryslân (x 1000), Grafiek 23 Capaciteitsontwikkeling (aantal bedden) groepaccomodaties in Groningen en Fryslân en totaal, geïndexeerd (2007 = 100) 53 Grafiek 24 Gemiddelde bezettingsgraad groepsaccommodaties in Groningen en Fryslân, Grafiek 25 Overnachtingen in groepsaccommodaties in Groningen, Grafiek 26 Overnachtingen in groepsaccommodaties in Fryslân, Grafiek 27 Capaciteitsontwikkeling (aantal passantenligplaatsen) jachthavens in Groningen en Fryslân en totaal, geïndexeerd (2007 = 100) 58 Grafiek 28 Gemiddelde verhuurgraad jachthavens in Groningen en Fryslân, Grafiek 29 Overnachtingen in jachthavens in Groningen (x 1000), Grafiek 30 Overnachtingen in jachthavens in Fryslân (x 1000), Grafiek 31 Grafiek 32 Grafiek 33 Capaciteitsontwikkeling bootverhuurders (aantal boten) in Groningen en Fryslân en totaal, Capaciteitsontwikkeling bootverhuurders (aantal boten) in Groningen en Fryslân en totaal, geïndexeerd (2007 = 100) Jachtverhuur: Aantal verhuurdagen alle categorieën Fryslân en Groningen en totaal, Grafiek 34 Aantal verhuurboten in de provincie Fryslân, Grafiek 35 Aantal verhuurbedrijven in provincie Fryslân 64 Grafiek 36 Aantal verhuurbedrijven in de provincie Groningen 65 Grafiek 37 Index bezoekersaantallen in Groningen, Fyslân en totaal (periode , index is 2007) 69 Grafiek 38 Bezoekersaantallen in Groningen, Fryslân en totaal,

11 1 Inleiding 1.1 Toerisme Monitor Fryslân en Groningen De werkgroep Toerdata Noord publiceert vanaf 1996 een analyse van de vraag en aanbodzijde van het toerisme in Groningen, Fryslân en Drenthe. De werkgroep heeft in het verleden de volgende rapporten gepubliceerd: Consumentenonderzoek Toerisme (één keer per drie jaar) Het Consumentenonderzoek geeft een beschrijving van het profiel, het keuze, boekings en vakantiegedrag en de waardering van toeristen die hun vakantie in Groningen, Fryslân of Drenthe hebben doorgebracht. In juni 2010 is de laatste versie van dit rapport verschenen. Toerisme Monitor (jaarlijks) Het rapport Toerisme Monitor (voorheen Toerisme in Cijfers) geeft een overzicht van de capaciteit, bezettingsgraad en overnachtingscijfers van de logiesverstrekkers (kampeerterreinen, hotels, etc.) in Groningen en Fryslân. Daarnaast wordt aandacht besteed aan toeristische werkgelegenheid, bestedingen en watersport. Tot slot komen de bezoekersaantallen van dagattracties aan bod. In 2012 is het onderzoek en de rapportage, onder de titel Toerisme Monitor Fryslân en Groningen, uitgevoerd door het European Tourism Futures Institute (ETFI). 9

12 1.2 Methodologie Met ingang van 2012 is gekozen voor een nieuwe methode van dataverzameling. Alle toeristische bedrijven in Groningen en Fryslân zijn elektronisch benaderd met het verzoek een online enquête in te vullen. Het doel van een online enquête is tweeledig. Allereerst om het proces van datacollectie te vereenvoudigen voor zowel de deelnemende bedrijven als voor ETFI. Het tweede doel is het creëren van een instrument waarmee bedrijven hun eigen cijfers kunnen vergelijken met provinciale of regionale cijfers uit hun bedrijfstak. Over dit laatste later meer. ETFI streeft naar een hoge respons van de toeristisch-recreatieve bedrijven in Noord- Nederland. Daarom zijn alle bedrijven in de toeristisch-recreatieve sector benaderd met een digitale vragenlijst. Dit in tegenstelling tot de bekende landelijke toeristische onderzoeken van CVO/CBS die zich baseren op beperkte steekproeven en een belangrijk deel van de bedrijfstak (vooral kleine bedrijven) buiten het onderzoek laten, of niet jaarlijks onderzoeken (watersport). Bovendien splitsen CVO/CBS in hun onderzoek niet op naar alle verblijfscategorieёn die ETFI in haar monitor hanteert. Alleen bij een dergelijk opsplitsing kunnen bedrijven hun bedrijfsgegevens toetsen aan regionale ontwikkelingen van vergelijkbare bedrijven. De respons van bedrijven is om en nabij 50%. Het is moeilijk om exact aan te geven hoe hoog de respons is omdat bedrijven de vragenlijst op verschillende manieren hebben ingevuld. Er zijn bedrijven die bijvoorbeeld wel de capaciteitsgegevens hebben aangeleverd, maar bijvoorbeeld niet het aantal overnachtingen. Deze bedrijven zijn wel meegenomen in de berekeningen. Voor het aantal overnachtingen zijn dan overnachtingsgegevens van een eerder jaar gebruikt. Ook zijn er bedrijven die wel een deel van hun overnachtingen hebben ingevuld, maar niet de overnachtingen van alle bedrijfsonderdelen (blijkbaar vonden ze dat teveel werk, want dan moet je de digitale vragenlijst opnieuw door). Kortom voor de respons kun je verschillende uitgangspunten nemen. Verder moet bedacht worden dat het niet om een steekproef gaat, maar om een integrale benadering van alle toeristisch-recreatieve bedrijven in Fryslân en Groningen. Het versterken van de betrokkenheid van bedrijven bij deze nieuwe digitale methodiek vergt tijd en veel communicatie. In de achterliggende periode zijn alle relevante bedrijven in Groningen en Fryslân benaderd met een digitale vragenlijst met het verzoek deze in te vullen en te retourneren. Ook zijn na verloop van enkele weken herinneringen verstuurd om de respons op te hogen. Vervolgens zijn bedrijven die nog niet geantwoord hadden telefonisch benaderd met een vragenlijst en in sommige gevallen is de vragenlijst op verzoek per mail naar een bedrijfsvertegenwoordiger gestuurd met het verzoek alsnog de vragen te beantwoorden. De respons is daarmee aanzienlijk opgehoogd en voldoende om te extrapoleren op het niveau van toeristische regio s en op provinciaal niveau. Zoals reeds gezegd, is één van de vernieuwingen gericht op het creëren van een benchmark mogelijkheid voor bedrijven. In het verleden werd het rapport in sterke mate gebruikt door overheden, belangenorganisaties en consultants. Door het ontwikkelen van een online beschikbare benchmark optie, wordt de beschikbare informatie interessanter voor deelnemende bedrijven. Op dit moment wordt de beschikbare data ontsloten per toeristische regio en per bedrijfscategorie (bootverhuur, recreatiewoningen, enz.). In de nabije toekomst kan een individueel bedrijf interactief toegang krijgen tot zijn gegevens en die vergelijken met 10

13 de gegevens van zijn bedrijfscategorie op provinciaal of regionaal niveau. Hiermee wordt de beschikbare informatie meer toegespitst op de behoeften van het bedrijfsleven. Ook dit jaar is een update gemaakt van de bedrijfsbestanden in de monitor. Dat heeft ertoe geleid dat een aantal bedrijven verdwenen zijn, maar ook dat er een aantal nieuwe bedrijven aan het bestand zijn toegevoegd. Door deze update van de registratie van bedrijven kan het zijn dat het aantal bedrijven in een bepaalde categorie in 2011 afwijkt van het aantal bedrijven van Verklaring verschillen Toerisme Monitor Fryslân en Groningen en CBS statistiek Er zijn net als vorig jaar enkele verschillen met vergelijkbare rapportages van het CBS. Deze verschillen zijn verklaard in onderstaande tabel. Tabel 1 Verschillen CBS / Toerisme Monitor Fryslân en Groningen met betrekking tot de gehanteerde onderzoeksopzet Toerisme Monitor Fryslân en Groningen CBS: het gebruik van logiesaccommodaties Onderzoeksmethode Integraal Gestratificeerd (regio, type en grootte); steekproef (ca 30%) Hotels Geen ondergrens Ondergrens (>5 slaapplaatsen) Logies en ontbijt Onderdeel van het onderzoek Geen onderdeel van het onderzoek Toeristische standplaatsen Geen ondergrens 4 slaapplaatsen per standplaats Ondergrens (>20 standplaatsen) 5 slaapplaatsen per standplaats Vaste standplaatsen Onderdeel van het onderzoek Geen onderdeel van het onderzoek Huurbungalows Geen ondergrens Alleen complexen met >20 slaapplaatsen Tweede woningen Onderdeel van het onderzoek Geen onderdeel van het onderzoek Groepsaccommodatie Geen ondergrens Ondergrens (>20 slaapplaatsen) Watersport Verhuur jachten, slaapplaatsen 1 x per 3 jaar statistiek watersport Seizoen Standaard openingstijden 1 Maatwerk openingstijden Frequentie Jaarlijks Maandelijks Bron: Toerisme Monitor Fryslân en Groningen, CBS Uit bovenstaande tabel blijkt dat Toerisme Monitor Fryslân en Groningen een groter deel van de toeristische sector in beeld brengt dan het CBS. Naast de hierboven genoemde verschillen publiceert Toerisme Monitor Fryslân en Groningen cijfermateriaal per provincie en regio, opgesplitst naar verblijfscategorie. Dit concept is uniek in Nederland. 11

14 1.4 Leeswijzer Het rapport start in hoofdstuk twee met een samenvatting van de belangrijkste resultaten, inclusief een vergelijking met landelijke trends. In hoofdstuk drie worden de belangrijkste kengetallen met betrekking tot het aantal overnachtingen gepresenteerd. Vervolgens wordt er dieper ingegaan op het economisch belang van de sector. In hoofdstuk vier wordt de invloed op de werkgelegenheid geanalyseerd, gevolgd door een beschrijving van de bestedingen in hoofdstuk vijf. De hoofdstukken zes, zeven en acht besluiten het rapport met een meer gedetailleerde beschrijving van de ontwikkelingen in respectievelijk de verblijfsrecreatie, watersport en dagattracties 12

15 2 Management samenvatting In dit hoofdstuk worden eerst per provincie de belangrijke resultaten uit het onderzoek besproken. Vervolgens worden deze vergeleken met een aantal algemene trends om de ontwikkelingen in een breder perspectief te kunnen zien. 2.1 Algemeen beeld In Groningen zien we een gevarieerd beeld van het toerisme over de verschillende sectoren. Het aantal hotelovernachtingen is gegroeid met bijna 2%. Dat is een gematigde afspiegeling van de landelijke groeitrend in de hotelsector. Het aantal overnachtingen op campings is in 2011 gedaald. Die daling zit uitsluitend in het aantal overnachtingen op toeristische plaatsen. Het aantal overnachtingen in recreatiewoningen en 2 e woningen is licht gestegen en de bezettingsgraad van recreatiewoningen is in 2011 stabiel, na jaren van daling. De belangstelling voor groepsaccommodaties is licht gedaald, dat geldt ook voor de bezettingsgraden van groepsaccommodaties. Bezoekersaantallen bij attracties zijn gestabiliseerd. In Fryslân zien we een soortgelijk beeld, hoewel er wel degelijk verschillen zijn. Het aantal hotelovernachtingen is na een dip in 2010 in 2011 met 9% gestegen. Op campings is het aantal toeristische plaatsen en het aantal toeristische overnachtingen licht gestegen. Omdat ook de capaciteit iets is toegenomen is de bezettingsgraad minimaal gedaald. Het aantal recreatiewoningen is licht gestegen (in belangrijke mate toe te schrijven aan een update in de registratie). Het aantal overnachtingen in de verhuurwoningen is gedaald, evenals het aantal overnachtingen in 2 e woningen. De bezettinggraad is daardoor met 2% gedaald. Het aantal overnachtingen in groepsaccommodaties is gedaald, evenals de bezettinggraad van groepsaccommodaties (-2%). In Fryslân en Groningen is het aantal jachthavens toegenomen. Dat heeft voor een deel te maken met een update van de registratie van de jachthavens. Voor een ander deel heeft het ook te maken met de ontwikkeling van (nieuwe) vaarwegen en vaarcircuits. Fryslân is van oudsher een watersportgebied. Dit weerspiegelt zich in de verhuur van boten die over bijna de hele linie licht is gestegen, na een dip in Een uitzondering vormt de verhuur van open zeilboten die gedaald is. Het aantal ligplaatsen in jachthavens is gegroeid maar de update van de registratie zal daar mede debet aan zijn. Het aantal overnachtingen in jachthavens is in 2011 met 7% toegenomen. 2.2 Ontwikkelingen in perspectief Toerdata Noord is in 1996 opgezet omdat de CBS statistieken op regionaal niveau te weinig data en informatie bevatten. De mate van detail van de gegevens van Toerdata verschilt van die van het CBS. Ook de methodiek, het aantal categorieёn en de definities van categorieën in verblijfsaccommodaties zijn verschillend. In de Toerisme Monitor 2011 (TM2011) zijn dezelfde categorieën data verzameld als voorheen met Toerdata Noord. Dat betekent dat in dit rapport niet een goede vergelijking kan worden gemaakt tussen de trends in de TM2011-gegevens en die van het CBS. Op basis van ervaringen van de afgelopen jaren met cijfers van Toerdata Noord en het CBS blijkt dat de fluctuaties in CBS cijfers doorgaans aanzienlijk groter zijn dan in de Toerdata gegevens. Tabel 2 (blz. 14) geeft een voorbeeld van deze soms grote fluctuaties. 13

16 Als voorbeeld wordt geciteerd uit het Trendrapport Toerisme 2010/2011 van het CBS met betrekking tot groepsaccommodaties (blz. 204): Het aantal overnachtingen door Nederlanders in groepsaccommodaties op de Waddeneilanden daarentegen verdrievoudigde waardoor dit toeristengebied in 2010 de tweede plaats inneemt, na West- en Midden-Brabant. Ook in Twente, Salland en de Vechtstreek verdubbelde het aantal overnachtingen in een jaar tijd. Tabel 2 - Ontwikkeling overnachtingen in verschillende accommodatievormen volgens CBS gegevens, Fryslân Groningen Accommodatievorm Kampeeraccommodatie -37% + 19% -22% +13% Huisjescomplexen -44% -8% -9% +3% Groepsaccommodatie +16% -19% -1% -20% Bron: CBS/Statline, 2011 Geconcludeerd wordt dat het geen zin heeft om CBS gegevens en TM2011-cijfers met elkaar te vergelijken Werkgelegenheid In Groningen heeft de R&T sector een aandeel van 5,4% in de totale werkgelegenheid. In Fryslân is dat 6,6%. De totale werkgelegenheid in R&T in De trend van lichte Nederland liet tussen 2007 en 2009 een stijgende lijn werkgelegenheidsgroei in zien en sinds 2009 een stabilisatie. De totale Groningen en lichte toeristisch-recreatieve werkgelegenheid in Fryslân werkgelegenheidsdaling in en Groningen samen is sinds 2007 toegenomen met Fryslân zet zich voort. 2,1%. Ook tussen april 2010 en april 2011 was er een lichte stijging. De stijging is vooral toe te schrijven aan Groningen. Deze provincie liet sinds 2007 een werkgelegenheidsgroei zien van 5,8% en Fryslân een daling van 0,3%. Deze stijgende tendens in Groningen en dalende tendens in Fryslân was ook het afgelopen jaar zichtbaar (resp. +2,5% en -1,6%). Wanneer naar subsectoren wordt gekeken dan is in Groningen horeca verreweg de belangrijkste subsector met 55%. De werkgelegenheidsgroei tussen 2010 en 2011 is vooral een gevolg van de groei in de cultuur, recreatie en amusement (+8,1%). In Fryslân is horeca eveneens veruit de grootste subsector (42%). De algehele licht dalende tendens in R&T werkgelegenheid in Fryslân is een gevolg van de lichte daling in horeca (-2,5%), sport (-1,8%) en de categorie overig (-3,6%). Verdergaande afname van werkgelegenheid in de watersportsector in Fryslân. Aan analyse van de werkgelegenheidsontwikkeling in de watersportsector in Fryslân laat zien dat deze sinds 2007 is gedaald met 3,0%, vooral in (- 4,5%). In feite is de daling sinds 2007 zichtbaar in alle watersportgerelateerde sectoren, met uitzondering van watersportgebonden handel en diensten. Vooral de jachthavens en de bootverhuur lieten een sterke 14

17 daling zien in deze periode (resp. -13,2% en -12,4%). Het laatste jaar laat een trendbreuk zien met de jaren daarvoor. De daling bij jachthavens, jachtwerven, en vooral ook zeilscholen neemt dit jaar toe. De daling bij de bootverhuur neemt af en bij de passagiersvaart slaat de daling van na 2007 in om in een lichte stijging. De werkgelegenheidscijfers in de Toerisme Monitor 2011 zijn volgens de landelijke standaard berekend Bestedingen Voor het berekenen van de toeristische bestedingen wordt de sector gesplitst in dagrecreanten en verblijfsgasten. De bestedingen van dagrecreanten worden conform landelijke normen - in Fryslân en Groningen in 2011 gesteld op 15,07 per persoon per dag. Gerelateerd aan het aantal dagtochten betekent dit dat in 2011 in Fryslân 508 miljoen werd besteed door dagrecreanten en in Groningen 469 miljoen, samen bijna 1 miljard. Verblijfsrecreanten waren in 2011 in Fryslân verantwoordelijk voor een geschatte 470 miljoen aan bestedingen en in Groningen 127 miljoen. Tezamen dus 597 miljoen. De totale bestedingen van dag- en verblijfstoeristen samen bedragen 596 miljoen in Groningen en 978 miljoen in Fryslân. Toeristischrecreatieve bestedingen in Fryslân geschat op 978 mln., in Groningen op 596 mln. 15

18 2.2.3 Hotels, Pensions en Logies & Ontbijt Sinds 2006 is het aantal hotels (incl. pensions) in Nederland toegenomen (+15,8%) evenals het aantal bedden (+11,5%). Ook het afgelopen jaar is het aantal hotels, het aantal hotelbedden en het aantal overnachtingen in hotels toegenomen (resp. 6,3%, 0,9% en 2,6%). Het aantal overnachtingen is sinds 2006 eveneens gegroeid, zij het iets minder (+8,9%). De gemiddelde bezettingsgraad is betrekkelijk stabiel: sinds 2006 is er een geringe afname (-2,3%), maar afgelopen jaar laat een kleine toename zien (+1,6%) (bron: CBS Statline, april 2012; bezettingsgraad o.b.v. eigen bewerking). Aanhoudende groei binnen de sector Hotel & Pensions sinds Fryslân en Groningen samen volgen deze trend in gematigde vorm. Landelijk is de Logies & Ontbijt-sector de afgelopen jaren sterk gegroeid. Meer dan de helft van de ca B&B s is in de periode sinds 2005 opgericht. De economische recessie heeft de groei verder aangewakkerd. Eigenlijk is dit het resultaat van twee bewegingen op de markt: enerzijds heeft de economische situatie veel bedrijven genoopt hun deuren te sluiten, anderzijds heeft een aantal bedrijven geprofiteerd van de toenemende vraag naar goedkope accommodatie. Een gemiddelde B&B in Nederland heeft 2,4 kamers, maar de recenter opgerichte B&B s zijn gemiddeld kleiner dan de oudere. Het aantal bedden bedraagt gemiddeld 5,7. Tussen 2006 en 2008 steeg het aantal gasten met 23% en het aantal overnachtingen met 4%. Vooral de jongere B&B s zien een toename van het aantal gasten. In 2010 is de populariteit van de sector verder toegenomen: in deze periode steeg het aantal reserveringsaanvragen sneller dan het aantal adressen. In de huidige conjunctuur zijn de belangrijkste redenen voor de stijgende populariteit de luxe voor een hotelkamer van dezelfde prijs, met daarbij persoonlijke aandacht (Bron: Trendrapport Toerisme, Recreatie en Vrije tijd, , , ). In Fryslân en Groningen samen laat de hotelsector (inclusief pensions en Logies & Ontbijt) zowel in aantal bedden als in overnachtingen sinds 2007 een lichte toename zien. Alleen in 2010 was er sprake van een dip als gevolg van de economische crisis. In 2011 treedt ruimschoots een herstel op van het aantal overnachtingen. Het aantal bedden is echter nog iets meer gestegen, waardoor de bezettingsgraad licht daalt(- 0,1%). Fryslân en Groningen vertonen nagenoeg dezelfde ontwikkeling: het aantal bedden en het aantal overnachtingen is in 2011 gestegen, terwijl de bedbezetting in 2011 zeer licht is afgenomen. Dat wil zeggen dat de trends in de hotelsector in Fryslân en Groningen in gematigde vorm een afspiegeling zijn van het landelijke beeld. Misset Horeca, 13 sept De bezettingsgraden liggen echter al jaren aanzienlijk onder het landelijk gemiddelde (Bron: TM2011). 16

19 2.2.4 Kampeerterreinen In Nederland is zowel het aantal kampeerterreinen (-10,1%), het aantal bedden op kampeerterreinen (-3,0%), het aantal overnachtingen (-11,4%) als de bezettingsgraad (- 8,7%) sinds 2006 afgenomen. De afname is in 2011 bij alle vier grootheden gering geweest (resp. -1,9%, -2,0%, -2,5%, -0,5%). Het CBS maakt in zijn statistieken geen onderscheid in vaste en toeristische plaatsen (Bron: CBS Statline, april 2012; bezettingsgraad o.b.v. eigen bewerking). Kamperen neemt nationaal af. Groningen volgt deze trend, in Fryslân is in 2011 sprake van een licht herstel. De Toerdata en TM2011-cijfers laten voor Fryslân en Groningen tezamen sinds 2007 een lichte toename zien in het aantal toeristische plaatsen (en slaapplaatsen) en een geleidelijke afname in het aantal overnachtingen. Dat wordt veroorzaakt door een daling in de toeristische overnachtingen in Groningen. In Frylân is het aantal toeristische overnachtigen in 2011 heel licht gestegen. De bezettingsgraad van deze toeristische plaatsen is in 2011 verder gedaald met 0,7% naar 12,5% (Bron: Toerdata Noord en TM2011). Het aantal vaste standplaatsen is in Fryslân en Groningen licht toegenomen. De verhuur en het aantal overnachtingen op vaste plaatsen is in Fryslân in 2011 licht toegenomen. Ook in Groningen is het aantal vaste plaatsen in de verhuur en het aantal overnachtingen na een dipje in 2010 in 2011 licht toegenomen. De bezettingsgraden dalen sinds 2007 heel licht, in Groningen iets sterker dan in Fryslân (Bron: Toerdata Noord en TM2011) Huisjesterreinen Toeristische standplaatsen: capaciteit aanpassen aan een veranderende marktvraag. Bij de Nederlandse huisjesterreinen is zowel het aantal accommodaties, het aantal bedden als het aantal overnachtingen sinds 2006 gegroeid, met resp. 6,2%, 12,6% en 6,7%. Ook het afgelopen jaar laat bij het aantal huisjesterreinen, het aantal bedden en bij het aantal overnachtingen een toename zien. Omdat het aantal bedden sinds 2006 meer is gegroeid dan het aantal overnachtingen is de bezettingsgraad afgenomen: met 5,2%. Het afgelopen jaar is de afname zelfs 5,4% geweest (Bron: CBS Statline, april 2012; bezettingsgraad o.b.v. eigen bewerking). In Groningen is het aantal verhuurwoningen (incl. appartementen, verhuurwoningen en tweede woningen) in 2011 gestegen. De bezettingsgraad daalde in de periode , maar stabiliseert in 2011 op 21%. Ook het aantal bedrijven (+3) en overnachtingen is in 2011 licht toegenomen. In Fryslân is het aantal De nationale stijgende trend in overnachtingen en bezettingsgraden doet zich in Fryslân niet voor. 17

20 verhuurwoningen in 2011 toegenomen. Het aantal overnachtingen in 2 e woningen en verhuurwoningen is in 2011 licht afgenomen. De bezettingsgraad in Fryslân was sinds 2007 stabiel, maar laat in 2011 een daling zien (Bron: Toerdata Noord en TM2011) Groepsaccommodaties In Nederland is het aantal groepsaccommodaties, het aantal bedden in groepsaccommodaties en het aantal overnachtingen in deze logiesvorm sinds 2006 flink afgenomen, met respectievelijk -10,7%, - 14,0% en met -18,1%. Ook het afgelopen jaar toonde in het aantal bedrijven en het aantal bedden een lichte afname. De daling in het aantal overnachtingen was in 2011 groot: -12,9%. De bezettingsgraad van de groepsaccommodaties is sinds 2006 met 4,7% gedaald, maar vooral in 2011 was de daling sterk: -11,1% (Bron: CBS Statline, april 2012; bezettingsgraad o.b.v. eigen bewerking). Nationaal nemen de overnachtingen in groepsaccommodaties af. Fryslân en Groningen volgen. In Fryslân en Groningen samen is het aantal bedrijven en de beddencapaciteit licht toegenomen in In Groningen is sinds 2007 het aantal overnachtingen licht afgenomen. De bezettingsgraad ligt sinds 2007 rond 16-17%, maar is in 2011 gedaald naar 14,7%. In Fryslân is het aantal overnachtingen sinds 2009 licht aan het dalen. De bezettingsgraad is in die periode gedaald van 21,5% naar 19% (Bron: Toerdata Noord en TM2011). 18

21 2.2.7 Watersport De meest recente nationale (CBS-) cijfers betreffen In de Nederlandse watersport participeren ongeveer 4200 bedrijven. Daarvan zijn er 2200 die watersport als hoofdactiviteit hebben. De bruto omzet van de sector bedraagt ongeveer 2,6 miljard euro (2010). Daarvan is ongeveer 1,5 miljard export. In de watersportsector werken ongeveer personen (Bron: CBS Statline, april 2012). Watersport: de trend blijft positief. duidelijke stijging zien (Bron: CBS Statline, april 2012). De Groningse, Friese en Noordwest-Overijsselse meren waren goed voor de meeste binnenlandse bootovernachtingen (28%), gevolgd door de IJsselmeerkust met 23% van de overnachtingen. Het marktaandeel van de Gronings, Friese en Noordwest- Overijsselse meren is licht gegroeid van 27% in 2009 naar 28% in 2010 (Bron: CBS Statline, april 2012). Het aantal binnenlandse overnachtingen laat in 2010 ( ) een licht herstel zien t.o.v ( ). Over een langere periode ( ) is er sprake van een duidelijke daling van het aantal bootovernachtingen. Het aantal buitenlandse bootovernachtingen laat over diezelfde periode een Het aantal watersportbedrijven en het aantal passantenligplaatsen in Fryslân en Groningen is licht gestegen. Het aantal vaste ligplaatsen en de verhuur van vaste ligplaatsen is in Fryslân licht gestegen en in Groningen iets gedaald. Het aantal overnachtingen is in Fryslân licht gestegen, dat geld ook voor de bezettingsgraad (+0,7%). In Groningen is het aantal overnachtingen licht gedaald en is de bezettingsgraad met 1,6% teruggelopen. Het aantal passages door bruggen en sluizen is in 2011 zowel in Groningen als in Fryslân opnieuw gedaald. In Groningen is de Robbengatsluis (Lauwersoog) nog steeds het drukste passagepunt, in Fryslân zijn de sluis bij Warns en de Johan Frisosluis de drukste passagepunten Dagattracties De sterke daling in het bezoek aan attracties in Groningen en Fryslân sinds 2008, lijkt zich te stabiliseren in Het aantal bezoekers is in 2011 in Fryslân zelfs licht toegenomen ten opzichte van Dat is vooral toe te schrijven aan de noordelijke regio s in Fryslân, de zuidelijke regio s laten een daling zien. In Groningen is er sprake van een licht neergaande lijn sinds Oost-Groningen lijkt zich enigszins te herstellen van de neergaande lijn. De respons van de attractieparken is met deze nieuwe digitale meting lager dan in voorgaande jaren, daarom zijn de totaalcijfers per regio soms aanzienlijk lager en moeten de cijfers met enige voorzichtigheid geinterpreteerd worden. 19

22 2.3 Het weer in 2011 Het weer in 2011 gedroeg zich verre van normaal. Grofweg beleefden we de zomer in het voorjaar, de herfst in de zomer en de lente in de herfst (bron: weeronline). In maart, april, mei en november was het droog. De zomermaanden juni, juli en augustus waren de natste sinds het begin van de metingen in Met name de zomervakantieperiode was in doorsnee koud en nat. De maand juli kende niet één zomerse dag (25 graden of hoger). In augustus was het wel iets beter, maar was er ook regelmatig sprake van extreem weer en zwaar onweer. Het was overigens geen koud jaar. De gemiddelde jaartermperatuur bedroeg 10.9 graden Celsius, normaal is dat 10,1 graden Celdius. Ook het aantal zonuren was met 1840 uren boven gemiddeld (normaal is 1640 uren). Die zonuren werden echter relatief meer verkregen in het voorjaar en het najaar. 20

23 Het ligt voor de hand een relatie te veronderstellen tussen de zeer natte zomer en de resultaten van het toeristische bedrijfsleven. De zomermaanden juli en augustus van 2011 waren uitermate slecht voor met name de kampeersector in Groningen en de kampeersector en watersport in Fryslân. Het is niet gewaagd om te stellen dat de regenachtige zomer van invloed is geweest op de economie van de twee noordelijke provincies in bredere zin. 21

24 3 Overnachtingen in Fryslân en Groningen 3.1 Inleiding In dit hoofdstuk zijn de overnachtingscijfers van de verschillende logiesverstrekkende ondernemingen samengevoegd. Het geeft een totaalbeeld van het aantal overnachtingen per jaar, uitgesplitst naar provincie. 3.1 Overnachtingen per provincie Tabel 3 Totale aantal overnachtingen (x 1000) per provincie naar verblijfscategorie ( ) Groningen Hotel/Pension (incl. logies & ontbijt) Kampeerterreinen (toeristisch) Kampeerterreinen (vast) Groepsaccommodaties Recreatiewoningen (verhuur) Tweede woningen Watersport Totaal Fryslân Hotel/Pension (incl. logies & ontbijt) Kampeerterreinen (toeristisch) Kampeerterreinen (vast) Groepsaccommodaties Recreatiewoningen (verhuur) Tweede woningen Watersport Totaal Totaal Groningen + Fryslân Bron: Toerisme Monitor Fryslân en Groningen 22

25 De overnachtingscijfers geven voor alle accommodatievormen een redelijk consistent beeld over de laatste drie jaren (tabel 3). In totaal is er sprake van een minimale toename van het aantal overnachtingen voor beide provincies tezamen(<1%). De minimale toename van het aantal overnachtingen komt op het conto van de provincie Fryslân (+1%), in Groningen is nagenoeg sprake van stabilisatie van het aantal overnachtingen. De overnachtingen in de categorie hotel/pension zijn in beide provincies licht toegenomen. Verder is er in Fryslân een lichte groei van overnachtingen op kampeerbedrijven, (toeristisch en vast) en de watersport. In Fryslân is er sprake van een lichte daling van de overnachtingen bij groepsaccommodaties en recreatiewoningen ( zowel verhuurwoningen als tweede woningen). In Groningen daalt het aantal toeristische overnachtingen bij kampeerbedrijven licht en groeit het aantal vaste standplaats overnachtingen. Verder groeien de overnachtingen in recreatiewoningen (zowel verhuur als 2e woningen) minimaal. In de watersport neemt het aantal overnachtingen licht af. 23

26 4 Werkgelegenheid 4.1 Landelijke standaard Zoals in de rapportage van de afgelopen 2 jaar ook is omschreven wordt voor de berekening van de werkgelegenheid in de sector recreatie en toerisme aangesloten bij een nieuwe methodiek die landelijk is ontwikkeld 1. Deze methodiek, kortweg de landelijke standaard genoemd, wijkt op twee punten af van de oude methodiek die tot 2010 door Toerdata Noord werd toegepast. In de eerste plaats wijkt de selectie van SBI-codes iets af van die van Toerdata Noord. Dit verschil is echter zeer beperkt. Een tweede, veel belangrijker verschil is dat niet alle SBI-codes volledig worden meegeteld, maar dat er wordt gewerkt met wegingsfactoren die aangeven voor hoeveel procent iedere SBI-code meetelt. Een aantal SBI-codes heeft namelijk wel een zijdelingse relatie met de sector Recreatie en Toerisme (R&T), maar niet volledig. In de oude methodiek werden de banen van deze SBI-codes volledig toegerekend aan de sector R&T, wat eigenlijk onjuist was. In de nieuwe methode van de landelijke standaard wordt dit ondervangen door deze SBIcodes slechts voor een deel (10%, 30%, 50%) mee te tellen. Het gevolg is dat de uitkomsten gemiddeld ongeveer 15% lager zijn in vergelijking met de cijfers volgens de oude methode. Voor de ontwikkeling van het aantal banen in de sector R&T heeft deze methodiek weinig gevolgen. De procentuele banengroei over een wat langere periode is volgens beide methoden vrijwel gelijk. De werkgelegenheidscijfers van de voorliggende jaren zijn alle herzien volgens de nieuwe methodiek. Dat betekent dus dat alle in dit hoofdstuk gepresenteerde cijfers volgens de landelijke standaard zijn berekend. 1 Kennis As: De Landelijke R&T Standaard. Notitie over bepalen bestedingen en werkgelegenheid in de vrijetijdssector op provinciaal niveau. Oktober

27 4.2 Totale toeristisch recreatieve werkgelegenheid In Groningen en Fryslân samen is de werkgelegenheid in de sector recreatie en toerisme in de periode van april 2010 tot april 2011 licht gestegen met 0,3%. De totale werkgelegenheid in de provincies samen is heel licht toegenomen. In Groningen was er een kleine groei van 1,1% terwijl de totale werkgelegenheid in Fryslân is gedaald met 0,5%. Wat betreft de werkgelegenheid in de sector R&T was er een stijging (2,5%) in Groningen, in Fryslân liep deze daarentegen licht terug (-1,6%). Gerekend over de laatste 5 jaar is de werkgelegenheid in de sector R&T in de provincies Groningen en Fryslân samen, toegenomen met 2,1%. In Groningen is aantal banen sinds 2007 toegenomen met 5,8%. In Fryslân was er een lichte daling in deze periode van 0,3%. Tabel Werkgelegenheid (fulltime + parttime) in de sector R&T naar deelsector, Fryslân Groningen Totaal Nederland (x1000) Detailhandel/groothandel Logiesverstrekking Horeca Vervoer Cultuur, recreatie en amusement Sport Overig Totaal R&T Totaal werkgelegenheid Aandeel R&T in totale werkgelegenheid 6.6% 5.4% 6.0% 6.1% Bron: Provinciale Werkgelegenheidsregisters, LISA 25

28 Grafiek 1 Werkgelegenheidsontwikkeling R&T, geïndexeerd (2007 = 100) Groningen Fryslan Nederland Groningen In Groningen laat de sector R & T een kleine stijging zien van 2,5% ten opzichte van het jaar ervoor. Ook de totale werkgelegenheid in Groningen laat een (lichte) stijging zien (+1,1%). In grafiek 2 op de volgende bladzijde is de jaarlijkse ontwikkeling weergegeven van de toeristische werkgelegenheid in vergelijking met de totale werkgelegenheid. 26

29 Grafiek 2 Jaarlijkse werkgelegenheidsgroei Groningen, ,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% -1,0% -2,0% R&T Totaal Om het belang van de sector R&T wat betreft werkgelegenheid weer te geven is in grafiek 3 de omvang van deze sector weergegeven in vergelijking met de andere sectoren. Uit deze grafiek blijkt dat de sector R&T met een aandeel van 5,5% groter is dan bijvoorbeeld de landbouw (3,5%) en iets kleiner dan bijvoorbeeld de overheid (6,3%). Grafiek 3 Werkgelegenheid sector R&T, afgezet tegen andere sectoren in Groningen, % 20% 15% 10% 5% 0% 27

30 De sector R&T is opgedeeld in een zevental deelsectoren. In onderstaande grafiek is weergegeven hoe de sector in Groningen is samengesteld. Grafiek 4 Samenstelling sector R&T Groningen, 2011 Vervoer 6% Cultuur, recreatie en amusement 12% Sport 5% Overig 9% Detailhandel/ groothandel 3% Logiesverstrek king 10% Horeca 55% In 2011 is er in de totale sector R & T een lichte toename waargenomen (+ 2,5%) van het aantal werkzame personen. Deze toename is voornamelijk van toepassing op de deelsector cultuur, recreatie en amusement. Hier was de stijging in ,1% ten opzichte van het voorafgaande jaar. In de deelsectoren detailhandel en overig daalde het aantal werkzame personen met respectievelijk 4,9% en 7,5%. In de overige deelsectoren was een lichte stijging te zien. 28

31 4.2.2 Fryslân De daling van het aantal personen dat werkzaam is in de sector R&T heeft zich in 2011 doorgezet (- 1,6%). De totale werkgelegenheid in Fryslân is in 2011 ook licht gedaald met 0,5%. Grafiek 5 Jaarlijkse werkgelegenheidsgroei Fryslân, % 5% 4% 3% 2% 1% 0% -1% -2% R&T Totaal Om het belang van de sector R&T weer te geven is in grafiek 6 de omvang van deze sector weergegeven in vergelijking met de andere sectoren. Uit deze grafiek blijkt dat de sector R&T met een aandeel van 6,6% groter is dan bijvoorbeeld de landbouw en visserij (4,7%) en de overheid (4,7%). De sector is iets kleiner dan de bouwnijverheid (7,0%) en het onderwijs (7,4%). 29

32 Grafiek 6 Werkgelegenheid sector R&T, afgezet tegen andere sectoren in Fryslân, % 15% 10% 5% 0% De sector R&T is opgedeeld in een zevental deelsectoren. In grafiek 7 is weergegeven hoe de sector in Fryslân is samengesteld. 30

33 Grafiek 7 Samenstelling sector R&T Fryslân, 2011 Cultuur, recreatie en amusement 7% Sport 7% Overig 15% Detailhandel/ groothandel 4% Logiesverstrekking 19% Vervoer 6% Horeca 42% In totaal zijn er vergeleken met het voorgaande jaar in personen minder werkzaam in de totale R & T sector (-1,6%). Net als in Groningen is in Fryslân de horeca (veruit) de grootste deelsector. In het jaar 2011 is het aantal werkzame personen hier met 2,5% licht gedaald tot personen. De vervoersector is licht gestegen met 1,2%. 31

34 4.3 Werkgelegenheid in de watersport in Fryslân Ook voor de berekening van de werkgelegenheid in de watersport is de methode aangepast aan de landelijke standaard. Net als bij de werkgelegenheid in de totale sector R&T worden hier nu ook wegingsfactoren toegepast. Het blijkt echter dat de selectie van SBI-codes van de landelijke standaard op het gebied van de watersport niet toereikend is om het belang van de watersport in Fryslân goed weer te geven. De Friese situatie wijkt op dit punt nogal af van de landelijke situatie. Fryslân heeft veel bedrijven in de watersportgebonden industrie en dienstverlening die niet in de definitie van de landelijke standaard worden teruggevonden, bijvoorbeeld de jachtbetimmering, zeilmakerijen en jachtmakelaars. Probleem is echter dat deze bedrijven verstopt zitten in SBI-codes die niet specifiek met watersport hebben te maken. Zo valt de jachtbetimmering onder de SBI-code van de Interieurbouw. Gerekend over heel Nederland is de jachtbetimmering maar een klein onderdeel van de interieurbouw, maar in Fryslân is dit 50%. De selectie van SBI-codes is daarom aangepast aan de Friese situatie. Er zijn een aantal SBI-codes toegevoegd en de wegingsfactoren zijn bepaald door per sbi-code te bekijken hoe groot het aandeel werkzame personen is van de watersport-gelieerde bedrijven (de bedrijfsnaam geeft vaak een goede indicatie of het bedrijf gericht is op de watersport). Net als bij de totale sector R&T zijn de uitkomsten volgens deze nieuwe methode (volgens de landelijke standaard) iets lager dan bij de oude methode. In tabel 5 is de ontwikkeling van de watersport weergegeven over de periode De watersport heeft het afgelopen jaar moeten inleveren. In 2011 bedroeg de afname 4,5%. Over de wat langere periode van komt de watersport uit op een iets kleinere daling van 3%. Afgelopen jaar hebben vooral de jachthavens en de zeilscholen in moeten leveren met respectievelijk een daling van 16,8% en 15,9%. Tabel 5 Werkgelegenheidsontwikkeling (fulltime + parttime) watersport, Jachthavens % -13.2% Bootverhuur % -12.4% Zeilscholen % -2.2% Passagiersvaart % -2.2% Jachtwerven % -0.9% Overige watersportgebonden industrie Watersportgebonden handel en diensten % -2.1% % 7.4% Totaal % -3.0% Bron: Werkgelegenheidsregister Fryslân 32

35 4.4 Economische betekenis recreatie en toerisme De cijfers in de vorige paragrafen hebben betrekking op de directe werkgelegenheid binnen de sector recreatie en toerisme. De invloed van de sector reikt echter verder. Buiten de sector is werkgelegenheid aan te treffen die nauw verwant is aan toeristische bestedingen. Het gaat dan om afgeleide en indirecte effecten. De afgeleide effecten vloeien voort uit bestedingen van toeristen die weliswaar geen directe relatie hebben met de toeristische bestemming, maar toch gedaan worden. Denk bijvoorbeeld aan aankopen in een supermarkt, of tanken bij benzinestations. Voornamelijk op de eilanden en in toeristische landelijke gebieden is het voortbestaan van deze activiteiten soms sterk afhankelijk van de komst van toeristen. Daarnaast zijn er de indirecte effecten van het toerisme. Het gaat hier om toelevering en uitbestedingsrelaties van bedrijven met toeristische bedrijven. Denk hierbij bijvoorbeeld aan aannemers die werkzaamheden in verblijfsaccommodaties verrichten, de wasserij die de lakens van een hotel reinigt, etc. De totale economische impact van toerisme (in termen van werkgelegenheid) is daarmee groter dan wat in de vorige paragrafen is beschreven. Uit o.a. onderzoek in de provincie Drenthe is gebleken dat de totale economische betekenis van de sector recreatie en toerisme bij fulltime banen circa 50% hoger is als bovenstaande indirecte en afgeleide effecten ook worden meegerekend. Op basis hiervan kan de volgende inschatting worden gemaakt van de totale economische betekenis van de sector recreatie en toerisme. Tabel 6 Schatting van het totale economische belang van R&T (fulltime + parttime banen) in 2011 Totaal aantal banen R&T volgens Toerisme Monitor Fryslân & Groningen (full time plus part time en full time plus 50%) Totale werkgelegenheid Aandeel R&T in totale werkgelegenheid Groningen ,0% Fryslân ,7% Bron: Provinciale Werkgelegenheidsregisters bewerkt door Toerisme Monitor Fryslân en Groningen 2011 Ecorys Nederland BVI: Toerisme in Drenthe: de groene motor. De economische betekenis van toerisme en recreatie in Drenthe. Rotterdam, november

36 5 Bestedingen 5.1 Inleiding Bij het bepalen van de uitgaven van de verblijfstoeristen in de Groningen en Fryslân is gebruik gemaakt van cijfermateriaal afkomstig uit de Toerdata Noord rapportage Consumentenonderzoek Toerisme Cijfermateriaal met betrekking tot dagrecreatie is gebaseerd op de CBS publicatie Toerisme en recreatie in cijfers De gegevens in deze CBS publicatie zijn echter weer gebaseerd op het rapport Dagrecreatie in Nederland 2006 / 2007 van het NRIT 2. Recentere cijfers over bestedingen van verblijfstoeristen en dagrecreanten zijn niet voorhanden. 5.2 Bestedingen dagrecreanten in Groningen en Fryslân Tabel 7 Totale uitgaven dagrecreanten in Groningen en Fryslân 3 in 2011 Aantal dagtochten (x 1 mln.) Uitgaven per persoon per dag Uitgaven op jaarbasis (x 1 mln.) Groningen 31,1 15, Fryslân 33,7 15, Totaal Groningen en Fryslân 64,8 15, Bron: CBS, Toerisme en recreatie in cijfers 2011 Bovenstaande uitgaven per persoon per dag zijn gebaseerd op het onderzoek van het NRIT uit Er is jaarlijks een inflatiecorrectie toegepast op de gegevens van De uitgaven per persoon per dag (inclusief inflatiecorrectie) zijn in ,07. De totale uitgaven in Groningen en Fryslân door dagrecreanten bedragen bijna 1,0 miljard en is bijna evenredig over de beide provinciën verdeeld. 5.3 Bestedingen verblijfstoeristen in Fryslân en Groningen Voor de berekening van de bestedingen van verblijfstoeristen in Groningen en Fryslân worden de bestedingen per persoon per dag gebruikt zoals deze zijn berekend in het Consumentenonderzoek Toerisme 2009 van Toerdata Noord en gecorrigeerd voor inflatie. Uit tabel 8 blijkt dat verblijfstoeristen 597 miljoen besteed hebben in het jaar Dit rapport wordt eens in de vijf jaar gepubliceerd. 3 Toerdata Noord past een inflatiecorrectie toe op de uitgaven van dagtoeristen. 34

37 Tabel 8 Totale uitgaven verblijfstoeristen in Groningen en Fryslân naar accommodatievorm, (x 1 mln.) 4 Groningen Fryslân Totaal 2009 % % % Hotel/Pension incl. LO 45 40% % % Kampeerterreinen (toeristisch) 15 13% 49 11% 64 11% Kampeerterreinen (vast) 16 14% 80 18% 97 17% Groepsaccommodaties 3 2% 48 11% 51 9% Recreatiewoningen (verhuur) 19 17% 84 19% % Tweede woningen 8 7% 21 5% 29 5% Watersport 7 6% 67 15% 73 13% Totaal % % % 2010 % % % Hotel/Pension incl. LO 46 40% 97 22% % Kampeerterreinen (toeristisch) 16 14% 49 11% 64 11% Kampeerterreinen (vast) 16 14% 82 18% 99 17% Groepsaccommodaties 3 2% 47 11% 50 9% Recreatiewoningen (verhuur) 19 17% 85 19% % Tweede woningen 8 7% 22 5% 30 5% Watersport 7 6% 67 15% 74 13% Totaal % % % 2011 % % % Hotel/Pension incl. LO 49 38% % % Kampeerterreinen (toeristisch) 15 12% 54 11% 69 12% Kampeerterreinen (vast) 19 15% 77 16% 97 16% Groepsaccommodaties 4 3% 46 10% 49 8% Recreatiewoningen (verhuur) 24 19% 84 18% % Tweede woningen 10 8% 40 9% 49 8% Watersport 7 5% 53 11% 60 10% Totaal % % % Bron: Toerdata Noord 4 Deze bestedingen zijn gebaseerd op de gegevens van het Consumentenonderzoek Toerisme 2009 en gecorrigeerd voor inflatie. Dit heeft geresulteerd in de volgende bedragen voor bestedingen per persoon: Hotel: 83, campinggasten 36, groepsaccommodaties 52, recreatiewoningen verhuur 46, tweede woningen 70 en watersport

38 Over de afgelopen jaren 2009, 2010 en 2011 zijn de bestedingen in Fryslân (variёrend van miljoen) en Groningen (variёrend van miljoen) redelijk stabiel. In Groningen valt het grote aandeel van de hotelsector in de bestedingen op. In Fryslân is er meer sprake van een gelijkmatige verdeling van de bestedingen over meerdere accommodatievormen. Tabel 9 Totale uitgaven dag en verblijfstoeristen in Noord Nederland in 2011 Uitgaven dagtoerisme Uitgaven verblijfstoerisme Totale uitgaven toerisme (x 1 mln.) (x 1 mln.) (x 1 mln.) Groningen Fryslân Totaal Groningen en Fryslân Bron: Toerdata Noord, NRIT, uitgaven verblijfstoerisme zijn voorlopige indicaties die gedeeltelijk op extrapolaties zijn gebaseerd. Uit bovenstaande tabel blijkt dat dagrecreanten en verblijfstoeristen in Groningen en Fryslân ruim 1,5 miljard hebben uitgegeven. Dagrecreatie neemt met 62% het grootste deel voor haar rekening. Bij dagrecreatie zien we ook een vrij gelijke verdeling tussen de beide provincies, maar bij verblijfstoerisme verschuift het zwaartepunt sterk naar Fryslân. Tabel 10 Methode en bronnen Aantal dagtochten Dagtoerisme Verblijfstoerisme Gemiddelde uitgaven per dagtoerist per dag Aantal overnachtingen (exclusief watersport) Gemiddelde uitgaven per verblijfstoerist per dag NRIT: Dagrecreatie in Nederland 2006/2007 NRIT: Dagrecreatie in Nederland 2006/2007 Toerdata Noord: Toerisme in Cijfers 2011 Toerdata Noord: Consumentenonderzoek 2009 Bron: Toerdata Noord, NRIT 36