Opdrhten Voortplntingsorgnen vn loemen Doel N deze opdrht kun je de mnnelijke en vrouwelijke voortplntingsorgnen vn loemen noemen en de funtie ervn ngeven. Benodigheden Bij deze opdrht he je nodig: twee loemen vn de nris; een potlood; een slpel; een inoulir; een kleine shr; kopieertpe. Oriënttie De ouw vn een loem Bij een loem liggen de mnnelijke en vrouwelijke voortplntingsorgnen heel diht ij elkr. De stmper is het vrouwelijke voortplntingsorgn. De meeldrden zijn het mnnelijke voortplntingsorgn vn een loem. Bij de geslhtelijke voortplnting he je eide nodig. Hoe komen er nieuwe loemen? Worden die net ls de kindertjes met de ooievr gerht? Nee dus. Leg uit hoe er dn wel nieuwe loemen komen. Wr zitten de nieuwe zden vn de ppel? Figuur 4-1: Een ppel mkt ook zden. Lees de opdrht door. Bij welke punten moet je letten op veiligheid? Uitvoering Om geslhtelijke vermeerdering eter te egrijpen, g je in deze opdrht de loem vn een nris ekijken.
Figuur 4-2: De meeldrden vn een nris zijn duidelijk te zien. 1 Neem twee loemen vn de nris. 2 Knip voorzihtig de kroonlderen vn de nris f. 3 Knip een meeldrd zo lg mogelijk f en plk deze met een stukje tpe in het kder. Shrijf er ook een ondershrift ij. 4 Zet pijlen ij de vershillende onderdelen vn de meeldrd en enoem de onderdelen. Stuifmeel en vruhteginsel Meeldrden vormen het stuifmeel met drin de zdellen. De stmper estt uit een stempel, de stijl en het vruhteginsel. In het vruhteginsel liggen de eiellen. 5 Neem nu een ndere meeldrd en leg deze onder de inoulir. 6 Teken de meeldrd n. Geef drij ook een ondershrift. 7 Zet nogmls pijlen ij de vershillende onderdelen vn de meeldrd en enoem de onderdelen. 8 Teken de stmper zo goed mogelijk n. Shrijf er een ondershrift ij. 9 Benoem de onderdelen vn de stmper. Geef ze met pijlen n. 10
Mk een lengtedoorsnede vn het vruhteginsel. Geruik drvoor een slpel. Let op: een slpel is vlijmsherp! 11 Leg het vruhteginsel onder de inoulir. 12 Teken het vruhteginsel n. Shrijf er een ondershrift ij. 13 Pk nu de ndere loem. Mk vn het vruhteginsel vn deze loem een dwrsdoorsnede. 14 Leg deze onder de inoulir. 15 Teken de dwrsdoorsnede n. Shrijf er een ondershrift ij. 16 Ruim de mterilen en de restnten vn de nris op. Afsluiting Je het de voortplntingsorgnen vn een nris ekeken. Wt vond je mkkelijk n deze opdrht? Noem minstens één ding. Wt vond je moeilijk n deze opdrht? Noem minstens één ding. He je veilig gewerkt? Leg je ntwoord uit. Bestuiving Doel N deze opdrht kun je vertellen wt estuiving is. Drnst kun je het vershil uitleggen tussen insetenloeiers en windloeiers. Benodigheden Bij deze opdrht he je nodig: kleurpotloden. Oriënttie Bestuiving Bestuiven is het overrengen vn het stuifmeel vn de meeldrd nr de stmper. Het estuiven kn op twee mnieren geeuren: door inseten; door de wind.
Figuur 4-3: Bekijk het stripverhl. Leg voor ieder pltje in twee regels uit wt er geeurt. Bekijk figuur. Vul drn de ontrekende woorden in de tekst in. De ontrekende woorden zijn: mnnelijke; stuifmeel; estuiving; vrouwelijke; stmper; meeldrden. Figuur 4-4: Een ij rengt het vn de ene loem nr de ndere loem. Als het stuifmeel op een ndere loem terehtkomt, is er sprke vn Het stuifmeel wordt gemkt in de Dit zijn de voortplntingsorgnen vn een plnt. De stmper is het voortplntingsorgn vn een plnt. Kleur in figuur de mnnelijke voortplntingsdelen luw. Kleur de vrouwelijke voortplntingsorgnen rood.
Uitvoering Insetenloeiers Als de estuiving pltsvindt door inseten, dn zijn die plnten insetenloeiers. De loemen vn insetenloeiers zijn vk fel vn kleur en heen een zoete geur. De kleur en de geur spelen een elngrijke rol ij het lokken vn inseten. Figuur 4-5: Een oeket loemen estt voor het grootste deel uit insetenloeiers. Windloeiers Als de wind het stuifmeel vervoert, dn zijn die plnten windloeiers. Bloemen vn windloeiers heen geen opvllende kleuren en geen zoete geur. Hun meeldrden steken oven de loem uit. Zo kn de wind zoveel mogelijk stuifmeel meenemen. 1 Geef vn de volgende plnten n of ze windloeiers of insetenloeiers zijn. Plnt Windloeier Insetenloeier Tulp Brndnetel Klproos Kweekgrs 2 Bedenk ook zelf een vooreeld vn een windloeier en vn een insetenloeier. Zet deze in de tel. Afsluiting Wt weet je over de voortplnting door estuiving? Bekijk de strip in figuur nog eens. Is de plnt een insetenloeier of een windloeier? De kroonlderen vn een insetenloeier zijn fel gekleurd en ruiken zoetig. Wrom is dt?
Wrom steken de meeldrden ij een windloeier oven de loem uit? Kleintjes worden groot Doel N deze opdrht kun je vertellen hoe een zdje door ontkieming, groei en ontwikkeling uitgroeit tot een volwssen plnt en opnieuw zden kn leveren. Benodigheden Bij deze opdrht he je nodig: een omputer met Word; twee zonneloempitten; een stuk tuin; een duimstok. Oriënttie Bloemen ontstn onder meer uit zdjes. Mr wt moet je lleml doen om ervoor te zorgen dt het een volwssen en gezonde plnt wordt? Nog even en jij ent volgens de wet volwssen. Op welke leeftijd en je volgens de wet volwssen? Wt denk je: doet de zonneloem er ook zo lng over om volwssen te worden? Hoe lng duurt het voordt een zonneloempit uitgegroeid is tot een volwssen plnt? Figuur 4-6: Zonneloempitten d Lees de opdrht door. Mk met de hele kls een shem wrin je de onderzoeksgegevens kunt noteren. Mk het shem op de omputer in Word.
Figuur 4-7: Een klein zdje kn uitgroeien tot een enorme loem. Uitvoering In deze opdrht plnt je twee zonneloempitten. Je gt ze vervolgens helpen volwssen te worden. 1 Je krijgt vn de doent twee zonneloempitten. Plnt deze op de plts die de doent wijst. 2 Noteer in het shem de dtum wrop je ze geplnt het. 3 Kijk dgelijks nr de zonneloempitten die je geplnt het. Verzorg de pitjes (en strks de plntjes) goed. 4 Noteer de dtum wrop ze voor het eerst oven de grond komen. 5 Noteer de dtum wrop je voor het eerst de loemknoppen kunt zien. 6 Noteer de dtum wrop de loemen eginnen te loeien. 7 Noteer de dtum wrop de zonneloemen eginnen met fsterven. 8 Noteer de dtum wrop de zonneloemen fgestorven zijn. Figuur 4-8: De groeiylus is voltooid. Afsluiting Bekijk je shem nog eens goed. Komt de levensduur vn de geplnte zonneloemen overeen met de tijd die jij gesht het? Leg je ntwoord uit.
Zijn eide geplnte zonneloempitten uiteindelijk heleml uitgegroeid tot een volwssen plnt? Bekijk een volledig uitgegroeide zonneloem. Hoeveel nieuwe zden kunnen er volgens jou gevormd worden? Geen, weinig of veel? d Is er een zonneloempit (of misshien wel eide) niet ontkiemd of tussentijds doodgegn? Zo j, hoe komt dt, denk je? e Wrom moest je in deze opdrht twee zonneloempitten plnten, denk je? f g Shrijf op hoe de ontwikkeling vn een zonneloem verloopt. Geruik drij de volgende woorden: zd, grond, groeiftoren, ontkieming, vegettieve groei, genertieve ontwikkeling, loei, zdvorming, fsterven. Mk dit verslg op de omputer in Word. Zoek ij je verslg ook feeldingen die erij pssen. Lever het verslg in ij je doent. Figuur 4-9: Het ltste sttion Hoe ontstt een vruht? Doel N deze opdrht kun je uitleggen hoe een vruht ontstt. Benodigheden Bij deze opdrht he je nodig: een ppel; een mesje; een potlood. Oriënttie Bevruhting N de estuiving groeit de stuifmeelkorrel de stmper in. Hij groeit nr het vruhteginsel toe. In het vruhteginsel versmelt de zdel uit de stuifmeelkorrel met de eiel in het vruhteginsel. Dit heet evruhting.
Wt is de juiste volgorde? In figuur zie je de ontwikkeling vn een ppel. De volgorde wrin de pltjes stn, is niet juist. Shrijf de juiste volgorde op. Geslhtelijke vermeerdering Het zd ontstt n de evruhting in het vruhteginsel. Het vruhteginsel groeit dn uit tot de vruht wrin de zden zitten. Een vooreeld drvn is de ppel. In het klokhuis vn de ppel zitten de nieuwe zden. Uit het zd kn lter een plntje (ppeloom) groeien. Dit type vermeerdering heet geslhtelijke of genertieve vermeerdering. Hoe noem je geslhtelijke voortplnting ij plnten ook wel? Uitvoering Je gt een vruht onderzoeken. 1 Hl ij je doent een ppel. 2 Snij deze voorzihtig in de lengte doormidden. 3 Teken de hlve ppel zo goed mogelijk n. 4 Zet de volgende nmen op de juiste plts in de tekening: shil; vruhtvlees; klokhuis; zden; kroontje; steeltje (indien nwezig). Afsluiting Wt he je geleerd vn je onderzoek? Wrom moest je ij het doorsnijden vn de ppel voorzihtig zijn? Wt is er met de stmper vn de ppelloesem geeurd? Tel het ntl zden dt in het klokhuis zitten. Hoeveel zijn dit er?
d Hoeveel nieuwe ppelomen kun je hiermee krijgen? Een zdenkrt mken Doel N deze opdrht kun je vershillende zden herkennen en deze indelen nr grootte, vorm en kleur. Benodigheden Bij deze opdrht he je nodig: hrdord of spnplt vn ongeveer 25 25 m; kleurloze lijm; vershillende soorten zd; een linil; een stift (zwrt). Oriënttie Je weet vst wel hoe groot een kstnje is. Ook weet je wrshijnlijk wel hoe klein een grszdje is. Dt is een heel vershil in grootte. Toh zijn het lleei zden. Figuur 4-11: Vershillende soorten zden Je krijgt vn je doent een kje met vershillende soorten zden. Noem drie eigenshppen wrop je deze zden zou kunnen sorteren. Sorteer de zden uit het kje en leg ze soort ij soort. Hoeveel vershillende soorten zd he je? Zitten er ook zden tussen die jij kent? Zo j, noem ze. d e Lees de opdrht door. Bekijk figuur goed. An welke eisen moet de zdenkrt voldoen? Noem minstens drie eisen.
Uitvoering In deze opdrht g je een zdenkrt mken. 1 Hl ij je doent een houten pltje op. 2 Volg de instrutie op die in figuur stt. Geruik de zden die je in de oriënttie het gesorteerd. 3 Lt de lijm goed drogen! Figuur 4-13: De zden liggen soort ij soort. Afsluiting Je het nu een eigen zdenkrt. In de oriënttie he je eisen opgeshreven voor de zdenkrt. Voldoet de krt n die eisen? Shrijf op n welke eisen jouw zdenkrt wel en n welke eisen hij niet voldoet. Lt je zdenkrt ter oordeling n de doent zien. Noteer de opmerkingen. Wt vond je leuk n deze opdrht?
d Wt vond je minder leuk n deze opdrht? Zien in een kistje Doel N deze opdrht kun je zien in een kistje. Benodigheden Bij deze opdrht he je nodig: mteril om een zik te mken; zd; een plntenspuit; fdekfolie; een steeketiket; kleurpotloden. Oriënttie Plugin-try of zikist? Het zien vn grote prtijen eenjrigen geeurt tegenwoordig meestl in zogenmde plugin-trys. Dit zijn plsti plten met drin heel kleine potjes. In ieder potje komt één zdje. Bij het verspenen levert dit veel voordeel op. Je kunt het jonge plntje met kluitje en l overzetten in een grotere potje. Als je zelf thuis eenjrigen zit, doe je dt in een zikist. Een zikist mk je zelf. Figuur 4-14: Grote prtijen plntjes worden meestl in multiplten opgekweekt. Je het l eerder een zik (zikist) gemkt. Shrijf in korte, duidelijke stppen op hoe je dt doet.
Figuur 4-15: Zo krijgt elk zdje de kns om te ontkiemen. Uitvoering Je gt zd zien in een zik. 1 Mk op de juiste mnier een zik. 2 Neem het zd en verdeel dit in vier porties. 3 Zi portie 1 in de rihting vn de pijl zols in figuur stt. Pk het zd tussen duim en wijsvinger en wrijf die over elkr. Figuur 4-16: Zo zi je de vier porties. 4 Herhl dit met de volgende porties in de ndere rihtingen. 5 Sproei n het zien het kistje nt met de plntenspuit. 6 Shrijf de nm vn het zd op het etiket en steek het etiket lngs de rnd in de zik. 7 Dek de zik f met fdekfolie. 8 Vrg n je doent wr je de zik moet neerzetten. 9 Ruim lle spullen op. Afsluiting Je gt ontroleren of je goed het gezid. Teken hoe de ovenknt vn je zik eruit ziet vlk n het zien. N twee à drie weken ontkiemen de zdjes en zie je jonge plntjes. Dn kun je goed zien of je het zd goed verdeeld het. Teken hoe de zdjes zijn opgekomen. Hoe he je het zd verdeeld: goed, redelijk of sleht?
Grond ziklr mken Doel N deze opdrht kun je grond ziklr mken. Benodigheden Bij deze opdrht he je nodig: een stukje grond; een shop; een hrk met rehte tnden. Oriënttie Egliseren Bij het zien in een kistje he je geleerd dt het elngrijk is om de grond heel fijn te mken. Als je in de tuin gt zien, moet dt ook. Je moet de grond dus eerst ewerken. Je gt eerst spitten en vervolgens hrken. Tijdens het hrken mk je de grond vlk. Dit heet egliseren. Bekijk figuur goed. Kies vervolgens het juiste ntwoord ij de eweringen. Figuur 4-17: Let goed op hoe je stt en hoe je de shop vsthoudt. Bewering Tijdens het spitten houd je je knieën liht geogen. Tijden het spitten houd je je rug zo krom mogelijk. Goed / Fout Gelden die eweringen ook voor het hrken? Leg je ntwoord uit. Uitvoering Je gt een stuk grond ziklr mken. 1 Vrg n je doent welke stukje grond jij ziklr moet mken. 2 Verzmel het gereedshp dt je drvoor nodig het. 3 Spit de grond om. Let drij op je lihmshouding! 4 Mk n het spitten de kluiten klein. Dt doe je door met de rug vn de hrk op de kluiten te sln.
Figuur 4-18: Sl met de hrk de kluiten kpot. 5 Egliseer het stuk grond door de ergjes grond nr de kuiltjes te hrken. 6 Mk n floop het gereedshp shoon en ruim het op. Figuur 4-19: Een oer geruikt een trtor ij de ewerking vn de grond. Afsluiting Je gt je werk eoordelen. In de tel stn eoordelingspunten. Vul de tel in. Beoordelingspunten De grond is diep genoeg gespit De grond is fijngemkt De grond ligt vlk Ik he in de goede werkhouding gewerkt Ik he de goede gereedshppen geruikt Eigen Beoordeling Beoordeling doent Lt ook de doent je werk eoordelen. Zet de opmerkingen in de tel.
Zien op rijen Doel N deze opdrht kun je op rijen zien. Benodigheden Bij deze opdrht he je nodig: een stuk tuin (ziklr); een shoffel, hk of vorentrekker; een pootlijn; een hrk met rehte tnden; een meetlint; een zkje zonneloemzden. Oriënttie Vershillende zimethoden Zien geeurt op drie mnieren: reedwerpig; zien op rij; preisiezi. Zien op rij Bijn lle gewssen in de lnd- en tuinouw worden op rij gezid. Denk mr n wortels, mïs en grnen. Eerst trek je in de grond kleine geultjes. De diepte vn de geultjes is fhnkelijk vn de grootte vn de zden: hoe groter de zden, hoe dieper de geultjes. Het zien doe je met een zimhine. N het zien mk je het geultje diht en druk je de grond zhtjes n. Figuur 4-20: De onderlinge fstnd vn de rijen is gelijk. De onderlinge fstnd vn de zden in de rijen vershilt. Preisiezi De rijen liggen ij zien op een rij lleml op dezelfde fstnd. Bij preisiezi is ook de fstnd tussen de zdjes in de rij gelijk. Preisiezi ps je toe in de suikerieten- en misteelt.
Figuur 4-21: Bij preisiezi is ook de fstnd tussen de zdjes in de rij gelijk. De figuren, en geven n op welke mnier je op rijen kunt zien. Zet ze in de juiste volgorde. De juiste volgorde is: Figuur 4-22: Figuur 4-23:
Figuur 4-24: Zet het goede ijshrift ij de figuren. Kies drij uit: Lt de zden op regelmtige fstnd in de zigeul vllen. Trek met een shoffel of hk een zigeul lngs een pootlijn. Mk de zigeul diht met de rug vn een hrk met rehte tnden. Kijk op het zkje zonneloemzden. Welke rijenfstnd wordt nevolen? En welke onderlinge fstnd in de rij? Uitvoering Je gt zien op rij. 1 Zet met ehulp vn een meetlint pootlijnen uit op de juiste rijenfstnden. 2 Trek lngs de pootlijnen met een shoffel, hk of vorentrekker een zigeul. 3 Leg het meetlint lngs de eerste zigeul. 4 Leg op de juiste onderlinge zifstnd (zie meetlint) steeds één zonneloemzdje in de geul. 5 Is de zigeul vol, trek hem dn met de rug vn de hrk diht. Afsluiting Je het op rijen gezid. Geef met een kruis n ij welke zimethode de volgende kenmerken horen. Kenmerken Rijenzi De fstnd tussen de rijen is gelijk De fstnd vn de zden in de rij is gelijk Er is een espring vn zden (goedkoper) Mehnishe onkruidestrijding is eenvoudiger toe te pssen Preisie-zi Welke onderdelen vn deze opdrht vond je gemkkelijk? Welke onderdelen vn deze opdrht vond je lstig om te doen? Breedwerpig zien Doel N deze opdrht kun je reedwerpig zien.
Benodigheden Bij deze opdrht he je nodig: kleurpotloden; een stuk tuin vn 1-2 m 2 (ziklr); een hrk met kromme tnden; grszd; een plsti ekertje; een ndrukrol. Oriënttie Breedwerpig zien Bij reedwerpig zien strooi je het zd over het gehele pereel. Eerst mk je de grond fijn en los. Drn verdeel je het zd zo regelmtig mogelijk. Breedwerpig zien is mogelijk met kleinere zden. N het zien moet je soms lihtjes met een hrk over het pereel gn. Hiern edek je de zden met een dun lgje rde. Vervolgens rol je de grond, zodt de zden goed in ontt komen met de vohtige grond. De zden ontkiemen kriskrs over het pereel verspreid. Het is dn ook moeilijk om lter het onkruid tussen de plnten te verwijderen. Breedwerpig zien geeurt ij grs, spinzie en groenemesters. Figuur 4-25: Breedwerpig zien met de hnd Mk een tekening vn hoe de plntjes komen te stn ij reedwerpig zien. Uitvoering Je gt reedwerpig zien. 1 Hl ij je doent een ekertje grszd op. 2 Vrg n je doent welk stukje tuin voor jou is. 3 Zi het ekertje grszd uit over het stukje tuin. G met het ekertje in je hnd in een vloeiende eweging heen en weer over de in te zien grond. Zorg ervoor dt het grszd zo goed mogelijk verdeeld wordt over de grond. 4 Hrk met een hrk met kromme tnden de zdjes voorzihtig onder de grond. 5 Rol de grond lihtjes n met een ndrukrol.
Figuur 4-26: Hier is niet in rijtjes gezid. De plnten stn verspreid. Afsluiting Je het nu ook reedwerpig gezid. Als je geen ndrukrol het, hoe kun je dn het grszd ndrukken? Een kkerouwer geruikt geen plsti ekertje om reedwerpig te zien. Hoe zit hij wel? Wht tot het grszd opkomt. Vergelijk je grsveld met je tekening in de Oriënttie. Komen ze met elkr overeen? Zo nee, hoe komt dt? Figuur 4-27: Kunstmest strooi je ook reedwerpig. De oer op Doel N deze opdrht kun je vershillende mnieren vn zien noemen en de werkwijze ervn uitleggen.
Benodigheden Bij deze opdrht he je nodig: pen en ppier; een fototoestel (liefst digitl); een exursieedrijf; vklden; een omputer met Word; een printer. Oriënttie Vershillende zimethoden Het gews dt een plntenteler wil gn verouwen eplt op welke mnier hij moet zien. Zien kn op drie mnieren: reedwerpig zien; zien op rij; preisiezi. Figuur 4-28: Op grote oppervlkten zi je met een zimhine. Bekijk de figuren, en. Zet de juiste zimethode onder de figuren. Figuur 4-29:
Figuur 4-30: Figuur 4-31: d Je doent heeft een exursie georgniseerd nr een loonedrijf. Dr proeer je zoveel mogelijk te weten te komen over de vershillende mnieren vn zien. Bedenk vijf vrgen die je n de loonwerker wilt stellen. Noteer ze in het kld. Mk vn de vrgen een vrgenlijst in Word. Zorg voor ruimte tussen de vrgen voor de ntwoorden. Print de vrgenlijst uit. Uitvoering Je gt met de kls op exursie nr een loonedrijf. 1 Breng een ezoek n het exursieedrijf. Neem je vrgenlijst en pen en ppier mee. 2 Luister goed nr wt de loonwerker jullie vertelt. 3 Mk ntekeningen en neem foto s. 4 Vergeet niet je vrgen te stellen. Afsluiting Je weet nu veel over vershillende mnieren vn zien. Geef in de tel n of de ewering goed of fout is.
Bewering Bij reedwerpig zien liggen de zden op gelijke fstnd in de rij. Bij preisiezi strooi je het zd uit over het gehele pereel. Zien op rij is de meest voorkomende mnier vn zien. Bij preisiezi is de fstnd tussen de zdjes in de rij gelijk. Onkruidestrijding ij reedwerpig zien is lstiger dn ij preisiezi. Goed / Fout d Mk vn je ntekeningen een mooi werkstuk. Mk het werkstuk in Word. Doe er pltjes of eigen foto s ij. Je kunt zoeken in vklden en/of op internet. Lever je werkstuk in ij je doent.