Tijd om open kaart te spelen

Vergelijkbare documenten
Oudedagsvoorziening nu en straks. Casper van Ewijk Netspar & Universiteit van Amsterdam

Uitdagingen voor de drie pensioenpijlers in Nederland

Wat is er aan de hand moet onze pensioenen?

Het verbeterde financieel toetsingskader (ftk) Zeist, 26 juni 2014

Risicoverdeling bij hervorming van het aanvullend pensioen. Roel Mehlkopf Jan Bonenkamp Casper van Ewijk Harry ter Rele Ed Westerhout

Stabiele pensioenen - stabiele economie FTK macro-economisch bezien

Nederlands pensioenstelsel na de kredietcrisis

Uw pensioen in 2020? Albert Hahn, 1913

Afschaffing van de doorsneesystematiek en betekenis van maatwerk

Nieuw pensioencontract. DIRK BROEDERS, Toezichtstrategie Seminar voor vermogensbeheerders, 27 juni 2012

Een nominaal toetsingskader voor pensioenen met reële ambities: anomalie of poldervondst?

Naar een nieuw pensioencontract

Evenwichtige belangenafweging. Roel Mehlkopf CPB en Tilburg University

Informatiebijeenkomst Pensioenfonds KPN Pensioengerechtigden. Oktober 2013

Pensioenbijeenkomst Abvakabo FNV Het pensioen van nu en de toekomst in zicht November Welkom

Lage dekkingsgraden: de beleidsopties in het pensioencontract en de gevolgen voor stakeholders

Hoge hekken, betere buren: over eigendom en risicovolle pensioenen

Pensioen, financiële planning en keuzearchitectuur

PENSIOEN 2.0 REGIOBIJEENKOMSTEN FEBRUARI EN MAART 2011

Het nieuwe FTK. Pascal Janssen (PGGM) Studiemiddag VVP 15 april 2015

Pensioen, financiële planning en keuzearchitectuur

PENSIOEN IN BEWEGING! KLAAR VOOR DE TOEKOMST? SAMEN DELEN, EEN STERKE KEUZE

Naar een nieuw pensioencontract

Generatie-effecten pensioenakkoord. Casper van Ewijk CPB Netspar Universiteit van Amsterdam

RESULTATEN ENQUÊTE CONSULTATIE NIEUW FTK ACTUARIEEL. Vraag 1

Variabele pensioenuitkeringen. Bas Werker Netspar kennis bijeenkomst 5 juli 2016

Naar een schokbestendig pensioenstelsel

Indexatie-IQ, voor een transparant en stabiel pensioen.

Beleggingsaspecten voorontwerp van wet herziening ftk

De fiscale aspecten van het pensioenakkoord: het is lastiger dan het lijkt. Workshop 9 mei 2012

Risicoverdeling en ambitieniveau in bestaande pensioencontracten

Keuzevrijheid versus maatwerk. Seminar Eindspel naar een nieuw pensioenstelsel Erasmus Universiteit Rotterdam, 16 juni 2016 Niels Kortleve

Informatiebijeenkomst Pensioenen: actueler dan ooit. Oktober 2013

CPB Notitie. 1 Inleiding. 2 Evaluatie Wet aanpassing FTK. Vaste Commissie voor SZW

Pensioenregeling 2015 en nieuw FTK

Is een life-cycle pensioen te conservatief? Een vergelijking van de risicoallocatie in nftk en duaal systeem

De dekkingsgraad van het Pensioenfonds is bijna elke maand anders. Dat komt vooral door de rentestand en onze beleggingsopbrengsten.

VERZEKERING BEDRIJFSRISICO HYPOTHEEK PENSIOEN

Aanpassing pensioenregeling een must. Presentatie: Marcel Brussee / voorzitter SPH Kees Lekkerkerker / directeur HRM

Vereniging van DSM gepensioneerden

OWASE Pensioenforum 26 juni juli 2013 OWASE. Welkom. bij

Vragen en antwoorden pensioenakkoord

Prof.dr. Lans Bovenberg

Uw lijfrente komt tot uitkering. verzekering bedrijfsrisico hypotheek pensioen

6.1 De AOW. Een alleenstaande krijgt 70% van het minimumloon. Gehuwden of samenwonenden krijgen 100% van het minimumloon.

Herstelplannen: Evenwichtige. perspectief. Studiebijeenkomst Vereniging voor Pensioenrecht. 3 maart 2009 Jan Baars hoofd ALM PGGM

RISICOBEREIDHEIDSONDERZOEK

Facts & Figures uitwerking Pensioenakkoord

Pensioen in natura of liever flex pensioen?

Pensioen in beweging. Lenteakkoord 2012, Hoofdlijnennota herziening FTK en Septemberpakket

PENSIOEN REGIE IN EIGEN HAND

INFOSESSIES PENSIOENEN - 20, 22 en 26 november Infosessies PENSIOENEN en 26 november door Peter Boonen en Jan Lodewijks

IVP OPF seminar Jeroen Koopmans, 10 oktober 2017 Actuariële redenen voor een grondige stelselherziening

Informatiebijeenkomst hypotheek en pensioen. NVHP Hypotheek & pensioen

Pensioenuitspraak Donner mist inhoudelijk inzicht

Internet appendix bij : Gedeelde uitgangspunten en dilemma s bij het ontwerp van nieuwe pensioencontracten en het bijbehorende FTK

Op weg naar een reëel kader voor pensioenfondsen

Voorstel voor een stabiel FTK met keuzemogelijkheden zonder perverse prikkels. Lans Bovenberg. Theo Nijman. 6 september 2013

Garanties in een nieuw perspectief. PensioenEvent 2015

Nederlandse Pensioenakkoord

Uw pensioen in onzekere tijden

In gesprek over ons pensioen

Roadshow Hoofdlijnennotitie Pensioenakkoord / FTK

Transitie economisch bezien

De waarde van intergenerationeel risico delen in pensioencontracten. 1 december Bas J.M. Werker

In gesprek over ons pensioen

In gesprek over ons pensioen. 25 juni RGF Twente en IJsselzoom. Agenda. Doreth van den Heuvel Mary Hofmans. Pensioen in Nederland

Toekomstbestendigheid pensioenregelingen

Facts & Figures uitwerking Pensioenakkoord

Risico s over generaties spreiden. Structureel tekort pensioenfondsen. Nieuw pensioencontract onvermijdelijk. CPB Policy Brief 2011/01

ONDERWERP PRESENTATIE IS EEN STELSELWIJZIGING IN BELANG VAN U ALS DEELNEMER? GENOEMDE ONTWIKKELINGEN / PROBLEMEN OM ONS PENSIOEN STELSEL TE WIJZIGEN

Beleggingsbeleid Pensioenfonds PGB. 29 april 2016

Algemene Ledenvergadering Vereniging (VeLP) 17 februari 2011

PENSIOEN VOOR JONG EN OUD

Toelichting wetsvoorstel aanpassing financieel toetsingskader. Juni 2014

Collectieve Pensioenen: Aan de grenzen van Solidariteit? drs. Frank Cordewener AAG en dr. Siert Vos Actuariaatcongres VSAE 27 februari 2013

Persoonlijk Pensioen met aanvullende Risicodeling. Theo Nijman (met Lans Bovenberg) Maart 2015

DNBulletin: Pensioenfondsen gaan in herstelplannen uit van hoge rendementen

Vergrijzing, zorg, wonen en leven

Stichting Pensioenfonds RBS Nederland

Solvency voor pensioenfondsen. Actuariaatcongres 2011 VSAE Agnes Joseph

Uw mening over pensioen

Presentatie met uitleg per slide

Inflatie in het reële en nominale pensioencontract: zoek de verschillen

Voorbereid op de oude dag Onderzoeksagenda Netspar

Wat kunnen en moeten pensioenfondsen nu doen?

Wat is er aan de hand met uw pensioen?

PENSIOEN VOOR JONG EN OUD PENSIOENEN, AOW EN REGEERAKKOORD

Lans Bovenberg en Casper van Ewijk. Naar een nieuw pensioencontract

Ons kenmerk Bijlage(n) Telefoon 1 (050)

Pensioenfonds DSM Nederland

DOEN MET JE PENSIOEN!

Deze bijlage geeft achtergrondinformatie bij paragraaf 2.3 van het Pensioenakkoord 2010.

Pensioen: Onzekere zekerheid

Pensioen Informatie sessie

Samenvatting principeakkoord pensioenstelsel

De koopkrachtontwikkeling van de Thales gepensioneerden.

Transcriptie:

Tijd om open kaart te spelen Casper van Ewijk

Pensioen overzicht (UPO) U bent 40 en heeft inkomen 50.000 Als u blijft werken komt uw pensioen uit op 35.000 (incl AOW) Tijd om open kaart te spelen

Pensioen overzicht (UPO) na 1 jaar niet indexeren U bent 40 en heeft inkomen 50.000 Als u blijft werken komt uw pensioen uit op 35.000 (incl AOW) Communicatie van 0% indexatie (bij loonstijging 3%) : U bent 41 en heeft inkomen 51.500 Als u blijft werken komt uw pensioen uit op 35.500 (incl AOW) Tijd om open kaart te spelen

Van een nominaal pensioen zonder indexatie blijft weinig over (voor 25 jarige) Tijd om open kaart te spelen

Voorlopig weinig zicht op herstel van indexatie 250 230 210 190 170 150 130 110 90 70 dekkingsgraad 50 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 Tijd om open kaart te spelen

Herstel rente? (10-jaars) Tijd om open kaart te spelen

NB. In de yield curve is rentestijging al verwerkt Tijd om open kaart te spelen

En wat we tot nu toe vergeten: Rendementen dalen met het vergrijzen van pensioenfondsen Dit is een extra factor in het pensioentekort!! Tijd om open kaart te spelen

Tijd om open kaart te spelen 1. Communicatie in nominale pensioenen is misleidend nominale contract biedt geen zekerheid en stopt alle toekomstige indexatie onder het tapijt 2. Nominale pensioen leidt tot beleggingsspagaat : - kies tussen nominale zekerheid of een (hoger) reeel pensioen 3. Het pensioencontract kent risicodifferentiatie naar leeftijd 4. Het huidige pensioencontract is teveel dichtgetimmerd Tijd om open kaart te spelen

Beleggingsspagaat: Nominaal afdekken staat op gespannen voet met streven naar goed reeel pensioen Tijd om open kaart te spelen

Tijd om open kaart te spelen 1. Communicatie in nominale pensioenen is misleidend nominale contract biedt geen zekerheid en stopt alle toekomstige indexatie onder het tapijt 2. Nominale pensioen leidt tot beleggingsspagaat : - kies tussen nominale zekerheid of een (hoger) reeel pensioen 3. Een reeel pensioencontract kent risicodifferentiatie naar leeftijd 4. Het huidige pensioencontract is teveel dichtgetimmerd Tijd om open kaart te spelen

Levenscyclus beleggen: individueel perspectief (% financieel vermogen) Tijd om open kaart te spelen

Wie draagt de risico s in huidige contract? Vb. de recente pensioenschok, naar geboortejaar Tijd om open kaart te spelen

Impliciete aandelen-exposure naar leeftijd Direct herstel Korte hersteltermijn (1/3) Lange hersteltermijn (1/10) Lange hersteltermijn (1/10) + premie instrument 35-jarige 50% 76% 161% 227% 55-jarige 50% 68% 68% 51% 75-jarige 50% 33% 15% 8% Bron: Mehlkopf et al. Risicoverdeling & pensioenen, CPB, 2011 Bovenberg & Van Ewijk, Naar een nieuw pensioencontract, Netspar, 2011 Tijd om open kaart te spelen

Direct afrekenen kan alleen als gedifferentieerd naar leeftijd Tijd om open kaart te spelen

Ook risico s ongelijk verdeeld, maar dat is juist goed Jongeren kunnen (en willen) meer financieel risico dragen dan ouderen Verdeling van risico in huidige pensioencontract hangt erg af van het gekozen instrument: gebruik van premie om schokken op te vangen legt risico bij jongeren gebruik van indexatie legt risico bij ouderen lange hersteltermijnen schuiven risico weer meer door naar jongeren Tijd om open kaart te spelen

Tijd om open kaart te spelen 1. Communicatie in nominale pensioenen is misleidend nominale contract biedt geen zekerheid en stopt alle toekomstige indexatie onder het tapijt 2. Nominale pensioen leidt tot beleggingsspagaat : - kies tussen nominale zekerheid of een (hoger) reeel pensioen 3. Een reeel pensioencontract kent risicodifferentiatie naar leeftijd 4. Het huidige pensioencontract is teveel dichtgetimmerd Tijd om open kaart te spelen

Meer keuzevrijheid en minder (oud) paternalisme Meer keuze in opbouwfase extra premiestorten voor backservice bij carriere sprong (tijdelijk) minder premiestorten bij carriere dip uitruil aflossing hypotheek en pensioenpremie (Nw Zeeland) minder risico voor eigenwoningbezitters (geleide) keuze in risicoprofiel Meer keuze in uitkeringsfase niet alles in lijfrente (annuiteit) maar ook deel vast som (ook in 3e pijler) Tijd om open kaart te spelen

Tijd om open kaart te spelen 1. Communicatie in nominale pensioenen is misleidend nominale contract biedt geen zekerheid en stopt alle toekomstige indexatie onder het tapijt 2. Nominale pensioen leidt tot beleggingsspagaat : - kies tussen nominale zekerheid of een (hoger) reeel pensioen 3. Een reeel pensioencontract kent risicodifferentiatie naar leeftijd 4. Het huidige pensioencontract is teveel dichtgetimmerd Tijd om open kaart te spelen

Naar een reeel pensioen overzicht (UPO) U bent 40 en heeft inkomen 50.000 als u tot uw 65e blijft werken komt uw pensioen uit op naar verwachting (incl AOW) 67.343 dat is 63% van uw huidige inkomen op uw 65e als dat met de gemiddelde loonstijging van 3% zou groeien en naar verwachting uitkomt op 107.551 Er bestaat echter een 25% kans dat uw pensioen (incl AOW) lager uitvalt dan 60700 of hoger dan 74700 Tijd om open kaart te spelen

Tijd om open kaart te spelen