Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan Jaarverslag 2009 GEDRAGEN DOOR VRIJWILLIGERS

Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan Jaarverslag 2009 GEDRAGEN DOOR VRIJWILLIGERS

Voorwoord 2 Voor veel vluchtelingen was 2009 een onzeker jaar waarin het constant koorddansen was tussen het benutten en behouden van kansen alsook het afwenden van bedreigingen. Eind 2007 vierden we nog de komst van de 27.000 vluchtelingen. Met het Generaal Pardon waren de trage bureaucratische asielprocedures van de voorgaande jaren overwonnen. Na een jarenlange periode van overleven kwamen pardonners in een situatie terecht met wat meer zekerheden; in ieder geval over verblijf in Nederland. Het regelen van de verblijfsvergunning nam echter vaak maanden in beslag en daarop volgde meestal een lange weg door de bureaucratie (regelen van inkomen, zorgverzekering, woning et cetera). Voor het merendeel van de vluchtelingen was dit een zeer stressvolle periode. Als dan eindelijk de basale zaken geregeld zijn, komen de stress en onzekerheid van de afgelopen jaren tot uiting. In de loop van het jaar bleek bovendien het draagvlak voor vluchtelingen in de samenleving tanende. Tegelijkertijd groeide echter het aantal vrijwilligers dat zich bij SVAZ meldde om vluchtelingen te ondersteunen bij inburgering in hun nieuwe woonplaats. Een groot deel van deze vrijwilligers zet zich in als taalcoach voor vluchtelingen. Zij helpen met het leren van de taal en het vinden van de weg in de Nederlandse samenleving. Dat is hard nodig want de wachttijden voor een taal- of inburgeringscursus liepen pas eind 2009 terug. In het Nederlands kunnen communiceren is vaak een belangrijke voorwaarde van werkgever. Geen taal, geen baan. De financiële crisis betekende voor veel vluchtelingen een nieuwe verstoring van de balans. Niet alleen omdat het vinden van een betaalde baan daardoor moeilijker werd. Vluchtelingen met een betaalde baan leken vooraan te staan bij de slachtoffers van de financiële crisis die hun baan verloren. Goed nieuws in 2009 was dat de taakstelling huisvesting in alle gemeenten in de regio Amstel tot Zaan werd gehaald. Slecht nieuws is dat een aanzienlijk deel van de vluchtelingen snel de huur niet meer kon betalen. Een cumulatie van factoren veroorzaakte een snelgroeiende schuldenproblematiek: geen inkomen uit werk, zorgpremies en huur die direct betaald moeten worden en hoge legeskosten gecombineerd met lange wachttijden voordat een uitkering werd uitbetaald. In het najaar werd door het kabinet eindelijk de motie Spekman uitgevoerd waardoor in Amsterdam en Zaandam een perspectiefproject voor ex-alleenstaande minderjarige vluchtelingen kon worden gestart. Met dit project wordt beoogd om deze groep kwetsbare jongeren perspectief te geven op een goede toekomst in Nederland of in eigen land. Dankzij de inzet van alle medewerkers werden 3310 vluchtelingen uit meer dan negentig herkomstlanden door SVAZ begeleid. Mária van Veen, Directeur VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan 3

Inhoud VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan 1 Vierhonderd Vrijwilligers VluchtelingenWerk Geschiedenis 7 Groei 7 Begeleiding vrijwilligers 8 Regionale vrijwilligersdag 8 Diversiteit binnen het vrijwilligersbestand 8 Voorbeelden van vrijwilligerswerk 10 2 Juridische en maatschappelijke begeleiding Cliënten 13 Eerste Monitor Vluchtelingen Amsterdam 14 Pardonners 15 Schuldenproblematiek 16 Alleenstaande Minderjarige Asielzoekers 17 Up2You Amsterdam 18 Project Perspectief Zaandam 19 Tijdelijke opvang 20 Gezinshereniging 20 Sociaal Regisseur Amsterdam 22 Standaardisering 24 4 Organisatie Ondersteunende diensten 33 Ondernemingsraad 33 P & O beleid en Financiën 33 Personeelsdag 34 Nieuw in de regio 34 Vluchtelingenkinderen 35 Draagvlakverbreding 35 Nieuwe Website 35 Scholenproject Amsterdam 36 Dag van de Dialoog 36 Belangenbehartiging 37 Samenstelling van het bestuur 37 Lijst van afkortingen 38 Colofon 39 5 3 Participatie & Werk Taalcoaching 27 Pardonproject: stage en werk 28 Banenoffensief II 28 Emplooi 29 Project Levensloop Oudere Vluchtelingen 29 Project Duizend en één Kracht 30 Vluchtelingenvrouwen in besturen 31

1 Vierhonderd Vrijwilligers VluchtelingenWerk Dankzij de enorme inzet van heel veel vrijwilligers kan SVAZ de mensenrechten van asielzoekers en vluchtelingen in de hele regio boven aan de agenda houden. Juist ook in perioden dat het politieke en maatschappelijke draagvlak daarvoor soms heel klein is. Vrijwilligers onderhouden vaak duurzame individuele en persoonlijke contacten met vluchtelingen. Voor nieuwkomers maakt dat het makkelijker om te integreren in hun nieuwe leefomgeving. Het werk van al die vrijwilligers wordt heel erg gewaardeerd, door de cliënten, door de medewerkers en door het stichtingsbestuur. Die waardering wil SVAZ in dit jaarverslag uiten door in het eerste hoofdstuk stil te staan bij de vrijwilligers en het werk dat zij verrichten. 7 Geschiedenis Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan is van oorspong een vrijwilligersorganisatie. In 1981 gestart in Zaandam, in 1983 in Amsterdam en in 1991 in Edam- Volendam. In 1994 werden in Amsterdam na twintig jaar uitsluitend vrijwilligerswerk de eerste betaalde medewerkers aangesteld. Het daarop volgende decennium nam het aantal betaalde krachten langzaam maar zeker toe tot de verhouding fiftyfifty was: vrijwilligers en beroepskrachten namen ieder de helft van het werk voor hun rekening. In 1998 werd binnen de locatie Amsterdam vastgesteld dat het geen echte vrijwilligersorganisatie meer was. In 2006 werd in de subsidievoorwaarden voor een project trajectbegeleiding in Amsterdam zelfs expliciet aangegeven dat de werkzaamheden niet door vrijwilligers uitgevoerd mochten worden. Ook in de locatie Zaanstreek-Waterland vindt een verschuiving van vrijwilligerswerk naar betaald werk plaats. Grafiek 1: Ontwikkeling Vrijwilligersbestand SVAZ in 2009 Totaal vrijwilligers 31-12-2009 Totaal vrijwilligers 01-09-2009 Totaal vrijwilligers 31-12-2008 0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 Grafiek 2: SVAZ vrijwilligers per gemeente 31-12-2009 (N=412) 9 34 38 Groei Deze ontwikkeling betekent echter niet dat er geen vrijwilligers meer werkzaam zijn voor VluchtelingenWerk in de regio Amstel tot Zaan. In tegendeel zelfs: het aantal vrijwilligers groeit en is in 2009 spectaculair toegenomen van 311 naar 412 vrijwilligers! 279 52 Monnickendam Purmerend Edam Volendam Zaandam Amsterdam

De ruim vierhonderd vrijwilligers zijn op verschillende manieren actief. Bijvoorbeeld in de juridische en maatschappelijke begeleiding van individuele vluchtelingen, rond verblijfsvergunningen, huisvesting, inkomen, toeslagen en gezinshereniging. Vrijwilligers bemensen de naar betaald werk. Binnen projecten zoals het taalcoachesproject, het computerproject, voorlichting op scholen, levensloop oudere vluchtelingen, empowerment, Wereldwerk en de Mensenbieb. Vrijwilligers organiseren incidentele activiteiten als sportdagen, tekenwedstrijden of een bevrijdingsfestival. Wijkvrijwilligers of maatjes ondersteunen afhankelijk van de behoefte van de vluchteling bij het leren van de taal, inrichting van de woning of introductie in buurt of wijk. Begeleiding vrijwilligers SVAZ wil de kennis, ervaring en kwaliteit van vrijwilligers optimaal inzetten als aanvulling op het professionele werk. De locaties ontwikkelen daartoe een vrijwilligersbeleid toegespitst op de lokale situatie en de regionale stichting draagt zorg voor gezamenlijke activiteiten en medezeggenschap van vrijwilligers. Het promoten van vrijwilligerswerk en communiceren over de resultaten met alle betrokkenen staat centraal in de werkplannen van alle SVAZ vestigingen. Het vrijwilligersbeleid is vast onderdeel van het managementoverleg. Binnen de locatie Amsterdam is een van de medewerkers verantwoordelijk voor werving, selectie, introductie en deskundigheidsbevordering van vrijwilligers. Daarnaast is de coördinator Wijkvrijwilligers verantwoordelijk voor de begeleiding van wijkcoördinatoren en wijkvrijwilligers. De verantwoordelijkheid voor de begeleiding van de overige vrijwilligers is verdeeld over werkbegeleiders, (project)coördinatoren of projectmedewerkers. Vanuit locatie Zaanstreek-Waterland worden vrijwilligers begeleid door werkbegeleiders in Zaanstad en de coördinatoren van de vestigingen Monnickendam, Edam-Volendam en Purmerend. voor de vrijwilligers over de gewenste werkbegeleiding en betrokkenheid bij de organisatie, begeleidingsvormen en zelfredzaamheid van cliënten, en de toekomstvisie op de kerntaken van VluchtelingenWerk. Regionale vrijwilligersdag De eerste regionale vrijwilligersdag was op 21 november 2009. Met deze dag wilde SVAZ niet alleen waardering uitdrukken voor al het vrijwilligerswerk, maar ook vrijwilligers kennis laten maken met elkaar en de gelegenheid bieden ervaringen uit te wisselen. Tijdens workshops kon inspiratie worden opgedaan en kennis worden vergroot. Op het programma stond verder een optreden van de Fanfare van de Eerste Liefdesnacht, een gezamenlijke maaltijd en dansen tot laat in de avond. De reactie van de 55 deelnemers was op een uitzondering na positief. Diversiteit binnen het vrijwilligers bestand Met gelden van het ministerie van VWS zijn bij alle regionale stichtingen van VluchtelingenWerk per 1 september 2009 regionale projectleiders Kwaliteit in Diversiteit voor twee jaar benoemd. In twee jaar tijd wil SVAZ met de inzet van de regionale projectleider 68 nieuwkomers (migranten en vluchtelingen) en 68 jongeren aan het vrijwilligersbestand toevoegen. Op de locaties Amsterdam en Zaandam zijn hiervoor projectteams opgezet en met de consulent van Edam- Volendam vindt hierover afstemming plaats. Voor 2010 is Anna Brons, wijkvrijwilliger, begeleidde een inspiratieworkshop. Ze werd geassisteerd door Carina Ligthart. De workshop Nu even niet over grenzen stellen werd geleid door Beppie Hilligen die als vrijwilliger meedoet aan het EVC project Duizend en Een Kracht. De muzikale workshop met Afrikaanse percussie werd uitgevoerd door Robbert Verbout en Ewout den Hollander. Robbert is wijkvrijwilliger en vrijwilliger in het project Voorlichting op Scholen. Onder de bezielende leiding van Erik, de vaste kok en vrijwilliger van Zaal 100, werd in de workshop Wereldkoken een Marokkaanse maaltijd bereid. een plan van aanpak uitgewerkt. In september vond een nulmeting van het vrijwilligersbestand plaats over de periode 1 januari t/m 31 augustus 2009. Het verzamelen van de gegevens voor deze nulmeting bleek voor alle betrokkenen een enorme klus. Uit de nulmeting bleek dat van de 350 vrijwilligers 70% vrouw en 30% man is. Bijna een derde van de vrijwilligers is tussen de 18 en 35 jaar oud. Van de vrijwilligers is 14% vluchteling of migrant. Amsterdam scoorde hoog in de categorie jonge vrijwilligers: 39% van de vrijwilligers is jonger dan 35 jaar. Zaanstreek was een goede tweede met ruim een vijfde jonge vrijwilligers (22%). Purmerend scoorde het hoogst met 29% vrijwilligers met een migranten- of vluchtelingenachtergrond; gevolgd door Zaanstreek met 20% en daarna Amsterdam met 14% deelname van migranten en vluchtelingen aan het vrijwilligerswerk. balie en receptie of werken in de administratie. Vrijwilligers 8 zijn actief in de begeleiding van vluchtelingen Locatie Zaanstreek-Waterland hield in juni een teamdag Tijdens de regionale vrijwilligersdag verzorgden Tussen september en december 2009 groeide het vrijwil- 9 vrijwilligers vier workshops. ligersbestand naar 412, vooral door het extra aantal taalcoaches. De verhoudingen tussen mannen en vrouwen (grafiek 3) is in die periode niet gewijzigd. Qua leeftijdscategorieën (grafiek 5) zijn onder vrijwilligers de jongeren met 1% toegenomen en qua culturele achtergrond (grafiek 4) de vluchtelingen en migranten eveneens met 1%. Eind 2009 is ook gekeken naar de leeftijdscategorieën binnen verschillende soorten vrijwilligerswerk in Amsterdam (grafiek 6, zie ommezijde). Daaruit komt naar voren dat jongeren tot 35 jaar onder de wijkvrijwilligers met 43% iets minder dan de helft uitmaken. Onder taalcoaches vormen jongeren ruim een derde deel en onder overige vrijwilligers krap een vijfde deel van de vrijwilligers. Grafiek 3: Aantal mannen en vrouwen onder de vrijwilligers 283 vrouwen Grafiek 4: Culturele achtergrond van de vrijwilligers 349 autochtonen Grafiek 5: Vrijwilligers per leeftijdscategorie 125 tot 35 jaar 287 vanaf 35 jaar 129 mannen 63 migranten/ vluchtelingen

10 kwamen die toch al geïnteresseerd zijn in andere culturen. Grafiek 6: Leeftijdscategorieën van verschillende groepen vrijwilligers personeelsdagen. Het theaterfestival de Parade diende 11 in Amsterdam Diversen (37) Taalcoaches (94) Wijkvrijwilligers (148) 19% 81% 38% 62% 43% 57% tot 35 jaar vanaf 35 jaar Voorbeelden van vrijwilligerswerk Cijfers geven inzicht in de aantallen en achtergrond van vrijwilligers maar niet over de aard van hun werk. Tot slot van dit hoofdstuk daarom drie voorbeelden. Wereldwerk aan de Zaan In het project Wereldwerk (voorheen Garageproject) in Zaandam ligt de nadruk op toeleiding naar werk en sociale activering. In het nieuwe centrum worden integrale participatietrajecten op maat geboden aan vluchtelingen die een afhankelijk of geïsoleerd bestaan leiden. Er worden werkvoorbereidende projecten gerealiseerd die tevens de bedrijvigheid in de buurt stimuleren. Voorbeelden hiervan zijn de fietsenwerkplaats, de computerwerkplaats, de tweedehandswinkel, de kaarsenmakerij en de strijkservice. Al deze activiteiten worden door vrijwilligers begeleid. Wereldwerk geeft ook arbeids-, sollicitatie en presentatietrainingen. Er is ruimte voor ontspanning en er wordt door middel van creatieve activiteiten gewerkt aan psychosociale problemen. Het project streeft naar participatie van buurtbewoners bij diverse activiteiten zoals tijdens kookworkshops en het maken van een patchwork. Vluchtelingen worden intensief begeleid door vrijwilligers en professionele beroepskrachten. De verbouwing van de garage voor het Wereldwerkproject is in een maand tijd gedaan door een erkend bouwbedrijf. De afwerking van het pand zoals plamuren, schilderen, plafondbouw, vloertegels, schuren en plinten aanbrengen is volledig door vrijwilligers en cliënten gedaan. Ongeveer vijfentwintig vrijwilligers en vijftien cliënten hebben vier maanden lang een of meerdere dagen per week aan het pand gewerkt. Een geweldige prestatie! Draagvlakproject in Edam - Volendam Het draagvlakproject is een project van vijf vrijwilligers. Men komt bij elkaar om te brainstormen over hoe het klimaat in Volendam dusdanig blijft dat vluchtelingen zich welkom voelen en kunnen participeren in de gemeenschap. In het verleden zijn er al veel etentjes en culturele activiteiten georganiseerd door vluchtelingen voor vluchtelingen maar ook voor inwoners van Edam en Volendam. Gesignaleerd werd dat er alleen mensen Vrijwilligers van het draagvlakproject brainstormen nu over hoe zij meer mensen kunnen bereiken. Een van de plannen is om de leiders of voorzitters van allerlei verschillende verenigingen bij elkaar te brengen en met hen in debat te gaan. Mensenbieb in Amsterdam In de Mensenbieb kun je een mens lenen en in gesprek gaan met iemand met een andere achtergrond. Dit internationale concept wordt door VluchtelingenWerk ingezet om Nederlanders op ludieke wijze in contact te brengen met vluchtelingen. Het ijs wordt daarbij gebroken door bezoekers van bijvoorbeeld een evenement te confronteren met vooroordelen op onder andere stickers en sandwichborden (bijvoorbeeld Blondjes zijn dom ). In juni 2009 benaderde de Politie Amsterdam - Amstelland SVAZ om een Mensenbieb te organiseren op hun jaarlijkse als inspiratie voor deze Korpsparade, waarbij er van alles te beleven was rondom het thema gelijkwaardigheid. In het decor van een bibliotheek waren vrijwilligers van VluchtelingenWerk in september tien dagen aanwezig op deze Korpsparade waaraan 6.000 politiemensen deelnamen. Dankzij de inzet van dertig vrijwilligers (waarvan 25 vluchtelingen) kon dit project onder leiding van een projectmedewerker met groot succes worden uitgevoerd. Zowel de vluchtelingen, de Nederlandse vrijwilligers als de medewerkers van de politie hebben de aanwezigheid van de Mensenbieb op de Korpsparade als zeer waardevol ervaren. Dit zijn slechts drie voorbeelden van projecten waarbij vrijwilligers van diverse pluimage zijn betrokken: jong en oud, vrouw en man, zwart of wit. Meer voorbeelden treft u in de volgende hoofdstukken aan.

2 Juridische en Maatschappelijke begeleiding Juridische en maatschappelijke begeleiding start op het moment dat een asielzoeker of vluchteling voor het eerst een van de SVAZ vestigingen bezoekt met een vraag. Die vraag kan gaan over het opstarten van een verblijfsprocedure, over tijdelijke opvang of huisvesting, over het verkrijgen van een uitkering, over hoe gezinsleden naar Nederland te halen of om hulp om door het woud van bureaucratische regelgeving te komen waar vluchtelingen veelvuldig in verstrikt raken. In dit hoofdstuk een overzicht van de dienstverlening naar aanleiding van de vragen van vluchtelingen. 13 Grafiek 7: Twintig belangrijkste herkomstlanden van SVAZ cliënten in 2009 Irak Somalië Afghanistan China Soedan Iran Sierra Leone 133 126 159 204 273 296 402 Cliënten In 2009 werden 3310 vluchtelingen uit meer dan negentig verschillende herkomstlanden begeleid door SVAZ. De grootste groep van deze vluchtelingen komt uit Irak (402), als herkomstland gevolgd door Somalië (296), Afghanistan (273) en China (204). Ruim 70% van de cliënten komt uit de twintig landen die in grafiek 7 zijn opgenomen. Nigeria Eritrea Liberia Angola Ethiopië Ghana Guinee Congo 98 85 74 71 65 61 56 48 Van de cliënten is tweederde deel jonger dan 40 jaar (grafiek 8). Slechts 11% is 50 jaar of ouder. Grafiek 8: Leeftijdscategorieën cliënten SVAZ Rusland Ivoorkust Nepal Azerbeidzjan Pakistan Burundi 43 40 37 36 34 32 50+ 41-50 jaar 31-40 jaar 18-30 jaar 379 571 1099 1256 0 200 400 600 800 1000 1200 1400 0 100 200 300 400 500

14 Vanuit de locatie Amsterdam werden 2413 vluchtelingen Uit de Monitor blijkt dat de grootste groepen cliënten In de Monitor komen ook de diensten (pakketten) die et cetera). Voor het merendeel van de Pardonners was dit 15 begeleid. Vanuit de locatie Zaanstreek-Waterland in van SVAZ in Amsterdam Zuidoost en Amsterdam Noord vluchtelingen bij SVAZ afnemen aan bod. Speciale een zeer stressvolle periode. Als dan eindelijk de basale totaal 897 cliënten, waarvan 491 in Zaanstad, 39 in wonen. In grafiek 11 is de verspreiding over de verschillende aandachtsgroep in deze Monitor vormen de Pardonners. zaken geregeld zijn, komen bij deze cliënten de stress en Wormerland, 225 in Purmerend, 110 in Edam-Volendam, wijken in stad voor 2009 weergegeven. Naast inzicht in de achtergrond van Amsterdamse onzekerheid van de afgelopen jaren tot uiting. 17 in Landsmeer en 15 in Oostzaan. Pardonners, komen knelpunten rond huisvesting, gezondheid, Eind 2009 heeft de eerste groep Pardonners, die medio gezinshereniging, inkomen en werkgelegenheid en juli 2007 bij SVAZ in Amsterdam is gestart, een begelei- problematische schulden in de Monitor naar voren. dingstijd gehad van 2,5 jaar. Na die 2,5 jaar begeleidingstijd Grafiek 11: Verspreiding van de cliënten over de Amsterdamse wijken bleek het merendeel van de Pardonners nog niet in 2009 zelfredzaam. Zelfs Pardonners die aan het werk zijn, hebben begeleiding nodig omdat zij nog niet alle relevante Westpoort zaken zelf kunnen regelen. De gevolgen van het Zuideramstel jarenlang moeten leven in onzekerheid en illegaliteit, vormen de belangrijkste oorzaak. SVAZ heeft daarom Slotervaart begin december 2009 aan DMO verzocht om de Pardoncliënten net als de Nieuwkomers een begeleidingstraject Oud-West van 3,5 jaar te mogen aanbieden. Eerste Monitor Vluchtelingen Amsterdam Op 11 juni werd de eerste Monitor Vluchtelingen Amsterdam door SVAZ gepresenteerd aan vertegenwoordigers van DMO, DWI, Dienst Wonen en de Bestuursdienst Amsterdam (Vreemdelingenbeleid). De Monitor schetst eerst een algemeen beeld van alle vluchtelingen die vanaf 1 januari 2009 een beroep deden op SVAZ. Bijvoorbeeld over de verhouding mannen en vrouwen onder de cliënten of over de opleidingsachtergrond. In de grafieken 9 en 10 zijn deze gegevens voor heel 2009 verwerkt. Grafiek 9: Mannen en vrouwen onder de cliënten in Amsterdam 27% vrouwen 73% mannen Grafiek 10: Opleidingsachtergrond cliënten SVAZ Amsterdam HBO/WO HAVO/VWO/MBO MAVO/LBO/VBO Basisonderwijs Geen onderwijs genoten Onv. Onvoltooid Voltooid Onvoltooid Onvoltooid Voltooid Voltooid Voltooid 0 100 200 300 400 500 600 700 Zeeburg Amsterdam- Centrum Osdorp Westerpark De Baarsjes Bos en Lommer Geuzenveld- Slotermeer Oost/ Watergraafsmeer Amsterdam Oud Zuid Amsterdam- Noord Zuidoost 0 50 100 150 200 250 300 350 400 Pardonners Ook in 2009 vormden Pardonners een belangrijk deel van het cliëntenbestand van SVAZ. Het overgrote deel van de ruim elfhonderd Pardonners in Amsterdam had, in tegenstelling tot de ruim achthonderd nieuwkomers, geen beschikking over een eigen woning. Zij woonden in bij vrienden of kennissen, huurden particulier een kamer of leefden op straat. Veel Pardonners hopten van adres naar adres, van de ene vriend naar de andere kennis. De afhankelijkheid van derden was groot. De meeste Pardonners zijn na een zeer kort verblijf in het AZC direct in de illegaliteit terechtgekomen. Zij hebben daardoor weinig meegekregen van de geschreven en ongeschreven regels van de legale Nederlandse maatschappij of van de basisvaardigheden die je nodig hebt om het te redden in onze maatschappij. Mogelijkheden om de taal te leren of in te burgeren waren er niet. Bijna alle Pardonners hadden behoorlijke schulden toen zij zich voor het eerst bij SVAZ meldden. Soms bij instanties zoals ziekenhuizen maar vaak ook bij kennissen en vrienden. Na een jarenlange periode van overleven kwamen Pardonners in de loop van 2007 in een situatie terecht met wat meer zekerheden; in ieder geval kwam er zekerheid over het verblijf in Nederland. Het regelen van de verblijfsvergunning nam echter vaak maanden in beslag en daarop volgde meestal een lange weg door de bureaucratie (regelen van inkomen, zorgverzekering, woning In Zaanstreek-Waterland zijn zeventig Pardonners gehuisvest in verschillende gemeenten. De gemeenten hanteerden voor Pardonners het work first principe. Anders dan bij de reguliere statushouders werd niet standaard een bijstandsuitkering verstrekt maar eerst gekeken naar de werkpotentie van de Pardonner. Tien van hen kwamen in het Pardonproject terecht. In de praktijk bleek dat voor de overige Pardonners geen passend werk te vinden was. Zij kregen alsnog de uitkering en volgden drie dagdelen per week een inburgeringscursus net als de reguliere statushouders. Door SVAZ werd maatschappelijke begeleiding geboden. Hoewel deze Pardonners de Nederlandse taal gemiddeld beter bleken te beheersen dan reguliere statushouders kwamen de hulpvragen op andere gebieden overeen. De begeleiding besteedde veel aandacht aan omgaan met geld en met schulden.

Schuldenproblematiek Vluchtelingen hebben meestal geen sociaal netwerk dat Vanuit alle locaties komen in 2009 berichten dat een hen ondersteunt. Zij hebben vaak wel familie die van hen toenemend aantal vluchtelingen kampt met schulden. In afhankelijk is. Er wordt regelmatig geld gestuurd naar Amsterdam werd in het tweede kwartaal een quick scan familie in het land van herkomst. Cliënten zeggen zich uitgevoerd naar problematische schulden onder cliënten. schuldig te voelen wanneer zij lekker in hun huis wonen Uit die quick scan bleek dat naar schatting 90% van de en de familie in het land van herkomst het slechter heeft 16 vluchtelingen schulden heeft, variërend van licht tot dan zij. Ook familieleden of landgenoten die in het AZC Suggesties voor een Amsterdams Plan van Aanpak Schuldhulpverlening Vluchtelingen 17 ernstig. Ook bij cliënten die de schuldhulpverlening hebben doorlopen, is er na korte tijd weer sprake van schulden. De ziektekostenpremie vormt een belangrijke oorzaak voor het ontstaan van schulden. De ziektekostenpremie moet al betaald worden vanaf datum op het IND pasje, terwijl cliënten vaak het pasje nog niet in bezit hebben en ook nog geen uitkering is verstrekt. Daarnaast hebben cliënten vaak nog ziektekostenrekeningen uit de tijd dat zij nog geen verblijfsvergunning hadden. SVAZ consulenten stellen alles in het werk om kwijtschelding te realiseren. Soms lukt dat via het Koppelingsfonds (tot 1 januari 2009). Soms via afschrijving door het ziekenhuis als zijnde een dubieuze debiteur. Als het om grote bedragen gaat blijft de schuld een probleem. Naast de schulden die zijn ontstaan voordat er recht op een uitkering is, veroorzaakt ook het verstrekken van de uitkering een probleem. Vooral nadat het Pardonteam is opgeheven, ontstond er vertraging in de toekenning doordat een aanspreekpunt ontbrak. Cliënten zijn bovendien afhankelijk van medewerking van hun omgeving bijvoorbeeld bij de verplichte huisbezoeken door DWI als onderdeel van de aanvraag voor een uitkering. Als de hoofdbewoner niet mee wil werken aan het huisbezoek kan dat problemen met zich meebrengen. Ook kunnen nieuwkomers met een uitkering vaak nog geen aanspraak maken op bepaalde voorzieningen zoals de langdurigheidstoeslag en de scholierenvergoeding. zitten, worden vaak opgenomen in het gezin en/of onderhouden. Gezinshereniging brengt veel extra kosten met zich mee. Telefoonkosten om contact te onderhouden met familieleden in het buitenland rijzen regelmatig de pan uit. Voor nieuwkomers is uitkomen met de beperkte financiële middelen die zij hebben vaak ook moeilijk. Schulden lopen zeer snel hoog op terwijl de samenwerking met de schuldhulpverlening soms stroef verloopt. Vaak duurt het lang voor schuldhulpverleningsinstellingen handelen. Redenen die hiervoor aangevoerd worden zijn dat de cliënt zijn administratie niet keurig op orde heeft of dat de schulden niet problematisch genoeg zijn. Een positieve ontwikkeling vormt het wetsvoorstel dat eind 2009 naar de Tweede Kamer ging. Daarin worden de voorwaarden geformuleerd voor een effectievere schuldhulpverlening. Mensen moeten van problematische schulden afkomen zonder in allerlei juridische procedures terecht te komen, zoals dat nu vaak het geval is. De gemeenteraad bepaalt vorm en inhoud van een integraal plan van aanpak. Op preventie gerichte activiteiten en ook nazorg om nieuwe schulden te voorkomen moeten daar deel van uitmaken. Gedurende 2009 heeft SVAZ met DWI overlegd over een Amsterdams plan van aanpak dat ook voor vluchtelingen oplossingen biedt om schuldenvrij te worden en te blijven. 1. Met DWI afspraken maken dat eerder actie wordt ondernomen zodat in elk geval gas, elektra en de huur niet meer in gevaar kunnen komen. 2. Afspraken maken met ziektekostenverzekeraars over inning van de premie. 3. Nagaan of de schulden door deurwaarders niet buitenwettelijk opgehoogd worden. 4. Terugval voorkomen door naast doorverwijzing naar de schuldhulpverlening, meteen een cursus schuldpreventie te bieden. In deze cursus zou naast het leren budgetteren, voorlichting gegeven moeten worden over allerlei wetgeving en regelingen waar onze clienten momenteel over struikelen. 5. Aandachtspunt bij het opzetten van een schuldpreventie project is, dat veel vluchtelingen zich schamen voor hun schulden en niet graag tegenover landgenoten laten weten dat ze in de schulden zitten. Hoger opgeleiden lijken er wel wat neutraler tegenover te staan. 6. Nog een punt van aandacht is hierbij dat nieuwkomers vaak nog onvoldoende Nederlands spreken. Er zouden dus tolken aanwezig moeten zijn. 7. Naast een cursus zou er aanvullende ondersteuning ingezet kunnen worden door het inschakelen van vrijwilligers. 8. Tijd inruimen voor advies van de consulenten van SVAZ die de situatie kennen. 9. Afspraken maken over de rol van SVAZ met de schuldhulpverlening. SVAZ heeft nu geen schuldhulpverlening in het pakket en dus geen tijd om alle schulden te inventariseren. Toch worden vluchtelingen nog te vaak teruggestuurd naar SVAZ omdat de schuldhulpverlening denkt dat dit in het takenpakket thuishoort. Alleenstaande Minderjarige Asielzoekers In nauw overleg met de gemeente Amsterdam heeft SVAZ een project voor ex-ama s voorbereid. Aanvankelijk werd daarbij samengewerkt met SAMAH tot deze organisatie in de loop van 2009 ophield te bestaan. Doel van het project is het voorkomen dat jonge vluch- telingen met onbekende bestemming (MOB) vertrekken. Dat kan worden voorkomen door: - (alsnog) advies tot toelating en verkrijgen van een verblijfsvergunning of - (alsnog) bevorderen van terugkeer naar het land van herkomst.

Doelgroep voor het project vormen de 169 ex-ama s die de afgelopen jaren door SVAZ zijn begeleid. Een deel van deze groep was inmiddels afgesloten, maar zou opgeroepen kunnen worden voor een nieuw project. Het stappenplan van het project ziet er kort samengevat kreeg. Ex-ama s die voor 1 januari 2009 in Amsterdam 18 als volgt uit. Gedurende de eerste drie maanden van het woonden werden door SVAZ consulenten benaderd. Een Van 55 cliënten is het juridische dossier bestudeerd. 19 Grafiek 13: Hoogst genoten opleiding ex-ama s Up2You aanzienlijk aantal jonge vluchtelingen bleek inmiddels 45 cliënten kregen een advocaat. Voor 27 cliënten werd verhuisd en ook telefonisch niet meer te bereiken. Eind een procedure gestart om te proberen alsnog een 2009 waren er 66 deelnemers, waarvan 14 jonge vrouwen HAVO/VWO/MBO; verblijfsvergunning te krijgen. voltooid en 52 jonge mannen. De leeftijd van de meeste deelnemers Om jongeren uit de passiviteit te halen is door SVAZ ligt tussen de 18 en 25 jaar. een groepsgericht aanbod ontwikkeld. Uitdaging is om HAVO/VWO/MBO; De eerste periode was vooral gericht op kennismaking onvoltooid jongeren weer zelf sturing te laten geven aan hun eigen en inventarisatie van de stand van zaken van de asielprocedure. leven. Daarnaast wordt gewerkt aan een aanbod van De hernieuwde kennismaking met de ex- cursussen voor de jongeren. De individuele begeleiding ama s nadat zij een tijd buiten SVAZ gezichtsveld waren MAVO/LBO/VBO; voltooid blijft daarnaast doorlopen. geweest maakte veel indruk op de medewerkers. De jongeren waren veelal er slecht aan toe: qua woonom- project wordt na een intake onderzocht of een nieuwe toets door de IND al dan niet zinvol is. Voor de groep waarvoor dat inderdaad geldt, wordt vervolgens een procedure verblijfsvergunning gestart. Tegelijkertijd wordt met alle jongeren een traject ingezet om hun competenties te vergroten en zich te oriënteren op het land van herkomst en eventuele terugkeer. Jongeren die alsnog een verblijfsvergunning krijgen, kunnen het AtotZ traject volgen voor nieuwkomers. Bij negatieve uitkomst rond de verblijfsvergunning moet de ex-ama beslissen over het eigen toekomstperspectief: verblijf in Nederland, doormigratie of terugkeer naar land herkomst. Valt de keuze op terugkeer, dan worden de jongeren zowel individueel als in groepsverband daarop voorbereid. Kiezen zij om in Nederland te blijven of voor Op 3 juli 2008 nam de Tweede Kamer een motie aan die beoogt een 2-jarig experiment aan te gaan, gericht op het verhogen van de terugkeer van ex-ama s en het verminderen van illegaliteit onder deze groep. De zogenaamde Perspectiefaanpak in een aantal gemeenten (waaronder Utrecht) zou leidend moeten zijn. Doel is dat een twintigtal gemeenten (waaronder Amsterdam) meedoen aan het experiment, Het Rijk vergoedt de gemeente ongeveer de helft van de kosten op basis van opgave van het aantal deelnemers. De meerkosten van het experiment dient de gemeente zelf te betalen. doormigratie, dan wordt het traject afgerond en het dossier gesloten. Up2You Amsterdam Op 1 oktober startte het project dat Up2You als titel Grafiek 12: Herkomstlanden van ex-ama s Up2You 25 9 6 17 9 Angola Guinee Ethiopië Sierra Leone Zeventien overige landen MAVO/LBO/VBO; onvoltooid Basisonderwijs; voltooid Basisonderwijs; onvoltooid Geen onderwijs genoten (Nog onbekend) Vrouw Man Totaal 0 5 10 15 20 standigheden, door de wijze waarin ze in hun levensonderhoud moeten voorzien en psychisch. Illustratief is de situatie van een jonge moeder. Werken in de prostitutie was voor haar de enige mogelijkheid om zichzelf en haar kind te onderhouden. Het contrast met het leergierige meisje van vroeger, dat bijna klaar was met een opleiding in de verzorging, was groot. Project Perspectief Zaandam Ook in Zaandam startte op 1 oktober 2009 een experimenteel project deels gefinancierd vanuit het Rijk. Net als in Amsterdam vormen kwetsbare ex-ama s zonder status de doelgroep van dit experiment. Het al twee jaar succesvol draaiende Project Perspectief in samenwerking met de gemeenten Zaanstad, Haarlem en Alkmaar, richt zich echter op een brede doelgroep alleenstaande minder jarige vluchtelingen (AMV ers) met en zonder status. De jongeren hebben een eigen huiskamer en er worden activiteiten georganiseerd zoals een muziekworkshop, samen koken of een Afrikaans feest met barbecue. Daarnaast werden trajectplannen opgesteld met jonge vluchtelingen. Als jongeren dat wensten werden zij begeleid bij terugkeer naar het land van herkomst. Het bezoekersaantal van de huiskamer in Zaandam lag in het vierde kwartaal rond de 55. Daaronder waren echter slechts vijf jongeren die tot de doelgroep van het Experiment aangemerkt kunnen worden. De financiering van het Project Perspectief is in principe gewaarborgd tot 1 augustus 2010. Gemeenten en stuurgroep beraden zich op oplossingen voor de levensvatbaarheid van het oude Project Perspectief.

Tijdelijke opvang 20 groot aandeel in de gezinsherenigingen, gevolgd door In Edam besteedde een vrijwilliger veel tijd aan een gezinshereniging aan het begin van het jaar nog 300,- vanaf het begin 21 In Amsterdam meldden zich regelmatig cliënten, die vier Soedanese gezinnen. Twee vluchtelingen uit Afghanistan van een moeder met haar meerderjarige van de zomer nog 200,- en vanaf half september werd afgewezen zijn in het AC, maar die wel nog een verzoek konden hun gezin verwelkomen, een daarvan na een dochter uit Sierra Leone. er helemaal niet meer gefinancierd. Dit betekende dat voor een Voorlopige Voorziening (VoVo) hebben lopen. wachttijd van tien jaar. Een Liberiaanse moeder sloot na cliënten rekening moesten houden met een veel grotere Ze krijgen dan tijdelijk onderdak en eten en wekelijks een jaren haar tien kinderen en kleinkinderen in de armen. Met behulp van fondsen kon een belangrijke bijdrage eigen bijdrage aan de reiskosten. klein bedrag aan zakgeld. Dit wordt door de gemeente worden geleverd aan de ticketkosten voor de gezinsleden Twee medewerkers van locatie Zaanstreek-Waterland Amsterdam betaald. De gezinshereniging in Zaandam van een Tibetaanse van cliënten. In 2009 is voor 23 cliënten door het Fonds hielden in het kader van de dag van de rechten van de Vanuit de Somalische vereniging SOMVAO kwam het cliënt werd eveneens na jaren succesvol afgerond. Door Bijzondere Noden van de gemeente Amsterdam 25.157 mens een lezing over gezinshereniging voor een serviceclub signaal dat veel Somaliërs zonder verblijfsvergunning een fout van de IND waren de Tibetaanse ouders in het aan ticketkosten gefinancierd. Daarnaast financierde het in Zaandam. Dat leverde weer een mooi bedrag op zich melden in Amsterdam op zoek naar opvang. Dit AZC niet geïnformeerd over de voorwaarde om binnen Diaconaal Fonds via het Landelijk Bureau 14.032. Vanaf voor het noodfonds. bleek onder andere te maken te hebben met het feit dat drie maanden een verzoek tot gezinshereniging in te half september kon helaas geen beroep meer worden er een Somalische vereniging in Amsterdam is en dat er dienen. De gehele procedure werd van 2007 tot de aankomst gedaan op het Diaconaal Fonds omdat de beschikbare vanuit het geheel aan organisaties dat zich wil inspannen op Schiphol in mei 2009 uitgebreid gevolgd gelden waren uitgeput. De gemiddelde bijdrage bedroeg voor opvang (WOU, SVAZ en SOMVAO) meestal wel en uitgezonden in het televisieprogramma EénVandaag. opvang geregeld kan worden. De grens bleek echter in Amsterdam ook bereikt te zijn. Nagegaan is of ook andere opvangplekken in den lande van betekenis zouden kunnen zijn voor deze groep. Veel noodopvanglocaties zijn echter in de afgelopen periode gesloten en de locaties die nog wel actief waren hadden geen lege plekken meer. Ook zij gaven aan dat zij regelmatig Somaliërs opvingen. SVAZ heeft verschillende Somaliërs kunnen opvangen in de AC procedure, die allen DNA-onderzoek bij gezinshereniging was bedoeld voor degenen die in zogenaamde bewijsnood verkeerden. Dus als er geen papieren konden worden overlegd. Tegenwoordig valt op dat zelfs als alle documenten (huwelijksakten, geboortebewijzen) aanwezig zijn er toch nog een DNA-onderzoek wordt aangeboden. Een DNA-onderzoek lijkt nu welhaast een standaard stap in de procedure te worden. na een toegewezen VoVo konden worden teruggeleid naar AC Ter Apel. Dit gold eveneens voor een Afghaanse cliënt. Gezinshereniging In Amsterdam zijn 46 cliënten (33 mannen en 13 vrouwen) bijgestaan bij hun aanvraag om gezinshereniging. Vergeleken met de 137 cliënten uit het voorgaande jaar is dit een opvallende daling van het aantal aanvragen. Uiteindelijk werden veertig gezinnen herenigd. Grootste groep vormden de nieuwkomers afkomstig uit de AZC s die hun gezinsleden onder het nareiscriterium lieten overkomen. Somaliërs hadden met veertien gezinsherenigingen een Het komt regelmatig voor dat nieuwkomers in een asielzoekerscentrum vrijwel de hele procedure gezinshereniging hebben afgerond en zelfs al een positief advies voor gezinshereniging hebben. Toch worden deze mensen uitgeplaatst naar een woning in Amsterdam die voor één persoon is bedoeld. Na verloop van tijd wordt er een grotere woning voor het gearriveerde gezin gezocht ergens buiten de stad. Degene die al in Amsterdam gehuisvest was, wordt dan weer uitgeplaatst.

Sociaal Regisseur Amsterdam Voor de periode 2007-2010 is SVAZ door het college van B&W Amsterdam erkend als de sociale regisseur voor vluchtelingen en asielzoekers in procedure. Maatschappelijke begeleiding van vluchtelingen heeft volgens de Wet Inburgering (WI) twee concrete doelen: Afname begeleidingspakketten financierbare JMB cliënten 2009 I BASISPAKKET VAN A TOT Z Alle financierbare cliënten in 2009 1984 II SOCIAAL-JURIDISCH PAKKET Ondersteunend Juridisch 75 Informatie, advies en begeleiding bij gezinsherenigingsprocdedure 47 Totaal 122 III ZORGPAKKET Doorverwezen vanwege lichamelijke klachten 216 Doorverwezen vanwege psychische klachten 124 Totaal Zorgpakket 360 IV IN-PROCEDURE PAKKET Ex-AMA in procedure (categorie 2) 6 Volwassene in procedure (categorie 2) 20 Totaal 26 Checklist zelfstandigheid Bij de uitwerking van een plan van aanpak met cliënten gelden een groot aantal doelen voor de begeleiding voor alle cliënten. In de Checklist zelfstandigheid komen alle onderwerpen conform het cliëntvolgsysteem (CVS) aan de orde. Aan het begin en aan het eind van het traject vult de consulent deze lijst samen met de klant in. Tussendoor wordt, afhankelijk van de lengte van het traject, nog twee of drie keer de Checklist ingevuld. Klant en consulent zien heel 1. Het oplossen van individuele belemmeringen bij de - registratie en rapportage. duidelijk wat de ontwikkeling is ten aanzien van zelfstandigheid. Ook kan op elk moment beter in beeld gebracht 22 deelname aan inburgering worden hoe het gesteld is met de zelfstandigheid van alle cliënten van SVAZ. 23 2. De doorgeleiding naar sociale participatieactiviteiten naast en na inburgering. SVAZ heeft hiervoor een aantal begeleidingspakketten ontwikkeld. Deze pakketten ondersteunen de vluchteling bij het doorlopen van alle fases van aankomst in Amsterdam tot hij of zij zelfstandig kan functioneren (het zogenaamde traject van A tot Z). De volgende begeleidingspakketten zijn tot eind 2009 afgenomen: I Basispakket van A tot Z - intake ( 0-meting ), bepalen doelperspectief; - bepalen van kansen en bedreigingen, opstellen van plan van aanpak; - contact met Dienst Wonen, voorlichten over woonregels en woningnet; - contact met DWI/CWI over cliënten; - contacten met DMO, DWI of stadsdelen bij volgen inburgeringstraject; - registratie en rapportage. II Sociaal-juridisch pakket (indien nodig) - begeleiding bij asielgerelateerde en verblijfsrechtelijke problemen; - informatie, advies en begeleiding bij gezinsherenigingsprocedure; - vraagbaak voor het oplossen van praktische problemen; - doorverwijzing naar reguliere (specialistische) instanties; - contact met IND, COA, Vreemdelingenpolitie et cetera; - interne en externe juridische consultatie; - registratie en rapportage. III Zorgpakket (voor zover noodzakelijk) - verwijzing bij ernstige psychosociale of overige medische problematiek; - doorverwijzing naar reguliere (specialistische) instanties; - intermediair tussen vluchteling en GGZ-instanties; - vraagbaak voor het oplossen van praktische problemen; IV In-procedure pakket (alleen voor asielzoekers in procedure) - informatie, advies en juridische steun indien legalisatie en vestiging in Nederland een reële optie is; - doorverwijzing naar maatschappelijke begeleiding (intern bij SVAZ); - doorverwijzing naar reguliere (specialistische) instanties voor deze groep; - indien vestiging in Nederland geen reële optie is begeleiding bij terugkeer; - registratie en rapportage. Het totale aantal vluchtelingen dat werd begeleid in 2009 is in de volgende tabel weergegeven IDU Jaarrapportage 2009 SVAZ - 1 februari 2010 Categorie Doorstroom vanuit 2008 naar 2009 (Vanuit definitieve Jaarafrekening 2008 d.d. 11 november 2009) 1 2 3 4 Doorstroom vanuit 2008 naar 2009 (uit Jaarrapportage 2009) Instroom 2009 Totaal 2009 1. Inburgeringsplichtigen 1.1 Nieuwkomers WI (Bij SVAZ vanaf 1-1-2007) 533 536 299 835 1.2 Pardonners 957 966 145 1.111 1.3 Ex-ama s met status 15 18 2 20 Totaal 1. 1.505 1.520 446 1.966 2. Volwassenen in Procedure 2.1 In procedure ex-ama s 3-2 2 2.2 In procedure volwassenen 3-16 16 Totaal 2. 6-18 18 Totaal 1.511 1.520 464 1.984

24 Standaardisering In de overeenkomst met de gemeente Amsterdam werd vastgelegd hoeveel uren consulenten aan begeleiding van een cliënt kunnen besteden. Voor nieuwkomers is dit bijvoorbeeld twaalf uur per jaar gedurende een periode van drieënhalf jaar. Deze overeenkomst tussen de gemeente en SVAZ noodzaakt SVAZ tot standaardisering van de werkprocessen om de in- en uitstroom van cliënten planmatig aan te pakken. Daarnaast geeft standaardisering ook een betere garantie voor handhaving van het kwaliteitsniveau. Praktijkvoorbeelden zijn het werken met een caseload en een handboek. 25 Caseload Bij het werken met een caseload per medewerker is het aantal cliënten gerelateerd aan het aantal uren van het dienstverband. Zo is het aantal cliënten bij 36 uur 109 en bij 32 uur 97. Dit systeem wordt gehanteerd bij het toedelen van cliënten aan de consulenten. Volgende stap is werken met een gewogen caseload, waarbij de zwaarte van de problematiek meetelt bij de toedeling van het aantal cliënten. Afgesproken is verder dat consulenten in het eerste jaar minimaal vier keer contact met cliënten hebben en in de jaren daarna minimaal drie keer per jaar. Handboek Hulpverleningsproces van A tot Z De beschrijving van het primaire werkproces van de af deling Juridische en Maatschappelijke Begeleiding is vastgelegd in een handboek. Het handboek vormt het basisdocument voor alle consulenten, maar is daarnaast ook een ontwikkeldocument. Dit betekent dat er op basis van voortschrijdend inzicht onderwerpen of documenten kunnen worden toegevoegd en / of worden gewijzigd.

3 Participatie & Werk Het begeleiden van vluchtelingen naar participatie en betaald werk is een belangrijke doelstelling van SVAZ. In alle vestigingen wordt hier door vrijwilligers en medewerkers hard aan gewerkt. Dat begint bij taalcoaching en begeleiding van inburgering en loopt via ondersteuning bij maatschappelijke participatie en het opdoen van werkervaring tot het samen met de vluchteling opstellen van de sollicitatiebrief die hem of haar de gewenste baan zal bezorgen. In dit hoofdstuk een aantal voorbeelden. 27 Taalcoaching Een taalcoach is een vrijwilliger die één keer per week afspreekt met een vluchteling die Nederlands aan het leren is. Thuis of tijdens een uitstapje praten de koppels over alledaagse dingen, het leven in Nederland, de gebruiken in het land van herkomst. Zo leert de vluchteling beter Nederlands spreken en de Nederlandse samenleving beter kennen. De taalcoach verbreedt zijn of haar netwerk en leert meer over de culturele achtergrond van nieuwe stadsgenoten. Eind 2009 zijn er ruim 150 taalcoaches in de regio actief. In Edam-Volendam draait al jaren een succesvol project Taalcoaching. Twintig vluchtelingen worden door twintig vrijwilligers begeleid bij het zich eigen maken van de Nederlandse taal. In Purmerend werd in 2008 een taalcoachproject gestart. Eind 2009 waren er ruim dertig taalcoaches gekoppeld aan een vluchteling. Daarnaast volgde een nieuwe groep taalcoaches de training van het Regio College en VluchtelingenWerk. Naast taalcoaching stond ook empoweren van inburgeraars centraal in de trainingen. De afspraken en richtlijnen hierover zijn geïntegreerd in het handboek voor taalcoaches. Als klap op de vuurpijl werd medio december een ludiek taalcoachcafé georganiseerd met Agens. In Amsterdam startte de werving van taalcoaches op 28 mei in de Heineken Music Hall, tijdens de door Dutchversity georganiseerde avond met de uitreiking van de Martin Luther King Award muziek. De flyers getiteld Taalcoach nodig en Taalcoach gezocht werden breed verspreid. De aanmeldingen van vrijwillige taalcoaches liepen storm. Veel vrijwilligers kwamen via de Vrijwilligers Centrale Amsterdam (VCA), maar ook via de website wisten vrijwilligers SVAZ te vinden. In juni begonnen de eerste selectiegesprekken met de nieuwe taalcoaches. Eind 2009 zijn er 104 koppelingen gerealiseerd. Twee bedrijven, Linklaters en KPN, gaven aan graag taalcoaches te willen leveren en er werd bij deze bedrijven een presentatie gegeven. Linklaters koos voor de formule van twee taalcoaches per vluchteling. Wanneer een taalcoach niet aanwezig is, kan deze vervangen worden door de ander. Bij KPN is gekozen voor een andere formule: iedere week krijgt de vluchteling een andere taalcoach en in een boek wordt bijgehouden waaraan gewerkt is. Deze pilots worden in 2010 geëvalueerd op de meest werkzame methode. Wat deze samenwerking met bedrijven betreft is Amsterdam koploper in Nederland! Wanneer deze pilot slaagt, zal KPN de taalcoachformule bij andere vestigingen uitrollen.

Project Levensloop Oudere Vluchtelingen 28 Op 22 september is in Amsterdam de Taalcoachwijzer, zes maanden stage. Voor die deelnemers werd daarom Voor de zomer werden in Zaandam 9 trajecten voor het 29 een website voor inburgeraars en taalcoaches, officieel een voorbereidend traject ontwikkeld met extra taalondersteuning Banenoffensief I afgerond: vier vluchtelingen stroomden Gezien hun leeftijd, culturele verschillen, taalproblemen, gelanceerd. Diverse organisaties werden uitgenodigd en een werkervaringsplaats. Elf Pardon- uit naar betaald werk, een vluchteling ging aan de slag een laag inkomen en het ontbreken van een sociaal net- om dit te vieren en wethouder Lodewijk Asscher maakte ners namen deel aan dit voorbereidingstraject. met een eigen bedrijf en de vier anderen startten in een werk is het voor oudere vluchtelingen extra moeilijk om tijdens de bijeenkomst de eerste match tussen een Daarvan zijn in oktober tien deelnemers een Pardontraject leerwerkbaan, met een opleiding of hulptraject en een aansluiting te vinden bij de Nederlandse samen leving. Amsterdamse vluchteling en een taalcoach. gestart. De eerste maanden zijn besteed aan was aan het solliciteren. Met het project Gedeelde herinneringen wil SVAZ scholing, computerlessen en het maken van een oudere vluchtelingen uit hun isolement halen door hen in portfolio. In de portfolio kan de Pardonner inzichtelijk contact te brengen met oudere Amsterdammers. maken wat hij kan en gedaan heeft. Tegelijkertijd werden Ruim dertig oudere vluchtelingen en oudere Nederlanders contacten gelegd met potentiële stageplaatsen. Voorjaar volgden samen workshops. Daarna lieten zij in een 2010 zullen Pardonners de eerste externe stages lopen. theatrale presentatie zien welke gebeurtenissen zich in hun levens in de verschillende levensfasen hebben voorgedaan. Daarbij werden niet alleen de verschillen naar voren gebracht, ook de overeenkomsten kwamen duidelijk naar voren. De voorstelling bestond uit twee delen: een opening waarbij de deelnemers gepresenteerd werden. Het geheel werd geïllustreerd met muziek en een filmregistratie uit de workshops die de ouderen Pardonproject: stage en werk Vanaf 16 februari is een start gemaakt met het Pardonproject, dat gefinancierd wordt door het Landelijk Bureau. Doel van dit project is om Pardonners aan stage, werk of opleiding te helpen. Het streven was om voor 31 december 2009 85 intakes onder generaal Pardonners te verrichten, waarvan uiteindelijk 50 een duaal traject gaan volgen gedurende zes maanden. Afgesproken werd dat locatie Amsterdam 50 en locatie Zaandam 35 intakes zou doen. Daarnaast zou Amsterdam zich inspannen 35 Pardonners op traject te plaatsen en Zaandam er 15. Eind december zijn in totaal 83 intakegesprekken gevoerd en hebben 11 Pardonners een duaal traject met succes afgesloten. In Amsterdam zijn er 58 intakegesprekken met Pardonners gevoerd. Implacement en Restoranje boden de stageplaatsen. Via SVAZ kregen de deelnemers computer- en conversatielessen. Daarnaast kregen zij hulp bij het schrijven van een CV en een sollicitatiebrief waar nodig. Ook werd algemene ondersteuning geboden. In totaal startten 23 Pardonners in 2009 met een traject. Van deze 23 hadden eind van het jaar veertien deelnemers het traject voltooid, waarvan elf met succes. Voor het Pardonproject in Zaandam meldden zich in juni 28 deelnemers aan. Conclusie na de intakegesprekken was dat de meeste kandidaten op dat moment niet geschikt waren voor het eerste traject van een periode van Banenoffensief II Nederland heeft iedereen nodig, ook de vluchteling was de titel van het plan dat in juni 2009 bij de staatssecretaris van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) werd ingediend. Stichting voor Vluchtelingen- Studenten UAF, VluchtelingenWerk Nederland, Stichting Emplooi en het UWV WERKbedrijf bepleitten hierin voortzetting van het Banenoffensief waarmee 2.327 vluchtelingen bemiddeld werden naar werk. De aanpak van de vluchtelingenorganisaties onderscheidt zich vooral op de elementen tijd en deskundigheid. Door de inzet van ervaren vrijwilligers is er meer tijd voor de begeleiding van vluchtelingen en de organisaties zetten tientallen jaren specifieke ervaring en expertise in het werken met de doelgroep in. Met het ministerie SZW werd overeengekomen dat in elf gemeenten met een gunstig klimaat voor de uitvoeringspartners een pilot plaatsvindt. In deze gemeenten worden 700 vluchtelingen begeleid naar betaald werk. SVAZ is een van de deelnemers aan deze pilot in 2010-2011. Van de pilot wordt de methodiek beschreven zodat de succesvolle aanpak overdraagbaar is naar andere gemeenten in Nederland. Emplooi In 2008 is besloten dat Emplooi onderdeel gaat uitmaken van de regionale stichtingen van VluchtelingenWerk Nederland. De drie Emplooimedewerkers in Amsterdam hadden in 2009 een bestand klanten uit vroegere deelnemers van de projecten Niemand aan de Kant en Vluchtelingen Vakgenoten en via het open spreekuur. Begin van het jaar waren 25 cliënten ingeschreven. Daarvan zijn er twee bemiddeld naar werk en zes uitgeschreven. Met de overige zeventien cliënten wordt het traject voortgezet in 2010. Van de drie adviseurs zijn er twee vertrokken. Dit betekent dat de overgebleven adviseur geen nieuwe cliënten kan aannemen. In 2010 wordt daarom gestart met een wervingscampagne. Wij oudere vluchtelingen en Nederlandse vrijwilligers kwamen bij elkaar om elkaar beter te leren kennen. We luisterden naar muziek en naar verhalen. Iedereen vertelde over de weg van huis naar school. Wij vertelden over het geluid in de ochtend als het nog stil is. Geluiden uit ons land die we nog steeds horen in onze gedachten. We luisterden naar muziek, iedereen bracht muziek mee, foto s of films. We brachten mooie dingen mee, herinneringen, schilderijen, liedjes en gedichten. Allemaal hoort het bij het Museum van het Geheugen. Verslag van het project Levensloop Oudere Vluchtelingen dat werd gepubliceerd in de brochure Gedeelde herinneringen.

Project Vluchtelingenvrouwen 30 gevonden. Met dit resultaat is de doelstelling van het 31 Voorstellingen in het Fijnhouttheater Amsterdam in besturen project (namelijk: 20-24 vluchtelingenvrouw op een Datum Publiek Doel van dit project is uitgaande van wensen van vluchtelingenvrouwen met bestuurlijke ambities bestuurstage te bemiddelen) ruimschoots behaald. De besturen die stageplaatsen bieden zijn verdeeld over Woensdag 11 februari geïnteresseerde migranten- en vrouwenorganisaties Vrouwennetwerk Amikino Oud-Zuid, Stichting Oude Wijze Vrouwen ontwikkelen en uitvoeren van een trainingstraject gericht op empowerment en vergroten van kennis en diverse sectoren: onderwijs, wonen, welzijn, financieel en belangenbehartiging. Ook het bestuur van SVAZ Woensdag 25 februari medewerkers VluchtelingenWerk, kennissen en familieleden vaardigheden en netwerkverbreding. Daarna volgt heeft een stageplaats geboden. Maandag 9 maart groep 8 van de Europaschool een begeleide stage van een jaar binnen een bestuur Voor besturen die bereid waren een stageplaats te Woensdag 11 maart groep 8 van de Joop Westerweelschool van een maatschappelijke organisatie. Tegelijkertijd wil SVAZ met dit project een cultuuromslag binnen besturen bewerkstelligen waardoor een klimaat ontstaat waarbinnen de competenties van vluchtelingenvrouwen optimaal tot hun recht komen. creëren en voor mentoren organiseerde SVAZ op vrijdag 27 februari een intensieve Masterclass Management van Diversiteit geleid door professor dr. Halleh Ghorashi. Vertegenwoordigers van 48 verschillende maatschappelijke organisaties (bestuursleden of directieleden) en mentoren namen deel aan deze Masterclass. Aan een werkconferentie op 4 december namen 40 personen deel; aan deze conferentie ging een evaluatiebijeenkomst met alle trainees vooraf. gezamenlijk hadden gevolgd. Het tweede deel van de voorstelling werd het Museum van het geheugen genoemd. Het publiek werd uitgenodigd naar een andere zaal te gaan waar tien tafels klaar stonden met memorabilia van de deelnemers. Door het publiek werd gretig gebruik gemaakt van de gelegenheid om met deelnemers in contact te komen en allerlei vragen te stellen. Project Duizend en één Kracht Dit project wil vrouwen activeren tot maatschappelijke participatie om later wellicht door te stromen naar betaald werk. Belangrijk onderdeel vormt een EVC-traject waarbij vrouwen hun talenten en eerder verworven competenties in kaart brengen. Vrijwilligers werden getraind als begeleidster van dit EVC-traject waaraan dertig vrouwen deelnamen. Eind oktober 2009 hadden 22 vrouwen het complete traject Empowerment door EVC afgerond. Acht vrouwen hadden helaas door omstandigheden hun portfolio niet op tijd ingeleverd. Tijdens een feestelijke bijeenkomst in Restoranje op woensdag 16 december 2009 kregen de 22 geslaagde vrouwen een certificaat en de acht anderen een bewijs van deelname. De certificaten werden uitgereikt door de heer Ferdi Licher, directeur Emancipatie bij het ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap. Tot en met eind juni zijn 53 besturen van organisaties benaderd dan wel bezocht om aan trainees een bestuursstage te bieden. Van die besturen bleken er 24 bereid om een vluchtelingenvrouw als een trainee op te nemen. Twee besturen boden zelfs twee plaatsen voor vluchtelingen aan waardoor uiteindelijk voor 25 vrouwen een stageplaats binnen een bestuur is

4 De Organisatie Dit jaarverslag begon met waardering voor al het werk dat vrijwilligers in onze regio verzetten. In dit laatste hoofdstuk ook aandacht voor de betaalde medewerkers die hun expertise en betrokkenheid dagelijks inzetten om kwalitatief hoogwaardige dienstverlening aan vluchtelingen te bieden. Daarnaast komen nieuwe ontwikkelingen binnen de organisatie aan de orde en wordt verslag gedaan van activiteiten op het terrein van draagvlakverbreding en belangenbehartiging. 33 Grafiek 14: Etnische achtergrond SVAZ medewerkers 26% zwarte en migrantenwerknemer 16% vluchteling 59% autochtoon Grafiek 15: Aantal fulltimers en parttimers onder het SVAZ personeel 12 fulltimers 45 parttimers Grafiek 16: Aantal werknemers met contract voor bepaalde en onbepaalde tijd 40 onbepaalde tijd 17 bepaalde tijd Grafiek 17: Percentage mannen en vrouwen onder het SVAZ personeel SVAZ had in 2009 een betaald personeelsbestand van 45,5 fte. Ondersteunende diensten Dankzij de ondersteunende diensten konden vrijwilligers, consulenten, werkbegeleiders en projectmedewerkers hun werk verrichten. Administratieve medewerkers, financieel medewerkers, ICT-ers en receptiemedewerkers zorgen voor de voorwaarden om zaken soepel te laten verlopen. Zo verwerkten de receptiemedewerkers in de locatie Amsterdam in 2009 ruim 28.000 bezoekers. Ondernemingsraad Op 9 februari vond de eerste officiële overlegvergadering tussen de directie van SVAZ en de Ondernemingsraad (OR) plaats. De directie bood de nieuwe OR bloemen aan. In 2009 vonden vervolgens op 9 februari, 30 maart, 8 juni, 31 augustus, 2 november en 14 december overlegvergaderingen plaats. Vaste onderwerpen op de agenda zijn P&O regelingen, arbeidsomstandigheden en financiën. 77% vrouwen 23% mannen P&O beleid en Financiën Met instemming van de ondernemingsraad zijn zes regelingen vastgesteld: lief &leed, privacy, verlof, werk- en rusttijden, vakantie- en overuren en woonwerkverkeer. SVAZ ging per 1 januari met een nieuwe Arbo-

34 dienst in zee. Door een investering in de financial control 35 is de kwaliteit van de financiële verslaglegging verbeterd. Personeelsdag Op 21 september boog het (bijna) voltallige personeel van alle vestigingen zich over de toekomst van SVAZ. Een breed scala aan onderwerpen werd besproken in subgroepen. Daarbij kwamen vragen aan bod als: - Hoe ontwikkelt ons dienstenaanbod zich en wat verwachten de cliënten? - Zet SVAZ in op verdieping of verbreding? - Hoe zorgen we ervoor dat er voldoende draagvlak blijft? - Kan SVAZ in de toekomst nog als belangenbehartiger van vluchtelingen optreden? - Hoe gaan we om met werkdruk en werkstress? - Hoe zorgen we voor voldoende financiering om de kwaliteit van ons aanbod hoog te houden? De resultaten van de personeelsdag werden verwerkt in de Speerpunten en strategische keuzen voor het meerjarenbeleid 2010 2012. Nieuw in de regio In Purmerend werd begin juli het nieuwe kantoor geopend. Via een briefing en mailing zijn cliënten hiervan op de hoogte gebracht. Het kantoor werd meteen druk bezocht en blijkt dus goed te vinden voor cliënten. Gemiddeld bezochten tien tot twaalf cliënten het spreekuur. Twee keer per week was er een juridisch maatschappelijk spreekuur en op vrijdag konden er afspraken worden gemaakt. In september opende VluchtelingenWerk Waterland een kantoor in Monnickendam. Kantoorruimte werd gevonden in het Sociaal Cultureel Centrum de Bolder. VluchtelingenWerk hield daar iedere maandagmiddag spreekuur. Plaatselijk werd veel publiciteit gegeven aan Voetbaltoernooi voor vluchtelingen 8 oktober 2009 PURMEREND - Op de velden van Purmersteijn wordt dinsdag 20 oktober een voetbaltoernooi gehouden voor Purmerendse vluchtelingen. Het toernooi gaat om 9.00 uur van start. Het voetbaltoernooi is een initiatief van Naser Dely. Dely vluchtte twee jaar geleden vanuit Ivoorkust naar Nederland. Om Purmerendse vluchtelingen met elkaar in contact te brengen, kwam de Afrikaan op het idee om een voetbaltoernooi te houden. Vluchtelingenwerk Purmerend stond hier positief tegenover en benaderde voetbalvereniging Purmer steijn. Purmersteijn verleende direct alle medewerking en dat resulteerde in een voetbaltoernooi op dinsdag 20 oktober. De laatste wedstrijd is naar verwachting om 15.00 uur afgelopen. Belangstellenden zijn van harte welkom een kijkje te komen nemen op het complex aan de Van IJsendijkstraat. de nieuwe vestiging. In het blad Prettig Weekend stond een uitgebreid interview met een vluchtelinge die al lange tijd in Waterland woont en een eigen zaak is gestart. De week daarna volgde in hetzelfde blad een interview met twee vrijwilligers en de beroepskracht. Naast begeleiding van de huisvesting wil de gemeente Waterland dat SVAZ ook de maatschappelijke begeleiding verzorgt. Gestart is met het opbouwen van een infrastructuur. Voor het huisvesten van statushouders zijn kennismakingsgesprekken gevoerd met de verschillende woningbouwverenigingen. Begonnen is ook met het opbouwen van een netwerk in Waterland met instanties die van belang kunnen zijn voor vluchtelingen. In Waterland is de gemeentelijke taakstelling voor 2009 ruimschoots gehaald doordat er in november en december in totaal acht statushouders gehuisvest zijn, allen met een Somalische achtergrond. VluchtelingenWerk Diemen sloot zich eind 2009 ook aan bij SVAZ en vormt daarmee de zesde vestiging in de regio Amstel tot Zaan. Vluchtelingenkinderen In de zomer kan aan vier eenoudergezinnen en acht kinderen uit de Zaanstreek een vakantie worden aangeboden. Daarnaast gingen twaalf kinderen naar diverse kindervakantieweken. Ook het vervoer is door vrijwilligers geregeld. In december hebben leerlingen van het Regio College in Zaandam een Sinterklaasfeest georganiseerd voor de kinderen en ouders van vluchtelingen. Zij hadden cadeautjes gekocht en een Sinterklaas en Pieten uitgenodigd om deze cadeaus te overhandigen. Door een gift van een bank kregen ook kinderen tot 9 jaar van SVAZ cliënten in Purmerend Sinterklaascadeautjes. Draagvlakverbreding In het eerste hoofdstuk werden het draagvlakproject in Edam-Volendam, Wereldwerk in Zaandam en de Mensenbieb in Amsterdam beschreven. Maar er zijn in 2009 meer activiteiten ontplooid om het draagvlak voor vluchtelingen en VluchtelingenWerk te verbreden. Nieuwe Website Op 15 juli 2009 werd de nieuwe website www.svaz.nl gelanceerd. De website geeft informatie over het werk van SVAZ in de regio en over de positie van vluchtelingen. In korte interviews vertellen vluchtelingen hun eigen verhaal. Potentiële vrijwilligers, bedrijfsleven en donateurs worden geïnspireerd om zich in te zetten voor vluchtelingen.

36 Van te voren vonden de kinderen het heel bijzonder dat Hoe meer mensen belangstelling hebben voor vluchtelingen 37 er een vluchteling zou komen, maar toen ze hem hadden ontmoet bleek hij heel normaal te zijn. Dat is dus absoluut een bijdrage aan de beeldvorming van de kinderen. (docent IMC Weekendschool Zuidoost, klas 3 a en 3b) en asielzoekers hoe beter. (leerling van klas 1C Vossius gymnasium) De knelpunten die vluchtelingen in Amsterdam ervaren werden op verschillende momenten indringend naar voren gebracht bij beleidsmakers en uitvoerders. Het was echt geweldig een (echte) vluchteling in de klas te hebben die goed kon vertellen wat er is gebeurd met hem. (Marc, leerling van groep 8 van De Notenkraker) Scholenproject Amsterdam De in het najaar van 2008 gestarte pilot Voorlichting op Scholen werd in 2009 voortgezet. De pilot bleek zeer succesvol en voorzag duidelijk in een behoefte. Doel van het project is scholieren bekend te maken met de problematiek van vluchtelingen en de organisatie VluchtelingenWerk en hun betrokkenheid vergroten. Vrijwilligers met een vluchtelingenachtergrond verzorgen hiertoe gastlessen op scholen. Verhalen van vluchtelingen, het spelen van een bordspel en een groepsgesprek maken onderdeel uit van de gastles. Bij de voorlichtingen wordt gebruik gemaakt van het voor SVAZ ontwikkelde bordspel Vlucht om de wereld en de bijbehorende lesbrief (die nu ook van onze website www.svaz.nl te downloaden is). In 2009 zijn zeven scholen bezocht; in twaalf klassen hebben vrijwilligers voorlichting gegeven. Ongeveer 300 leerlingen zijn hiermee bereikt. Met Amsterdamse scholen is contact opgenomen, de gastlessen zijn ingepland, de voorlichtingsteams gekoppeld aan klassen en docenten. Geregeld is vooraf een bezoek gebracht aan de geïnteresseerde school. Het Vossius gymnasium is inmiddels een structurele afnemer van deze gastlessen. Daar geven SVAZ vrijwilligers nu ieder jaar rond de kerstvakantie voorlichting aan alle brugklassers. Deze lessen moeten ook op andere scholen gegeven worden. Speciaal scholen met veel Nederlanders. Ze weten hier niet veel van. (Tenzin, leerling van klas 2vhs1 Berlage Lyceum) Dag van de Dialoog VluchtelingenWerk Zaanstreek deed begin november mee aan de Dag van de Dialoog. Een vluchteling trad op als gastheer en een Somalische cliënte verzorgde de catering. Zes genodigden namen deel aan de maaltijd waarbij dialoog, uitwisseling en ontmoeting centraal stonden. Belangenbehartiging - Voor de manager van het werkbedrijf DWI werd op 12 maart een werkbezoek georganiseerd. Onderdeel van het programma was een gesprek met drie vluchtelingen die met succes het project Niemand aan de Kant of Vluchtelingen Vakgenoten hadden afgerond. Twee consulenten JMB gaven een overzicht van de knelpunten van cliënten die zij in hun werk tegenkomen. - Knelpunten rond gezondheid, gezinshereniging, inkomen en werkgelegenheid werden indringend naar voren gebracht in de 1e Monitor Vluchtelingen Amsterdam die in juni werd gepresenteerd. - In het werkbezoek dat wethouder Freek Ossel op 5 augustus aan SVAZ bracht stonden de arbeidsmarktpositie en financiële positie (schulden) van vluchtelingen centraal. Zes vluchtelingen gingen in gesprek met de wethouder over deze onderwerpen. Aan dit gesprek namen ook ambtenaren van DMO en DWI deel alsook de manager Vereniging & Organisatie van Vluchtelingen- Werk Nederland. Direct na dit werkbezoek heeft de teammanager van DWI een notitie voor DWI opgesteld over de schuldenproblematiek onder vluchtelingen. - Met Allekleur Zorg werd mogelijke samenwerking verkend. Allekleur Zorg bood aan op locatie spreekuur te houden voor cliënten met psychische problemen. Consulenten kunnen cliënten dan direct verwijzen naar het spreekuur dat gehouden wordt door een psychiater. Na intake en diagnose van de psychiater nemen behandel teams van maatschappelijk werkers en sociaalpsychiatrische verpleegkundigen het werk over. Samenstelling van bestuur per 31 december 2009: H.G.M. Blocks, voorzitter J.H.G. Stengs, penningmeester M. van den Berg, secretaris sinds 1 september 2009 K. Kroesen M. Blankman T.L. Tan M. Aliyou W.J.C. Swildens Op 23 juni 2009 trad secretaris M. Spronk af na drie volle termijnen en totaal negen bestuursjaren. Zij werd opgevolgd door M. van den Berg. L. ten Berge nam vanaf 23 juni als aspirant bestuurslid deel aan de bestuursvergaderingen. K. Said Ali nam vanaf 13 januari 2009 zitting in het bestuur als stagiaire vanuit het project Vluchtelingenvrouwen in besluitvorming en besturen.