Trauma en vluchtelingenkinderen GEERT SERNEELS coördinator SOLENTRA vzw Dag van het Slachtoffer 19/02/2016
Solentra VZW: WIE ZIJN WE? Verbonden met kinderpsychiatrie UZ Brussel kinderen en jongeren slachtoffer traumatische gebeurtenis aandacht voor kinderen met andere culturele achtergrond Activiteiten Diagnostiek en therapie Opleidingen en vormingen, intervisie, supervisie Telefonische helpdesk Onderzoek Methodiek Community-based Etnopsychiatrische invalshoek Financiering Projectwerking: FEDASIL, VGC, JWZ Betalende consultaties + Structureel? 2 titel
Relevantie Vluchtelingencrisis Cijfermateriaal beeldmateriaal Trauma Weinig onderzoek ; van 3 tot 50% NBM : extra kwetsbaar 3 titel
INLEIDING: Vluchtelingencrisis 4 titel
Vluchtelingencrisis in cijfers 5 titel
Vluchtelingencris in cijfers 6 titel
In perspectief 7 titel
Cijfers EUROPA 2015 1.015.078: steken Middenlandse Zee over 34.000 over land (Balkanroute) 84.320: sinds begin 2016 84.320 via Middelandse Zee => 3.406 doden tijdens tocht. 369 871 Syriërs vragen Asiel aan in EU => verdrievoudiging t.o.v. 2014 BELGIË 35.476: totaal aantal asielaanvragen => 31.285 volwassenen => 3.919 niet-begeleide minderjarige jongeren. 8 titel
Betekenis van het vluchteling-zijn Betekenis van vluchteling-zijn voor kinderen (met ouders) Kinderen zijn getekend Ondergaan van vertrek en gevolgen Ouders zijn zwijgzaam rond vlucht (taboe) Eigen fantasie bij jonge kinderen Boosheid bij tieners Scheiding en verlies => gemis Schuldgevoelens tegenover achtergebleven familie 9 titel
Betekenis van het vluchteling-zijn Betekenis van vluchteling-zijn voor kinderen (met ouders) Beeld ouders = beschermers? Beperkte emotionele beschikbaarheid van ouders Confrontatie met het lijden van de ouders Snellere aanpassing dan ouders Kind als reden van vertrek Angst door onzekere toekomst 10 titel
Betekenis van het vluchteling-zijn Betekenis van vluchteling-zijn voor kinderen (met ouders) Verlies Nieuwe taal Biculturele en tweetalige socialisatie Minderwaardigheidsgevoelens, 'er niet mogen zijn', onzekerheid, angst, gevoel ontworteld te zijn, gemis, rouw 11 titel
Betekenis van het vluchteling-zijn Betekenis van vluchteling-zijn voor ouders Afwezigheid van traditionele referentiepunten Kwetsbare moeder-kind relatie Kwetsbare vader-kind relatie Verschillend integratieritme Kinderen = tolken => ouders = afhankelijkheidspositie 12 titel
Betekenis van het vluchteling-zijn Betekenis van vluchteling-zijn voor ouders Spanning bij ouders door gebrek aan controle / schijnbare onverschilligheid Institutionalisering => verandering in ouderrol Afhankelijkheid Aanpassingsmoeilijkheden Ontgoocheling, schuldgevoelens, schaamte, => Verandering in gezinsrollen door gebeurtenissen 13 titel
Betekenis van het vluchteling-zijn NBMV = juridische term Afwezigheid van ouders Classificatie: WAAROM? Les exilés Les mandatés Les exploités Les fugueurs Les errants 14 titel
Gemeenschappelijke kenmerken : migratie Proces van migratie Rouwproces Ontkenning Woede Verdriet/pijn Aanvaarding Kenmerken Meerdere soms conflicterende of onzichtbare loyaliteiten - Ouders symbolisch moeten doden - Persoonlijke waarheid versus de waarheid van de groep - Double bind Problematiek racisme, discriminatie en etnocentrisme 15 titel
Gemeenschappelijke kenmerken: migratie Proces van migratie NBM Overgang zonder rituelen Inversie van generatie Gemandateerd maar verraders B. Fourez: agitatie door gebrek aan verbondenheid - Netwerk blijft bestaan - Verantwoordelijke voor je keuze, dus schuldgevoel - Een logica teruggeven door verbondenheid te creëren Chaotisch parcours Dwaalparcours noch op voorhand noch in duur gedefinieerd Onderbroken schooltijd Destructuratie in tijd en ruimte 16 titel
Gemeenschappelijke kenmerken: cultuurschok Cultuurschok Cultuur = referentiekader waaruit wij wereld (gedragingen) rondom ons interpreteren en beoordelen (Pinto). Cultuur uit zich in gedragingen, maar niet alle gedragingen bepaald door cultuur Cultuur = mentale programmering die in vroege kinderjaren plaatsvindt (Hofstede). Cultuur = symbolen, helden, rituelen en waarden Cultuur = collectief systeem (product en kenmerk) (Hoffman en Arts): gemeenschappelijke wereld van ervaringen, waarden en kennis die bepaalde sociale entiteit kenmerkt en doorheen de tijd werd opgebouwd: taal, kennis, waarden en normen, symbolen, rituele en helden 17 titel
Gemeenschappelijke kenmerken: cultuurschok Antropologisch model van Kluckhohn en Strodtbeck Ieder mens (talent, temperament, psyche en soma) ter wereld heeft relatie met: Zichzelf : - Ik-identiteit : doen, actief - Wij of Het-identiteit : zijn, passief De ander - Individualimse : autonomie, gelijkwaardigheid - Collectivisme : verbondenheid, hiërachie; onderscheid tussen geslachten De tijd/tijdsbesef - Accent op heden - Accent op verleden/accent op toekomst De natuur (boven natuur) - Overheersen - In harmonie/onderwerpen 18 titel
Gevolgen voor detectie en behandeling Cumulatieve stress bij vluchtelingen Vluchteling-zijn => chronische STRESS Ontworteling Verlies van socio-cultureel referentiekader Verlies van vertrouwd netwerk Verlies van identiteit, rol in de samenleving Onzekere toekomst / asielprocedure Verblijf in opvangstructuur 19 titel
Gevolgen voor detectie en behandeling Cumulatieve stress in vluchtelingengezinnen Gevolgen Afwezigheid van psychische veiligheid en bestaansrecht Deuil congelé Grote draaglast vs. verminderde draagkracht grote kwetsbaarheid Psychologische reacties en/of ontwikkelingsproblemen 20 titel
Gevolgen detectie en behandeling Cumulatieve stress bij vluchtelingen: Reactie: fight, flight, freeze als helpende reactie in bedreigende omstandigheden Reacties kinderen op stresserende omstandigheden (ontwikkelingsproblemen) Regressief gedrag Agressiviteit Rusteloosheid Slaapproblemen Separatieangst Bedplassen Veel wenen Teruggetrokken gedrag /isolement Psychosomatische klachten Leer- en concentratieproblemen Identiteitsproblemen 21 titel
Trauma Trauma = levensbedreigende ervaring Universele neurobiologische respons fight flight freeze DSM IV: Post Traumatisch Stresssyndroom : na 6 maanden, volgende symptomen Herbeleven Vermijden Verhoogde prikkelbaarheid Westerse visie individuele pathologie Zinvol? 22 titel
Trauma Westerse visie : individuele pathologie Afghaanse NBM, zoon van Taliban strijder Trauma s: Gefolterd door Amerikanen in de gevangenis 1 jaar illegaal verblijf in Engeland bij neef 1 ste asielverzoek afgewezen Verschillende statuten = telkens verandering opvangmodi en dus verhuis Woonplaats Molenbeek Trauma is contextgerelateerd, sociale pathologie, geassocieerd met veelvuldig verlies Rekening houden familiale, sociale en culturele context NBM 23 titel
Trauma Trauma en cultuur Neurobiologisch Gevaar >vrijkomen van hormonen > stress Activatie van die delen van de hersenen die belangrijk zijn bij het analyseren van situaties Activatie van het autonoom zenuwstelsel dat tekenen van alarm doorseint : fight, flight, freeze Etnoculturele variatie In uitdrukkingsvormen Universeel : intrusieve gedachten en herinneringen Cultuurspecifiek : vermijden/afvlakking en hyperarousal Kwetsbaarheid van het individu en wat trauma is Beschermende factoren: geloof, filosofie, sociale interacties 24 titel
Gevolgen detectie en behandeling Normale reacties op abnormale omstandigheden: waar ligt grens? Verschillende niveaus 25 titel
Veerkracht Omschrijving capaciteit om verder te blijven leven en te ontwikkelen ondanks ongunstige levensomstandigheden (Rutter, 1985) Veerkracht als potentialiteit, afhankelijk van individuele fysiologische en psychologische eigenschappen familiale en sociale context en gemeenschap 26 titel
Veerkracht Obstakels Onvoldoende interne bronnen Te grote schade aan psyche of hersenen t.g.v. intensiteit of duur van trauma Onvoldoende steun uit omgeving 27 titel