..en. rouwend. VOOK 6 oktober 2011 ( )Carine. Kappeyne van de Coppello

Transcriptie

1 Jong, eigen-wijs..en rouwend VOOK 6 oktober 2011 ( )Carine Kappeyne van de Coppello

2 Krijgen kinderen met de dood te maken? Internationaal onderzoek wijst uit dat van ongeveer 5% van de kinderen tot 16 jaar een ouder overlijdt en van 4% een broer of een zus In Nederland alleen al overlijden ongeveer 2250 kinderen per jaar jeugdigen tot 20 jaar hebben een gezinslid aan de dood verloren. ¾ van de kinderen heeft bij het verlaten van de basisschool dood in de nabije omgeving meegemaakt

3 Iederrouwprocesis uniek o.a. bepaalddoor 1. Individuele veerkracht/ persoonlijkheidskenmerken 2. Soort relatie tot de overledene/ soort gehechtheid 3. Moment in je levensloop/ontwikkeling 4. Doodsoorzaak/manier van sterven 5. (rouw)cultuur

4 Kinderen rouwen anders dan volwassenen 1. Door hun cognitieve en emotionele ontwikkeling verandert hun kijk op de dood 2. Uiten hun gedachten en gevoelens in gedrag en niet met een goed gesprek 3. zijn in hoge mate afhankelijk van volwassenen 4. rouwen in stukjes

5 Bevattenkinderendood? - Eindigheid begrijpen gaat gelijk met begrijpen van tijd - Begrijpenwordtmedebepaalddoor individuele ontwikkeling en ervaring - Nieuwe inzichten geven nieuwe gevoelens

6 0-2 jaar reageren geschokt huilen meer vertonen zoekgedrag verlies interesse in omgeving

7 2-55 jaar ervaren dood als tijdelijk wakkerkussen denken magisch denken animistisch denken concreet

8 6-88 jaar beseffen dood is onomkeerbaar Spelen vaak over dood

9 9-11 jaar iedereen gaat dood alles wat leeft gaat dood zelfstandiger dus meer alleen doen niet weten hoe iets uit te drukken bang om voor gek te staan psychosomatische symptomen schuldfantasieën fobieën

10 12 jaar en ouder abstract denken over leven en dood behoefte aan zelfstandigheid versus behoefte aan bescherming pubers kunnen rouw uitstellen

11 Hoe kun je kinderen helpen? Eerlijke informatie - geen bedekkende termen - ouders willen kinderen graag beschermen tegen de harde werkelijkheid - kinderen nemen de waarheid zoals volwassenen het ze presenteren - fantasie van kinderen is vaak gruwelijker dan de niet vertelde werkelijkheid - Als de waarheid door iemand anders verteld wordt verliest het kind ook nog vertrouwen

12 Hoe kun je kinderen helpen? Concrete informatie - afgestemd op het niveau van het kind - geen bedekkende termen - een dood lichaam kan niet meer ademen, denken, voelen, eten of drinken - bij een opgebaard lichaam kind voorbereiden door te beschrijven hoe het lichaam erbij ligt, welke kleur, hoe het ruikt. - begraven is een gat in de grond graven waar de kist met het lichaam erin in gaat - cremeren is het lichaam verbranden

13 Hoe kun je kinderen helpen? Helpen gevoelens en gedachten over het verlies te uiten - tekenen - (na)spelen - knutselen - boeken over dood (voor)lezen - praten

14 Hoe kun je kinderen helpen? Contact en communicatie over verlies - de dode niet ook nog doodzwijgen - Lotgenotencontact - (Achter de Regenboog -, Stichting Jonge Helden

15 Stichtingachterde Regenboog

16

17

18

19 Hoe kun je kinderen helpen? Herhalen ste keer nog niet genoeg - is veilig dat wat je gister vertelde, hetzelfde is, als je morgen zal vertellen - door hun ontwikkeling snappen kinderen het steeds weer op een nieuwe manier

20 Hoe kun je kinderen helpen? Accepteer de emoties, reacties en ideeën n van kinderen - Heb begrip voor afreageren maar stel daarbij ook grenzen - Vertel niet wat een kind wel of niet behoort te voelen - Vraag naar de ideeën n en beelden van kinderen

21 Normale reacties van kinderen Regressie Angst, paniek Boosheid, woede Verdriet, eenzaamheid Terugtrekken en somber Schok Ontkennning Ongeconcentreerd Jaloezie Lichamelijke symptomen

22 Wanneer hulp? Intensiteit en duur symptomen afgezet tegen 1. omstandigheden van het kind en 2. manier waarop sterven heeft plaatsgevonden

23 Gecompliceerde rouw = vastlopen in het rouwproces Chronische rouw Ontkende rouw Getraumatiseerde rouw Gesomatiseerde rouw Systeemgeblokkeerde rouw

24 Systeemgeblokkeerde rouw aandachtspunt bij kinderen en jongeren Individuele rouwproblematiek wordt overheerst of in stand gehouden door door problemen op niveau van het gezin Bijvoorbeeld Geen openheid in communicatie Geen ruimte voor eigen manier door strenge regels Rivaliteit over wie meest of minst lijdt

25 relatie met andere stoornissen niet depressie (rouw=preoccupatie met de overledene, huilen, zoekgedrag; alles betrekking hebbend op verlies;depressie = meer algemeen gericht, apathie, slapeloosheid en eenzaamheid) geen gegeneraliseerde angststoornis niet posttraumatische stress-stoornis stoornis (rouw=spanning en pijn van de losmaking; ptss=spanning en pijn door blootstelling aan de traumatische gebeurtenis)! Soms PTSS en gecompliceerde rouw

26 Behandeling Spel-en creatievetherapieaande hand van een rouwtheorie bijvoorbeeld Worden, niet dogmatisch gehanteerd Cognitieve gedragstherapie: elementen uit D+D=D bijvoorbeeld Trauma behandeling: EMDR Rouwhulpvan UvU

27 Vier Rouwtaken van Worden eerste rouwtaak van J.W. 1. Realiseren dat het echt waar gebeurd is gewone rouwreacties= schok, ontkenning, zoeken Kinderen (ook volwassenen) zien/voelen/horen vaak nog de overledenen = normaal

28 Dynamiekvan rouwproces Heenen weerbewegentussenontkennenen erkennen Ontkennenis ookeengezondereactieop een abnormale gebeurtenis, Volgcliëntenin het aangaanvan hunrealiteit stukje bij beetje

29 Dualeprocesmodel: Twee realiteiten 1. Realiteit van verlies: onherroepelijk weg (verlies gericht: rouwtaak 1) 2. Realiteit van doorgaan van het leven (herstel gericht: rouwtaak 3) Stroebe en Schut(UvU)

30 Rouwtaken van Worden tweede rouwtaak 2. Ervaren van de pijn van het verlies gewone rouwreacties= verdriet, boosheid, angst, schuld, eenzaamheid Stelselmatig niet aangaan, terwijl het zich indringend aandient, kan leiden tot overspoeling van die emotie.

31 Rouwtaken van Worden derde rouwtaak 3. Het aanpassen aan een leven en omgeving waarin de overledene ontbreekt Wie is de overledene voor de andere=welke rollen had hij; nu omvormen naar herinnering; Nieuwe vaardigheden leren/ taken oppakken/ oplossingen vinden. Mensen vinden die een deel kunnen overnemen. Vastlopen in deze taak = hulpeloos opstellen, terugtrekken

32 Rouwtaken van Worden vierde rouwtaak 4. De overledene een nieuwe emotionele plek geven en de draad van het leven oppakken Worstelen met deze taak ziet men terug bij kinderen die zich niet meer durven binden, niet meer houden van mensen en het leven.

33 Rouwhulp

34 Rouwhulp algemene informatie Doelgroep: kinderen en jongeren van 8-18 jaar in combinatie met begeleiding van de ouder(s). De behandeling is speciaal ontwikkeld voor kinderen die een dierbare ander hebben verloren. De behandeling bestaat uit 9 sessies voor het kind en 5 sessies voor de ouder(s). De behandeling is preventief, d.w.z. dat hij in een vroeg stadium kan worden aangeboden (vanaf ca 6 maanden na het verlies). De behandeling is gericht op het voorkomen van het ontwikkelen van gecompliceerde rouw. De behandeling is zo opgebouwd dat er aangesloten kan worden bij de unieke situatie van de cliënt. Kinderen en ouder(s) krijgen een werkboek met informatie en gerichte oefeningen. Wordt bij diverse instellingen in NL aangeboden, info via rouwhulp.nl of m.spuij@uu

35 Secundaire verliezen De andere ouder/ouders Veiligheid Identiteit Toekomstperspectief Activiteiten Plezier en gezelligheid Financiele verandering (leef- en school situatie) Sociale aanpassingen

36 Rouwvragenlijst In 2009 bracht de UvU een RVL uit 1. voor kinderen 8-12 jaar 2. Voor jongeren jaar Te verkrijgen bij Mariken Spuij aan de Universiteit van Utrecht; mail naar