Toeristische rapportage Goeree Overflakkee

Toeristische rapportage Goeree Overflakkee 2009 2010

Toeristische rapportage Goeree Overflakkee 2009/2010 Opdrachtgever: Opdracht: VEERO Rapportage over het verblijf van Nederlanders op Goeree Overflakkee, vrijetijdsbesteding op Goeree Overflakkee en de werkgelegenheid in de toeristisch recreatieve sector. Uitgevoerd door: Hogeschool Zeeland Kenniscentrum (Kust)toerisme Telefoon: 0118 489 756 E mail: info@kenniscentrumtoerisme.nl Uitgave: Juni 2010 Bij het samenstellen van deze rapportage is de grootste zorgvuldigheid betracht, het Kenniscentrum (Kust)toerisme is echter niet aansprakelijk voor enige directe of indirecte schade als gevolg van de aangeboden informatie.

Inhoudsopgave Inleiding... 1 Samenvatting... 2 1 Trends en ontwikkelingen in toerisme... 4 1.1 Economische ontwikkelingen... 4 1.2 Demografische ontwikkelingen... 5 1.3 Ecologische ontwikkelingen... 5 1.4 Digitale ontwikkelingen... 6 1.5 Consumententrends volgens Trendwatching.com... 7 2 Toeristisch aanbod... 10 3 Ontwikkeling van de vakantiemarkt... 12 3.1 Ontwikkeling internationaal toerisme... 12 3.2 Ontwikkeling Nederlandse vakantiemarkt... 13 3.3 Vakanties in eigen land... 14 3.4 Inkomend toerisme naar Nederland... 16 4 Binnenlands toerisme per regio... 18 5 Kenmerken toeristische vakantiegangers... 24 6 Vrijetijdsgedrag... 28 7 Watersport in beeld... 30 7.1 Bootvakanties van Nederlanders op een eigen kajuitjacht... 30 7.2 Bootvakanties van Nederlanders op een kajuitjacht niet in eigen bezit... 32 8 Werkgelegenheid... 34 Literatuurlijst... 36 Literatuurlijst... 37 Bijlage 1: Omschrijving sociale klasse... 38 Bijlage 2: Landelijke R&T standaard... 39

Inleiding Het Kenniscentrum (Kust)toerisme houdt zich bezig met het verzamelen en analyseren van cijfers en gegevens over de toeristisch recreatieve sector, om deze te vertalen in kennis die bruikbaar is voor de sector. De voorliggende rapportage is opgesteld in opdracht van VEERO, Vereniging voor Eigenaren en Exploitanten van Recreatie Ondernemingen van Goeree Overflakkee & Brouwersdam. VEERO wil Goeree Overflakkee graag vergelijken met de verschillende regio s van Zeeland om een beeld te krijgen van ontwikkelingen in de toeristische en recreatieve sector op Goeree Overflakkee ten opzichte van de Zeeuwse ontwikkelingen. Deze rapportage is de tweede in een reeks, waardoor dit jaar Goeree Overflakkee niet alleen vergeleken kan worden met de Zeeuwse regio s, maar de cijfers van Goeree Overflakkee ook vergeleken kunnen worden met de cijfers van vorig jaar. Om inzicht te bieden in de sector is ervoor gekozen zoveel mogelijk gebruik te maken van landelijke bronnen. Hierdoor is het mogelijk Zeeland en Goeree Overflakkee systematisch met elkaar te vergelijken. Deze rapportage is de eerste in een reeks en biedt informatie over het verblijf van Nederlanders op Goeree Overflakkee en Zeeland, vrijetijdsbesteding op Goeree Overflakkee en in Zeeland en de werkgelegenheid in de toeristisch recreatieve sector. Daar waar mogelijk worden de gegevens op regionaal niveau gepresenteerd. Helaas zijn niet alle gegevens op regionaal niveau beschikbaar. In dit geval worden de Zeeuwse cijfers gepresenteerd. In hoofdstuk 2, 3 en 4 zijn de analyses en gegevens alleen op Nederlands en Zeeuws niveau weergegeven. In hoofdstuk 5 en 6 zijn de analyses en gegevens gericht op Zeeland en Goeree Overflakkee opgenomen. Wij wensen u veel leesplezier en hopen dat deze rapportage een instrument zal zijn om te komen tot een goede invulling van uw toeristisch recreatieve beleid of strategie. 1

Samenvatting Trends en ontwikkelingen Het jaar 2009 is een turbulent jaar geweest voor het internationale toerisme wereldwijd. Door de financiële crisis wordt de prijs/kwaliteitsverhouding van een bestemming nog belangrijker. Hoewel de huidige crisis weinig invloed heeft op de reislust van de consument, zal het vakantiegedrag wel veranderen: de gemiddelde verblijfsduur en de vakantiebestedingen nemen af en de consument gaat dichter bij huis op vakantie. Ook digitale trends en ontwikkelingen gaan een steeds belangrijker rol spelen. Toeristisch aanbod Zeeland telt volgens de CBS registratie in totaal 131.294 toeristische slaapplaatsen. Zeeland neemt hiermee samen met Brabant een 2 e positie in, na Gelderland en Noord Holland die samen de eerste positie innemen. De camping is het accommodatietype met de meeste slaapplaatsen in Zeeland. Maar liefst 72% van alle toeristische slaapplaatsen komen voor rekening van de Zeeuwse campings. Van alle standplaatsen op de Nederlandse campings vinden we 13% in Zeeland. Daarnaast beschikt Zeeland over relatief veel slaapplaatsen op bungalowparken, in totaal 12% van het totale Nederlandse aanbod. Binnenlandse vakantiemarkt Er worden 274.000 vakanties doorgebracht op Goeree Overflakkee, waarvan 140.000 door vaste gasten. In vergelijking met de Zeeuwse regio s, worden er op Goeree Overflakkee meer vakanties door vaste gasten doorgebracht. Inkomend toerisme We zagen in 2008 een sterke daling in zowel het aantal gasten als de vakantieovernachtingen. In 2009 stijgt het weer iets, maar nog niet tot aan het piekniveau van 2007. Het aantal buitenlandse gasten in Zeeland steeg met 2% ten opzichte van het voorgaande jaar. Dit heeft geleid tot een stijging van 9% van het aantal overnachtingen van buitenlandse gasten. Op Schouwen Duiveland worden de meeste vakanties van vaste gasten en toeristische vakanties doorgebracht. Er worden 274.000 vakanties doorgebracht (goed voor 1,8 miljoen overnachtingen) op Goeree Overflakkee, waarvan 140.000 door vaste gasten. In vergelijking met de Zeeuwse regio s, worden er op Goeree Overflakkee meer vakanties door vaste gasten doorgebracht. Regio Vakanties (incl. Vaste gasten) Schouwen Duiveland Walcheren Bevelanden & Tholen Zeeuws Vlaanderen Zeeland Goeree Overflakkee 450.000 419.000 233.000 238.000 1.340.000 274.000 Gem. duur 6,1 7,4 7,9 8,5 7,2 7,6 Bestedingen p.p.p.d (excl. vaste gasten) 29 28 26 25 27 29 Groepsgrootte 4,7 3,8 3,9 3,8 4,1 4,0 Waardering 7,7 8,1 8,0 8,1 8,1 7,7 2

Bestedingen Regionaal gezien wordt er in Walcheren het meest besteed tijdens de vakantie per persoon namelijk 191,00. Op Goeree Overflakkee daarentegen wordt er per persoon het minst uitgegeven tijdens de vakantie, slechts 121,00. Ook wordt er per vakantiedag slechts 16,00 besteed op Goeree Overflakkee. De besteding per persoon per dag is gelijk gebleven aan 2008, maar de besteding per persoon per vakantie is met 5 euro gedaalt. Goeree Overflakkee heeft de laagste dagbesteding van de regio s. De lage dagbesteding en de lage totale uitgaven per vakantie per persoon op Goeree Overflakkee kan worden verklaard door het grote aandeel vaste gasten. Vrijetijdsbesteding in de Delta In tegenstelling tot vroeger gebruikt men vrije tijd steeds meer als middel om het levensgeluk te vergroten. Maar liefst 98,5% van de Nederlandse bevolking onderneemt op jaarbasis minstens één vrijetijdsactiviteit en hebben in totaal in 2008 2009 zo n 3,57 miljard vrijetijdsactiviteiten ondernomen. Hiermee is zo n 50 miljard euro gemoeid. Ten opzichte van de voorgaande onderzoeksperiode (2006 2007) zijn er 12% minder vrijetijdsactiviteiten ondernomen. De oorzaak hiervan ligt voornamelijk bij de economische crisis; hierdoor onderneemt men minder vrijetijdsactiviteiten en is er een verschuiving waarneembaar van kapitaal intensieve naar minder kapitaal intensieve vrijetijdsactiviteiten. Watersport in beeld Watersport is een belangrijke vorm van recreatie in Zeeland en Zuid Holland. Op dit moment zijn er ongeveer 11.000 ligplaatsen voor pleziervaartuigen in de provincie Zeeland. In 2009 hebben Nederlanders in totaal 670.000 vakanties op een kajuitjacht ondernomen in binnen en buitenland. De totale bestedingen die worden gedaan tijdens bootvakanties op een eigen kajuitjacht in binnen en buitenland (uitgaven voor vervoer naar de boot, boodschappen, uit eten, recreatie, brandstof, havengelden, brug en sluisgelden, exclusief vaste kosten) bedragen 76 miljoen euro. Per persoon betekent dit een besteding van 132 euro per verblijf. In Zeeland zijn de bestedingen nog hoger: 174 euro per bootvakantie. Werkgelegenheid In 2009 waren er 14.400 personen in Zeeland werkzaam in de toeristisch recreatieve sector. In 2009 bleef het aantal toeristisch recreatieve banen nagenoeg stabiel. Op de totale Zeeuwse werkgelegenheid van 171.400 personen scoort de sector een aandeel van 8,4%. De horeca in Zeeland blijft met 7.810 werkzame personen in 2009 de grootste werkgever in de toeristisch recreatieve sector. Op Goeree Overflakkee is het aandeel van verblijfsaccommodaties hoger dan gemiddeld. Het aantal banen in de3 toeristisch recreatieve sector is op Goeree Overflakkee 1340, dit is 8% van de totale werkgelegenheid. 3

1 Trends en ontwikkelingen in toerisme Het vakantiegedrag van de consument wordt beïnvloed door verschillende omgevingsfactoren. Toeristisch recreatieve ondernemingen zullen op lange termijn competitief en succesvol blijven door in te spelen op trends en ontwikkelingen, ook op trends die ogenschijnlijk geen direct verband hebben met de toeristische branche. In dit hoofdstuk wordt een beeld geschetst van relevante trends en ontwikkelingen in toerisme. Allereerst komen de trendmatige ontwikkelingen op economisch, demografisch, ecologisch en technologisch gebied aan bod. Vervolgens wordt ingegaan op enkele relevante toeristische en consumententrends. 1.1 Economische ontwikkelingen Economische crisis De Nederlandse economie is volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) in het vierde kwartaal van 2009 met 2,2% gekrompen ten opzichte van een jaar eerder. In het derde kwartaal bedroeg de overeenkomstige krimp nog 3,7%. Ten opzichte van het voorgaande kwartaal groeide de economie in het vierde kwartaal met 0,2%. Ondanks dit herstel ligt het bruto binnenlands product (bbp) nog niet op het niveau van voor de recessie. Ook de consumptie en de investeringen van huishoudens namen nog fors af. Al met al komt het jaar 2009 uit op een historische krimp van 4,0%. Deze krimp heeft inmiddels ook de arbeidsmarkt geraakt. In de periode december 2009 februari 2010 bedroeg de werkloosheid gemiddeld 441 duizend personen. Hiermee kwam het werkloosheidspercentage uit op 5,7%. Ook het aantal openstaande vacatures is in het vierde kwartaal van 2009 licht gedaald. Volgens de World tourism barometer van de United Nations World Tourism Organisation (UNWTO) is het aantal toeristische aankomsten in 2009 met 4% afgenomen tot een aantal van 880 miljoen. In het laatste kwartaal van 2009 is er een klein herstel van 2% waarneembaar na een krimp van respectievelijk 10%, 7% en 2% in de perioden daarvoor. Ook de inkomsten gegenereerd uit het toerisme kenden in 2009 een daling van 6%. Wereldwijd wordt het toerisme echter minder hard getroffen dan overige industrieën die een daling kennen van 12%. Hoewel de huidige crisis weinig invloed heeft op de reislust van de consument, zal het vakantiegedrag wel veranderen. Naar verwachting van het UNWTO zullen de gemiddelde verblijfsduur en de vakantiebestedingen in sterkere mate afnemen dan het aantal vakanties. Daarnaast verwacht men dat de consument dichter bij huis op vakantie zal gaan. Vakanties in eigen land zullen hierdoor in populariteit toenemen. De economische onzekerheid zorgt ervoor dat de prijs een steeds belangrijker keuzemotief wordt. Bestemmingen met een goede prijs/kwaliteitsverhouding hebben Minder bestedingen op de bestemming Vakanties dichter bij huis een groot concurrentievoordeel. Daarnaast zal de consument steeds later boeken en speciale lastminute kortingen afwachten. Doordat de prijs een steeds belangrijker keuzemotief wordt kiezen reizigers ook voor alternatieve accommodaties waarbij men overnachtingen boekt bij mensen thuis, ook wel couchsurfing genoemd. 4

1.2 Demografische ontwikkelingen Vergrijzing In 2009 begonnen de effecten van de economische crisis op de bevolkingsgroei in Nederland zichtbaar te worden. Ondanks dat de stijging van het aantal geboorten omsloeg in een daling was er een beperkte verdere toename van de bevolkingsgroei. In 2010 daalt de groei naar verwachting tot 60 duizend personen. Daarna wordt een geleidelijke verdere afname voorzien, tot iets meer dan 40 duizend personen in 2015. Het aandeel 50plussers stijgt de komende jaren sterk, dit is een kans voor het toerisme in Nederland. Ouderen vormen een steeds omvangrijkere doelgroep. Senioren dragen flink bij (35%) aan de totale binnenlandse vakantiebestedingen. De driegeneratievakantie is in opkomst: grootouders, ouders en kinderen gaan met zijn allen op vakantie. In vergelijking met 2004 worden nu 20% meer driegeneratievakanties geboekt. Naast het toenemend belang van het samen zijn, spelen ouderen een andere rol in de samenleving dan een aantal decennia geleden. Mensen blijven langer actief en jong van geest. Opa en oma dienen niet meer alleen als oppas, maar doen actief mee tijdens de vakantie. Senioren zijn een interessante doelgroep: ze hebben tijd, geld en zijn bereid om dit aan reizen uit te geven. Hierdoor worden aspecten als comfort, gezondheid en veiligheid van belang. Toename alleenstaanden Het aantal alleenstaanden in Nederland neemt ook de komende jaren sterk toe. Jongeren wonen tegenwoordig langer op zichzelf voordat ze gaan samenwonen. Daarnaast neemt het aantal echtscheidingen toe en blijven meer ouderen, ook na verweduwing, zelfstandig wonen. In 2015 zullen naar verwachting bijna 3 miljoen mensen alleen wonen. Van de ruim 2,5 miljoen singles die Nederland rijk is, kiezen naar schatting ruim 25.000 van hen voor een vakantie met andere singles. Het grootste deel van deze vakanties wordt ondernomen door singles tussen 30 en 40 jaar oud, maar ook onder 50plussers en alleenstaande ouders is een significante groei waarneembaar. Senioren hebben tijd en geld Aantal alleenstaanden neemt toe Nieuwe markten Nu de grenzen van een aantal bloeiende economieën zijn geopend ondernemen steeds meer inwoners een ontdekkingsreis in het buitenland. Mondjesmaat bezoeken deze toeristen ons land en met name de toeristen uit de BRIC landen (Brazilië, Rusland, India en China) zijn een nieuwe groep waar in de toekomst een groei van te verwachten is. 1.3 Ecologische ontwikkelingen Duurzaamheid Waar er tot medio 2009 wereldwijd nog erg veel aandacht was voor het klimaat, lijkt de aandacht hiervoor nu voor weg te zakken. Anders gezegd; de aandacht voor het klimaat staat in de schaduw van de aandacht voor de economische crisis. Ondernemers wereldwijd hebben een afwachtende houding veroorzaakt door de economische crisis en lijken daardoor minder initiatieven te nemen op het gebied 5

van klimaatcompensatie en klimaatneutrale accommodaties. Toch heeft de aandacht rondom klimaatverandering tot een andere manier van denken geleid en zal bij economisch herstel weer belangrijker worden. Overheden ontwikkelen beleid om CO 2 terug te dringen waardoor vliegen duurder wordt en dus zal de aantrekkelijkheid van bestemmingen veranderen. Op lange termijn zou dit kansen kunnen bieden voor de Nederlandse vakantiemarkt. 1.4 Digitale ontwikkelingen Internet is zich sterk aan het ontwikkelen: als medium, als vorm van vrijetijdsbesteding en als sociaal middel. Het internetgebruik stijgt nog steeds, net als de penetratiegraad. Hierdoor wordt steeds meer informatie gezocht via internet. Diverse onderzoeken wijzen uit dat informatie op toeristisch gebied vaak de meest gezochte informatie op internet is. Aan de internetrevolutie zal voorlopig geen einde komen. User Generated Content Populaire fenomenen in de digitale wereld zijn User Generated Content, sociale media en sinds kort ook applicaties voor smartphones: apps. User Generated Content is een inhoudelijke bijdrage van een gebruiker aan een online medium. Voorbeelden hiervan zijn foto s, filmpjes, blogs en wiki s. Bekende websites die gebruik maken van User Generated Content zijn YouTube, Hyves en Wikipedia. Voor de toeristisch recreatieve sector neemt User Generated Content in belang toe. Er is een verschuiving waarneembaar van traditionele gegevensbronnen als brochures en reisbureaus naar online klantbeoordelingen. Deze worden gezien als een digitale vorm van Internetgebruik stijgt nog steeds mond tot mond reclame, wat volgens vele marketeers de beste vorm van marketing is. Bij de aankoopbeslissing laat 62% van de consumenten zich beïnvloeden door online klantervaringen. Websites als Zoover.nl en de mondiale variant Tripadvisor.com worden daardoor steeds belangrijker. Sociale netwerken Bij sociale online netwerken draait het vooral om het leggen van contacten en het delen van informatie. Twee bekende voorbeelden zijn Hyves en Facebook. Van de wereldwijde internetpopulatie is inmiddels al tweederde actief op een sociaal netwerk. De Nederlandse Hyves telt momenteel al bijna 10 miljoen leden. Het aankoop gedrag van het merendeel van de mensen wordt beïnvloed door sociale media. Cijfers over de verspreiding van sociale media zijn hoog: 3 op de 5 Europeanen zou regelmatig een sociale netwerksite bezoeken. De aanwezigheid van bedrijven op sociale mediasites zal in 2010 verdubbelen. Vooral Twitter, Facebook en Blogger Outreach activiteiten zullen daarbij extra aandacht krijgen. 6

Apps Digitale applicaties (apps) ontwikkelen zich in rap tempo en kunnen niet meer worden weggedacht uit de hedendaagse gemakken. Het gratis internet via wifi toegangspunten dat ook sterk in opkomst is, heeft een katalyserende werking op de ontwikkeling van digitale applicaties. Na het internet zullen mobiele applicaties op smartphones het toeristische landschap hervormen, het gaat nu al om een groeiend fenomeen zoals je kunt zien aan bijvoorbeeld Travelocity.com, die maandelijks 1,263 miljoen bezoekers telt op haar mobiele site. Bovendien raakt het telefoongebruik steeds meer ingeburgerd en worden telefoons steeds geavanceerder. Ook hier zien we dat senioren de ontwikkelingen volgen en dat zullen blijven doen, de helft van de reizigers met een smartphone was veertig jaar of ouder. Sterk verbeterde betaalsystemen en een groeiende informatietoelevering in combinatie met de mogelijkheid tot geolocalisatie maken het mogelijk op de bestemming zelf pas een overnachtingplaats te zoeken en boeken, iets waar de eerste applicatiefabrikanten alvast op inhaken. De reisbranche lijkt nog terughoudend in het inzetten van apps maar beetje bij beetje nemen ondernemers het initiatief om aan te haken op deze trend. Mobiele reismarketing zal de toeristische industrie blijvend veranderen. Internet wordt steeds belangrijker in de oriëntatiefase. 52% van de potentiële reizigers bekijkt drie of meer websites alvorens te boeken. Via sites als travel window wordt de jacht op Best Deal/Last Minute reizen voor geopend verklaard en meer en meer mensen stellen zelf hun reis op maat samen (dynamic packaging), dit is een vorm van cocreatie van verschillende aanbieders in de sector. Maar ondanks de groeiende Populariteit dynamic packaging neemt toe handigheid in hun omgang met internet, blijkt meer dan de helft van de mensen problemen te ondervinden met het online reserveren van hun reis. Maar liefst een op de twee bezoekers van 100 onderzochte accommodatiesites gaf aan niet in staat te zijn om het gewenste product te boeken en/of betalen via het internet omwille van ongebruiksvriendelijke sites en toepassingen. Logiesverstrekkers maar ook alle andere aanbieders met een online mogelijkheid om te reserveren, te boeken en te betalen hebben dus heel wat op het spel staan. Investeren in gebruiksvriendelijkheid is dan ook een must. 1.5 Consumententrends volgens Trendwatching.com De internationale website www.trendwatching.com publiceert continu over de nieuwste consumententrends. Begin 2010 publiceerden zij 10 cruciale consumententrends voor dit jaar, alhoewel trends natuurlijk nooit op 1 januari ingaan en op 31 december eindigen. In het Trendrapport mogen deze 10 trends niet ontbreken. De uitgebreide beschrijving en hun maandelijkse trend briefings zijn te bekijken via www.kenniscentrumtoerisme.nl. Vergeet de recessie! De sociale veranderingen zullen 2010 domineren. Het pure kapitalisme raakte al uit de mode voor de economie in crisis raakte. Bereid je dit jaar voor op business as unusual. Voor het eerst is er een wereldwijd begrip voor de urgentie van duurzaamheid. Hoe dit van invloed mag zijn op consumenten is nog steeds een discussie, maar dat er een verandering zal moeten komen is voor iedereen duidelijk. 7

Urban cultuur is de cultuur. Extreme urbanisatie in 2010, 2011, 2012 en daarna zal zorgen voor meer sophisticated en meer veeleisende consumenten over de hele wereld. Minder dan 5% van de wereldpopulatie leefde een eeuw geleden in een stedelijke omgeving. In 2008 was het voor het eerst dat dit 50% van de populatie omvatte. In 2050 zal dit 70% zijn, dit zijn 6.4 miljard mensen. Wat je ook verkoopt of lanceert dit jaar, alles zal massaal bekeken en besproken worden, live en 24 uur per dag. Alleen al omdat het kan, wil men direct reviews van alle soorten producten en diensten kunnen delen met mede consumenten. Denk hierbij aan vakantiebeoordelingssites, maar ook aan alle andere sociale media als Hyves, Twitter, Facebook etc. Luxe zal steeds veranderen. Dus wat is de definitie van luxe over een paar jaar? Luxe zal steeds minder te maken hebben met hoeveel men heeft, maar steeds meer met hoeveel men mist. Het is veel belangrijker om uniek te zijn en dit als luxe te definiëren in tegenstelling tot per definitie de grootste/de meeste luxe te vinden. Status krijgt een andere definitie. Alleen lifestyles stimuleren real world ontmoetingen. Steeds meer mensen zullen belangrijke delen van hun leven online doorbrengen, maar hierdoor zal er ook een tegenbeweging ontstaan omdat men toch behoefte aan lijfelijk (offline) contact houdt in plaats van zich te verliezen in online communities en de virtuele wereld. Om echt een betekenisvol en duurzaam doel te bereiken dit jaar zullen bestuurders en de regering sterk sturen op de mogelijkheden om het voor consumenten makkelijk te maken om voor groen te kiezen. Bijvoorbeeld door de niet groene alternatieven te beperken. Consumenten zijn bereid voor duurzaam te gaan als ze dit maar niet merken in hun portemonnee en als dit maar niet afdoet aan de beleving. Tracking en alerting zijn de nieuwe zoekmanieren, in 2010 zullen er ontelbaar nieuwe services komen om consumenten te helpen hun weg te vinden op het web. Het zal tijd besparen en het onmogelijk maken informatie te missen of vergeten. Vrijgevigheid (geven aan bijvoorbeeld goede doelen) was belangrijk in 2009 en zal in 2010 nog belangrijker worden. Dit zal leiden tot initiatieven en/of aanbiedingen die het makkelijk maken voor consumenten om donaties te doen (pragmatisme is de nieuwe religie). Tenslotte willen we goed doen voor de samenleving, maar het moet ons niet te veel moeite kosten. 8

Met 100 miljoenen consumenten die een online profiel aannemen is 2010 een goed jaar om deze consumenten te helpen om hier het meeste uit te halen. Het profiel kan ook gebruikt worden bij het verkrijgen van bijvoorbeeld diensten, waardoor er een steeds betere koppeling komt tussen digitale netwerken en netwerken in de echte wereld. Van intention based models tot digital afterlife services. Laten we het onder ogen zien: dit jaar zal eigenzinniger zijn dan de jaren hiervoor. De consumenten kunnen meer aan. Innovaties, exotische smaken, scherpere discussies enz. De volwassen consumenten laten zich niet meer behandelen als een uniforme, snel gechoqueerde, middle of the road consument. Deze trend hangt samen met business as unusual, urbany en profile myning. De vraag van dit jaar zal zijn: hoe ver kan je als merk gaan? Hoe ben je onderscheidend? 9

2 Toeristisch aanbod Het CBS registreert het aantal toeristische accommodaties in Nederland. Inbegrepen zijn hotels, pensions en jeugdaccommodaties ( 5 slaapplaatsen), kampeerterreinen met toeristische verhuur, huisjescomplexen met toeristische verhuur en groepsaccommodaties (allen 20 slaapplaatsen). Bedrijven die meerdere accommodatievormen bieden, worden meerdere malen geteld. Vaste standplaatsen op campings, tweede woningen, jachthavens en overige accommodatievormen worden niet in de CBS registratie meegenomen. Hoewel de CBS registratie niet volledig is, is het de enige gegevensbron, waarbij het accommodatieaanbod binnen Nederland kan worden vergeleken. Onderstaande tabel geeft een overzicht van het aantal slaapplaatsen in toeristische accommodaties per provincie. Zeeland telt volgens de CBS registratie in totaal 131.294 toeristische slaapplaatsen. Zeeland neemt hiermee samen met Brabant een 2 e positie in, na Gelderland en Noord Holland die samen de eerste positie innemen. De volgende tabel toont het aanbod van slaapplaatsen in toeristische accommodaties in Zeeland en het Zeeuwse aandeel in het totale Nederlandse aanbod. Aantal slaapplaatsen 2009 Gelderland Noord Holland Noord Brabant Zeeland Limburg Overijssel Drenthe Friesland Zuid Holland Utrecht Flevoland Groningen 0% 5% Nederland = 100% 10% 15% Aanbod slaapplaatsen in logiesaccommodaties 2009 Slaapplaatsen in Zeeland Aandeel in Nederland per accommodatietype Hotels 8.772 4% Campings 94.599 13% Bungalowparken 26.195 12% Groepsaccommodaties 1.728 3% Totaal aanbod 131.294 11% Bron: CBS 10

De camping is het accommodatietype met de meeste slaapplaatsen in Zeeland. Maar liefst 72% van alle toeristische slaapplaatsen komen voor rekening van de Zeeuwse campings. Van alle standplaatsen op de Nederlandse campings vinden we 13% in Zeeland. Daarnaast beschikt Zeeland over relatief veel slaapplaatsen op bungalowparken, in totaal 12% van het totale Nederlandse aanbod. Hoewel de registratie van het accommodatieaanbod van het CBS de enige gegevensbron is waarbij het accommodatieaanbod per provincie is geregistreerd, is deze niet volledig. Zo worden bijvoorbeeld, vaste standplaatsen op campings, tweede woningen en jachthavens niet in de CBS registratie opgenomen. Om een volledig beeld te krijgen van het totale accommodatieaanbod in Zeeland is het Kenniscentrum (Kust)toerisme i.s.m. Promotie Zeeland Delta gestart met de ontwikkeling van een volledige aanbodsregistratie. De verwachting is dat deze halverwege 2010 van start zal gaan en dat de gegevens dus in de volgende trendrapportage 2011/2011 meegenomen kunnen worden voor een meer compleet overzicht van de logiesaccommodaties in Zeeland. In de toekomst zal een soortgelijke verfijning van de aanbodsregistratie ook voor Goeree Overflakkee gerealiseerd worden. 11

3 Ontwikkeling van de vakantiemarkt 3.1 Ontwikkeling internationaal toerisme Na een groei van 2% in 2008, laat het internationale wereldtoerisme in 2009 een daling zien van 4%. De daling lijkt zijn laagste punt te hebben bereikt in de eerste helft van 2009. Het tweede helft van het jaar is de algemene daling minder groot. De World Tourism Organization (UNWTO) geeft aan dat zij verwachten dat er wereldwijd 880 miljoen reizen zijn gemaakt in 2009. Gekeken naar de verschillende continenten is het internationaal toerisme naar binnen Europa over 2009 meer dan gemiddeld gedaald, de UNWTO verwacht hier een daling van 6%. Ook Azië heeft te lijden gehad onder de economische crisis, na jaren van groei wordt hier nu ook een daling verwacht Het NBTC verwacht dat er na een daling van 8% in 2008, in 2009 een lichtere daling van 2% volgt van het aantal buitenlandse gasten. Voor deze daling van het aantal bezoekers is een aantal redenen aan te voeren. De belangrijkste is de economische crisis die zich het tweede half jaar van 2008 voluit heeft gemanifesteerd en in 2009 heeft voortgeduurd. Veel Westerse economieën bevinden zich vanaf het vierde kwartaal 2008 in een economische recessie, het consumentenvertrouwen daalt en de koopkracht staat onder druk. Dit heeft het grootste effect gehad op het inkomend toerisme in de eerste maanden van 2009. Daarnaast hebben de dalende wisselkoersen (Dollar, Pond, Yen) ten opzichte van de Euro een negatief effect gehad op de aankomsten in Nederland. Invloed van de economische crisis op internationaal toerisme Er is een sterk verband tussen de economische ontwikkeling en het internationaal toerisme. In een groeiende welvaart wordt internationaal reizen beschikbaar voor grotere groepen consumenten. In meer ontwikkelde reismarkten uit de groei van de economie zich in een toename van het aantal reizen, vooral korte vakanties, per reiziger. De recessie zorgt ervoor dat deze positieve ontwikkeling een halt is toegeroepen. Veel Westerse landen zijn eind 2008 in een economische crisis beland. Eind 2008, begin 2009 is de grootste daling te zien in het internationaal toerisme. Vanaf midden 2009 is een voorzichtig herstel te zien: een afzwakking van de daling. De recessie heeft een aantal ontwikkelingen in gang gezet: Consumenten gaan minder vaak en korter op vakantie; Men besteedt minder tijdens de ondernomen vakanties; Men kiest bestemmingen dichterbij huis; Er wordt later geboekt. 12

3.2 Ontwikkeling Nederlandse vakantiemarkt In 2009 ging 81,3% van de Nederlandse bevolking minstens één keer op vakantie, in 2008 was dat nog 81,6%. De Nederlanders die in 2009 een vakantie ondernamen, gingen gemiddeld iets vaker op vakantie dan in 2008: gemiddeld 2,9 keer per vakantieganger. In totaal werden er in 2009 36,4 miljoen vakanties ondernomen; dit is ruim 1% meer dan in 2008. Vakanties van Nederlanders in het binnenland in 2009 Vakanties van Nederlanders in het buitenland in 2009 Participatie 54% 61% Aantal vakanties 17.959.000 18.408.000 Aantal vakantieovernachtingen 93.768.000 182.627.000 Totale bestedingen 2,8 miljard 12,3 miljard Bron: CVO De vakanties van Nederlanders in het binnenland zijn toegenomen, daarentegen zijn de vakanties van Nederlanders in het buitenland afgenomen. In 2009 zijn in totaal zo n 18,4 miljoen buitenlandse vakanties door Nederlanders ondernomen; een daling van 18.000 vakanties ten opzichte van 2008. Tot en met 2006 bleek Frankrijk de meest bezochte vakantiebestemming door Nederlanders. Maar vanaf 2007 heeft Duitsland de eerste plaats van Frankrijk overgenomen waarbij het aantal vakanties in 2009 tot ruim 3,5 miljoen vakanties steeg. Top 10 Buitenlandse bestemmingen 1. Duitsland 3.517.000 +17% 2. Frankrijk 2.824.000 3% 3. België 1.990.000 +1% 4. Spanje 1.555.000 16% 5. Oostenrijk 1.202.000 +9% 6. Italië 992.000 2% 7. Turkije 680.000 13% 8. Griekenland 625.000 15% 9. Groot Brittannië 705.000 +19% 10. Tsjechië 315.000 25% Bron: CVO 13

Groot Brittannië noteerde de grootste procentuele stijging ten opzichte van 2008. Tsjechië laat de grootste percentuele daling zien met 25%, hoewel Tsjechië vorig jaar nog de grootste stijging liet zien met ruim 20%. Al met al was dichterbij huis op vakantie dé trend in 2009. Dit blijkt uit de toename van vakanties in eigen land, maar ook uit de terugloop van het aantal vliegvakanties ( 6%) en de afname van de intercontinentale markt. Het aantal vakanties buiten Europa daalde van 2,7 miljoen in 2008 naar 2,5 miljoen in 2009. Vakanties per werelddeel Nederland 17.959.000 +3% Europa (excl. Nederland) 15.913.000 +1% Noord Amerika 452.000 1% Caraibisch gebied 237.000 +38% Latijns Amerika 156.000 27% Afrika 481.000 16% Azië 1.119.000 7% Oceanië 51.000 34% Antarctica 0 Bron: CVO 3.3 Vakanties in eigen land In 2009 brachten Nederlanders 17,9 miljoen vakanties door in eigen land, 3% meer dan in 2008. Hierbij werden 93,7 miljoen overnachtingen gemaakt, 2% meer dan in 2008. Jaar Aantal vakanties Aantal overnachtingen 2004 17.979.000 101.350.000 2005 17.314.000 95.651.000 2006 17.794.000 98.317.000 2007 2008 17.594.000 17.449.000 95.817.000 91.820.000 2009 17.959.000 93.768.000 Bron: CVO 14

De volgende tabel toont het aantal vakanties en overnachtingen per provincie. Gelderland is evenals in voorgaande jaren de populairste binnenlandse bestemming. Zeeland staat 7 e qua aantal vakanties en overnachtingen. Het aantal vakanties in Zeeland daalde met 2%, terwijl het aantal vakantieovernachtingen met 7% toenam. Provincie Aantal vakanties Provincie Aantal overnachtingen 1 Gelderland 3.018.000 1 Gelderland 16.229.000 2 Limburg 2.301.000 2 Limburg 10.978.000 3 Noord Brabant 2.136.000 3 Noord Brabant 10.413.000 4 Noord Holland 2.015.000 4 Drenthe 9.875.000 5 Drenthe 1.697.000 5 Noord Holland 9.577.000 6 Overijssel 1.479.000 6 Zeeland 8.369.000 7 Zuid Holland 1.352.000 7 Overijssel 8.273.000 8 Zeeland 1.339.000 8 Friesland 7.368.000 9 Friesland 1.318.000 9 Zuid Holland 6.760.000 10 Flevoland 457.000 10 Utrecht 2.000.000 11 Utrecht 439.000 11 Groningen 1.989.000 12 Groningen 408.000 12 Flevoland 1.937.000 Bron: CVO Toerisme in Nederland 2010 De economische crisis leidde in 2009 vooralsnog niet tot minder vakanties. Wel hebben Nederlanders bezuinigd op hun vakanties: vakantiegangers bleven dichterbij, gingen korter en besteedden minder. Voor 2010 dient volgens NBTC NIPO Research rekening te worden gehouden met een lichte krimp van het aantal vakanties. De recessie is wellicht voorbij, maar de gevolgen niet. Door de oplopende werkloosheid (veel baanonzekerheid) en een licht dalende koopkracht zal het aantal vakanties naar verwachting licht dalen. Evenals vorig jaar zal dit vooral de buitenlandse vakanties raken; voor eigen land wordt een stabilisatie/lichte groei van het aantal vakanties geraamd. Bron: NBTC 15

3.4 Inkomend toerisme naar Nederland Na een aantal jaren van groei, zien we een terugloop in het inkomend toerisme in Nederland. Het aantal buitenlandse gasten is in 2008 gedaald. In 2009 daalt dit aantal nog verder met 2% ten opzichte van het voorgaande jaar. Het aantal overnachtingen liep terug met 1% tot ruim 25 miljoen overnachtingen. Bij de buitenlandse gasten is overigens geen onderscheid gemaakt tussen gasten met een zakelijk of toeristisch motief. Het NBTC (Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen ) verwacht dat het inkomend toerisme de komende jaren blijft groeien. Mede door de iets zwakkere economische omstandigheden van de komende jaren gebeurt dit eerst nog met beperkte groeicijfers, maar vanaf 2012 mag door de aantrekkende wereldeconomie een hoger groeiniveau verwacht worden. In het kielzog van deze ontwikkeling zal het aantal buitenlandse verblijfsgasten dat ons land bezoek jaarlijks met 2,0% stijgen tot zo n 14,3 miljoen in 2020. Recreatie en toerisme wordt in Nederland een steeds grotere economische activiteit. Jaar Aantal gasten Aantal overnachtingen 2004 9.646.200 25.374.600 2005 10.011.800 25.210.000 2006 10.738.600 26.886.000 2007 11.008.000 27.952.200 2008 10.104.300 25.267.500 2009 9.920.700 25.013.700 Bron: CBS Onderstaande tabel toont het aantal buitenlandse gasten en hun overnachtingen per provincie. Provincie Aantal buitenlandse gasten Aantal overnachtingen 1 Noord Holland 5.153.300 10.816.700 2 Zuid Holland 1.410.100 3.519.600 3 Limburg 666.900 1.926.300 4 Noord Brabant 632.400 1.485.400 5 Zeeland 627.800 2.986.900 6 Friesland 311.100 1.235.800 7 Gelderland 306.600 817.700 8 Utrecht 300.100 559.200 9 Overijssel 188.100 469.900 10 Drenthe 128.000 481.900 11 Groningen 98.400 324.800 12 Flevoland 98.000 389.400 Bron: CBS 16

Herkomstlanden Belangrijkste herkomstlanden voor Nederland zijn zoals gewoonlijk Duitsland en Groot Brittannië. Kijkend naar de periode 2005 2009 blijkt België de belangrijkste groeimarkt te zijn, ondanks dat de groei stagneert. Intercontinentaal gezien komen de meeste gasten uit Noord & Latijns Amerika. 2005 2006 2007 2008 2009 Duitsland 2.570.000 2.812.000 2.833.000 2.669.000 2.744.000 Groot Brittannië 1.853.000 1.913.000 1.903.000 1.639.000 1.409.000 België 917.000 991.000 1.101.000 1.109.000 1.172.000 Frankrijk 527.000 608.000 613.000 575.000 574.000 Spanje 322.000 392.000 436.000 368.000 351.000 Italië 374.000 398.000 398.000 370.000 368.000 Overig Europa 1.377.000 1.486.000 1.622.000 1.855.000 1.528.000 Noord & Latijns Amerika 1.222.000 1.325.000 1.274.000 1.068.000 1.018.000 Azië 644.000 602.000 617.000 557.000 564.000 Overig Wereld 206.000 213.000 213.000 196.000 193.000 Bron: CBS 17

4 Binnenlands toerisme per regio In dit hoofdstuk wordt het binnenlands toerisme naar de regio s van Zeeland en Goeree Overflakkee besproken. In onderstaand diagram wordt de verdeling van het totaal aantal vakanties (toeristisch én vast samen) van Nederlanders over de Zeeuwse regio s en Goeree Overflakkee getoond. Zeeland staat op de 7 e plaats qua aantal vakanties en overnachtingen. Het aantal vakanties in Zeeland daalde met 2%, terwijl het aantal vakantieovernachtingen met 7% toenam. In onderstaand diagram worden het aantal vakanties in de regio s opgesplitst in vakanties van vaste gasten en toeristische vakanties voor het jaar 2009. Vaste gasten zijn mensen met een eigen accommodatie op een vaste locatie, zoals een stacaravan, een seizoensplaats op een camping, een tweede woning of een boot op een vaste ligplaats. 600 Aantal vakanties x 1.000 500 400 300 200 100 0 321 129 355 64 207 26 Schouwen Duiveland Walcheren Bevelanden & Tholen Zeeuws Vlaanderen Goeree Overflakkee Toeristische vakanties Vakanties vaste gasten 159 79 134 140 Bron: CVO Op Schouwen Duiveland worden de meeste vakanties van vaste gasten en toeristische vakanties doorgebracht. Er worden 274.000 vakanties doorgebracht op Goeree Overflakkee, waarvan 140.000 door vaste gasten. In vergelijking met de Zeeuwse regio s, worden er op Goeree Overflakkee meer vakanties door vaste gasten doorgebracht. Vorig jaar was dit aantal nog het grootst op Schouwen Duiveland. In 2008 bleef het aantal vakanties doorgebracht op Goeree Overflakkee achter bij het aantal vakanties in de Zeeuwse regio s, dit jaar behoort Goeree Overflakkee tot de middenmoot. 18

In onderstaand diagram wordt de verdeling van het aantal overnachtingen van vaste en toeristische gasten per regio weergegeven. Aantal overnachtingen x 1 mln. 2 1,8 1,6 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 1,6 2,3 0,6 1 1,2 1,2 0,69 0,72 0,39 0,39 Schouwen Duiveland Walcheren Bevelanden & Tholen Zeeuws Vlaanderen Goeree Overflakkee Vaste gasten Toeristische gasten Bron: CVO Het grootste aantal overnachtingen van zowel toeristische als vaste gasten van Zeeland vindt plaats op Walcheren. Op Goeree Overflakkee vinden er 1,8 miljoen overnachtingen plaats waarvan het grootste deel overnachtingen van vaste gasten betreft. Vakantieduur Onderstaand diagram toont de gemiddelde vakantieduur voor alle vakanties, dus vakanties van vaste gasten en toeristische vakanties samen. Regionaal gezien heeft Zeeuws Vlaanderen de hoogste gemiddelde vakantieduur. Vorig jaar lag de gemiddelde vakantieduur op Goeree Overflakkee nog gelijk aan het gemiddelde van Zeeuws Vlaanderen. Dit jaar is de gemiddelde vakantieduur op Goeree Overflakkee afgenomen, hoewel we in de meeste Zeeuwse regio s juist een verlenging waarnemen. Gemiddelde vakantieduur in dagen 2009 10 8 6 4 2 0 6,6 7,4 7,9 6,1 6,5 6,4 Schouwen Duiveland Walcheren Bevelanden & Tholen 8,1 8,5 8,1 Zeeuws Vlaanderen Goeree Overflakkee 7,6 6,7 7,2 Zeeland gem. Bron: CVO 2008 2009 De gemiddelde vakantieduur op landelijk niveau is 6,2 dit is iets lager dan in 2008 en ook dit jaar een hele dag lager dan het Zeeuwse gemiddelde. De verdeling tussen korte en langere vakanties per regio wordt hieronder weergegeven. Op Goeree Overflakkee werden meer vakanties doorgebracht van 16 dagen of langer dan gemiddeld in Zeeland. In 2009 zien we dat dit niet meer het geval is. Goeree Overflakkee heeft iets meer korte vakanties en iets minder lange vakanties dan het Zeeuswse gemiddelde. Op Schouwen Duiveland worden de meeste korte vakanties doorgebracht. 19

Verdeling naar vakantieduur per regio Schouwen Duiveland 49% 51% Walcheren 37% 63% Bevelanden & Tholen 35% 65% Zeeuws Vlaanderen 36% 64% Zeeland gem. 41% 59% Goeree Overflakkee 43% 57% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 2 4 dagen (=korte vakantie) 5+ ( lange vakantie) Bron: CVO Accommodatiekeuze Onderstaand diagram toont het accommodatiegebruik op basis van het totaal aantal vakantieovernachtingen in 2009. Ontwikkeling aantal overnachtingen per accommodatievorm in Zeeland 1,400,000 1,200,000 Bron: CVO 1,000,000 800,000 600,000 400,000 Goeree Overflakkee Walcheren Schouwen Duiveland Zeeuws Vlaanderen Bevelanden & Tholen 200,000 0 Hotel Bungalow Kamperen Overig Vaste gasten Bron: CVO 20

Een verblijf in een vakantiewoning is de meest populaire accommodatievorm in Zeeland. Ongeveer de helft van alle overnachtingen vindt plaats in een vakantiewoning. Ook op Goeree Overflakkee overnachten de meeste gasten in een vakantiewoning. Hier komt bijna driekwart van alle overnachtingen voor rekening van de vakantiewoningen. Walcheren is een echte kampeerregio en kent het grootste aandeel toeristische kamperen. Opvallend is dat er weinig hotelovernachtingen zijn op Goeree Overflakkee en dat het aantal hotelovernachtingen in Zeeland gestegen is. Activiteiten tijdens de vakantie Hieronder is de top 5 van ondernomen activiteiten per regio opgenomen. Het valt op dat de volgorde in de top 5 per regio anders is, maar dat de activiteiten die in de top 5 voorkomen nauwelijks van elkaar verschillen. Belangrijk is om te weten dat het activiteiten zijn die men heeft ondernomen toen ze in de genoemde regio op vakantie waren. Dit kan betekenen dat ze de ondernomen activiteiten voor een deel in een andere regio hebben ondernomen. Schouwen Duiveland Walcheren Zeeuws Vlaanderen Goeree Overflakkee Bevelanden & Tholen Zeeland. Gem. 1 uit eten gaan Bezoek strand Tochtje met de auto Uit eten gaan Tochtje met de auto Bezoek strand 2 Bezoek strand Uit eten gaan Wandelen Zwemmen Bezoek strand Tochtje met de auto 3 Tochtje met de auto Wandelingen maken uit eten gaan Wandelingen maken uit eten gaan uit eten gaan 4 Wandelingen maken Tochtjes met de auto Zwemmen Tochtje met de auto Wandelingen maken Wandelingen maken 5 Zwemmen Zwemmen Bezoek strand Funshopping Zwemmen Zwemmen Opvallend is dat alleen Goeree Overflakkee de activiteit funshopping in de top 5 van meest ondernomen activiteiten heeft staan. In Zeeland is dit een activiteit die beduidend minder ondernomen wordt. De activiteiten bezoek aan het strand, wandelen, uit eten gaan en zwemmen worden op Goeree Overflakkee minder vaak ondernomen door toeristen dan in de regio s van Zeeland. Vooral het deelnamepercentage voor zwemmen en wandelen, ligt lager. Het deelnamepercentage voor het bezoeken van bezienswaardige gebouwen, bezoeken van een natuurgebied en pretpark ligt ook lager dan in de regio s van Zeeland. Fietsen en funshoppen neemt wel een belangrijk aandeel in van de ondernomen activiteiten tijdens de vakantie op Goeree Overflakkee. 21

Gemiddelde bestedingen per persoon per regio (incl. vaste gasten) Regionaal gezien wordt er in Walcheren het meest besteed tijdens de vakantie per persoon namelijk 191,00. Op Goeree Overflakkee daarentegen wordt er per persoon het minst uitgegeven tijdens de vakantie, slechts 121,00. Ook wordt er per vakantiedag slechts 16,00 besteed op Goeree Overflakkee. De besteding per persoon per dag is gelijk gebleven aan 2008, maar de besteding per persoon per vakantie is met 5 euro gedaalt. Goeree Overflakkee heeft de laagste dagbesteding van de regio s. De lage dagbesteding en de lage totale uitgaven per vakantie per persoon op Goeree Overflakkee kan worden verklaard door het grote aandeel vaste gasten. Gem. bestedingen per vakantie incl. vaste gasten 250 225 200 175 150 125 100 75 50 25 0 146 133 Schouwen Duiveland 191 167 Walcheren 135 174 Bevelanden & Tholen 194 159 Zeeuws Vlaanderen 126 121 Goeree Overflakkee 166 151 2008 2009 Zeeland gem. Bron: CVO Gem. bestedingen per vakantiedag incl. vaste gasten 30 25 20 15 10 24 20 25 26 21 22 24 20 16 16 22 23 2008 2009 5 0 Schouwen Duiveland Walcheren Bevelanden & Tholen Zeeuws Vlaanderen Goeree Overflakkee Zeeland gem. Bron: CVO 22

Gemiddelde bestedingen per persoon per regio (toeristische gasten) De toeristische gast besteedt meer dan een vaste gast. Op Walcheren wordt er het meest besteed per toeristische gast per vakantie ( 209). Goeree Overflakkee heeft een lage dagbesteding, ook wordt er per vakantie hier het minst besteed per persoon. Met name in Zeeuws Vlaanderen is de besteding per vakantie en per dag teruggelopen ten opzichte van 2008. Gem. bestedingen per toeristische vakantie 250 225 200 175 150 125 100 75 50 25 0 209 180 179 186 Schouwen Duiveland Walcheren 220 180 184 166 Bevelanden & Tholen Zeeuws Vlaanderen 163 160 Goeree Overflakkee 184 190 Zeeland gem. 2008 2009 Gem. bestedingen per toeristische vakantiedag 30 25 28 29 28 28 28 26 24 25 29 25 27 27 20 15 10 2008 2009 5 0 Schouwen Duiveland Walcheren Bevelanden & Tholen Zeeuws Vlaanderen Goeree Overflakkee Zeeland gem. Bron: CVO Bron: CVO 23

5. Kenmerken toeristische vakantiegangers Herkomstgebieden toeristische gast In de tabel worden de top 5 herkomstprovincies voor de regio s van Zeeland en voor Goeree Overflakkee weergegeven. Brabant was over het algemeen de belangrijkste herkomstprovincie voor de regio s in Zeeland, alleen op de Bevelanden & Tholen kwamen de meeste vakantiegangers uit Zuid Holland. In 2009 zien we dat dit anders wordt. Met name Zuid Holland en Gelderland worden steeds belangrijker herkomstprovincies. Voor de regio Goeree Overflakkee komen de meeste vakantiegangers uit Zuid Holland. Zeeland gem. Schouwen Duiveland Walcheren Bevelanden & Tholen Zeeuws Vlaanderen Goeree Overflakkee 1. 2. 3. 4. 5. Brabant (23%) Zuid Holland (20%) Gelderland (16%) Noord Holland (9%) Limburg (8%) Brabant (23%) Zuid Holland (23%) Gelderland (10%) Utrecht (9%) Noord Holland (9%) Brabant (27%) Zuid Holland (17%) Gelderland (13%) Utrecht (11%) Limburg (8%) Zuid Holland (24%) Gelderland (22%) Brabant (15%) Noord Holland (14%) Limburg (6%) Gelderland (26%) Brabant (21%) Zuid Holland (12%) Limburg (9%) Overijssel (8%) Zuid Holland (27%) Brabant (22%) Utrecht (16%) Noord Holland (9%) Drente (8%) Leeftijd toeristische gast Hieronder wordt aangegeven onder welke verschillende leeftijdscategorieën de regio s populair zijn. De groep die op Goeree Overflakkee het grootst is, zijn de kinderen van 6 tot 14 jaar. Ook bij jongvolwassenen tussen de 30 en 39 jaar is Goeree Overflakkee een populaire bestemming. Goeree Overflakkee wordt minder bezocht door toeristen ouder dan 65 dan de Zeeuwse regio s. Let wel: van de vaste gasten (waar Goeree Overflakkee er veel van heeft) is 56% ouder dan 50. Verder is opvallend dat de Bevelanden & Tholen erg in trek is bij 50+ers. Leeftijd toeristische gast per regio 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 0 5 jaar 6 14 jaar 15 18 jaar 19 24 jaar 25 29 jaar 30 39 jaar 40 49 jaar 50 64 jaar 65+ Schouwen Duiveland Walcheren Bevelanden & Tholen Zeeuws Vlaanderen Goeree Overflakkee Zeeland gem. Bron: CVO 24

Gezinssamenstelling toeristische gast In onderstaand diagram wordt de gezinssamenstelling van Nederlandse toeristen in de diverse regio s van Zeeland en Goeree Overflakkee weergegeven. Opvallend voor Goeree Overflakkee is dat er veel gezinnen met kinderen van jonger dan 13 jaar hun vakantie doorbrengen op Goeree Overflakkee. Ook brengen veel gezinnen met kinderen jonger dan 6 jaar hun vakantie door op Goeree Overflakkee. Zeeuws Vlaanderen is erg in trek bij tweepersoonshuishoudens tussen de 35 en 55 jaar en bij personen ouder dan 55 jaar. De regio Bevelanden & Tholen is in trek bij eenpersoonshuishoudens jonger dan 65 jaar. Sociale klasse toeristische gast Hieronder worden vakantiegangers in Zeeland en op Goeree Overflakkee ingedeeld naar hun sociale klasse, gebaseerd op de beroepsgroep en de opleiding van de hoofdkostwinner. De toelichting op deze indeling staat in bijlage 1. Goeree Overflakkee 16% 29% 21% 34% Zeeuws Vlaanderen 23% 30% 16% 31% Bevelanden & Tholen 13% 29% 23% 36% Walcheren 23% 30% 16% 30% Schouwen Duiveland 16% 33% 24% 27% Zeeland gem. 18% 31% 20% 30% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% A Bb Bo CD Bron: CVO Goeree Overflakkee ontvangt samen met de Bevelanden & Tholen de grootste groep gasten uit de sociale klasse CD. Het aantal gasten uit de sociale klasse A is vrij klein op Goeree Overflakkee. Verder valt op dat vergeleken met 2008 er weinig veranderd is in de samenstelling van de sociale klassen. Bron: CVO 25

Reisgezelschap toeristische gast Hieronder wordt weergegeven met hoeveel personen men in Zeeland, op Goeree Overflakkee en in de Zeeuwse regio s op vakantie gaat. Het is opvallend dat de meeste vakanties die worden doorgebracht op Goeree Overflakkee worden doorgebracht met drie tot vier personen. Verder is het aandeel groepsvakanties op Goeree Overflakkee toegenomen vergeleken met 2008. Ook valt het hoge aandeel groepsvakanties op Schouwen Duiveland op. In Zeeuws Vlaanderen en de Bevelanden & Tholen brengen relatief veel stellen hun vakantie door. Groepsgrootte reisgezelschap Zeeland gem. 8% 25% 32% 8% 19% Goeree Overflakkee 6% 20% 33% 21% 20% Schouwen Duiveland 7% 18% 29% 18% 29% Walcheren 9% 27% 33% 16% 15% Bevelanden & Tholen 11% 29% 27% 13% 20% Zeeuws Vlaanderen 4% 30% 39% 16% 10% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 1 persoon 2 personen 3 4 personen 5 6 personen 7 + personen Bron: CVO Dit leidt tot een gemiddelde groepsgrootte, die hieronder wordt getoond. Gemiddelde grootte reisgezelschap per regio 6 5 4 4,7 3,8 3,9 3,8 4 4,1 3 2 1 0 Schouwen Duiveland Walcheren Bevelanden & Tholen Zeeuws Vlaanderen Goeree Overflakkee Zeeland gem. Bron: CVO De grootste gemiddelde groepsgrootte vinden we op Schouwen Duiveland, de kleinste in Zeeuws Vlaanderen en op Walcheren. De gemiddelde groepsgrootte op Goeree Overflakkee ligt net iets onder het Zeeuws gemiddelde. 26

Beoordeling kwaliteit dienstverlening, accommodatie en algemeen. De toeristen zijn gevraagd een oordeel te geven over de kwaliteit van de dienstverlening en service, bijvoorbeeld bij de receptie, in winkels en in horecagelegenheden. Voor de beoordeling wordt er een cijfer gegeven tussen 1 en 10, waarbij 1 zeer slecht betekent en 10 zeer goed. Dit wordt hieronder getoond; Goeree Overflakkee scoort 0,4 punt lager dan het Zeeuwse gemiddelde. Minder dan 10% van de toeristen geeft minder dan een 6 aan de dienstverlening op Goeree Overflakkee. 25% van de toeristen geeft een 9 of hoger aan de dienstverlening op Goeree Overflakkee. 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 8 8,1 8 8,1 8,1 8,1 7,7 7,9 7,7 7,9 7,5 7,5 7,7 7,8 7,6 7,8 7,8 7,4 7,4 7,7 7,7 Goeree Overflakkee Schouwen Duiveland Walcheren Bevelanden & Tholen Zeeuws Vlaanderen Zeeland Algemeen oordeel vakantie Dienstverlening Accommodatie Nederland Bron: CVO De vakantiegangers zijn tevens gevraagd een oordeel te geven over de kwaliteit van de accommodatie waarin men overnacht heeft. De accommodaties op Goeree Overflakkee scoren iets minder hoog dan in de Zeeuwse regio s. Toch geeft slechts 10% van de toeristen de accommodatie een cijfer van minder dan een 7. De toerist in Zeeland beoordeelt de vakantie met een cijfer van gemiddeld 8,1. Op Goeree Overflakkee wordt er beoordeeld met een gemiddelde van 7,7. Iets minder hoog dan het Zeeuws gemiddelde. Walcheren scoort het best met een 8,1. 31% van de toeristen beoordeelt de vakantie op Goeree Overflakkee met een 9 of hoger. 27