Leerdoel Huisje, boompje, testje Soa-testen in de huisartsenpraktijk Wie, wat, hoe en waarom? 19 april 2012 Bert-Jan de Boer en Arienne Pameijer 2 INHOUD 1. Het soa consult: introductie 2. Interactieve video oefening 1 3. Hoe testen? 4. Het soaconsult: beslisboom 5. Interactieve video oefening 2 6. Casus Video Najib Amhali 3 4 Een gemiddelde praktijk in kleine stad HOE IS DE INCIDENTIE VAN SOA BIJ U IN DE PRAKTIJK? 5 5-9% van de mannen heeft wel eens met een man 10% is tussen 16-24 jaar? 5% van de mannen bezocht dit jaar een prostituee 10-20% afkomstig uit soa endemisch gebied 6 1
EEN GEMIDDELDE PRAKTIJK IN KLEINE STAD 2500 patiënten Seksueel actieve leeftijdsgroepen: 10% tussen 16-25 jaar (= 250) 40% tussen 25 49 jaar (=1000), waarvan: 10-20% afkomstig is van soa endemisch gebied (= 100-200 ) 5-9% van de mannen wel eens met mannen heeft (= 25-45) 5% van de mannen bezocht het afgelopen jaar een prostituee (= 25) HET SOACONSULT Verhoogd risico = 250 + (100-200) + (25-45) + 25 = 400-520 Schatting van het aantal soa (5-10%) = 20-52 7 8 VRAAG FILMPJE - het pilconsult Wat maakt het lastig om soa risico en soatesten in een consult ter sprake te brengen? 9 10 Leerpunten - Maak gebruik van een aanleiding om een soa-test te doen - Durf ueel gedrag ter sprake te brengen - Herken risico bij de patiënt, maar ook bij de partner BESLISBOOM 11 12 2
Introductie van risico inschatting TOESTEMMING VRAGEN RISICO INSCHATTING Aanwezigheid van één van volgende risicofactoren: MSM? Wisselende contacten? Afkomstig uit soa endemisch gebied? Seksueel contact tegen betaling? Partner met verhoogd risico? JA NEE 13 14 RISICO INSCHATTING Aanwezigheid van één van volgende risicofactoren: MSM? Wisselende contacten? Afkomstig uit soa endemisch gebied? Seksueel contact tegen betaling? Partner met verhoogd risico? RISICO INSCHATTING Aanwezigheid van één van volgende risicofactoren: MSM? Wisselende contacten? Afkomstig uit soa endemisch gebied? Seksueel contact tegen betaling? Partner met verhoogd risico? JA NEE JA NEE Testen op BIG FIVE (= chlamydia, gonorroe, syfilis, hiv, hepatitis B) Testen op BIG FIVE (= chlamydia, gonorroe, syfilis, hiv, hepatitis B) Testen op CHLAMYDIA (GONORROE) Bij fluor klachten ook trichomonas 15 16 Deel I FILMPJE klachten Deel II FILMPJE klachten 17 18 3
Deel III FILMPJE klachten Leerpunten - Denk aan soa bij niet direct soa specifieke klachten - Vaar niet op aannames, durf te vragen naar uele voorkeur - Vergeet niet de mogelijkheid van een orale of anale infectie 19 20 Levend organisme DNA materiaal SOATESTEN Direct preparaat Microscopie Afscheiding Ecoulement PCR Urine Swab Chlamydia en gonorroe HOE, WAT EN WANNEER? Kweek Swab Bij noodzaak resistentie bepaling (GO) Serologie Syfilis, hepatitis B, hiv 21 Levend organisme Antistoffen/antigeen 22 Welk afname materiaal? Man :Chlamydia en gonorroe H&W 2008;nr. 8;400-402 23 24 4
Vrouw: chlamydia en gonorroe vaginale (zelf)swab: 2-5 cm inbrengen 10 keer draaien Ander mogelijkheid: Swab cervix en urethra(of urine) H&W 2008;nr 8;400-402 H&W 2008; nr. 8; 400-402 25 Hoe testen af te nemen? Rectaal : wattenstokje 1 cm inbrengen Keel swab 10 keer draaien 10x draaien 27 28 Wanneer te testen? Let op windowfase! = fase tussen ueel contact en positieve testuitslag Bij klachten direct testen + na windowfase Bij herhaald risico direct testen en advies het testen periodiek te herhalen Geen klachten, weinig risico bespreek windowfase Windowfase Chlamydia Gonorroe Syfilis Hepatitis B Hiv tot 3 weken tot 2 weken tot 3 maanden tot 3 maanden tot 3 maanden 29 Bij moderne 4 e generatie hiv testen is de window periode veelal korter voorlopig wordt 3 maanden nog aangehouden. NB bij tussentijd klachten eerder testen!! 30 5
NIET GEINDICEERD VOOR ACTIEVE OPSPORING Chlamydia serologie HSV serologie (evt. PCR/kweek bij klachten om serotype te bepalen) NIET BETROUWBAAR! Thuistesten van drogist of via internet! Trichomonas (tenzij klachten van fluor vaginalis) HPV test 31 Als voorbeeld: sensitiviteit Handilab test voor chlamydia 12%! specificiteit 91% 32 BEPALEN TESTLOKATIES Anale Vaginale Orale BESLISBOOM vervolg /actief / top passief/ bottom /neuken geneukt / gepijpt Receptief / pijpen 33 Mannen PCR urine op chlamydia en gonorroe Vrouwen PCR vaginale swab OF urethra(urine) + cervix 34 BEPALEN TESTLOKATIES BEPALEN TESTLOKATIES Anale Vaginale Orale Anale Vaginale Orale bij risicofactoren /actief / top passief/ bottom /neuken geneukt / gepijpt Receptief / pijpen /actief / top passief/ bottom /neuken geneukt / gepijpt Receptief / pijpen Proctum testen Proctum testen Pharynx testen Mannen PCR urine op chlamydia en gonorroe Vrouwen PCR vaginale swab OF urethra(urine) + cervix 35 Mannen PCR urine op chlamydia en gonorroe Vrouwen PCR vaginale swab OF urethra(urine) + cervix 36 6
Locaties chlamydia Locaties chlamydia/gonorroe Heteromannen N= 3969 Homomannen N=2016 Vrouwen N=5541 Alleen genitaal 98,6% 28,4% 89,1% Genitaal + extra genitaal Alleen extragenitaal 0,3% 10,7% 8,0% 0,4% 60,9% 3,7% 56,0% anaal 2,6% oraal 2,3% anaal + oraal 37 Bron: RIVM rapport, 2011 cijfers soa poliklinieken 38 Locaties gonorroe Heteromannen N= 546 Homomannen N=1614 Vrouwen N=655 Alleen genitaal 93,8% 17,5% 60,0% Genitaal + extra genitaal Alleen extragenitaal 1,1% 14,5% 20,9% 5,1% 66,2% 16,6% EN DUS Een meerderheid van de MSM met chlamydia of gonorroe heeft een extra genitale infectie Is alleen een urinetest gedaan dan is 61-66% van de infecties gemist! Ook bij vrouwen met chlamydia of gonorroe komen orale en anale infecties voor 3,8% oraal 26,0% anaal 28,3% oraal 12,9% anaal + oraal 2,7% anaal 12,7% oraal 1,2% anaal + oraal Bron: RIVM rapport, 2011 cijfers soa poliklinieken 39 Is alleen een vaginale test gedaan dan is 4 17% van de infecties gemist 40 Discussie: Test aanbieden bij verhoogd risico op soa? PROACTIEF TESTEN BIJ VERHOOGD RISICO Casus: KLM steward, Antilliaanse afkomst, uele voorkeur niet bekend, vermoeden MSM. Bekend met hoge bloeddruk. Gebruikt antihypertensiva. Komt voor bloeddruk controle. Brengt u de mogelijkheid van een soa- test ter sprake? 41 42 7
KERNPUNTEN AFSLUITING Wees alert op soa risico Vraag door naar ueel gedrag en technieken Met respectvolle onbevooroordeelde houding is elke vraag acceptabel Test op big five bij hoog risicogroepen Test op indicatie ook de andere locaties 43 44 MEER INFO www.soaaids-professionals.nl www.hag.nl 45 8