Website : www.herkenrodehuisartsen.be 22/03/14 Dr. M. Van den Broeck 1
De aanpak van screening in eerste lijn Dr. Mark Van den Broeck 22/03/14 Dr. M. Van den Broeck 2
Inschatten risicoprofiel patiënt Organisatie nationaal screeningsprogramma Doel: ingrijpen op adenocarcinoom sekwens 22/03/14 Dr. M. Van den Broeck 3
Dikkedarmkanker in Vlaanderen Jaarlijks wordt in Vlaanderen bij meer dan 5.000 personen dikkedarmkanker ontdekt (2011: 5.297) Jaarlijks sterven er in Vlaanderen ongeveer 1.750 personen aan deze kanker (2011: 1.753) 22/03/14 Dr. M. Van den Broeck 4
Top 10 meest frequente kankers bij mannen Vlaanderen 2010 Prostaat Long Colon en rectum Blaas Hoofd en hals Nier Leukemie Non-Hodgkin Maag Maligne melanoom 3% 3% 3% 3% 2% 5% 5% 16%% 15% 28% Stichting Kankerregister, 2010 22/03/14 Dr. M. Van den Broeck 5
Top 10 meest frequente kankers bij vrouwen Vlaanderen 2010 Borst Colon en rectum Long Baarmoederlichaam Maligne melanoom Ovarium Non-Hodgkin Nier Pancreas Leukemie 7% 5% 4% 3% 3% 2% 2% 2% 13% 36% Stichting Kankerregister, 2010 22/03/14 Dr. M. Van den Broeck 6
Mannelijke sterfte door kanker Vlaanderen 2011 lip, mond- en keelholte hersenen en centraal zenuwstelsel slecht omschreven slokdarm, maag, dunne darm nier, urinewegen en blaas lymfoid, bloedvormend, verwant lever, galblaas, pancreas prostaat dikkedarmkanker longkanker 3% 3% 4% 7% 8% 8% 9% 11% 11% Bron: Vlaams agentschap Zorg en Gezondheid 22/03/14 Dr. M. Van den Broeck 7 36%
Vrouwelijke sterfte door kanker Vlaanderen 2011 hersenen en centraal slokdarm, maag, nier, urinewegen en slecht omschreven lymfoid, lever, galblaas, pancreas baarmoeder(hals) dikkedarmkanker longkanker borstkanker 3% 5% 5% 5% 9% 11% 12% 13% 16% 21% Bron: Vlaams agentschap Zorg en Gezondheid 22/03/14 Dr. M. Van den Broeck 8
Leeftijdsspecifieke incidentie dikkedarmkanker Stichting Kankerregister, 2011 22/03/14 Dr. M. Van den Broeck 9
Geografische spreiding Incidenties DDK België, 2004-2011 Bron: Stichting kankerregister, 2013 22/03/14 Dr. M. Van den Broeck 10
Als participatie DDKO in Vlaanderen > 67% bereikt, vermijden we jaarlijks 288 sterfgevallen tgv DDK 22/03/14 Dr. M. Van den Broeck 11
Opsporen van Early stage carcinoom Advanced adenoma Doel FOBT test 22/03/14 Dr. M. Van den Broeck 12
Inschatten risicoprofiel door huisarts Risicogroepen: Verhoogd risico door persoonlijke antecedenten Verhoogd risico door eerstegraadsverwanten Geen verhoogd risico 22/03/14 Dr. M. Van den Broeck 13
Risicogroepen Verhoogd risico door persoonlijke antecedenten HNPCC - FAP Resectie van adenomateuze poliepen Resectie voor colorectale kanker > 8 j. Colitis ulcerosa of ziekte van Crohn Acromegalie 22/03/14 Dr. M. Van den Broeck 14
Risicogroepen Verhoogd risico door eerstegraadsverwanten Één diagnose na 60 j vanaf 40j. FOBT / 2 jaar Alle andere coloscopie Geen verhoogd risico (average) Vanaf 50 j. FOBT / 2 jaar Vanaf 56 j. ifobt / 2 jaar in het kader van bevolkingsonderzoek 22/03/14 Dr. M. Van den Broeck 15
Risicoinschatting en beleid 22/03/14 Dr. M. Van den Broeck 16
Risicostratificatie 73% 7% 20% Lynch 5% FAP <1% overige 1% Familiale dikkedarmkanker Sporadische dikkedarmkanker Erfelijke syndromen Bron: Lynch HT, de la Chapelle A (2003). Hereditary colorectal cancer. N Engl J Med. 2003; 348: 919-32. 22/03/14 Dr. M. Van den Broeck 17
Werkwijze BVO DDK Wie Wat Onderzoek Kostprijs Resultaat Wanneer 56 t.e.m. 74-jarigen gewoon risico ifob-test per post slechts 1 staalname thuis analyse bloed in stoelgang in labo gratis: ifobt en analyse in labo remgeld: consultatie / verder onderzoek / behandeling binnen 14 kalenderdagen per post afwijkend resultaat: kijkonderzoek (coloscopie) om de 2 jaar wordt een nieuwe afnameset toegestuurd 22/03/14 Dr. M. Van den Broeck 18
Bevolkingsonderzoek per leeftijdsgroep 22/03/14 Dr. M. Van den Broeck 19
Motivatie keuze van ifobt test 2 hoofdtypes Guaiactesten Immunochemische testen 22/03/14 Dr. M. Van den Broeck 20
Guaiactest 22/03/14 Dr. M. Van den Broeck 21
Guaiactest 22/03/14 Dr. M. Van den Broeck 22
22/03/14 Dr. M. Van den Broeck 23
ifob test 22/03/14 Dr. M. Van den Broeck 24
Voor bevolkingsonderzoek Automatiseerbare kwalitatieve ifobt ifobt Eiken OC sensor 22/03/14 Dr. M. Van den Broeck 25
Ideale FOBT voor massascreening Cliëntvriendelijke stoelname Objectieve lezing/meting Geen dieetrestricties Coloselectief Kwaliteitscontrole mogelijk Automatisering Zo hoog mogelijke specificiteit en sensiviteit Kostenplaatje 22/03/14 Dr. M. Van den Broeck 26
Uit studies met kwantitatieve ifobt blijkt: Hoe erger de pathologie, hoe meer Hb in faeces Hb bij advanced adenomen > zonder neoplastische pathologie Kwantificatie laat cut-off waarden toe > 75 ng/ml = positief Automatiseerbaar op centrale plaats = controleerbaar op kwaliteit 22/03/14 Dr. M. Van den Broeck 27
ifobt Keuze ifobt versus gfobt Immunochemische fecaal occult bloed test één staalname: gebruiksvriendelijker en verwachte hogere participatie geen dieet restricties (detecteert specifiek humaan bloed) geen medicatierestricties [aspirine] minder vals positieven gevoeliger voor kanker en significante poliiepen eenvoudige labo-analyse: kwantitatief: objectief en ondubbelzinnig (aanpasbare grenswaarde) meer kosteneffectief duurder, maar minder arbeidsintensief gfobt Guajac fecaal occult bloed test 3 staalnames dieetrestricties: bv. rood vlees medicatierestricties: bv, Vitamine C, aspirine, ijzer meer vals positieven kwalitatieve analyse subjectief : verkleuring, moeilijk te beoordelen en verdwijnt snel minder kosteneffectief goedkoper, maar arbeidsintensiever 22/03/14 Dr. M. Van den Broeck 28
Waarom geen coloscopie als screeningstest? Voordelen Meest gevoelige test (sensitiviteit circa 97%) Nadelen Meer risicovol onderzoek (complicaties) = gouden standaard Beperkte capaciteit (als screeningsinstrument) Eenmalige screening per 10 jaar volstaat Tijdens coloscopie kunnen poliepen weggenomen worden en kunnen er biopsies genomen worden. Voorbereiding van de darm Lage acceptabiliteit door bevolking: lagere participatie verwacht 20% Kosteneffectiviteit niet bekend Hoge kostprijs 22/03/14 Dr. M. Van den Broeck 29
Vals negatieven en vals positieven? het resultaat van de test is niet juist Vals positief: er wordt bloed in de stoelgang vastgesteld, toch is er niets aan de hand Vals negatief: er wordt geen bloed in de stoelgang vastgesteld, toch zijn er poliepen of DDK Intervalkanker: kanker die ontdekt wordt tussen 2 screeningsintervallen 22/03/14 Dr. M. Van den Broeck 30
Verklaring intervalkanker Niet aanwezig tijdens screening, jaar nadien wel snelgroeiende kanker ontstaan tussen 1 ste en 2 de screening Was wel aanwezig tijdens screening maar test was vals negatief Test was terecht positief, tijdens coloscopie niets gezien? 22/03/14 Dr. M. Van den Broeck 31
En wat bij bloedverdunners? Meer positieve ifobt Meer detectie premaligne letsels 22/03/14 Dr. M. Van den Broeck 32
Bedankt voor uw aandacht! 22/03/14 Dr. M. Van den Broeck 33