Alles wat je altijd over darmkanker wou weten (maar niet durfde vragen)

Transcriptie

1 Alles wat je altijd over darmkanker wou weten (maar niet durfde vragen) Tim Rondou Gastroenteroloog Sint-Jozefkliniek Bornem-Willebroek Bijscholing 2013

2 vóórkomen ontstaan voorkómen en preventie symptomen diagnose behandeling

3

4 Dikke darm of colon Endeldarm of rectum

5 wereldwijd derde meest voorkomende kanker tweede meest voorkomend doodsoorzaak door kanker meer dan per jaar, waarvan overlijdens Europa: per jaar, overlijdens (23 overlijdens/u!!!, de klok rond)

6 België: 3 e bij mannen, 2 e bij vrouwen jaarlijks +/ nieuwe gevallen (= vol voetbalstadion!!), +/ overlijdens ter vergelijking: in België 820 verkeersdoden per jaar algemeen: vnl. op oudere leeftijd (vanaf 60 jaar) life-time risk 1/20

7 75 % sporadisch : geen familiale belasting 20 % lichte familiale belasting: meestal slechts licht verhoogd risico; geen gekende genetische afwijkingen 5 % sterk familiaal verband met gekende genetische afwijking, en % kans op dikke-darmkanker op jongere leeftijd FAP HNPCC andere

8

9 poliep-kanker-sequentie: bijna 100 % ontstaat uit poliep

10 risicofactoren: combinatie van factoren: aanleg (= erfelijkheid) omgevingsfactoren: voeding: weinig vezels veel vet alcohol en roken levensstijl: overgewicht inactiviteit langbestaande ziekte van Crohn of colitis ulcerosa

11

12 risicofactoren: omgevingsfactoren: niet teveel rood vlees voldoende vezels niet roken, matig alcohol fysieke activiteit vet beperken overgewicht vermijden preventief nazicht: doel is vroegtijdige diagnose van ofwel darmkanker, maar beter nog de voorloper hiervan = poliepen

13 risico om darmkanker te krijgen: 5% op 50 jaar (= 1 op 20) risico om aan darmkanker te sterven: vroeg stadium: 95% kans om nog te leven na 5 jaar laat stadium: 5% kans om nog te leven na 5 jaar vroegtijdige diagnose is zeer belangrijk!!!

14 darmkanker is ideale ziekte om vroegtijdig op te sporen: komt vaak voor evolueert traag voorloper (= poliep) kan opgespoord worden goede opsporingstesten

15 Rate per 100, Hier starten Age Group

16 hoe vroegtijdig opsporen? microscopisch bloedverlies of occult bloed opsporen in de stoelgang om kanker op te sporen darmonderzoek of coloscopie om poliepen of kanker op te sporen

17

18 veranderd stoelgangspatroon ijzertekort bloed bij de stoelgang of zwarte stoelgang buikpijn MAAR soms géén!!

19

20 wanneer? ofwel onderzoek owv. klachten ofwel nav. preventief onderzoek soms ook toevallig hoe? in principe zekerheidsdiagnose via coloscopie of darmonderzoek met biopsies dan stadium bepalen

21 stagingsonderzoeken CT-scan rectumkanker: NMR klein bekken evt. andere onderzoeken (vb. PET-scan) uiteindelijke stadium ahv. TNM: T: tumordiepte N: klieren

22

23 stagingsonderzoeken bloedname CT-scan evt. andere onderzoeken uiteindelijke stadium ahv. TNM: T: tumordiepte N: klieren M: uitzaaiingen

24 uitzaaiingen: bij diagnose +/- 30 % uitzaaiingen na verloop van tijd nog eens bij +/- 20 % van de patiënten uitzaaiingen ontstaan meestal door verspreiding via bloedbaan, soms door verspreiding via lymfevaten plaats: lever long (endeldarm) buikvlies klieren op afstand soms andere

25

26 onderzoeken bepalen stadium stadium bepaalt behandeling

27

28 geen uitzaaiingen: doel is definitieve genezing onderscheid dikke darm en endeldarm: dikke darm: heelkunde, zelden met (tijdelijk) stoma endeldarm: geen aangetaste klieren en oppervlakkig: heelkunde aangetaste klieren of ingroei tot in diepe darmwand: voorbehandeling ( neoadjuvant ) met bestraling en chemotherapie gevolgd door heelkunde, dikwijls met tijdelijk en soms met definitief stoma nabehandeling ( adjuvant ) met chemotherapie

29 uitzaaiingen: vroeger: geen genezing mogelijk: palliatieve behandeling operatie van (sterk vernauwde) tumor, al dan niet met stoma, zonder bedoeling te genezen op heden: palliatieve behandeling, MÁÁÁÁR evalueren of wegname van uitzaaiingen mogelijk is met oog op definitieve genezing stent voor sterk vernauwde tumoren ipv. operatie: voorzichtigheid geboden

30 heelkunde chemotherapie doelgerichte of targetted therapie bestraling of radiotherapie meer marginale (meestal locale) behandelingen: SIRS, RFA, TACE, combinatie hiervan

31 chemotherapie: hoe werkt chemotherapie?

32

33 DNA of erfelijk materiaal bij celdeling: 1. spiraal gaat open 2. twee enkelvoudige strengen 3. vorming complementaire streng 4. ontstaan van 2 nieuwe dubbele strengen 5. vorming twee nieuwe spiralen

34 wat gaat fout bij ontstaan kanker? fout in delingsproces waardoor foute kopie waarom fouten? erfelijkheid omgevingsfactoren (infectie, zon, roken, eetgewoonten, ) ouderdom hoe werkt chemotherapie? bruut: cel vernietigen op meest kwetsbare moment, nl. tijdens celdeling niet enkel op kankercellen, maar op alle cellen in deling, vandaar nevenwerkingen

35 chemotherapie: wanneer? bij uitzaaiingen zo geen uitzaaiingen: evt. na operatie als nabehandeling bij endeldarmkanker als voorbehandeling samen met bestraling welke? zoveel types kanker, zoveel chemotherapie-schema s meest gebruikt bij darmkanker: fluoro-uracil, oxaliplatin, irinotecan

36 nevenwerkingen chemotherapie: slijmvlies spijsverteringsbuis beenmerg (haarverlies)

37 doelgerichte of targetted therapie: vrij nieuw molecules ontworpen in labo sleutels om processen te blokkeren vb. aanmaak van bloedvaten vb. groeifactoren om verder te ontwikkelen

38 buiten de cel in de cel

39 buiten de cel monoclonale antistoffen celwand tyrosine kinase inhibitoren in de cel

40 doelgerichte of targetted therapie: vrij nieuw molecules ontworpen in labo sleutels om processen te blokkeren vb. aanmaak van bloedvaten vb. groeifactoren om verder te ontwikkelen voordeel: niet klassieke nevenwerkingen van chemotherapie nadeel: duur molecules momenteel geregistreerd: EGFR-I: cetuximab, panitumumab VEGF-R-I: bevacizumab VEGF-trap: aflibercept multikinase-i: regorafinib