Eind goed, al goed? Of ook nog erfelijkheidsonderzoek? Margreet Ausems Afdeling Medische Genetica UMCU

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Eind goed, al goed? Of ook nog erfelijkheidsonderzoek? Margreet Ausems Afdeling Medische Genetica UMCU"

Jonathan Beckers
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Eind goed, al goed? Of ook nog erfelijkheidsonderzoek? Margreet Ausems Afdeling Medische Genetica UMCU

3 Darmkanker in de familie? familie anamnese negatief: 85% -sporadische vorm- familie anamnese positief: waarvan familiair 10% erfelijk 5% 15% dus: ± 5% van patiënten met darmkanker heeft erfelijke darmkanker

4 Erfelijk coloncarcinoom Welke ziektebeelden? - Hereditair Non-Polyposis-Colorectaal Carcinoom (HNPCC) - Familiaire Adenomateuze Polyposis (FAP) - MUTYH-geassocieerde Polyposis (MAP) Welke onderzoeken? - Onderzoek in tumorweefsel - DNA-onderzoek Consequenties voor patiënt en familie Criteria erfelijkheidsonderzoek

5 Andere stamboom MA? Stambomen NTVG 2004 (3x)

6 Criteria voor diagnose HNPCC Amsterdam II criteria: 1. darmkanker of andere met HNPCC geassocieerde kanker * bij drie eerstegraads verwanten in twee generaties 2. tenminste één patiënt < 50 jaar 3. FAP uitgesloten * carcinoom van endometrium, dunne darm, ureter of nierbekken

7 Indien verdenking op HNPCC eerste stap: onderzoek in tumorweefsel DNA-onderzoek: microsatelliet instabiliteit? immunohistochemie: aanwezigheid van bepaalde eiwitten? onderzoek in tumorweefsel normaal, dan advies op basis van familiestamboom onderzoek in tumorweefsel afwijkend, dan indicatie voor DNA-onderzoek in bloed

8 Vervolgonderzoek HNPCC Familie voldoet aan Amsterdam criteria: onderzoek tumorweefsel en DNAonderzoek mismatch repairgenen Familie voldoet niet aan Amsterdam criteria: check Bethesda criteria en overweeg onderzoek naar microsatelliet instabiliteit in tumorweefsel

9 Microsatelliet instabiliteit?

10 Bethesda criteria (gereviseerd) Colorectaal carcinoom (CRC) < 50 jr HNPCC-geassocieerde carcinomen bij één patiënt CRC met MSI-high pathologie < 60 jr CRC en HNPCC-geassocieerde tumor bij eerstegraads familielid, waarvan 1 < 50 jr CRC en 2 of meer eerste-of tweedegraads verwanten met HNPCC-geassocieerde tumor

11 DNA-onderzoek bij HNPCC onderzoek van DNA-herstelgenen (mismatch-repairgenen) hmsh2, hmlh1, hpms1,hpms2,hmsh6 3 van deze 5 genen zijn te onderzoeken bij ± 50-60% van HNPCC families mutatie aantoonbaar

12 Ongunstige uitslag DNA-onderzoek consequenties voor patiënt zelf: levenslange controles uitgebreidere operatie bij coloncarcinoom consequenties voor familieleden: voorspellend DNA-onderzoek mogelijk dominante overerving: kinderen en broers/zussen 50% kans op ziekte

13 Risico s s voor gendragers Verhoogde kans op kanker: - coloncarcinoom MLH1/MSH2 life-time risico: 60-70% MSH6: 65-70% (mannen) en 30% (vrouwen) - endometriumcarcinoom MLH1/MSH2 life-time risico: 30-40% MSH6: 70% - soms ook andere tumoren Penetrantie > 90%

14 Preventieve maatregelen voor gendragers onderzoek naar darmkanker vanaf jaar eenmaal per 1-2 jaar colonoscopie doel: opsporen en verwijderen van poliepen onderzoek naar baarmoederkanker vanaf jaar eenmaal per jaar controle gynaecoloog onderzoek naar andere vormen van kanker: op indicatie

15 Familiaire Adenomateuze Polyposis (FAP) > 100 adenomateuze poliepen in colon poliepen vanaf 5-15 jaar optreden darmkanker: 40 jaar dominante overerving gendragers vrijwel altijd poliepen (penetrantie bijna 100%) bij ongeveer 30% geen aangedane familieleden (spontane mutatie)

16 Beleid in families met FAP DNA onderzoek (bij 70% mutatie aantoonbaar in APC gen) periodiek onderzoek (tweejaarlijks sigmoidoscopie) bij gendragers en 50% risicodragers vanaf jaar indien poliepen: rond 20 jaar profylactische colectomie (ileorectale of ileoanale anastomose) gastroduodenoscopie vanaf 30 jaar

17 MUTYH geassocieerde polyposis (MAP) adenomateuze poliepen in colon (>10 en <1000) poliepen vanaf jaar ( 46 jaar) bij 50% darmkanker ( 50 jaar) recessieve overerving gendragers vrijwel altijd poliepen (penetrantie bijna 100%) bij 25% mutatie(s) aantoonbaar in MUTYH gen

18 Beleid in families met MAP DNA onderzoek eenmaal per 2-3 jaar periodiek onderzoek (colonoscopie) bij dragers van twee mutaties gastroduodenoscopie vanaf 30 jaar

19 DNA-onderzoek éérst bij patiënt met darmkanker uitvoerige informatie vooraf door klinisch geneticus of genetisch consulent toestemmingsformulier tijdrovend (4-6 maanden) kosten ( 645,00 per gen) niet altijd zekerheid

20 Voorspellend DNA-onderzoek Voorwaarde: in familie is mutatie aangetoond Procedure: uitvoerige informatie vooraf door klinisch geneticus of genetisch consulent medische, psychosociale en maatschappelijke consequenties informed consent bij ongunstige uitslag: verwijzing naar maatschappelijk werker, chirurg (en gynaecoloog)

21 Wanneer erfelijkheidsonderzoek? CRC < 50 jr adenomateuze poliep < 40 jr multipele HNPCC-geassocieerde tumoren in één patiënt 2 eerstegraads familieleden met CRC of HNPCC-geassocieerde tumoren klassieke FAP (> 100 adenomateuze poliepen) > 10 poliepen

22 Nuttige adressen Spoedoverleg Medische Genetica UMCU: tel: (alleen voor huisartsen!) Verwijzing naar polikliniek Medische Genetica UMCU, UMC elders of regionale ziekenhuizen Erfelijke tumoren, richtlijnen voor diagnostiek en preventie (STOET/VKGN):

Vergelijkbare documenten

Samenvatting van de richtlijn erfelijke darmkanker, revisie

Samenvatting van de richtlijn erfelijke darmkanker, revisie WKO 3 sept Uitgangspunt richtlijn Welke aanbevelingen over genetische counseling en diagnostiek, preventie, surveillance, behandeling voor mensen