/ Archief cijfers OORZAKEN VAN STERFTE. Vlaams Gewest 2014 / Oorzaken van sterfte 1/77

Transcriptie

1 / Archief cijfers OORZAKEN VAN STERFTE Vlaams Gewest 2014 / Oorzaken van sterfte 1/77

2 GEPUBLICEERD OP: op 1e semester 2014 DOOR: Heidi Cloots, Herwin De Kind, Erik Hendrickx, Anne Kongs, Moreau Luc, Hilde Smets Afdeling Informatie en Zorgberoepen Hoe refereren naar dit document? Zorg en Gezondheid Oorzaken van sterfte [Online publicatie]. Brussel: Agentschap Zorg en Gezondheid, afdeling Informatie en Zorgberoepen, 2014 [geraadpleegd op../../..], Beschikbaar op: GI2011_oorzaakspecifieke-sterfe.pdf Oorzaken van sterfte 2/77

3 Inhoudstafel 1 Cijfers sterfte 5 2 Overzicht van de meest voorkomende doodszoorzaken 6 3 Sterfte door algemene infectieziekten 7 4 Sterfte door kanker Welke kankers veroorzaken de meeste sterfgevallen? Alle overlijdens door of met een kanker Sterfte door kanker per leeftijd Kankers per leeftijdsgroep Sterfterisico per leeftijd Evolutie van sterfte door kanker Evolutie laatste 10 jaar Welke kankers hebben het grootste aandeel in de daling van de algemene kankersterfte? Plaats van overlijden bij kanker Plaats van overlijden bij mannen Plaats van overlijden bij vrouwen Vergelijking met andere natuurlijke doodsoorzaken ( ) Vlaanderen in Europa: kankersterfte Sterfte door alle kwaadaardige nieuwvormingen Sterfte door longkanker Sterfte door colorectale kanker Sterfte door borstkanker Sterfte door kankers van het spijsverteringsstelsel Over welke kankers gaat het? Sterfte door kankers van het spijsverteringsstelsel per leeftijd Evolutie van sterfte door kankers van het spijsverteringsstelsel Sterfte door longkanker Sterfte door longkanker per leeftijd Evolutie van sterfte door longkanker Sterfte door borstkanker en kankers van vrouwelijke geslachtsorganen Sterfte door borstkanker en kanker van de vrouwelijke geslachtsorganen per leeftijd Evolutie van sterfte door borstkanker Evolutie van sterfte door kanker aan de vrouwelijke geslachtsorganen Sterfte door prostaatkanker Sterfte door prostaatkanker per leeftijd Evolutie van sterfte door prostaatkanker Sterfte door kanker van het lymfesysteem en bloedvormende weefsels Detailoverzicht alle kankers 37 5 Sterfte door psychische en neurologische aandoeningen 39 6 Sterfte door ziekten van het hart- en vaatstelsel Overzicht sterfte door grote groepen van hart- en vaatziekten Sterfte door hart- en vaataandoeningen per leeftijd Leeftijd van overlijden Sterfterisico per leeftijd Evolutie sterfterisico Belangrijkste dodelijke hart- en vaataandoening per leeftijdsgroep Oorzaken van sterfte 3/77

4 6.3 evolutie Sterfte door hart- en vaataandoeningen Evolutie bij mannen en vrouwen Welke ziektes hebben het grootste aandeel in deze daling van de algemene hart- en vaatsterfte? Vlaanderen in Europa: sterfte door hart- en vaataandoeningen Sterfte door alle hart- en vaataandoeningen Sterfte door ischemische hartziekten Alle sterfgevallen met vermelding van een ziekte van het hart- en vaatstelsel Sterfte door ischemische hartziekten Detail ischemische hartziekten Sterfte per leeftijd Evolutie sterfte door ischemische hartziekten Sterfte door cerebrovasculaire aandoeningen (CVA) Detail cerebrovasculaire aandoeningen Sterfterisico's bij mannen en vrouwen Evolutie sterfte door CVA Sterfte door overige hart- en vaatziekten Hypertensie Hartdecompensatie, complicaties en onduidelijk omschreven hartaandoeningen Carditis, niet-reumatisch kleplijden, niet-ischemische cardiomyopathie, ritme- en geleidingsstoornissen Andere ziekten van arteriën, arteriolen en capillairen Overige hart- en vaataandoeningen 61 7 Sterfte door ziekten van het ademhalingsstelsel Overzicht grote groepen ziekten van het ademhalingsstelsel Detailoverzicht sterfte door ziekten van het ademhalingsstelsel Meer info over infectieziekten die kunnen voorkomen als ademhalingsprobleem 65 8 Uitwendige doodsoorzaken (zoals suïcide en verkeersongevallen) Sterfte door suïcide Zelfdoding per leeftijd Evolutie sterfte door zelfdoding Vlaanderen in Europa: Zelfdoding 72 9 Andere doodsoorzaken 76 BIJLAGE - LEGENDE BIJ DE FIGUREN VLAANDEREN IN EUROPA 77 GEBRUIKTE AFKORTINGEN Oorzaken van sterfte 4/77

5 1 Cijfers sterfte Welke cijfers vindt u hier? Op deze pagina s vindt u de meest recente analyses in verband met sterfte, levensverwachting en doodsoorzaken. Deze analyses beperken zich tot inwoners van het Vlaamse Gewest die overleden in het Brusselse of het Vlaamse Gewest. Wie dus in het Waalse Gewest of het buitenland overleed, is niet terug te vinden in deze cijfers. Algemene sterftecijfers over alle sterftes bij de hele bevolking (meest recente cijfers: 2011); Foeto-infantiele sterftecijfers over doodgeboortes en sterfte voor de eerste verjaardag (meest recente cijfers: ); Sterftecijfers over specifieke doodsoorzaken (meest recente cijfers: 2011), waarbij we er dieper op ingaan hoeveel sterftes te wijten zijn aan een specifieke oorzaak zoals ischemische hartziekten, longkanker, zelfdoding, vervoersongevallen... ; De sterfteatlas van Vlaanderen, een verzameling van kaarten van Vlaanderen ingedeeld in regio's en ingekleurd volgens het aantal overlijdens ( ); Statistiek van de doodsoorzaken, de ruwe, onbewerkte cijfers voor wie er zelf analyses wil maken (meest recente cijfers: 2011). Dit rapport gaat enkel over specifieke doodsoorzaken. In deze rubriek ziet u cijfers over ziektes, aandoeningen en andere doodsoorzaken waardoor mensen in Vlaanderen overlijden. De starttabellen in dit deel geven altijd een overzicht aan de hand van absolute en direct gestandaardiseerde cijfers voor zowel mannen als vrouwen. De absolute cijfers duiden aan wat de meest voorkomende oorzaken zijn. De gestandaardiseerde cijfers (ASR) neutraliseren de verschillende leeftijdsverdelingen in de mannelijke en vrouwelijke populatie en tussen de verschillende jaren. Zo kunnen de cijfers voor mannen en vrouwen en tussen afzonderlijke registratiejaren vergeleken worden. Meer uitleg over directe standaardisatie vindt u in het deel Over deze cijfers > Verklaring Waar komen deze cijfers vandaan? Deze sterftecijfers van het Vlaamse Gewest leiden we af van de sterftecertificaten. Bij een overlijden vult een arts een sterftecertificaat in. Hij geeft daarin o.a. de oorzaak van het overlijden aan. De dienst burgerlijke stand van de gemeente vult dat certificaat verder aan. Er bestaan 2 soorten certificaten: certificaten voor de aangifte van het overlijden van een persoon van 1 jaar of ouder; certificaten voor de aangifte van doodgeboren kinderen of het overlijden van een kind jonger dan 1 jaar. Sinds 1998 kregen de certificerende artsen de mogelijkheid om een meer gedetailleerde keten van oorzaken te noteren. Deze oorzaken worden dan volgens de internationale regels van de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) geclassificeerd in de codes van de "International Classification of Diseases (10th revision)" (ICD-10). In de figuren en tabellen op deze site wordt enkel de onderliggende (eigenlijke, oorspronkelijke) doodsoorzaak geanalyseerd, tenzij anders vermeld. Die onderliggende doodsoorzaken worden opgedeeld in 2 grote groepen: natuurlijke doodsoorzaken (ziekten) en uitwendige doodsoorzaken (ongevallen, suïcide, homicide) Oorzaken van sterfte 5/77

6 2 Overzicht van de meest voorkomende doodszoorzaken Hart- en vaatziekten waren tot 2004 de meest voorkomende doodsoorzaak bij zowel mannen als vrouwen, gevolgd door nieuwvormingen en ziekten van het ademhalingsstelsel. Sinds 2005 veroorzaakten nieuwvormingen bij mannen juist meer overlijdens dan hart- en vaatziekten. Van de mannen die overleden in 2011 stierf 33% aan een nieuwvorming (waarvan kwaadaardige nieuwvormingen of kankers het grootste deel uitmaken), 28% stierf ten gevolge van een cardiovasculaire aandoening, en 11% ten gevolge van ziekten van het ademhalingsstelsel. Van de vrouwen die overleden in 2011 stierf 33% aan een cardiovasculaire aandoening, 25% ten gevolge van nieuwvormingen, en 10% ten gevolge van psychische en neurologische aandoeningen. ABSOLUUT AANTAL OVERLIJDENS EN DIRECT GESTANDAARDISEERD STERFTECIJFER (ASR) (PER INW.) VOOR 8 DOODSOORZAKENGROEPEN, MANNEN EN VROUWEN, VLAAMS GEWEST, 2011 Doodsoorzaak ICD-10 code Mannen Vrouwen Totaal N ASR N ASR N Totaal - Alle doodsoorzaken , , Algemene infectieziekten A00-B , , Kanker en andere nieuwvormingen C00-D , , Endocriene, voedings- en stofwisselingsstoornissen E00-E , , Psychische en neurologische aandoeningen F00-G , , Ziekten van het hart- en vaatstelsel I00-I , , Ziekten van het ademhalingsstelsel J00-J , , Uitwendige doodsoorzaken V00-Y , , Andere doodsoorzaken Overige codes , , Bron: alle sterftecertificaten, Vlaams Gewest, Oorzaken van sterfte 6/77

7 3 Sterfte door algemene infectieziekten ABSOLUUT AANTAL OVERLIJDENS EN DIRECT GESTANDAARDISEERD STERFTECIJFER (ASR) (PER INW.) VOOR GESELECTEERDE ALGEMENE INFECTIEZIEKTEN, MANNEN EN VROUWEN, VLAAMS GEWEST, 2011 Doodsoorzaak ICD-10 code Mannen Vrouwen Totaal N ASR* N ASR* N Totaal - Alle doodsoorzaken , , Algemene infectieziekten A00-B , , Intestinale infecties A00-A , , Tuberculose (laattijdige gevolgen inbegrepen) A15-A19, B ,41 7 0,12 21 Meningokokken infectie A Sepsis: streptokokken en overige waarvan: sepsis door streptokokken waarvan: sepsis door stafylokokken waarvan: sepsis door bepaalde andere gespecificeerde bacteriën waarvan: sepsis, niet gespecificeerd A40-A , , A ,43 9 0,22 22 A , ,36 33 A ,39 9 0,17 20 A , , Virale hepatitis B15-B , ,48 39 AIDS (HIV-ziekte) B20-B Andere algemene infectieziekten Overige A-B Voetnoot *: 132 4, , de ASR wordt enkel berekend als het totale aantal sterfgevallen 20 of meer is en als het aantal voor mannen of vrouwen meer dan 5 is. Bron: alle sterftecertificaten, Vlaams Gewest, Oorzaken van sterfte 7/77

8 4 Sterfte door kanker In 2011 stierven in totaal inwoners van het Vlaamse Gewest aan kanker (kwaadaardige nieuwvorming - C00-C97). Kankers zijn de tweede belangrijkste groep doodsoorzaken. Sinds 2006 stierven er in absolute aantallen jaarlijks meer mannen aan kankers dan aan hart- en vaataandoeningen (I00-I99). Ook wanneer we rekening houden met de leeftijdsverdeling van de overleden mannen, via standaardisatie, zijn kankers de belangrijkste doodsoorzaak in Kankers zijn verantwoordelijk voor 96,5% van alle sterfgevallen door nieuwvormingen (C00-D48). Zowel uit de absolute als uit de naar leeftijd gestandaardiseerde cijfers blijkt dat er meer mannen dan vrouwen sterven ten gevolge van kanker. Dit verschil wordt vooral veroorzaakt door longkanker. 4.1 WELKE KANKERS VEROORZAKEN DE MEESTE STERFGEVALLEN? Bij mannen is het grootste aantal sterfgevallen door kanker te wijten aan longkanker met dodelijke slachtoffers (32% van alle kankerdoden bij mannen). De tweede belangrijkste dodelijke kanker is colorectale kanker met 958 sterfgevallen (10% van alle kankerdoden bij mannen). Bij vrouwen is borstkanker de belangrijkste kanker met sterfgevallen (20% van alle kankerdoden bij vrouwen). De tweede belangrijkste dodelijke kanker is bij vrouwen nu longkanker met 995 overlijdens (of 14% van alle kankerdoden) en niet langer colorectale kanker (807 overlijdens). ABSOLUUT AANTAL OVERLIJDENS EN DIRECT GESTANDAARDISEERD STERFTECIJFER (ASR) (PER INW.) VOOR GESELECTEERDE NIEUWVORMINGEN, MANNEN EN VROUWEN, VLAAMS GEWEST, 2011 Doodsoorzaak ICD-10 code Mannen Vrouwen Totaal N ASR N ASR N Totaal - Alle doodsoorzaken , , Nieuwvormingen C00-D , , Nieuwvormingen in situ D00-D Goedaardige Nieuwvormingen D10-D , ,60 52 Nieuwvormingen met onzeker of onbekend gedrag D37-D , , Kwaadaardige Nieuwvormingen (kankers) C00-C , , Colorectale kanker C18-C , , Kanker van lever, galblaas of pancreas C22-C , , Kanker van trachea, long of bronchus C33-C , , Borstkanker C , , Baarmoeder(hals)kanker C53-C , Prostaatkanker C , Kanker van het lymfesysteem, bloedvormend en verwant weefsel C81-C , , Andere kankers Overige C , , Bron: alle sterftecertificaten, Vlaams Gewest, Oorzaken van sterfte 8/77

9 PROCENTUELE VERDELING VAN BRUTO STERFTE DOOR KANKER (KWAADAARDIGE NIEUWVORMINGEN), MANNEN EN VROUWEN, VLAAMS GEWEST, 2011 Bron: alle sterftecertificaten, Vlaams Gewest, ALLE OVERLIJDENS DOOR OF MET EEN KANKER Op het sterftecertificaat kunnen, buiten de onderliggende doodsoorzaak, tot zes andere condities worden gerapporteerd die een rol speelden in of die bijdroegen tot het overlijden. Gewoonlijk rapporteren we enkel de onderliggende doodsoorzaak, omdat ze de meest beleidsrelevante informatie geeft. Wanneer we kijken naar alle vermeldingen van kanker (kwaadaardige nieuwvorming) op de certificaten, waren er in 2011 nog eens overlijdens waarbij kanker een rol speelde, zonder direct de onderliggende doodsoorzaak te zijn. In 2010 waren er zo nog extra overlijdens waarbij kanker een rol speelde Oorzaken van sterfte 9/77

10 TOTAAL AANTAL CERTIFICATEN MET MINSTENS 1 VERMELDING VAN KANKER (KWAADAARDIGE NIEUWVORMING), ONDERLIGGENDE DOODSOORZAAK OF NIET, MANNEN EN VROUWEN, VLAAMS GEWEST, Bron: alle sterftecertificaten, Vlaams Gewest, STERFTE DOOR KANKER PER LEEFTIJD Kankers per leeftijdsgroep Op jonge leeftijd komen zowel bij jongens en mannen als bij meisjes en vrouwen de kankers van het centraal zenuwstelsel en van het lymfesysteem en bloedvormend weefsel naar voor. Onder deze laatste groep vallen zowel Hodgkin als non-hodgkin lymfomen en leukemie. Vanaf 30 jaar en tot 49 jaar wordt bij vrouwen borstkanker de belangrijkste dodelijke kanker, gevolgd door longkanker vanaf 50 tot 59 jaar en kanker van de spijsverteringsorganen vanaf 65 jaar. Bij mannen tussen 45 en 84 jaar is longkanker de belangrijkste dodelijke kanker. Vanaf 95 jaar wordt prostaatkanker belangrijker Oorzaken van sterfte 10/77

11 BELANGRIJKSTE DODELIJKE KANKER PER LEEFTIJDSGROEP, MANNEN EN VROUWEN, VLAAMS GEWEST, 2011 (ABSOLUUT AANTAL OVERLIJDENS) Leeftijd Mannen Vrouwen 0-9 jaar Centraal zenuwstelsel (6) Centraal zenuwstelsel (6) jaar Centraal zenuwstelsel / Lymfesysteem, bloedvormend en verwant weefsel (3) jaar Lymfesysteem, bloedvormend en verwant weefsel / Bot of gewrichtskraakbeen (4) Centraal zenuwstelsel / Lymfesysteem, bloedvormend en verwant weefsel (2) Lymfesysteem, bloedvormend en verwant weefsel (7) jaar Spijsverteringsorganen (6) Borstkanker (7) jaar Spijsverteringsorganen (7) Borstkanker (22) jaar Spijsverteringsorganen (16) Borstkanker (32) jaar Ademhalings- en intrathoracale organen (50) Borstkanker (58) jaar Ademhalings- en intrathoracale organen (127) Ademhalings- en intrathoracale organen (79) jaar Ademhalings- en intrathoracale organen (239) Ademhalings- en intrathoracale organen (129) jaar Ademhalings- en intrathoracale organen (328) Borstkanker (142) jaar Ademhalings- en intrathoracale organen (435) Spijsverteringsorganen (156) jaar Ademhalings- en intrathoracale organen (523) Spijsverteringsorganen (227) jaar Ademhalings- en intrathoracale organen (580) Spijsverteringsorganen (296) jaar Ademhalings- en intrathoracale organen (484) Spijsverteringsorganen (389) jaar Spijsverteringsorganen (279) Spijsverteringsorganen (359) jaar Spijsverteringsorganen (89) Spijsverteringsorganen (157) 95 jaar + Mannelijke geslachtsorganen (21) Spijsverteringsorganen (49) Voetnoot ICD-10- codes: Kanker van spijsverteringsorganen (C15-C26); kanker van ademhalings- en intrathoracale organen (C30-C39); borstkanker (C50); kanker van mannelijke geslachtsorganen (C60-C63); kanker centraal zenuwstelsel (C69-C72); en kanker van het lymfesysteem, bloedvormend of verwant weefsel (C81-C96). Bron: alle sterftecertificaten, Vlaams Gewest, Sterfterisico per leeftijd Kanker is de belangrijkste doodsoorzaak bij mannen tussen de 45 en 79 jaar. Bij vrouwen zijn kankers de belangrijkste doodsoorzaak van 35 tot 79 jaar. De kankersterfte stijgt exponentieel met de leeftijd vanaf 20 jaar. Bij kinderen en jongeren sterven er evenveel jongens als meisjes door kanker. Van 20 tot 49 jaar hebben vrouwen een hoger risico om van kanker te sterven dan mannen. Vanaf 55 jaar is dat risico voor mannen hoger dan voor vrouwen van dezelfde leeftijd. De leeftijdsspecifieke sterftecijfers voor alle nieuwvormingen en voor kwaadaardige nieuwvormingen lopen bijna gelijk op een logaritmische schaal. De sterfte door goedaardige tumoren (D00-D36) en tumoren met onbekend gedrag (D37-D48) wordt hier niet verder besproken Oorzaken van sterfte 11/77

12 LEEFTIJDSSPECIFIEKE STERFTECIJFERS VOOR NIEUWVORMINGEN, PER , MANNEN EN VROUWEN, VLAAMS GEWEST, 2011 Let op: logaritmische schaal! Bron: alle sterftecertificaten, Vlaams Gewest, EVOLUTIE VAN STERFTE DOOR KANKER Evolutie laatste 10 jaar De direct gestandaardiseerde kankersterfte daalde in de periode In 2011 stierven 29 per mannen aan kanker. Dat cijfer is 70% hoger dan dat voor vrouwen (17 per vrouwen) rekening houdend met de verschillende leeftijdsverdeling van de mannelijke en vrouwelijke populatie (directe standaardisatie). De kankersterfte daalde bij mannen in de laatste 10 jaar. Bij vrouwen is er sinds 2004 een stagnatie. Bij mannen was het sterftecijfer in 2011 met 15% gedaald ten opzichte van 2002, en met 28% ten opzichte van Gemiddeld stierven er in de laatste 10 jaar elk jaar 5,5 mannen per minder aan kanker dan het jaar voordien. Dat is vooral te danken aan een sterke daling van de longkankersterfte. Bij vrouwen was het sterftecijfer in 2011 slechts 8% lager dan in 2002: we kunnen ook geen trend meer vaststellen. Tussen 1994 en 2004 daalde het sterftecijfer met 17%, daarna bleef het schommelen rond 170 per vrouwen. De stagnatie is een gevolg van enerzijds de daling van de sterfte door borstkanker en anderzijds een stijging van de sterfte door longkanker Oorzaken van sterfte 12/77

13 KANKERS (KWAADAARDIGE NIEUWVORMINGEN): EVOLUTIE DIRECT GESTANDAARDISEERDE STERFTE (ASR PER INW.), MANNEN EN VROUWEN, VLAAMS GEWEST, Let op: verschillende schalen Bron: alle sterftecertificaten, Vlaams Gewest, Welke kankers hebben het grootste aandeel in de daling van de algemene kankersterfte? Bij mannen De daling van de longkankersterfte levert bij mannen de grootste bijdrage aan de daling van de totale kankersterfte. De sterkste daling deed zich voor bij prostaatkanker (vooral in de periode ), kanker van colon, rectum en anus (vooral in de periode ) en longkanker. Bij vrouwen Bij vrouwen leverde de daling in de sterfte door borstkanker de grootste bijdrage aan de daling van de totale kankersterfte, gevolgd door colorectale kanker (kanker aan colon, rectum en anus). De sterfte door colorectale kanker vertoont de sterkste daling, kort gevolgd door de daling van de sterfte door kanker aan slokdarm, maag en dunne darm ( andere spijsverteringsorganen ). De sterfte door longkanker bij vrouwen evolueert echter ongunstig: deze nam toe met 60% in de periode De sterkste stijging trad op tijdens de jaren Oorzaken van sterfte 13/77

14 BIJDRAGE VERSCHILLENDE KANKERS IN DALING DIRECT GESTANDAARDISEERDE STERFTESTERFTE DOOR KWAADAARDIGE NIEUWVORMINGEN, MANNEN, VLAAMS GEWEST, 1999, 2003, 2007, 2011 VROUWEN, VLAAMS GEWEST, 1999, 2003, 2007, 2011 Bron: alle sterftecertificaten, Vlaams Gewest, 1999, 2003, 2007, Oorzaken van sterfte 14/77

15 4.5 PLAATS VAN OVERLIJDEN BIJ KANKER Kankerpatiënten overlijden meestal in het ziekenhuis. In 2011 vond bij mannen 58% van de kankersterfte plaats in het ziekenhuis, bij vrouwen was dit 57%. Mannen sterven vaker thuis dan vrouwen (31% van alle kankeroverlijdens bij mannen tegenover 25% bij vrouwen). Vrouwen met kanker sterven vaker in een woonzorgcentrum dan mannen met kanker (14% bij vrouwen tegenover 8% bij mannen). Er leven dan ook meer vrouwen in een woonzorgcentrum dan mannen Plaats van overlijden bij mannen Thuis Van de mannen die sterven aan kanker, sterven die met een kanker van het andere spijsverteringsorganen en van andere luchtwegen het vaakst thuis (38% tot 42%). In het ziekenhuis Wanneer mannen echter sterven door een kanker van het lymfesysteem of bloedvormende weefsels, sterven zij relatief weinig thuis (21%) en heel vaak in het ziekenhuis (71%). In het woonzorgcentrum Mannen die sterven aan kanker overlijden eerder zelden in een woonzorgcentrum (8% van totale kankersterfte). Als dit toch gebeurt, is de doodsoorzaak in meer dan 1 op de 4 gevallen prostaatkanker: 22% van de mannen die stierven door prostaatkanker, stierven in een woonzorgcentrum. De gemiddelde leeftijd bij overlijden door prostaatkanker is dan 80 jaar (tegenover 73 jaar bij alle kankers) Plaats van overlijden bij vrouwen Thuis In tegenstelling tot mannen sterven vrouwen met kanker minder vaak thuis: 25% bij vrouwen versus 31% bij mannen. Vrouwen met een borstkanker of een kanker aan het centraal zenuwstelsel sterven het vaakst thuis (28%- 29%). Vrouwen sterven het minst thuis in het geval van kankers van het lymfesysteem en bloedvormende weefsels (17%) en slecht omschreven of meervoudige plaatsen (18%). In het ziekenhuis Vrouwen sterven ongeveer even vaak in het ziekenhuis als mannen (resp. 57% en 58%). In 2 op de 3 gevallen van kankers van het lymfesysteem en bloedvormende weefsels vindt het overlijden plaats in het ziekenhuis (65%). Ook vrouwen die sterven door longkanker overlijden meestal in het ziekenhuis (63%). In het woonzorgcentrum Vrouwen overlijden relatief vaker in een woonzorgcentrum: 14% bij vrouwen versus 8% bij mannen Oorzaken van sterfte 15/77

16 PLAATS VAN OVERLIJDEN BIJ KANKERSTERFTE, MANNEN, VLAAMS GEWEST, 2011 Kanker van (ICD-10 code) Totaal Thuis Ziekenhuis Woonzorgcentrum Andere plaats N % N % N % N % N % colon, rectum, anus (C18-C21) % % % 92 10% 15 2% lever, galblaas en pancreas(c22-c25) % % % 49 6% 16 2% andere spijsverteringsorganen (C15-C17; C26) % % % 47 6% 17 2% trachea, bronchus en long(c33-c34) % % % 157 5% 73 2% andere luchtwegen en intra-thoracale organen (C30-C32; C35-C39) % 39 38% 52 51% 9 9% 2 2% prostaatkanker (C61) % % % % 23 2% nier, urinewegen en blaas(c64-c68) % % % 56 8% 10 1% centraal zenuwstelsel (C69-C72) % 77 31% % 23 9% 10 4% lymfesysteem, bloedvormend en verwant weefsel (C81-C96) % % % 43 6% 10 1% overige localisaties (overige C) % % % 32 5% 19 3% slecht omschreven of sec. localisaties (C76-C80) % 97 26% % 35 9% 5 1% Totaal % % % 750 8% 207 2% Bron: sterftecertificaten personen ouder dan 1 jaar, Vlaams Gewest, 2011 PLAATS VAN OVERLIJDEN BIJ KANKER, VROUWEN, VLAAMS GEWEST, 2011 Kanker van (ICD-10 code) Totaal Thuis Ziekenhuis Woonzorgcentrum Andere plaats N % N % N % N % N % colon, rectum, anus (C18-C21) % % % % 23 3% lever, galblaas en pancreas(c22-c25) % % % 80 11% 24 3% andere spijsverteringsorganen (C15-C17; C26) % % % % 13 3% trachea, bronchus en long(c33-c34) % % % 71 7% 40 4% borstkanker (C50) % % % % 52 4% baarmoeder(hals)kanker (C53-C55) % 72 23% % 55 18% 6 2% Andere genitale organen (C51-C52; C56-C58) % % % 43 10% 25 6% nier, urinewegen en blaas(c64-c68) % 83 27% % 51 17% 9 3% centraal zenuwstelsel (C69-C72) % 60 29% % 22 11% 9 4% lymfesysteem, bloedvormend en verwant weefsel (C81-C96) % 97 17% % 95 16% 12 2% overige localisaties (overige C) % % % 54 14% 20 5% slecht omschreven of sec. localisaties (C76-C80) % 56 18% % 62 20% 7 2% Totaal % % % % 236 3% Bron: sterftecertificaten personen ouder dan 1 jaar, Vlaams Gewest, Oorzaken van sterfte 16/77

17 4.5.3 Vergelijking met andere natuurlijke doodsoorzaken ( ) Uit een multivariate multinomiale log-lineaire analyse van de natuurlijke overlijdens bij jarigen in de periode blijkt dat overlijden door een aantal kankers vaker thuis gebeurt dan in een ziekenhuis of woonzorgcentrum gebeurt dan overlijden door andere natuurlijke oorzaken en dit voor iedere leeftijd, geslacht en periode van 3 jaar. Enkel overlijden door kanker van het lymfesysteem en bloedvormende weefsels vormt daar een uitzondering op: jarigen die overlijden door deze kanker sterven dubbel zo vaak in het ziekenhuis (in plaats van thuis) ten opzichte van andere natuurlijke oorzaken (OR: 1,82; BI: 1,74-1,91). Voor alle overlijdens door een nieuwvorming zien we echter ook dat veel vaker dan overige natuurlijke overlijdens er voor genoteerd wordt dat ze plaats vonden in een palliatieve zorgeenheid of centrum. Een overlijden door een kanker vindt verhoudingsgewijs wel veel vaker plaats in een palliatieve zorgsetting dan thuis in vergelijking met een ander natuurlijk overlijden. Een "palliatieve zorgsetting" is een verzamelnaam voor zowel aparte instellingen als ziekenhuisafdelingen, voor zover het naturlijk apart is vermeld op het certificaat (en dus niet (enkel) "ziekenhuis" is aangekruist). Uit deze analyse kwamen nog andere conclusies: Onafhankelijk van de doodsoorzaak, leeftijd of burgerlijke staat, hebben mannen meer kans dan vrouwen om thuis te sterven (OR: 1,22; BI: 1,20-1,23) het woonzorgcentrum (OR: 2,06; BI: 2,02-2,11) of een palliatieve zorgsetting (OR: 1,72; BI: 1,60-1,84) dan in het ziekenhuis. De sterfte in het ziekenhuis, maar vooral in het bejaardentehuis nam toe met de leeftijd. De sterfte in het ziekenhuis en palliatieve setting, maar vooral in het woonzorgcentrum nam toe met de leeftijd. In de periode was de ziekenhuissterfte lager dan in de periodes ervoor, waar de sterfte in het bejaardentehuis toenam, onafhankelijk van geslacht, leeftijd, doodsoorzaak en burgerlijke staat. Voor de palliatieve diensten zien we een stijging van , maar weer een daling in KANSVERHOUDING+ (OR MET BETROUWBAARHEIDSINTERVAL) VOOR OVERLIJDEN IN ZIEKENHUIS VERSUS THUIS NAAR DOODSOORZAAK, JARIGEN, VLAAMS GEWEST, Doodsoorzaak ICD-10 code OG OR BG Colorectale kanker C18-C21 0,836 0,86 0,892 Kanker van lever, galblaas en pancreas C22-C25 0,726 0,75* 0,780 Kanker van trachea, bronchus en long C33-C34 0,954 0,98 0,997 Borstkanker C50 0,861 0,89* 0,929 Prostaat- / Baarmoeder(hals)kanker C61 / C53-C54 0,740 0,77 0,802 Kanker van urinewegen en blaas C64-C68 0,877 0,92* 0,960 Kanker van centraal zenuwstelsel C69-C72 0,783 0,84 0,893 Kanker van het lymfesysteem, bloedvormend en verwant weefsel Overige kankers/nieuwvormingen Overige C; Overige natuurlijke doodsoorzaken voetnoot + voetnoot * C81-C96 1,742 1,82* 1,911 D00-D48 A00-B99; D50-R99 0,883 0,90 0,924 Effect doodsoorzaak is berekend onder controle van leeftijd, jaar en geslacht. Doodsoorzaken die statistisch niet significant bijdragen tot het model van plaats van overlijden ziekenhuis versus thuis Bron: sterftecertificaten personen ouder dan 1 jaar, Vlaams Gewest, Oorzaken van sterfte 17/77

18 KANSVERHOUDING+ (OR MET BETROUWBAARHEIDSINTERVAL) VOOR OVERLIJDEN IN WOONZORGCENTRUM VERSUS THUIS NAAR DOODSOORZAAK, JARIGEN, VLAAMS GEWEST, Doodsoorzaak ICD-10 code OG OR BG Colorectale kanker C18-C21 0,367 0,39 0,416 Kanker van lever, galblaas en pancreas C22-C25 0,240 0,26 0,283 Kanker van trachea, bronchus en long C33-C34 0,329 0,35 0,365 Borstkanker C50 0,478 0,51* 0,548 Prostaat- / Baarmoeder(hals)kanker C61 / C53-C54 0,515 0,55 0,591 Kanker van urinewegen en blaas C64-C68 0,385 0,42 0,459 Kanker van centraal zenuwstelsel C69-C72 0,575 0,65 0,745 Kanker van het lymfesysteem, bloedvormend en verwant weefsel Overige kankers/nieuwvormingen Overige C; Overige natuurlijke doodsoorzaken voetnoot + voetnoot * C81-C96 0,541 0,59 0,641 D00-D48 A00-B99; D50-R99 0,443 0,46 0,483 Effect doodsoorzaak is berekend onder controle van leeftijd, jaar en geslacht. Doodsoorzaken die statistisch niet significant bijdragen tot het model van plaats van overlijden woonzorgcentrum versus thuis Bron: sterftecertificaten personen ouder dan 1 jaar, Vlaams Gewest, KANSVERHOUDING+ (OR MET BETROUWBAARHEIDSINTERVAL) VOOR OVERLIJDEN IN PALLIATIEVE ZORGSETTING VERSUS THUIS NAAR DOODSOORZAAK, JARIGEN, VLAAMS GEWEST, Doodsoorzaak ICD-10 code OG OR BG Colorectale kanker C18-C21 18,257 21,39 25,072 Kanker van lever, galblaas en pancreas C22-C25 15,696 18,58* 21,994 Kanker van trachea, bronchus en long C33-C34 20,419 23,53 27,112 Borstkanker C50 19,674 23,18 27,322 Prostaat- / Baarmoeder(hals)kanker C61 / C53-C54 17,925 21,39 25,519 Kanker van urinewegen en blaas C64-C68 20,724 24,89 29,888 Kanker van centraal zenuwstelsel C69-C72 28,649 35,35 43,612 Kanker van het lymfesysteem, bloedvormend en verwant weefsel Overige kankers/nieuwvormingen Overige C; Overige natuurlijke doodsoorzaken voetnoot + voetnoot * C81-C96 15,802 19,43* 23,894 D00-D48 A00-B99; D50-R ,707 21,53 24,789 Effect doodsoorzaak is berekend onder controle van leeftijd, jaar en geslacht. Doodsoorzaken die statistisch niet significant bijdragen tot het model van plaats van overlijden palliatieve zorgsetting versus thuis Bron: sterftecertificaten personen ouder dan 1 jaar, Vlaams Gewest, Oorzaken van sterfte 18/77

19 4.6 VLAANDEREN IN EUROPA: KANKERSTERFTE De sterfte in het Vlaams Gewest ten gevolge van kwaadaardige nieuwvormingen is iets lager dan het Europese gemiddelde. In een vergelijking met 28 EU-lidstaten situeert Vlaanderen zich in de buurt van Duitsland, Italië en Luxemburg. De sterfte in verschillende landen vergelijken, moet met enige voorzichtigheid gebeuren. Lees hier waarop je moet letten als je Europese lidstaten vergelijkt. VERGELIJKING EUROPESE LIDSTATEN NAAR DIRECT GESTANDAARDISEERDE STERFTE DOOR KWAADAARDIGE NIEUWVORMINGEN (C00-C97) EN SITUERING VLAAMS GEWEST, GEMIDDELDE , MANNEN VERSUS VROUWEN Gemiddelde : voor zover jaren beschikbaar zijn in database - standaardisatie op basis van Europese Standaardbevolking Bron: WHO-HFA-mortality database, versie juli 2013 & alle sterftecertificaten, Vlaams Gewest, legende: afkortingen EU-lidstaten Sterfte door alle kwaadaardige nieuwvormingen De Vlaamse sterftecijfers voor kanker (C00-C97) situeren zich iets lager dan het Europese gemiddelde: 12 lidstaten doen beter, 16 doen het slechter. Cyprus, Finland en Zweden hebben de laagste kankersterfte. Hongarije, Kroatië en Slovenië hebben de hoogste sterftecijfers door kwaadaardige nieuwvormingen Oorzaken van sterfte 19/77

20 Het gemiddelde kankersterftecijfer in de EU voor mannen en voor vrouwen is slechts 7% respectievelijk 3% hoger dan het Vlaamse cijfer. In Europa sterven mannen 1,7 keer meer dan vrouwen door kanker. In Denemarken, Zweden, het Verenigd Koninkrijk, Nederland en Ierland zijn de sterftecijfers voor mannen minder dan 1,5 keer zo hoog als die voor vrouwen. Cypriotische mannen hebben het laagste sterftecijfer voor kanker (gevolgd door Zweedse en Finse mannen). Hongaarse, Kroatische en Litouwse mannen vertonen de hoogste kankersterfte in de EU. Cypriotische, Spaanse en Griekse vrouwen vertonen de laagste kankersterfte in de EU. Hongaarse vrouwen hebben het hoogste sterftecijfer voor kanker (gevolgd door Deense en Nederlandse vrouwen) Sterfte door longkanker In een vergelijking met 28 EU-lidstaten situeert Vlaanderen zich bij de 6 lidstaten met de hoogste longkankersterfte(c33-c34). De sterfte van Vlaamse mannen ten gevolge van longkanker is hoger dan het Europese gemiddelde. De sterfte door longkanker bij Vlaamse vrouwen is net lager dan het Europese gemiddelde. In 20 lidstaten sterven (relatief) minder mannen dan in Vlaanderen, in 8 sterven er (relatief) meer. In 17 lidstaten sterven (relatief) minder vrouwen dan in Vlaanderen, in 11 sterven er (relatief) meer. Het gemiddelde sterftecijfer in de EU voor mannen is 14% lager en voor vrouwen 3% hoger dan het Vlaamse cijfer. Ook in Europa is er een groot verschil tussen mannen en vrouwen voor sterfte door longkanker. Enkel in Zweden, Ierland, het Verenigd Koninkrijk en Denemarken zijn de sterftecijfers voor mannen niet minstens dubbel zo hoog als die voor vrouwen. In al deze landen vertonen mannen relatief lage sterfte door longkanker (onder EU-gemiddelde) en vrouwen relatief hoge sterfte (boven EU-gemiddelde). Zweedse mannen hebben het laagste sterftecijfer voor longkanker (gevolgd door Cypriotische en Finse mannen). Hongaarse, Poolse en Kroatische mannen vertonen de hoogste longkankersterfte in de EU. Deense vrouwen hebben het hoogste sterftecijfer voor longkanker (gevolgd door Hongaarse en Nederlandse vrouwen). Litouwse, Portugese en Cypriotische vrouwen vertonen de laagste longkankersterfte in de EU Oorzaken van sterfte 20/77

21 VERGELIJKING EUROPESE LIDSTATEN NAAR DIRECT GESTANDAARDISEERDE STERFTE DOOR LONGKANKER (C33-C34) EN SITUERING VLAAMS GEWEST, GEMIDDELDE , MANNEN VERSUS VROUWEN Gemiddelde : voor zover jaren beschikbaar zijn in database - standaardisatie op basis van Europese Standaardbevolking Bron: WHO-HFA-mortality database, versie juli 2013 & Alle sterftecertificaten, Vlaams Gewest, Legende: afkortingen EU-lidstaten Sterfte door colorectale kanker In een vergelijking met 28 EU-lidstaten situeert Vlaanderen zich bij de 6 lidstaten met de laagste sterfte door kanker van colon, rectum of anus (C18-C21). De sterfte van Vlaamse mannen en vrouwen door colorectale kanker is lager dan het Europese gemiddelde. In 5 lidstaten sterven (relatief) minder mannen dan in Vlaanderen, in 23 sterven er (relatief) meer. In 6 lidstaten sterven (relatief) minder vrouwen dan in Vlaanderen, in 22 sterven er (relatief) meer. Het gemiddelde sterftecijfer in de EU voor mannen is 14% hoger en voor vrouwen 8% hoger dan het Vlaamse cijfer. In heel Europa is er een verschil tussen mannen en vrouwen voor sterfte door colorectale kanker. De sterfte bij mannen is gemiddeld 75% hoger dan bij vrouwen. Cypriotische, Griekse en Finse mannen en vrouwen hebben het laagste sterftecijfer voor colorectale kanker Oorzaken van sterfte 21/77

22 Hongaarse, Slovaakse en Kroatische mannen vertonen de hoogste colorectale kankersterfte in de EU. Het hoogste sterftecijfer voor vrouwen vinden we in Hongarije, Kroatië en Denemarken. VERGELIJKING EUROPESE LIDSTATEN NAAR DIRECT GESTANDAARDISEERDE STERFTE DOOR KANKER VAN COLON, RECTUM EN ANUS (C18-C21) EN SITUERING VLAAMS GEWEST, GEMIDDELDE , MANNEN VERSUS VROUWEN Gemiddelde : voor zover jaren beschikbaar zijn in database - standaardisatie op basis van Europese Standaardbevolking Bron: WHO-HFA-mortality database, versie juli 2013 & Alle sterftecertificaten, Vlaams Gewest, Legende: afkortingen EU-lidstaten Sterfte door borstkanker De Vlaamse sterftecijfers voor borstkanker (C50) zijn bij de hoogste in Europa: slechts 1 lidstaat doet slechter (nl. Malta). België en Nederland vervolledigen de top 3. Spanje, Zweden en Portugal hebben de laagste borstkankersterfte. Het Vlaamse sterftecijfer voor vrouwen is 23% hoger dan het gemiddelde sterftecijfer in de EU. In vergelijking met 10 jaar geleden (verticale as) zie je dat het sterftecijfer in geen enkele EU-lidstaat is gestegen. Ook aan de volgorde is weinig gewijzigd: Zowel in de periode als in hadden Malta, Denemarken, Ierland, België (en Vlaanderen) en Nederland de hoogste sterftecijfers Oorzaken van sterfte 22/77

23 VERGELIJKING EUROPESE LIDSTATEN NAAR DIRECT GESTANDAARDISEERDE STERFTE DOOR BORSTKANKER (C50) EN SITUERING VLAAMS GEWEST, GEMIDDELDE VERSUS GEMIDDELDE Gemiddelde & : voor zover jaren beschikbaar zijn in database - standaardisatie op basis van Europese Standaardbevolking Bron: WHO-HFA-mortality database, versie juli 2013 & alle sterftecertificaten, Vlaams Gewest, Legende: afkortingen EU-lidstaten 4.7 STERFTE DOOR KANKERS VAN HET SPIJSVERTERINGSSTELSEL Over welke kankers gaat het? Onder kankers van het spijsverteringsstelsel of de spijsverteringsorganen (C15-C26) groepeert de ICD-10- classificatie kwaadaardige nieuwvormingen of kankers van o.a. slokdarm (C15), maag (C16), dunne darm (C17), dikke darm (colon), rectum en aars (C18-C21), lever, galblaas en alvleesklier (pancreas) (C22-C25). Een eigenaardigheid is dat ook kankers van de milt, met uitzondering van Hodgkin en non-hodgkin lymfomen, hieronder vallen (C26.1). Dat zijn echter zeldzame kankers (4 sterfgevallen in de jaren ) Oorzaken van sterfte 23/77

24 4.7.2 Sterfte door kankers van het spijsverteringsstelsel per leeftijd De sterfte door kankers van het spijsverteringsstelsel vertoont hetzelfde leeftijdspatroon als de globale sterfte door kwaadaardige nieuwvormingen (kankers): De sterftekansen zijn zeer laag bij jongeren en jonge volwassenen. Ze beginnen exponentieel te stijgen vanaf de leeftijd van 30 jaar. Pas vanaf de leeftijd van 90 jaar is er geen toename meer en neemt de sterftekans weer licht af. KANKER VAN SPIJSVERTERINGSORGANEN (C15-C26): LEEFTIJDSSPECIFIEKE STERFTECIJFERS PER INW., MANNEN EN VROUWEN, VLAAMS GEWEST, 2011 Let op: logaritmische schaal! Bron: alle sterftecertificaten, Vlaams Gewest, Evolutie van sterfte door kankers van het spijsverteringsstelsel De sterfte door kanker van het spijsverteringsstelsel is in de periode gedaald, zowel bij mannen als bij vrouwen. De grootste winst werd behaald in de daling van de sterfte door colorectale kankers. Mannen kampen evenwel steeds met hogere sterftecijfers dan vrouwen voor alle kankers van het spijsverteringsstelsel Colorectale kanker In de periode daalde de sterfte door kanker aan colon, rectum en aars bij mannen als bij vrouwen met respectievelijk net iets minder dan een zesde (16%) en met 19%. De sterfte door colorectale kanker bij mannen daalde gemiddeld met 5,6 per per jaar. De sterfte door colorectale kanker bij vrouwen daalde gemiddeld met 4,5 per per jaar Oorzaken van sterfte 24/77

25 Er stierven gedurende deze periode elk jaar meer mannen dan vrouwen aan colorectale kanker. Dat verschil was steeds statistisch significant. Voor elke 2 vrouwen die stierven aan colorectale kanker, stierven er minstens 3 mannen of meer aan deze aandoening. COLORECTALE KANKER (C18-C21): EVOLUTIE DIRECT GESTANDAARDISEERDE STERFTE (ASR), MANNEN EN VROUWEN, VLAAMS GEWEST, Bron: alle sterftecertificaten, Vlaams Gewest, Kanker van de lever, galblaas en pancreas Mannen stierven ook significant meer dan vrouwen aan leverkanker, pancreaskanker en kanker van de galblaas. Maar door de brede betrouwbaarheidsintervallen, kunnen we niet besluiten dat er een duidelijke trend is in de periode Bij mannen nam de sterfte door leverkanker, pancreaskanker en kanker van de galblaas toe met gemiddeld 3 per per jaar; Bij vrouwen vertoonde de sterfte door leverkanker, pancreaskanker en kanker van de galblaas geen eenduidige trend Oorzaken van sterfte 25/77

26 KANKER VAN LEVER, GALBLAAS EN PANCREAS (C22-C25): EVOLUTIE DIRECT GESTANDAARDISEERDE STERFTE (ASR PER INW.), MANNEN EN VROUWEN, VLAAMS GEWEST, Bron: alle sterftecertificaten, Vlaams Gewest, Kanker van de slokdarm, maag, dunne darm en slecht omschreven delen van het spijsverteringsstelsel Ook sterfte door kanker aan slokdarm (C15), maag (C16), dunne darm (C17) en slecht omschreven delen van het spijsverteringsstelsel (C26) kwam bij mannen gemiddeld 2,4 keer meer voor dan bij vrouwen tijdens de periode Er was wel een statistisch significante daling van deze sterfte bij mannen: Gemiddeld stierven er jaarlijks 6 per mannen minder aan kankers van deze delen van het spijsverteringsstelsel. Dit is een totale daling met 21% in 10 jaar. In totaal stierven 21% minder vrouwen aan kankers van deze delen van het spijsverteringsstelsel in 2011 tegenover in Ook dit is een statistisch significante daling maar desondanks kunnen we geen echte trend vaststellen Oorzaken van sterfte 26/77

27 KANKER VAN SLOKDARM, MAAG, DUNNE DARM EN SLECHT OMSCHREVEN DELEN VAN HET SPIJSVERTERINGSSTELSEL (C15-C17; C26): EVOLUTIE DIRECT GESTANDAARDISEERDE STERFTE (ASR PER INW.), MANNEN EN VROUWEN, VLAAMS GEWEST, Bron: alle sterftecertificaten, Vlaams Gewest, STERFTE DOOR LONGKANKER In de periode daalde de longkankersterfte bij mannen terwijl ze bij vrouwen steeg. Toch blijven de sterftecijfers voor mannen in ,6 keer hoger dan die voor vrouwen. Dit verschil tussen mannen en vrouwen is statistisch significant Sterfte door longkanker per leeftijd Mannen en vrouwen sterven al op relatief jonge leeftijd aan longkanker, nl. al vanaf 35 jaar. Uit de leeftijdsspecifieke cijfers blijkt dat de longkankersterfte bij mannen hoger ligt dan bij vrouwen vanaf 50 jaar. Het sterfterisico verschilt significant tussen mannen en vrouwen vanaf 50 jaar. De sterftecijfers voor vrouwen komen wel steeds dichter bij die voor mannen te liggen. In 2000 was het verschil tussen mannen en vrouwen al significant vanaf 45 jaar. In 2011 stierven er zelfs evenveel jonge vrouwen van jaar door longkanker als mannen van dezelfde leeftijd. Uitgedrukt per inwoners betekent dit zelfs een iets hogere longkankersterfte bij vrouwen (2,48 per vrouwen) dan bij mannen (2,43 per mannen) in deze leeftijdsgroep. Evolutie van sterfte door longkanker per leeftijd Dat de mannelijke sterfte daalt, en de vrouwelijke stijgt valt op in bijna elke leeftijdscategorie (vanaf 45 jaar en vanaf 50 jaar bovendien op statistisch significante wijze): Oorzaken van sterfte 27/77

28 Enkel bij vrouwen jonger dan 55 jaar, jaar en ouder dan 95 jaar is er een stabilisatie of een daling in longkankersterfte vast te stellen. Enkel bij mannen ouder dan jaar is er geen duidelijke dalende trend in longkankersterfte op te merken. Het verschil tussen mannen en vrouwen verkleinde in 10 jaar ( ) significant bij alle leeftijdsgroepen tussen 50 en 84 jaar. Deze vaststelling vertaalt zich dan ook in gestandaardiseerde sterftecijfers van mannen en vrouwen die steeds dichter naar elkaar toe komen. LONGKANKER (C33-C34): LEEFTIJDSSPECIFIEKE STERFTECIJFERS PER INW., MANNEN EN VROUWEN, VLAAMS GEWEST, 2011 Let op: logaritmische schaal! Bron: alle sterftecertificaten, Vlaams Gewest, 2011 EVOLUTIE LEEFTIJDSSPECIFIEKE STERFTECIJFERS, PER INW., LONGKANKER, MANNEN EN VROUWEN, VANAF 35 JAAR, VLAAMS GEWEST, 2001, 2006, 2011 MANNEN VROUWEN Let op: verschillende schalen mannen en vrouwen! bron: alle sterftecertificaten, Vlaams Gewest, 2001, 2006, Oorzaken van sterfte 28/77

29 4.8.2 Evolutie van sterfte door longkanker De gestandaardiseerde sterftecijfers voor mannen en vrouwen geven een globaal beeld dat rekening houdt met de veranderende leeftijdsverdeling van de bevolking. De sterfte door longkanker (trachea, bronchi en longen) in de periode kende voor mannen en vrouwen niet hetzelfde verloop: De longkankersterfte bij mannen daalde jaarlijks gemiddeld met 2,2 per inwoners. Bij vrouwen steeg de longkankersterfte gemiddeld met 0,9 per inwoners per jaar. Toch blijven de sterftecijfers voor mannen in 2011 nog altijd 3,6 hoger dan die voor vrouwen. Dit verschil tussen mannen en vrouwen is statistisch significant. LONGKANKER (C33-C34): EVOLUTIE DIRECT GESTANDAARDISEERDE STERFTE (ASR), MANNEN EN VROUWEN, VLAAMS GEWEST, Let op: verschillende schalen mannen en vrouwen! Bron: alle sterftecertificaten, Vlaams Gewest, Oorzaken van sterfte 29/77

30 4.9 STERFTE DOOR BORSTKANKER EN KANKERS VAN VROUWELIJKE GESLACHTSORGANEN Sterfte door borstkanker en kanker van de vrouwelijke geslachtsorganen per leeftijd Borstkanker blijft de belangrijkste dodelijke kanker bij vrouwen, hoewel de gestandaardiseerde sterfte sinds 2002 gedaald is met 14%. De ziekte komt weinig voor bij heel jonge vrouwen. De sterftecijfers stijgen vanaf de leeftijd van 35 jaar. Vanaf de leeftijd van 70 jaar sterft minstens 1 op de vrouwen aan borstkanker. Kanker aan vrouwelijke geslachtsorganen komt minder voor dan borstkanker. Baarmoeder(hals)kanker treft in verhouding wel meer vrouwen jonger dan 50 dan kanker aan de andere vrouwelijke geslachtsorganen (vooral eierstokken). BORSTKANKER (C50) EN KANKER VAN DE VROUWELIJKE GESLACHTSORGANEN (C51-C58): LEEFTIJDSSPECIFIEKE STERFTECIJFERS, PER INW., VROUWEN, VLAAMS GEWEST, 2011 Let op: logaritmische schaal! Bron: alle sterftecertificaten, Vlaams Gewest, Evolutie van sterfte door borstkanker De borstkankersterfte was in % lager dan in Er was geen significant dalende trend tussen 2002 en 2011, maar wel tussen 1998 en Gemiddeld daalde de sterfte jaarlijks met 6,6 per vrouwen in de periode Twee jaren vallen buiten deze trend: 2003 was wat lager en 2010 was wat hoger maar voor geen van beiden was het verschil met de jaren ervoor of erna statistisch significant. Voor 2010 kunnen we het wat hogere cijfer mee verklaren doordat de oorzakenketen op de aangifte in 2010 anders gecodeerd wordt dan in vroegere jaren. Vroeger werd, bij vermeldingen van meerdere Oorzaken van sterfte 30/77

31 primaire kankers, de code voor "kanker op meerdere onafhankelijke (primaire) plaatsen (C97)" gebruikt als onderliggende doodsoorzaak. In de bijkomende oorzaken werden dan de eerste 3 vermelde plaatsen opgeslagen. Vanaf 2010 wordt de eerst vermelde primaire plaats als onderliggende oorzaak genoteerd. Hierdoor steeg het aantal overlijdens met borstkanker als onderliggende oorzaak. Als we rekening houden met alle vermeldingen van borstkanker op de aangifte, zien we dat de stijging tussen 2009 en 2010 veel minder is. De totale borstkankersterfte was in 2011 gedaald met 22% ten opzichte van Deze daling situeert zich vooral bij jongere vrouwen. BORSTKANKER (C50): EVOLUTIE DIRECT GESTANDAARDISEERDE STERFTE (ASR PER INW.), VROUWEN, VLAAMS GEWEST, Bron: alle sterftecertificaten, Vlaams Gewest, Evolutie borstkankersterfte per leeftijd (50-79 jaar) Als we de evolutie van de borstkankersterfte bekijken voor de leeftijdsdoelgroepen van de georganiseerde borstkankeropsporing (en de 2 volgende leeftijdsgroepen), zien we een significante daling bij de jongste leeftijdsgroep, maar niet bij de oudere leeftijdsgroepen. Gemiddeld sterven er gedurende de ganse periode voor elk jaar 2,2 per vrouwen van jaar minder dan in het jaar ervoor. Bij jarigen was er ook een daling vanaf 2004 en tot en met Sindsdien zet die zich echter niet meer door. Bij de overige leeftijdsgroepen merkt men geen of slechts zeer weinig daling Oorzaken van sterfte 31/77

32 EVOLUTIE LEEFTIJDSSPECIFIEKE STERFTECIJFERS, PER INW., BORSTKANKER (C50), VROUWEN, JAAR, VLAAMS GEWEST, GEMIDDELDE STERFTERISICO PER 2 JAAR, BORSTKANKER ENKEL ALS ONDERLIGGENDE OORZAAK ALLE VERMELDINGEN BORSTKANKER IN OORZAKENKETEN Bron: alle sterftecertificaten, Vlaams Gewest, Evolutie van sterfte door kanker aan de vrouwelijke geslachtsorganen Kanker aan de geslachtsorganen is bij vrouwen de vierde belangrijkste groep van dodelijke kankers. Binnen deze groep is kanker van de ovaria (eierstokken - C56) de belangrijkste doodsoorzaak, en niet baarmoederhalskanker (C53-C55). De sterfte door kanker van vrouwelijke geslachtsorganen is de laatste 10 jaar gedaald met 12%. De sterfte door kanker van baarmoeder en baarmoederhals was in % lager dan in De sterfte door kanker van andere vrouwelijke geslachtsorganen was in % lager dan in Het gaat hier vooral over ovariumkanker Oorzaken van sterfte 32/77

33 BAARMOEDER(HALS)KANKER (C53-C55) EN KANKER VAN ANDERE VROUWELIJKE GESLACHTSORGANEN (C51-C52, C56-C58): EVOLUTIE DIRECT GESTANDAARDISEERDE STERFTE (ASR PER INW.), VROUWEN, VLAAMS GEWEST, Baarmoeder(hals)kanker: oranje en kanker van andere vrouwelijke geslachtsorganen: rood Bron: alle sterftecertificaten, Vlaams Gewest, STERFTE DOOR PROSTAATKANKER Sterfte door prostaatkanker per leeftijd Net als in andere Europese regio's is prostaatkanker in het Vlaams Gewest een doodsoorzaak van oudere mannen. Bij 9 op de 10 (94%) van de overlijdens door prostaatkanker in 2011 gaat het om mannen van 65 jaar of ouder. 34% van de sterfgevallen door prostaatkanker in 2011 betreft mannen van 85 jaar of ouder. Ter vergelijking, 78% van de sterfte door alle kwaadaardige nieuwvormingen betreft mannen ouder dan 64 jaar, en slechts 15% betreft mannen ouder dan 84 jaar Evolutie van sterfte door prostaatkanker De prostaatkankersterfte daalde in de periode met gemiddeld 1 per mannen per jaar. In 2003 en 2004 daalde de direct gestandaardiseerde sterfte sterk. De sterfte door prostaatkanker steeg weer in 2005, maar bleef duidelijk lager dan in de periode voor Van 2006 tot 2008 is er een jaarlijkse daling te zien, zowel bij onderliggende als bij alle doodsoorzaken Oorzaken van sterfte 33/77