Cijfers Zorg en Gezondheid. Sterftecijfers 2011

Transcriptie

1 Dia 1 Cijfers Zorg en Gezondheid Sterftecijfers januari 2014 Het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid verwerkt zelf de sterftecertificaten van het Vlaams Gewest. Sinds 2005 (registratiejaar 2003) wordt de nieuwe statistiek van de doodsoorzaken jaarlijks op de website van het agentschap gepubliceerd samen met een eerste algemene analyse. url: De sterftecijfers voor het jaar 2011 worden vandaag gepubliceerd.

2 Dia overlijdens Overzicht Daling sterftecijfers vooral door daling sterfte hart- en vaataandoeningen Vroegtijdige sterfte vooral door longkanker, zelfdoding en borstkanker Zelfdoding bij vrouwen gestegen in bijna alle leeftijdsgroepen Zelfdoding bij mannen gestegen vanaf 45 j. 2 Overzicht

3 Dia Evolutie absoluut aantal overlijdens Vrouwen Mannen Het absolute aantal sterfgevallen bij inwoners van het Vlaams Gewest schommelde de laatste 15 jaar rond de Jaar na jaar stierven er minder vrouwen dan mannen, uitgezonderd in 2003 en in In 2011 noteerden we overlijdens. Dat zijn er 340 minder dan in Er is dus een lichte daling in het absolute aantal sterfgevallen. Het aantal overlijdens per inwoners (bruto sterftecijfer) ligt in 2011 daarmee op 9,1 per inwoners. Dit bruto sterftecijfer daalde lichtjes bij mannen de laatste 15 jaar, bij vrouwen bleef het min of meer stabiel. Het sterfterisico is sterk gerelateerd met leeftijd en dus ook met de vergrijzing.

4 Dia 4 Levensverwachting blijft stijgen Mannen Vrouwen Bij geboorte 76,3 78,9 81,8 83,7 Op 45-jarige leeftijd 33,7 36,0 38,6 40,1 Op 65-jarige leeftijd 16,7 18,6 20,5 22,1 Op 75-jarige leeftijd 9,9 11,4 12,4 13,8 4 De levensverwachting steeg opnieuw met een seizoen ten opzichte van vorig jaar, zowel voor mannen als voor vrouwen. De levensverwachting voor vrouwen is beduidend hoger dan die voor mannen, maar de mannen halen de vrouwen langzaam in. De levensverwachting voor een jongetje geboren in 2011 is 78,9 jaar. Een pasgeboren jongen had in 2002 een levensverwachting van 2,6 jaar minder, nl. 76,3 jaar. Dit is gemiddeld elk jaar ruim 3 maand erbij. De stijging van de levensverwachting voor een pasgeboren meisje was minder stijl maar toch nog gemiddeld ruim 2 maand per jaar: van 81,8 jaar in 2002 naar 83,7 jaar in 2011 (een stijging van bijna 2 jaar of 2,4 maand per jaar).

5 <1 <1 jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar+ jaar+ Aantal overlijdens per inwoners - Log-schaal Aantal overlijdens per inwoners Dia 5 Leeftijdsspecifieke sterfterisico s Mannen Mannen Vrouwen Vrouwen Het sterfterisico is de kans dat iemand sterft op een bepaalde leeftijd. We drukken die hier uit door voor verschillende leeftijdsgroepen te berekenen hoeveel personen er per van die groep overlijden. Dit sterfterisico is veel hoger voor oudere personen. Vanaf jaar is dit meer dan 10%. Op een gewone schaal lijken de sterfterisico s van personen jonger dan 55 jaar nauwelijks te verschillen van 0. Daarom ook dat we ze liever voorstellen op een logschaal waarbij elke stap op de schaal met een factor 10 toeneemt. Zo zien we beter dat: het sterfterisico vooral hoog is in het eerste levensjaar en vanaf 50 jaar; vanaf 25 jaar voor vrouwen en 30 jaar voor mannen de sterftekansen exponentieel stijgen; er bij jonge mannen (15-29 jaar) en vrouwen (20-24 jaar) een relatieve oversterfte is. De belangrijkste doodsoorzaken in deze leeftijdscategorie zijn vervoersongevallen en suïcide. Om in een verouderende samenleving als Vlaanderen dus de evolutie van het totale sterfterisico te beoordelen moet je dus rekening houden met de evolutie van de leeftijdsverdeling over de jaren heen. Dit kan met de techniek van standaardisatie.

6 aantal overlijdens per inw. Mannen Dia 6 Evolutie gestandaardiseerde sterfte 13,5 13,0 12,5 12,0 11,5 11,0 10,5 10,0 9,5 y = -0,2625x + 13,508 R² = 0,9815 y = -0,1227x + 7,9826 R² = 0,9534 BG Mannen Mannen OG Mannen BG Vrouwen Vrouwen OG Vrouwen 10,5 10,0 9,5 9,0 8,5 8,0 7,5 7,0 6,5 aantal overlijdens per inw. Vrouwen 9,0 6,0 8, ,5 6 Gestandaardiseerde sterftecijfers zijn fictieve cijfers, maar je kan er mee vergelijken tussen jaren en tussen mannen en vrouwen. Hoewel het absolute aantal sterfgevallen op zich niet duidelijk daalt over de laatste jaren, daalt de gestandaardiseerde sterfte wel, ook in Deze trend is statistisch significant. We kunnen dus uitsluiten dat het om toevallige schommelingen gaat. Ook het verschil tussen mannen en vrouwen is duidelijk statistisch significant. Vrouwen sterven op latere leeftijd dan mannen, maar het verschil wordt steeds kleiner met de jaren. De totale gestandaardiseerde sterfte was in 2011 gedaald met 26% bij mannen en met 21% bij vrouwen ten opzichte van Bij mannen daalde het sterftecijfer gemiddeld met 26 per inwoners per jaar. Bij vrouwen daalde het sterftecijfer gemiddeld met 12 per inwoners per jaar. Deze berekeningen kunnen we ook gebruiken om na te gaan welke grote doodsoorzakengroepen in welke mate bijdragen tot de totale sterfte.

7 Mannen ASR (1/ inw) Dia 7 Evolutie gestandaardiseerde sterfte Andere doodsoorzaken Uitwendige doodsoorzaken Ziekten van het ademhalingsstelsel Psychische aandoeningen Kankers en andere nieuwvormingen Ziekten van het hart- en vaatstelsel Endocriene, voedings- en stofwisselingsziekten Algemene infectieziekten 7 Bijdrage doodsoorzaken aan daling totale sterfte bij mannen De totale gestandaardiseerde sterfte bij mannen daalde in de periode met 21% van 121 naar 96 overlijdens per inwoners (ASR). De daling van de sterfte toegeschreven aan hart- en vaataandoeningen (I00-I99) leverde de grootste bijdrage (56%) aan deze globale daling. De sterfte door hart- en vaataandoeningen bij mannen daalde met 34% tussen 2002 en Hoewel er in totaal minder mannen overlijden door ziekten van het ademhalingsstelsel dan door kankers en andere nieuwvormingen, is de bijdrage aan de totale daling van de sterfte ongeveer even groot (nl. telkens bijna een kwart van de daling). De tweede belangrijkste bijdrage kwam van een daling van het aantal overlijdens door ziekten van het ademhalingsstelsel (J00-J99). Het risico daalde even snel als bij harten vaataandoeningen: in 2011 overleden er 34% mannen minder door een ziekte van het ademhalingsstelsel dan in Het kleinere aantal overlijdens door kankers en andere nieuwvormingen (C00-D48) leverde een bijna even belangrijke bijdrage aan de globale daling van het sterftecijfers: in 2011 overleden 16% minder mannen door een kanker of andere nieuwvorming dan in Het aantal overlijdens ten gevolge van psychische en neurologische aandoeningen (o.a. dementie) (F00-G99) namen in dezelfde periode toe met 18%.

8 Vrouwen ASR (1/ inw) Dia 8 Evolutie gestandaardiseerde sterfte Andere doodsoorzaken Uitwendige doodsoorzaken Ziekten van het ademhalingsstelsel Ziekten van het hart- en vaatstelsel Psychische aandoeningen Endocriene, voedings- en stofwisselingsziekten Kankers en andere nieuwvormingen Algemene infectieziekten 8 Bijdrage doodsoorzaken aan daling totale sterfte bij vrouwen De totale gestandaardiseerde sterfte bij vrouwen daalde in de periode met 18%: van 73 naar 60 overlijdens per inwoners (ASR). Ook hier leverde de daling van de sterfte aan hart- en vaataandoeningen (I00-I99) de grootste bijdrage (75%). De sterfte door hart- en vaataandoeningen bij vrouwen daalde met 34% sinds Net als bij mannen levert de sterfte door ziekten van het ademhalingsstelsel de tweede belangrijkste bijdrage (19%) (J00-J99): in 2011 overleden 32% minder vrouwen door ziekten van het ademhalingsstelsel dan in De sterfte door kankers en andere nieuwvormingen (C00-D48) daalde bij vrouwen slechts met 8%, maar de daling van de totale sterfte is voor 12% toe te schrijven aan minder overlijdens door kankers en andere nieuwvormingen. Het aantal overlijdens door psychische en neurologische aandoeningen (o.a. dementie) (F00-G99) nam tussen 2002 en 2011 toe met 17%.

9 Vrouwen Vrouwen Dia DK UK GRIE DEBE EU-28 NL SI MT PT SE CY AU VL LU FI IT FR ES Vlaanderen in Europa CZ HR PL EE HU RO BG SK LV LT Europees gestandaardiseerd sterftecijfer (1/ inw.) SE CY IT UK GR NL MT VLU ES FR IE DE AU DK BE EU-28 FI PT SI Mannen Mannen 9 We positioneren de Europese lidstaten (en het Vlaams Gewest) op basis van hun sterftecijfer voor mannen (horizontale as) en voor vrouwen (verticale as). Het valt op dat de Oostelijke Europese lidstaten slecht scoren, zowel voor mannen als voor vrouwen. In Zweden, Italië en Cyprus sterven relatief het minste mannen. In Spanje, Frankrijk en Italië sterven relatief het minste vrouwen. Portugal en Slovenië hebben de slechtste cijfers van de Zuid-Europese lidstaten. Deze cijfers zijn gemiddelden voor de jaren 2009 tot 2011, voor zover beschikbaar, voor 28 lidstaten en Vlaanderen. Opmerking: In sommige landen worden overlijdens van residenten in het buitenland wel meegeteld, in andere niet. Voor België en Frankrijk zijn voorlopig enkel cijfers tot 2009 beschikbaar.

10 IT E F S C L V N M A U G D FI IE B P D E SI C P H E S H LV R B LT Europees gestandaardiseerd cijfer (1/ inw.) Dia 10 Vlaanderen in top 7 Europa mannen vrouwen totaal 10 Het Vlaams Gewest bevindt zich in het gezelschap van Europese lidstaten met lage sterftecijfers: zowel voor mannen als voor vrouwen bevindt het zich onder het EUgemiddelde. In 5 landen sterven mannen minder snel dan in het Vlaams Gewest (plaats 6). Vlaanderen doet het daarmee iets beter dan het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Luxemburg, maar iets slechter dan Nederland. In 4 landen sterven vrouwen minder snel dan in het Vlaams Gewest (plaats 5). Vlaamse vrouwen sterven dus iets minder snel dan in Cyprus, Finland en Zweden, maar wel iets sneller dan in Luxemburg. Deze cijfers zijn gemiddelden voor de jaren 2009 tot 2011, voor zover beschikbaar, voor 28 lidstaten en Vlaanderen. Opmerking: De Vlaamse cijfers zijn een onderschatting omdat overlijdens van Vlaamse residenten in het buitenland en in het Waalse Gewest niet kunnen meegeteld worden. Gebaseerd op de absolute cijfers voor 2004 schatten we die onderschatting op 1%.

11 Dia 11 Belangrijkste doodsoorzaken per leeftijdscategorie Mannen Vrouwen <1 jaar Aangeboren afwijkingen (38 / 27%) Aangeboren afwijkingen (33 / 32%) 1-4 jaar Aangeboren afwijkingen / Nietvervoersongevallen (4 / 10%) Niet-vervoersongevallen (4 / 22%) 5-9 jaar Vervoersongevallen (3 / 29%) Vervoersongevallen (4 / 36%) jaar Vervoersongevallen (4 / 35%) verschillende doodsoorzaken (2 / 13%) jaar Suïcide (24 / 36%) Suïcide (11 / 39%) jaar Vervoersongevallen (43 / 36%) Suïcide (17 / 32%) jaar Vervoersongevallen (45 / 31%) Suïcide (11 / 24%) jaar Suïcide (49 / 32%) Suïcide (16 / 21%) jaar Suïcide (64 / 32%) Borstkanker (22 / 23%) 11 NB: vervoersongevallen zijn hier beperkt tot vervoersongevallen op land (V01-V89) Vervoersongevallen zijn de belangrijkste doodsoorzaak bij jongens en jonge mannen van 5 tot 14 jaar en van 20 tot 29 jaar. Zij zijn verantwoordelijk voor ongeveer een derde van de overlijdens in deze leeftijdsgroep. Tot de leeftijd van 34 jaar sterven mannen en vrouwen vooral door gelijkaardige oorzaken, namelijk aangeboren afwijkingen, ongevallen en suïcide. Globaal is suïcide bij mannen en vrouwen gestegen t.o.v. de vorige jaren. Er pleegden 820 mannen en 332 vrouwen zelfdoding. Meer hierover later.

12 Dia 12 Belangrijkste doodsoorzaken per leeftijdscategorie (vervolg) Mannen Vrouwen jaar Suïcide (91 / 26%) Borstkanker (32 / 18%) jaar Suïcide (83 / 16%) Borstkanker (58 / 15%) jaar Longkanker (115 / 13%) Longkanker (78 / 13%) jaar Longkanker (223 / 16%) Longkanker (126 / 14%) jaar Longkanker (310 / 16%) Borstkanker (142 / 13%) jaar Longkanker (418 / 18%) Borstkanker (128 / 10%) jaar Longkanker (504 / 16%) Borstkanker (166 / 9%) jaar Longkanker (565 / 12%) jaar >85 jaar Ischemische hartziekten (536 / 10%) Hartdecompensatie, complicaties en...* (916 / 12%) Cerebrovasculaire aandoeningen (286 / 9%) Cerebrovasculaire aandoeningen (571 / 10%) Hartdecompensatie, complicaties en...* (1.899 / 15%) 12 * Hartdecompensatie, complicaties en : Hartdecompensatie, complicaties en onduidelijk omschreven hartaandoeningen (I46; I50-I51) Vanaf de leeftijd van 35 tot en met 49 jaar sterven vrouwen in de eerste plaats aan borstkanker, ook bij jarigen is borstkanker de belangrijkste oorzaak. In 2011 stierven jarige vrouwen echter vaker door longkanker dan door borstkanker. Het is voor het eerst dat niet borstkanker maar longkanker een belangrijker doodsoorzaak is bij vrouwen in bepaalde leeftijdsgroepen. Mannen van 30 tot 49 jaar stierven het vaakst door suïcide en van 50 tot 79 jaar door longkanker. Op latere leeftijd volgen voor zowel mannen als vrouwen hart- en vaatziekten als belangrijkste doodsoorzaken.

13 VPJ (in persoonsjaren) Dia Verloren levensjaren zijn toe te schrijven aan: Mannen Vrouwen Kankers en andere nieuwvormingen Hart- en vaatziekten Uitwendige doodsoorzaken Andere doodsoorzaken 13 Op basis van de levensverwachting berekenen we ook het aantal verloren potentiële levensjaren (VPJ) bij mensen die vroegtijdig sterven, nl. voor de leeftijd van 75 jaar. Daarmee kunnen we per doodsoorzaak aanduiden wat de invloed is op de levensverwachting. Het totale aantal verloren potentiële jaren is bij mannen 1,5 maal groter dan bij vrouwen nl. 86 versus 59 per persoonsjaren. Kankers en andere nieuwvormingen veroorzaken bij mannen en vrouwen ongeveer evenveel verloren jaren, zij het iets meer voor mannen. Het grote verschil in levensverwachting tussen mannen en vrouwen is vooral toe te schrijven aan uitwendige oorzaken* en hart- en vaatziekten. Dit vraagt om meer details. * Onder uitwendige doodsoorzaken verstaan we de overlijdens veroorzaakt door vervoersongevallen, andere ongevallen, suïcide, doodslag en moord. Alle andere doodsoorzaken worden samen de natuurlijke doodsoorzaken (oorzaken door ziekten of aandoeningen) genoemd.

14 VPJ (in persoonsjaren) Dia Evolutie verloren levensjaren Mannen 89,39 86,31 overige ziekten overige hart- en vaataandoeningen ,29 8,12 7,53 8,08 7,89 7,47 6,79 8,75 8,52 8,61 IHZ overige uitwendige oorzaken Suïcide 20 overige nieuwvormingen ,13 11,14 10,62 10,59 10, Longkanker 14 Longkanker, suïcide en ischemische hartziekten (IHZ)* zijn bij mannen verantwoordelijk voor een groot aantal verloren potentiële levensjaren (VPJ). Zij zijn samen nog steeds verantwoordelijk voor 30% van de VPJ bij mannen. Het totale aantal verloren jaren is de laatste 5 jaar afgenomen, maar het aandeel van de belangrijkste oorzaken is hetzelfde gebleven: Het aantal verloren jaren door suïcide steeg in de afgelopen 5 jaar. Er was wel een daling van het aantal VPJ door ischemische hartziekten Ook andere kankers, vervoersongevallen en andere hart- en vaatziekten blijven belangrijk. *Ischemische hartziekten (IHZ) zijn aandoeningen waarbij er onvoldoende bloedtoevoer is naar de hartspier. De hartspier wordt hierdoor beschadigd. Het prototype van deze groep aandoeningen is het acuut myocardinfarct (AMI) of hartinfarct.

15 VPJ (in persoonsjaren) Dia Evolutie verloren levensjaren Vrouwen 60,58 59,41 overige ziekten overige hart- en vaataandoeningen IHZ ,37 3,16 2,95 2,82 2,46 3,22 3,52 3,77 3,35 3,93 overige uitwendige oorzaken Suïcide overige nieuwvormingen ,51 7,41 6,89 7,40 6,80 4,18 4,44 4,44 4,87 5, Borstkanker Longkanker 15 Bij vrouwen is borstkanker de belangrijkste oorzaak van verloren levensjaren (11% van de VPJ). Daarna volgen dezelfde 3 oorzaken als bij mannen: longkanker, suïcide en ischemische hartziekten (IHZ) zijn samen goed voor nog eens 20% van de verloren jaren. In tegenstelling tot bij mannen is het totale VPJ-cijfer amper gedaald: het schommelt rond 60 per persoonsjaren. Na borstkanker is longkanker de tweede oorzaak van verloren jaren geworden. Het VPJ-cijfer voor longkanker is namelijk sterk gestegen, en het cijfer voor ischemische hartziekten is gedaald.

16 Dia 16 Vermijdbare sterfte Vermijdbaar door Mannen Vrouwen Totaal Aantal % Aantal % Aantal % primaire preventie % % % betere gezondheidszorg (sec. preventie inbegrepen) % % % Totaal vermijdbare sterfte % % % Totale sterfte in de leeftijdsgroep 0-74 jaar Gezondheidsbeleid heeft tot doel het geheel van gezondheidsproblemen zo doelmatig en zo doeltreffend mogelijk te beïnvloeden. Cijfers over zogenaamd 'vermijdbare' sterfte moeten een beeld geven van waar verbetering mogelijk lijkt. Dit kan enerzijds door te vermijden dat mensen ziek worden (primaire preventie) of anderzijds door een zo goed mogelijke organisatie van de gezondheidszorg (vaccinatie, vroegtijdige opsporing en gepaste behandeling). We houden ook hier alleen rekening met vroegtijdige sterfte (voor de leeftijd van 75 jaar): Bij mannen is het aandeel van sterfte vermijdbaar door een gezondere leefstijl (primaire preventie) het grootst: 23% van totale sterfte. Bij vrouwen is het aandeel van medisch vermijdbare sterfte groter: 28% van totale sterfte.

17 Dia 17 Tabaksgerelateerde sterfte Aandeel in sterfte bij Mannen Vrouwen 35+ ers door Longkanker 93% 92% 56% 71% Kankers mond en keelholte 68% 64% 20% 35% Andere kankers 14% 12% 1% 2% Chronische aandoeningen luchtwegen 72% 69% 30% 54% Hart- en vaataandoeningen 16% 12% 2% 2% Alle natuurlijke overlijdens 29% 25% 4% 8% 17 Langdurig roken is de belangrijkste oorzaak van longkanker. Uit berekeningen per doodsoorzaak, schatten we dat: de natuurlijke sterfte bij mannen van 35 jaar en ouder voor een kwart toe te schrijven is aan roken (25%); de natuurlijke sterfte bij vrouwen van 35 jaar en ouder voor 8% is toe te schrijven aan roken. De longen ondervinden de grootste schade van het tabaksgebruik: 92% van de longkankersterfte bij mannen en 71% van de longkankersterfte bij vrouwen is vermoedelijk toe te schrijven aan langdurig tabaksgebruik; 69% van de overlijdens door chronische luchtwegaandoeningen bij mannen en 54% bij vrouwen is ook te wijten aan tabak; Overlijdens door kankers aan mond en keelholte zijn ook voor twee derde (64% bij mannen) tot een derde (35% bij vrouwen) toe te schrijven aan tabak. In vergelijking met 10 jaar geleden is de tabaksgerelateerde sterfte bij mannen gedaald, maar bij vrouwen gestegen. Natuurlijke overlijdens zijn hier alle overlijdens die niet zijn toe te schrijven aan uitwendige oorzaken (zoals ongevallen, geweld of zelfbeschadiging) of aan levercirrose.

18 Percentage longkankersterfte toegeschreven aan tabak Dia Evolutie sterfte door roken: detail longkanker y = -0,1544x + 93,315 R² = 0, y = 1,4148x + 56,316 R² = 0, Mannen Longkanker 93,2 93,1 92,5 92,8 92,6 92,4 92,4 91,9 91,9 91,8 Vrouwen Longkanker 56,0 61,1 57,9 63,4 65,6 65,9 66,4 64,8 69,1 70,8 18 De tabaksgerelateerde sterfte bij mannen vertoont een duidelijk dalende trend terwijl ze bij vrouwen juist stijgt. De tabaksgerelateerde longkankersterfte bij mannen daalde de laatste 10 jaar met gemiddeld 0,15 procentpunten per jaar. Bij vrouwen steeg de tabaksgerelateerde longkankersterfte echter in de periode met 1,4 procentpunten per jaar.

19 Dia 19 Evolutie zelfdoding Mannen Vrouwen Aantal overlijdens ASR (E)* Aantal overlijdens ASR (E)* Startcijfer: , , , ,3 Huidig cijfer: 2011 Streefcijfer -20% (2020) , , , ,0 19 ASR(E): Gestandaardiseerd aantal overlijdens per inwoners op basis van Europese standaardbevolking In 2011 overleden er mensen door suïcide: dit zijn er 86 meer dan in Tegenover 2000 is er wel nog altijd een daling van de absolute aantallen bij mannen (-3%), maar bij vrouwen waren er evenveel als in Wanneer we ook rekening houden met toegenomen bevolking en de veranderende leeftijdsverdeling, waren er in 2011 wel minder overlijdens dan in 2000 (ASR(E)). Voor mannen stellen we een daling van 12% vast tussen het gestandaardiseerde aantal overlijdens in 2000 en dat in Dat is nog niet de vooropgestelde 20% maar wel al een statistisch significant verschil. Voor vrouwen daalde het gestandaardiseerde aantal overlijdens in 2011 met 6% ten opzichte van Ook bij vrouwen is de doelstelling nog niet gehaald als we rekening houden met de leeftijd. Het verschil is bovendien niet significant.

20 Gestandaardiseerd aantal suïcides 10,0 9,5 23,6 26,8 Dia Evolutie cijfers zelfdoding Streefcijfer Mannen , Streefcijfer Vrouwen ,23 Streefcijfer Mannen , Streefcijfer Vrouwen , Mannen Vrouwen 20 Hier worden dezelfde cijfers voorgesteld in een grafiek Suïcide komt zowel bij vrouwen als bij mannen op relatief jonge leeftijd voor. De helft van de zelfdodingen gebeurt bij mannen en vrouwen jonger dan 50, terwijl in het Vlaamse Gewest slechts 5% van de overlijdens personen van jonger dan 50 betreft. Op de volgende slides geven we een overzicht van de evolutie per leeftijdsgroep. Voor alle leeftijden zijn de vrouwelijke suïcidecijfers lager dan die van de mannen van dezelfde leeftijd.

21 Dia 21 Evolutie cijfers zelfdoding -16 jaar 21 Bij jongeren onder de 16 jaar gaat het over hele kleine aantallen, daarom analyseren we de cijfers van meisjes en jongens samen, en ook de bruto-cijfers (niet gestandaardiseerd). In 2011 waren er 5 zelfdodingen bij jonge tieners. In 2000 waren het er 4, in 2010 waren het er 8. In de hele periode schommelde dit aantal tussen 2 en 13 zelfdodingen per jaar.

22 Dia 22 Evolutie cijfers zelfdoding jaar 22 Bij jarigen daalde het aantal suïcides tot 2007, maar stegen de cijfers daarna opnieuw. In 2011 stegen de cijfers nog verder voor vrouwen, maar niet voor mannen. Bij mannen was het sterftecijfer in % lager dan in Bij vrouwen was het sterftecijfer 8% hoger in 2011 dan in 2000.

23 Dia 23 Evolutie cijfers zelfdoding jaar 23 Ook bij jarige mannen dalen de cijfers tot 2007, en stijgen ze sterk tussen 2007 en In 2010 en 2011 waren de cijfers echter opnieuw 15% lager (in vergelijking met 2000). Bij jarige vrouwen schommelden de cijfers met pieken in 2000, 2004 en In 2011 lagen deze cijfers 30% lager dan in 2000.

24 Dia 24 Evolutie cijfers zelfdoding jaar 24 Bij jarigen is het absolute aantal overlijdens door suïcides bijna jaarlijks gestegen sinds Dit is deels te verklaren doordat ook het aantal inwoners van die leeftijdsgroep toenam in dezelfde periode. De gestandaardiseerde sterftecijfers voor deze leeftijdsgroep tonen weinig evolutie. In 2011 steeg het sterftecijfer wel t.o.v. 2010, zowel bij mannen als vrouwen, tot respectievelijk 13% en 25% boven het cijfer in 2000.

25 Dia 25 Evolutie cijfers zelfdoding jaar 25 Het aantal suïcides bij jarigen schommelde sterk in de periode Als we rekening houden met de bevolking en leeftijdsevoluties stellen we eerder een daling vast. In 2011 was het sterftecijfer bij mannen 10% lager dan in Bij vrouwen was het sterftecijfer in % lager dan in 2000.

26 Dia 26 Evolutie cijfers zelfdoding 75+ ers 26 Bij 75+ ers stegen de absolute cijfers, vooral bij mannen. Rekening houdend met de toenemende veroudering van de bevolking, daalden de sterftecijfers in 2011 bij mannen met 17% en bij vrouwen met 20% ten opzichte van Samengevat zien we in vergelijking met 2010: Bij mannen: een stijging in alle leeftijdsgroepen, behalve bij jonge mannen (16-44 jaar) Bij vrouwen: een stijging in alle leeftijdsgroepen, behalve bij oudere vrouwen (75 jaar +)

27 ASR (E) - vrouwen (per inw.) Dia 27 Vlaanderen in Europa: Zelfdoding 10 9 relatief meer vrouwen BE VL HU LT 8 7 FI FR SI SE 6 HR AT 5 NL LV LU DK EE DE IE 4 EU CZ BG PT RO PL 3 UK ES IT 2 SV CY 1 GR MT relatief meer mannen ASR (E) - mannen (per inw.) 27 We positioneren de Europese lidstaten (en het Vlaams Gewest) op basis van hun suïcidecijfer voor mannen (horizontale as) en dat voor vrouwen (verticale as). Binnen de EU stellen we zo grote verschillen vast in het risico op zelfdoding: Bij de Griekse, Cypriotische en Italiaanse mannen wordt het minst vaak suïcide geregistreerd. Griekse, Maltese en Cypriotische vrouwen lijken het minst vaak te sterven door zelfdoding. Verder valt het op dat de Oost-Europese lidstaten slecht scoren. Van onze buurlanden doet enkel Frankrijk het slecht: Nederland en Duitsland hebben cijfers rond het EU-gemiddelde. Het Vlaamse suïcidecijfer ligt 1,5 keer hoger dan het EU-gemiddelde. Het Vlaams Gewest bevindt zich in het gezelschap van Europese lidstaten met hogere suïcidecijfers: Voor mannen zijn er nog 9 landen die hogere suïcidecijfers hebben. Voor vrouwen staat Vlaanderen, samen met België, helemaal bovenaan. Voor België en Frankrijk zijn voorlopig enkel cijfers tot 2009 beschikbaar.

28 Gestandaardiseerd aantal suïcides (ASR-E) Dia 28 Evolutie zelfdoding in buurlanden % verschil met % VL - Mannen DE - Mannen NL - Mannen VL - Vrouwen DE - Vrouwen NL - Vrouwen -16% +4% -6% -4% -19% 28 De evolutie van zelfdoding in Vlaanderen loopt parallel met de evolutie in Nederland en Duitsland: een daling van de cijfers tot 2007 en daarna een lichte stijging. Bij Nederlandse mannen was daarmee het zelfdodingscijfer in % hoger dan in In 2007 was het nog 11% lager dan in Bij Duitse mannen was het zelfdodingscijfer in 2011 nog steeds lager dan in 2000 (-16%). In was het cijfer wel nog 20% lager. Bij Nederlandse vrouwen was het zelfdodingscijfer in % lager dan in In 2007 was het cijfer 11% lager dan in Bij Duitse vrouwen was het zelfdodingscijfer in % lager dan in In 2007 was het cijfer nog 22% lager dan in Ook in andere Europese landen stelde men een stijging vast tussen 2010 en 2011 (o.a. Griekenland, Ierland, Verenigd Koninkrijk). Opmerking: Voor Frankrijk zijn maar cijfers beschikbaar tot Ook Frankrijk volgt dezelfde trend met een daling tot in 2007 en daarna terug een stijging.

29 Dia 29 Alle cijfers te vinden op 29 Startpagina Cijfers: Volgende rubrieken zijn vernieuwd: Algemene sterftecijfers 2011 Statistiek van de doodsoorzaken 2011 Oorzaken van sterfte 2011 Suïcidecijfers 2011 Cijfers gezondheidsdoelstelling suïcide: cijfers ziektes > cijfers depressie en zelfdoding Cijfers gezondheidsdoelstelling ongevallen: cijfers gezond leven > cijfers ongevallen in de privésfeer In het voorjaar van 2014 zullen sterfte door kanker en sterfte door hart- en vaataandoeningen ook geüpdatet worden. In het najaar van 2014 zullen de sterftecijfers 2012 worden gepubliceerd.

30 Dia 30 Statistiek van de doodsoorzaken Cijfers/Sterftecijfers/Statistiek-van-de-doodsoorzaken/ Vorige cijfers worden gearchiveerd op Cijfers/Vorige-cijfers/ 30 Gedetailleerde sterftecijfers in rekenbladformaat (XLS) Archief van cijfers en publicaties van vorige jaren (PDF)

31 Dia 31 Legende afkortingen Europese lidstaten

32 Dia 32 Analyse suïcidecijfers 2011 Vlaanderen Prof. Dr. G. Portzky K. Pauwels Vlaams expertisecentrum suïcidepreventie 32

33 Dia 33 Globale bevindingen 2011: 1152 suïcides (18/100,000 inwoners) o toename van 86 suïcides (0,95/ inwoners) tov 2010 (1066 suïcides; 17,05/ inwoners) Geslacht en leeftijd? o Bij -16 jarigen: daling beide geslachten o Bij jarigen: daling mannen, stijging vrouwen o Bij jarigen: daling mannen, stijging vrouwen o Bij jarigen: stijging beide geslachten o Bij jarigen: stijging beide geslachten o Bij 75+: stijging mannen, daling vrouwen 33

34 Dia 34 Vergelijking Europa Verschillende landen stijgende trend laatste jaren (Nederland, Ierland, UK, Griekenland ook toename in 2011) Gemiddelde suïciderate EU lijkt stabiel te blijven in 2011 maar er ontbreekt nog data van 10 landen dus eigenlijk nog te vroeg om te vergelijken! 34

35 Dia 35 Hogere cijfers Vlaanderen? Vlaanderen boven Europees gemiddelde Nooit 1 verklaring. Uit onderzoek enkele indicaties: o Attitudes tav hulpzoeken/geestelijke gezondheidszorg (Reynders et al., 2011) o Verschil in probleemoplossend gedrag en communicatie (Portzky et al., 2008) 35

36 Dia 36 Vergelijking evolutie suïcidepogingen Registratie suïcidepogingen verschillend van registratie suïcide. Evolutie voorbijgaande jaren conform evolutie suïcides: daling in 2010, gevolgd door stijging in 2011 Cijfers 2012 Vlaanderen: daling van 11,5% 36

37 Dia 37 Verklaringen toename in cijfers? Voorzichtig met verklaringen schommelingen per jaar! Moet altijd op langere termijn bekeken worden! Louter hypotheses op dit moment Economische situatie voorbije jaren meest plausibele hypothese o Onderzoek heeft aangetoond dat 1% stijging in WLH leidt tot 1% stijging in suïcidecijfers 37

38 Dia 38 Verklaringen toename in cijfers? Vlaanderen: voornamelijk toename werkloosheidscijfers in 2010 rekening houdend met feit dat gevolgen van WLH vaak na enige tijd voelbaar zijn én met suïcidaal proces kan dit na maanden/jaren toename geven in suïcidecijfers 38

39 Dia 39 Verklaringen toename in cijfers? Echter ook rekening houden met complexiteit van suïcidaal gedrag. Nooit 1 oorzaak! Dus ook nooit 1 verklaring schommeling cijfers WLH en economische crisis geeft ook bredere maatschappelijke gevolgen o Negatievere toekomstvisie algemeen o Financiële problemen o Sociale problemen, minder ondersteuning o Meer stressfactoren meer mentale belasting 39

40 Dia 40 Vlaams actieplan suïcidepreventie 2de actieplan o Gebaseerd op wetenschappelijke evaluatie eerste actieplan o Meest recente wetenschappelijke inzichten i.v.m. preventie van zelfdoding o Input vanuit het veld in vergelijking met andere landen zeer goed gefundeerd en omvattend actieplan! evaluatie huidige plan pas mogelijk na aantal jaar (trends: minimaal 3 jaar) 40

41 Dia 41 Vlaams actieplan suïcidepreventie Realisaties: o Stabiele financiering Werkgroep Verder, Zorg voor Suïcidepogers, Centrum ter Preventie van Zelfdoding (Zelfmoordlijn) o Noodnummer Zelfmoordlijn 1813 online platform voor suïcidepreventie o Vorming van sleutelfiguren bv. in bedrijven o Acties in verband met stigmatisering bv. Te Gek o Preventiecoaches in de scholen 41 Zelfmoordlijn 1813: belang In Vlaanderen is de Zelfmoordlijn gekend bij meer dan driekwart van de bevolking (in vergelijking met bv. de Nederlandse tegenganger 113 online dat slecht door een kleine 10% van de Nederlanders gekend is). Daarnaast blijkt uit onderzoek naar de verklaringen van de verschillen in de suïcidecijfers tussen Vlaanderen en Nederland dat Vlamingen meer bereid zijn een beroep te doen op dergelijke vormen van hulp. Toegankelijke zorg is één van de factoren die aangehaald worden als verschilpunt tss Vlaanderen en Nederland (naast het taboe op zelfdoding en de reacties hierop in de samenleving). Het is dan ook belangrijk dat de hulp die mensen kennen en bereid zijn te gebruiken ook uitgebouwd wordt. Binnen de creatie van de portaalsite zelfmoord1813 werd dan ook gestart met een versteviging en het nog laagdrempeliger maken van de laagdrempelige anonieme telefonische en online hulp.

42 Dia 42 Vlaams actieplan suïcidepreventie Prioriteiten komende jaar: o Ontwikkeling van richtlijnen rond de preventie van zelfdoding voor alle sectoren in de samenleving preventie van zelfdoding als taak van iedereen bijzondere aandacht voor werkcontext o Uitbouw nieuwe technologieën brug naar face to face hulp 42

43 Dia 43 Conclusies? Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Jo Vandeurzen 43

44 Dia 44 Voorzichtigheid geboden bij interpretatie cijfers Complexiteit van suïcidaal gedrag; verschillende factoren en componenten spelen een rol Belang van breed in te zetten op suïcidepreventie Suïcidepreventie is een taak van iedereen 44

45 Dia 45 Je maakt je zorgen om iemand Herken signalen en neem ze serieus o Direct verbale signalen o Indirect verbale signalen o Gedrag Praat erover Luister begripvol Houd contact Betrek de omgeving en zoek zelf steun Meer info en hulp: 45

46 Dia 46 Je denkt zelf aan zelfdoding Praat erover Zoek hulp Hou je hoofd boven water Vermijd alcohol en drugs Zoek geen gevaarlijke plaatsen op Sluit jezelf niet op Voor hulp: bel de Zelfmoordlijn op 1813 of chat via 46