Monitoring gratis OV Zuid Holland Vierde evaluatiemeting rapportnr TT05-012 Drs. Marc Bijlsma Veenendaal, Traffic Test bv
Pagina 1 Documentbeschrijving Titel: Monitoring gratis OV Zuid Holland Subtitel: Vierde evaluatiemeting Rapportnummer: TT05-012 Status: Conceptrapport Trefwoorden: Openbaar vervoer, monitoring, prijsbeleid Projectnummer: E2003-080 Auteurs: Drs. Marc Bijlsma Datum: 12 april 2005 Opdrachtgever: Provincie Zuid-Holland, Adviesdienst Verkeer en Vervoer Korte inhoud: In dit tussenrapport worden de gevolgen van de beëindiging van de proef met gratis openbaar vervoer beschreven naar aanleiding van de vierde evaluatiemeting, die op dinsdag 15 t/m donderdag 17 maart is uitgevoerd. Er wordt ingegaan op het gebruik, de kwaliteit en de waardering van de lijnen waarmee voorheen gratis kon worden gereisd, het gebruik van transferium t Schouw en de (ontwikkeling van de) intensiteiten op de A44 tussen Leiden en Den Haag. Traffic Test is een onderzoeks- en adviesbureau, dat wil bijdragen aan effectief verkeers- en vervoersbeleid van overheden, bedrijven en maatschappelijke organisaties. Vanuit de invalshoeken gedrag, beleid en verkeerskunde staat de mens in het verkeer daarbij steeds centraal. Veel voorkomende werkzaamheden zijn enquête-onderzoek, beleidsevaluaties, praktijkexperimenten, literatuur-studies, methodiekontwikkeling, projectmanagement, detacheringen, panel-discussies en workshops.
Pagina 2 Inhoudsopgave Samenvatting...3 1. Inleiding...5 1.1 Achtergrond...5 1.2 Opzet onderzoek...6 1.3 Opbouw rapport...6 2. Gebruik OV...7 2.1 Instaptellingen...7 2.2 Afgehaakte busreizigers / busreizigers die minder vaak reizen...8 2.3 Netto effect tariefexperiment...9 3. Kwaliteit openbaar vervoer... 11 3.1 Resultaten stiptheidsmeting... 11 3.2 Resultaten rijtijdmeting... 13 3.3 Zitplaatskans,... 14 3.4 Resultaten enquête... 15 4. Gebruik transferium t Schouw/ A44... 19 5. Ontwikkeling autoverkeer A44... 19 Bijlage 1... 21
Pagina 3 Samenvatting Inleiding Tussen januari en december 2004 heeft de provincie Zuid-Holland binnen de corridor Leiden-Den Haag (A44/ N44) een tariefexperiment gedaan waarbij het openbaar vervoer op twee lijnen (88 en 95) bij wijze van proef één jaar gratis was. Het belangrijkste doel van de proef was automobilisten te verleiden tot het gebruik van het gratis openbaar vervoer teneinde de files op de A44 richting Den Haag terug te dringen. Een randvoorwaarde was dat de kwaliteit van het openbaar vervoer (geoperationaliseerd in de stiptheid van de busdiensten, de zitplaatskans en de klantbeoordeling) goed blijft. Sinds januari 2005 moet voor het gebruik van zowel buslijn 88 als 95 weer betaald worden. In dit rapport zal worden de effecten van de beëindiging van het tariefexperiment toegelicht maar zal vooral ook worden ingegaan op de effecten van de proef met gratis openbaar vervoer ten opzichte van de situatie vóór de start van het tariefexperiment. Effect tariefexpertiment op gebruik busvervoer Sinds de beëindiging van de proef met gratis openbaar vervoer reizen er per dag gemiddeld 1.120 reizigers met buslijn 88, 89 of 95 richting Den Haag. Ten opzichte van de periode dat er gratis gereisd kon worden op de buslijnen, is sprake van een forse achteruitgang in het aantal reizigers (minus 550=33%), maar ten opzichte van de periode vóór de introductie van gratis openbaar vervoer is het aantal reizigers sterk toegenomen (plus 650 reizigers=142%). De toename van het aantal instappers is ten opzichte van de situatie vóór het tariefexperiment het sterkst in Wassenaar, Katwijk en transferium t Schouw A44. De reizigersgroei heeft zich met name buiten de spits voorgedaan hoewel ook in de spitsperiode sprake is van een toename van het aantal reizigers. Ontwikkeling aantal instappers op buslijn 88 en 95 vóór, tijdens en na tariefexperiment met procentuele toename huidige aantal reizigers t.o.v. aantal reizigers voor start tariefexperiment 1800 1600 + 142% 1400 aantal instappers 1200 1000 800 600 400 200 0 + 60% + 161% + 88% + 261% + 244% + 180% Noordwijk Katwijk Oegstgeest Valkenburg t Schouw A44 Wassenaar + 550% Den Haag Totaal 1e meting 2e meting 3e meting 4e meting
Pagina 4 Effect tariefexperiment op autogebruik Ook ten aanzien van het terugdringen van het autogebruik over de A44 richting Den Haag heeft de proef met gratis openbaar vervoer een positief effect gehad. Tijdens het tariefexperiment was sprake van een reductie van ongeveer 420 auto s per dag. Na de beëindiging van het tariefexperiment blijken 226 busreizigers weer in de auto te zijn gestapt. Het netto effect op het autogebruik kan zodoende becijferd worden op een reductie van 194 auto s. Op het totale verkeersaanbod op de A44 gaat het dan overigens om een marginaal aandeel van bijna 2%.Daarmee moet geconcludeerd worden dat een effect op de filevorming op de A44 en N44 onwaarschijnlijk is. Effect tariefexperiment op kwaliteit busvervoer Een randvoorwaarde bij de proef met gratis openbaar vervoer was dat de kwaliteit van het busvervoer er niet onder zou leiden. De kwaliteit van het busvervoer is geoperationaliseerd in drie objectief meetbare criteria (de stiptheid van de busdiensten, de rijtijd tussen transferium t Schouw en Den Haag CS en vice versa en de zitplaatskans) en één subjectief meetbaar criterium (de reizigerswaardering) Na het beëindigen van de proef met gratis openbaar vervoer is de stiptheid van zowel lijn 88 als 95 sterk toegenomen hoewel nog altijd een aanzienlijk aantal ritten te laat op de eindbestemming arriveert. In hoeverre de verbetering van de stiptheid het gevolg is van het beëindigen van de proef is door de gewijzigde dienstregeling moeilijk te zeggen maar een effect lijkt waarschijnlijk. De zitplaatskans is na het beëindigen van de proef weer 100%, waarvan met name reizigers op lijn 95 profiteren. Reizigers blijken zoals ook uit de onderstaande figuur blijkt overigens nog altijd erg tevreden over de kwaliteit van het busvervoer, zij het iets minder dan tijdens het tariefexperiment. Belang en waardering reizigers lijn 88 en 95 voor verschillende kwaliteitsaspecten busvervoer waardering 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 soc. veil. bus soc. veil. halte zitplaatskans frequentie reistijd stiptheid prijs 0 1 2 3 4 5 6 7 onbelangrijk belangrijk Terugverdieneffecten tariefexperiment Na het tariefexperiment reizen gemiddeld 650 reizigers per dag meer met buslijn 88 en 95 dan vóór de start van de proef met gratis openbaar vervoer. Een groot deel hiervan lijkt toegeschreven te kunnen worden aan het tariefexperiment, hoewel een deel van de reizigersgroei ook te wijten lijkt aan de uitbreiding van het aantal ritten in de dal- en avonduren. De toename van het aantal reizigers leidt tot een directe opbrengstenstijging van grofweg e635.00. De conclusie lijkt dan ook gerechtvaardigd dat het tariefexperiment zichzelf terugverdient.
Pagina 5 1. Inleiding 1.1 Achtergrond Tussen januari en december 2004 heeft de provincie Zuid-Holland binnen de corridor Leiden-Den Haag (A44/ N44) een tariefexperiment gedaan waarbij het openbaar vervoer op twee lijnen (88 en 95) bij wijze van proef één jaar gratis was. Nadat in Nederland lang gepraat is over de mogelijkheden en onmogelijkheden van gratis openbaar vervoer, is het de eerste keer dat er daadwerkelijk een proef gedurende een langere periode en voor alle reizigersgroepen is gedaan. Op kaart 1.1 wordt de lijnvoering van de gratis lijnen weergegeven. Het belangrijkste doel van de proef was automobilisten te verleiden tot het gebruik van het gratis openbaar vervoer teneinde de files op de A44 richting Den Haag terug te dringen. Een randvoorwaarde was dat de kwaliteit van het openbaar vervoer (geoperationaliseerd in de stiptheid van de busdiensten, de zitplaatskans en de klantbeoordeling) goed blijft. Vóór de start van de proef is aangegeven dat gestreefd wordt naar een reductie van 300 autoritten tussen de Duin- en Bollenstreek en Den Haag per richting. Sinds het begin van dit jaar moeten reizigers op beide buslijnen weer gewoon betalen voor het gebruik. In dit rapport wordt verslag gedaan van de gevolgen van het beëindigen van de proef. Hierbij wordt de huidige situatie afgezet tegen de situatie tijdens het tariefexperiment maar vooral ook tegen de situatie voordat het tariefexperiment van start ging. Kaart 1.1 Buslijnen 88 en 95 tussen Oegstgeest/ Noordwijk en Den Haag
Pagina 6 1.2 Opzet onderzoek Het doel van het onderzoek is een beeld te schetsen van de gevolgen van de proef met gratis openbaar vervoer en de vraag te kunnen beantwoorden in hoeverre de proef met gratis openbaar vervoer heeft bijgedragen aan een toename van het busgebruik op de gratis lijnen en het terugdringen van het autogebruik op de A44 en N44 richting Den Haag. Hierbij wordt zowel gekeken naar de korte termijn (tijdens de proef met gratis openbaar vervoer) als naar de langere termijn (ná de proef met gratis openbaar vervoer). Het onderzoek bestaat uit een viertal metingen. De eerste meting heeft plaatsgevonden voor de start van het tariefexperiment, de tweede en derde meting tijdens het tariefexperiment en de laatste meting na de beeindiging van het tariefexperiment. Voor alle metingen is gebruik gemaakt van de volgende bronnen: Een enquête onder busreizigers op de gratis lijnen (88 en 95) om zicht te krijgen op het gebruik en de waardering van de busdiensten; Een stiptheids- en rijtijdmeting op de lijnen 88 en 95; Instaptellingen op de lijnen 88 en 95; Gegevens over (de ontwikkeling van) het gebruik van transferium t Schouw; Gegevens over de intensiteit van het autoverkeer op de A44 en N44. Voor de eerste drie bovengenoemde bronnen zijn vier keer op een drietal dagen (16 t/m 18 december 2003, 23 t/m 25 maart 2004, 14 t/m 16 september 2004 en 15 t/m 17 maart 2005) op een aantal ritten van lijn 88 en 95 enquêtes uitgedeeld en is de stiptheid gemeten en het aantal instappers op deze lijnen geteld. Er is naar gestreefd op alle ritten van lijn 88 en 95 (verspreid over de drie dagen) minimaal één keer enquêtes uit te delen, de stiptheid te meten en het aantal instappers te tellen. Er zijn tijdens de eerste meting in totaal 667 enquêtes op een correcte manier ingevuld en geretourneerd, tijdens de tweede meting 1.750, tijdens de derde meting 2.047 en voor de vierde meting 1.407 enquêtes. 1.3 Opbouw rapport In hoofdstuk twee wordt ingegaan op het gebruik van de buslijnen 88 en 95 vóór, tijdens en na het tariefexperiment en de redenen voor de passagiers om van deze buslijnen gebruik te maken. In hoofdstuk drie wordt stilgestaan bij de kwaliteit van de busdiensten. Hierbij worden de resultaten van de stiptheids- en rijtijdmetingen gepresenteerd en wordt ingegaan op de zitplaatskans en de waardering van reizigers (kwaliteitsbeleving van het openbaar vervoer). In hoofdstuk vier wordt ingegaan op het gebruik van transferium t Schouw. In hoofdstuk vijf wordt tenslotte aandacht besteed aan de intensiteit van het autoverkeer op de A44.
Pagina 7 2. Gebruik OV 2.1 Instaptellingen Sinds de beëindiging van de proef met gratis openbaar vervoer reizen er per dag gemiddeld 1.120 reizigers met buslijn 88, 89 of 95 richting Den Haag. Ten opzichte van de periode dat er gratis gereisd kon worden op de buslijnen, is sprake van een forse achteruitgang in het aantal reizigers (minus 550=33%), maar opvallend is dat het aantal reizigers ten opzichte van de periode vóór de introductie van gratis openbaar vervoer sterk is toegenomen (plus 650 reizigers=142%). In figuur 2.1 wordt voor respectievelijk de periode vóór (1e meting), tijdens (2e en 3e meting) en na het tariefexperiment (4e meting), een overzicht gegeven van het aantal instappers op de drie eerdergenoemde lijnen. Hieruit blijkt dat er ten opzichte van de periode vóór het tariefexperiment ongeveer tweeënhalf keer zoveel reizigers gebruikmaken van de bussen. De toename van het aantal instappers is het sterkst in Wassenaar, Katwijk en transferium t Schouw A44. In tabel 2.2 wordt het aantal instappers gespecificeerd naar spits- en daluren. Hieruit blijkt dat de reizigersgroei zich met name buiten de spits heeft voorgedaan, hoewel ook in de spitsperiode sprake is van een toename van het aantal reizigers. Alleen op transferium t Schouw A44 is de reizigersgroei met name in de spitsperiode gerealiseerd. Figuur 2.1 Aantal instappers op lijn 88 en lijn 95 richting Den Haag vóór, tijdens en na het tariefexperiment met percentuele toename van het huidige aantal reizigers ten opzichte van situatie vóór de start van het tariefexperiment 1800 1600 + 142% 1400 aantal instappers 1200 1000 800 600 400 200 0 + 60% + 161% + 88% Noordwijk Katwijk Oegstgeest + 180% Valkenburg + 261% + 244% t Schouw A44 Wassenaar + 550% Den Haag Totaal 1e meting 2e meting 3e meting 4e meting
Pagina 8 Tabel 2.2 Gemiddeld aantal instappers lijn 88, 89 en 95 richting Den Haag per dag, uitgesplitst naar ochtendspits en buiten spits OCHTENDSPITS BUITEN SPITS 0-meting 1-meting 2-meting 3-meting 0-meting 1-meting 2-meting 3-meting Oegstgeest 85 223 243 139 34 126 166 85 Noordwijk 96 179 204 109 40 192 210 109 Katwijk 62 189 185 114 20 127 146 100 Valkenburg 5 16 17 9 0 8 3 5 t Schouw A44 28 110 141 91 13 130 110 57 Wassenaar 52 100 110 92 21 100 128 159 Den Haag (excl. CS) 3 5 2 6 5 11 9 46 Totaal 331 810 902 560 133 706 772 561 De toename van het aantal reizigers lijkt grotendeels verklaard te kunnen worden door het tariefexperiment. Blijkbaar is het gebruik van de bus een deel van de reizigers zo goed bevallen dat zij hebben besloten ook na de beëindiging van het tariefexperiment (vaker) met de bus te blijven reizen. Een deel van de reizigersgroei moet vermoedelijk ook worden toegeschreven aan de uitbreiding van het aantal ritten in de dal- en avonduren en het feit dat nu ook lijn 89 op het traject tussen transferium t Schouw A44 en Den Haag CS rijdt. Doordat een deel van de door het tariefexperiment getrokken reizigers ook na de beëindiging van het tariefexperiment met de bus is blijven reizen, kan gesteld worden dat de proef met gratis openbaar vervoer zichzelf (deels) terugverdient 1. Ten opzichte van de periode vóór het tariefexperiment leidt het gestegen aantal reizigers tot een inkomstenstijging van ongeveer 635.000 euro per jaar 2. 2.2 Afgehaakte busreizigers / busreizigers die minder vaak reizen Van de reizigers die tijdens het tariefexperiment met buslijn 88 en 95 reisden, reist 53% sinds de beëindiging van de proef met gratis openbaar vervoer niet meer met deze buslijnen, 18% zegt minder vaak te reizen en 28% is even vaak blijven reizen (zie ook tabel 2.4). Het aandeel afgehaakte reizigers (minus 53%) is dus sterker gedaald dan het totaal aantal reizigers op buslijn 88 en 95 (minus 33%). Dit kan verklaard worden doordat vooral incidentele reizigers zijn afgehaakt. Reizigers die tijdens het tariefexperiment relatief frequent met de bus reisden, zijn in veel mindere mate op zoek gegaan naar alternatieven voor de bus. Iets meer dan de helft van de busreizigers die minder vaak of niet meer met buslijn 88 of 95 reizen, geven hiervoor als reden dat het reizen met de bus hen weer geld kost (zie ook tabel 2.5). 13% van de ondervraagde personen reist niet meer met de bus omdat zij op een andere locatie wonen of werken en 3% omdat zij het lastig zeggen te vinden weer een vervoersbewijs te moeten kopen Daarnaast geeft een opvallend groot aantal ondervraagde personen een andere reden voor het niet meer of minder vaak gebruiken van de buslijnen. Doordat deze andere redenen verder niet zijn gespecificeerd kunnen hierover verder helaas geen uitspraken worden gedaan. 1 Hierbij moet overigens wel worden opgemerkt dat een deel van de reizigersgroei te wijten lijkt aan de uitbereiding van het aantal ritten in de dal- en avonduren waarvoor ook extra kosten worden gemaakt. 2 Hierbij wordt er vanuit gegaan dat alle reizigers met een NVB reizen.
Pagina 9 Van de personen die niet meer of minder vaak met buslijn 88 of 95 reizen, maakt 41% nu (weer) gebruik van de auto (zie ook tabel 2.6). Verder is ook een relatief groot aantal busreizigers overgestapt op de trein, de (brom)fiets of een andere buslijn. 17% van de ondervraagde personen maken de reizen die zij voorheen met de bus maakten nu niet meer. Tabel 2.4 Verandering in reisfrequentie met buslijn 88 en 95 sinds beëindiging tariefexperiment Sinds beëindiging tariefexperiment niet meer met buslijn 88 of 95 53% Sinds beëindiging tariefexperiment minder vaak gaan reizen 18% Sinds beëindiging tariefexperiment even vaak blijven reizen 28% Sinds beëindiging tariefexperiment vaker gaan reizen 1% Tabel 2.5 Belangrijkste reden om minder vaak te reizen met buslijn 88 of 95 sinds beëindiging tariefexperiment Het reizen met de bus kost mij weer geld 53% Ik heb een andere werkplek 10% Lastig dat ik weer een vervoerbewijs moet kopen 3% Ik ben verhuisd 1% Andere redenen 33% Tabel 2.6 Vervoermiddel dat personen gebruiken in plaats van buslijn 88 of 95 4e meting Auto 41% Trein 16% (Brom)fiets 12% Andere buslijn: 9% Lopend 1% Ander vervoermiddel 4% Geen ander vervoermiddel (maken reizen niet meer) 17% Tabel 2.7 % busreizigers dat wel even vaak met buslijn 88 of 95 was blijven reizen wanneer het tariefexperiment niet was beëindigd 4e meting Ik zou buslijn 88 of 95 dan (even vaak) zijn blijven gebruiken 82% Ik zou buslijn 88 of 95 dan ook niet meer (even vaak) zijn blijven gebruiken 18% 2.3 Netto effect tariefexperiment Een belangrijke vraag is of het tariefexperiment een positief effect heeft gehad op het aantal busreizigers en met name ook het terugdringen van het autogebruik op de A44 richting Den Haag en daarmee beantwoord heeft aan de doelstelling. Het effect op de ontwikkeling van het aantal busreizigers is zonder meer positief te noemen. Ten opzichte van de situatie vóór het tariefexperiment reizen er per dag 650 reizigers meer met buslijn 88 of 95 wat neerkomt op een stijging van 142%.
Pagina 10 Hierbij moet wel de kanttekening worden gemaakt dat een deel van de reizigersgroei te wijten zal zijn aan de verbetering van de kwaliteit van de busdiensten. Ook ten aanzien van het terugdringen van het autogebruik over de A44 richting Den Haag heeft de proef met gratis openbaar vervoer een positief effect gehad. Tijdens het tariefexperiment was sprake van een reductie van ongeveer 420 auto s per dag. Na de beëindiging van het tariefexperiment blijken 226 busreizigers weer in de auto te zijn gestapt. Het netto effect op het autogebruik kan zodoende becijferd worden op een reductie van 194 auto s. Op het totale verkeersaanbod op de A44 gaat het dan overigens om een marginaal aandeel van bijna 2%.Daarmee moet geconcludeerd worden dat een effect op het terugdringen van de congestie onwaarschijnlijk is.
Pagina 11 3. Kwaliteit openbaar vervoer 3.1 Resultaten stiptheidsmeting De stiptheid van zowel lijn 88 als lijn 95 is ten opzichte van de 3e meting in beide richtingen sterk verbeterd. Met name het aandeel ritten dat te laat op de eindhalte arriveert is spectaculair gedaald, hoewel ook op dit moment lijn 88 nog altijd in 30% van de gevallen te laat aankomt en lijn 95 in 40% van de gevallen. Het is moeilijk aan te geven in hoeverre de verbetering van de stiptheid te wijten is aan het stopzetten van de proef met gratis openbaar vervoer aangezien tegelijkertijd de dienstregeling sterk gewijzigd is. De gemiddelde rijtijd van de bussen tussen transferium t Schouw A44 en Den Haag CS (belicht in de volgende paragraaf) geeft wat dat betreft een beter beeld van het verloop van de kwaliteit van de busdiensten. Opvallend is overigens dat reizigers minder tevreden zijn over de stiptheid van de busdiensten dan tijdens de vorige meting terwijl uit de objectieve meetgegevens blijkt dat de stiptheid sterk is toegenomen. In tabel 3.4 wordt aangegeven op welke trajecten de bussen de meeste vertraging oplopen. In het algemeen komen hieruit dezelfde locaties als naar voren als tijdens de vorige meting. Staduitwaarts zijn met name het traject binnen Den Haag en het traject door Wassenaar vertragingsgevoelig. Stadinwaarts zijn de belangrijkste knelpunten de A44 tussen transferium t Schouw en Wassenaar Deyleroord (opvallend aangezien de bus op dit traject een vrije busbaan ter beschikking staat), voor lijn 95 het traject tussen Noordwijk en Katwijk en voor lijn 88 het gedeelte tussen Oegstgeest en transferium t Schouw. Figuur 3.1 Aandeel haltes waar buslijn 88 en 95 met vertraging vertrekt 80% 70% 65% 67% 64% aandeel halteringen met vertraging 60% 50% 40% 30% 20% 47% 27% 22% 23% 44% 42% 45% 58% 33% 42% 52% 45% 44% 10% 0% Lijn 88 richting Den Haag Lijn 88 richting Oegstgeest Lijn 95 richting Den Haag Lijn 95 richting Noordw ijk 1e meting 2e meting 3e meting 4e meting
Pagina 12 Figuur 3.2 Aandeel ritten van lijn 88 en 95 dat met vertraging op eindhalte arriveert 100% aantal halteringen met vertraging 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 71% 51% 37% 25% 53% 46% 73% 34% 87% 61% 37% 37% 63% 83% 78% 41% 10% 0% Lijn 88 richting Den Haag Lijn 88 richting Oegstgeest Lijn 95 richting Den Haag Lijn 95 richting Noordw ijk 1e meting 2e meting 3e meting 4e meting Figuur 3.3 Aandeel ritten van lijn 88 en 95 dat te laat van de beginhalte vertrekt 40% 38% aandeel ritten dat te laat van beginhalte vertrekt 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 25% 15% 16% 11% 13% 24% 35% 34% 15% 29% 29% 34% 25% 20% 15% 0% Lijn 88 richting Den Haag Lijn 88 richting Oegstgeest Lijn 95 richting Den Haag Lijn 95 richting Noordw ijk 1e meting 2e meting 3e meting 4e meting
Pagina 13 Tabel 3.4 Belangrijkste vertragingslocaties van naar Lijn 95 richting Den Haag Boekerslootlaan, Noordwijk Rijnsoever, Katwijk Transferium t Schouw A44 Deyleroord, Wassenaar Lijn 95 richting Noordwijk Kerkehout, Wassenaar Deyleroord, Wassenaar Rijnsoever, Katwijk Boekerslootlaan, Noordwijk Lijn 88 richting Den Haag Transferium t Schouw A44 Deyleroord, Wassenaar Leidsebuurt, Oegstgeest Transferium t Schouw Lijn 88 richting Oegstgeest Centraal Station, Den Haag W. Witsenplein, Den Haag Kerkehout, Wassenaar Deyleroord, Wassenaar Transferium t Schouw Leidsebuurt, Oegstgeest 3.2 Resultaten rijtijdmeting In figuur 3.5 wordt het aandeel ritten van buslijn 88 en 95 aangegeven waarbij de bus tussen transferium t Schouw en Den Haag CS en vice versa langer dan 25 minuten onderweg is. Hieruit blijkt dat richting Den Haag ongeveer een kwart van alle ritten langer dan 25 minuten onderweg is en vanuit Den Haag iets minder dan 15% (met een opvallend verschil tussen lijn 88 en 95). Ten opzichte van de vorige meting is sprake van een sterke daling van het aantal ritten dat langer dan 25 minuten onderweg is. Ten opzichte van de 1e meting (voor de start van het tariefexperiment) ligt het aantal ritten dat er langer dan 25 minuten over doet nog wel duidelijk hoger. Figuur 3.5 Aandeel ritten van lijn 88 en 95 dat tussen transferium t Schouw A44 en Den Haag CS (en vice versa) langer dan 25 minuten onderweg is 60% 50% 52% 50% aandeel ritten met rijtijd > 25 min 40% 30% 20% 10% 16% 13% 27% 7% 11% 18% 7% 15% 14% 22% 9% 11% 17% 19% 0% Lijn 88 richting Den Haag Lijn 88 richting Oegstgeest Lijn 95 richting Den Haag Lijn 95 richting Noordw ijk 1e meting 2e meting 3e meting 4e meting
Pagina 14 3.3 Zitplaatskans 3,4 Op zowel buslijn 88 als lijn 95 is de zitplaatskans gedurende de gehele dag en op alle haltes 100%. Dat wil zeggen dat alle reizigers de beschikking hebben over een zitplaats. Vooral voor reizigers op lijn 95 was dat tijdens de vorige meting niet vanzelfsprekend. Overigens was de zitplaatskans voor de start van het tariefexperiment ook 100%. Tabel 3.6 Zitplaatskans lijn 88 richting Den Haag richting Oegstgeest ochtendspits niet-spits avondspits niet-spits 3e meting 4e meting 3e meting 4e meting 3e meting 4e meting3e meting 4e meting S. Vestdijklaan 100% 100% 100% 100% - - - - Haaswijklaan 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Pres. Kennedylaan 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Dorpsstraat 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Wijttenbachweg 100% 100% 100% 100% - - - - Duinzichtstraat 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Leidsebuurt 92% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Rijnzichtviaduct 92% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Transferium t Schouw 85% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% American School 92% 100% 100% 100% 100% 100% - - Deyleroord 92% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Kerkehout 92% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% W. Witsenplein 92% 100% 100% 100% 91% 100% 97% 100% Boslaan 100% 100% 100% 100% 91% 100% 97% 100% Prins Clauslaan 100% 100% 100% 100% 91% 100% 100% 100% Den Haag CS - - - - 100% 100% 100% 100% Gemiddelde zitplaatskans 95,9% 100% 100,0% 100% 97,9% 100% 99,6% 100% 3 De versterkingsritten zijn in het overzicht niet opgenomen. Wanneer deze zouden worden meegerekend zou de zitplaatskans marginaal hoger liggen. 4 Bij het berekenen van de zitplaatskans is er vanuit gegaan dat wanneer het aantal instappende passagiers groter is dan het aantal beschikbare zitplaatsen, de zitplaatskans voor elk van deze passagiers 0 is. Hoewel dit natuurlijk niet helemaal correct is, zijn niet voldoende gegevens beschikbaar om voor elk van de passagiers de individuele zitplaatskans aan te houden.
Pagina 15 Tabel 3.7 Zitplaatskans lijn 95 richting Den Haag richting Noordwijk ochtendspits niet-spits avondspits niet-spits 3e meting 4e meting 3e meting 4e meting 3e meting 4e meting 3e meting4e meting van Panhuysstraat 100% 100% 100% 100% - - - - Piet Heinplein 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Vuurtorenplein 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Parallel Boulevard 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Pickeplein 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Gladiolusstraat 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Boekerslootlaan 92% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Schorpioen 92% 100% 100% 100% 100% 100% 96% 100% Rijnsoever 92% 100% 100% 100% 100% 100% 89% 100% Raadhuis 92% 100% 96% 100% 100% 100% 86% 100% Molentuinweg - - - - 100% 100% 86% 100% Zandrijpad 92% 100% 100% 100% - - - - Wilgenhoek 92% 100% 93% 100% 100% 100% 89% 100% S4/ Valkenburg 92% 100% 96% 100% 100% 100% 89% 100% Transferium t Schouw 75% 100% 85% 100% 100% 100% 79% 100% American School 100% 100% 96% 100% - - - - Deyleroord 50% 100% 74% 100% 88% 100% 89% 100% Kerkehout 75% 100% 89% 100% 100% 100% 93% 100% W. Witsenplein 100% 100% 93% 100% 63% 100% 89% 100% Boslaan 100% 100% 96% 100% 63% 100% 79% 100% Prins Clauslaan 100% 100% 100% 100% 75% 100% 82% 100% Den Haag CS - - - - 88% 100% 86% 100% Gemiddelde zitplaatskans 92,1% 100% 95,9% 100% 93,4% 100% 91,2% 100% 3.4 Resultaten enquête Ten opzichte van de vorige meting zijn gebruikers van zowel lijn 88 als lijn 95 over het merendeel van de kwaliteitsaspecten van het busvervoer iets minder positief, maar nog altijd ruim tevreden. De zitplaatskans en de frequentie waarmee de bussen rijden worden zelfs hoger gewaardeerd dan tijdens de vorige meting. Het is niet verrassend dat het oordeel over de prijs van het busvervoer sinds het beendigen van het tariefexperiment sterk gedaald is. Het feit dat reizigers dit aspect met gemiddeld een 5,7 waarderen geeft ook aan dat de prijs in verhouding tot het gebruik van de auto fors is. Wanneer de waardering voor de verschillende aspecten gekoppeld wordt aan het belang dat reizigers eraan hechten blijkt overigens dat aan de prijs van het busvervoer zeker niet de meeste waarde wordt gehecht. De ritfrequentie, reistijd, zitplaatskans en stiptheid van de busdiensten worden belangrijker gevonden.
Pagina 16 Figuur 3.8 Gemiddelde reizigerswaardering buslijn 88 op verschillende kwaliteitsaspecten (in rapportcijfer) 10 9 8 7 rapportcijfer 6 5 4 3 2 1 - zitplaatskans frequentie stiptheid reistijd prijs sociale veiligheid halte sociale veiligheid bus 1e meting 2e meting 3e meting 4e meting Figuur 3.9 Gemiddelde reizigerswaardering buslijn 95 op verschillende kwaliteitsaspecten (in rapportcijfer) 10 9 8 7 rapportcijfer 6 5 4 3 2 1 - zitplaatskans frequentie stiptheid reistijd prijs sociale veiligheid halte sociale veiligheid bus 1e meting 2e meting 3e meting 4e meting
Pagina 17 Tabel 3.9 Gemiddeld belang dat wordt gehecht aan onderstaande aspecten in buslijn 88 en 95 lijn 88 lijn 95 aspect 1e 2e 3e 4e 1e 2e 3e 4e meting meting meting meting meting meting meting meting een zitplaats in de bus 5,1 4,9 4,9 4,2 5,1 5,1 5,1 4,3 hoe vaak de bus rijdt 5,6 5,2 5,2 4,7 5,4 5,1 5,3 4,7 op tijd rijden van de bus 5,7 5,2 5,2 4,8 5,7 5,1 5,3 4,7 reistijd met de bus 4,6 4,4 4,6 4,3 5,0 4,5 4,6 4,2 prijs van het reizen met de bus 3,4 4,3 4,7 3,9 3,7 4,1 4,6 3,6 sociale veiligheid bij de haltes 3,0 2,6 2,9 2,9 3,1 2,7 3,0 3,0 sociale veiligheid in de bus 2,9 2,5 2,9 2,8 3,2 2,8 3,0 2,9 Figuur 3.10 Spreidingdiagram belang en waardering lijn 88 waardering 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 zitplaatskans soc. veil. bus soc. veil. halte reistijd frequentie stiptheid prijs 0 1 2 3 4 5 6 7 onbelangrijk belangrijk Figuur 3.11 Spreidingdiagram belang en waardering lijn 95 waardering 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 soc. veil. bus soc. veil. halte reistijd prijs zitplaatskans frequentie stiptheid 0 1 2 3 4 5 6 7 onbelangrijk belangrijk
Pagina 18 Na het beëindigen van de proef met gratis openbaar vervoer is de stiptheid op zowel lijn 88 als lijn 95 sterk toegenomen hoewel nog altijd een aanzienlijk aantal ritten te laat op de eindbestemming arriveert. In hoeverre de verbetering van de stiptheid het gevolg is van het beëindigen van de proef is door de gewijzigde dienstregeling moeilijk te zeggen maar een effect lijkt waarschijnlijk. De zitplaatskans is na het beëindigen van de proef weer 100%, waarvan met name reizigers op lijn 95 profiteren. Reizigers zijn nog altijd erg tevreden over de kwaliteit van het busvervoer, zij het iets minder dan tijdens het tariefexperiment.
Pagina 19 4. Gebruik transferium t Schouw/ A44 NOG IN TE VULLEN 5. Ontwikkeling autoverkeer A44 Om na te gaan welk effect de proef met gratis openbaar vervoer heeft gehad op het autogebruik wordt in dit hoofdstuk een overzicht gegeven van de ontwikkeling van de verkeersintensiteit op de A44 (de belangrijkste doorgaande autoroute tussen de Duin- en Bollenstreek en Den Haag). Op kaart 5.1 wordt aangegeven op welke punten op de A4 en de A44 de voertuigintensiteit gemeten is. In figuur 5.2 wordt de (ontwikkeling van de) spitsintensiteit (tussen 7.00 uur en 9.00 uur s ochtends) op werkdagen op de A44 op twee meetpunten in de richting van Den Haag weergegeven. De spitsintensiteit ter hoogte van het eerste meetpunt (tussen Leiden Zuid en Wassenaar) ligt in 2004 (ten tijde van de proef met gratis openbaar vervoer) gemiddeld lager dan in 2003. Alleen in januari is ten opzichte van een jaar eerder meer autoverkeer onderweg in de ochtendspits. Op het tweede meetpunt (tussen Wassenaar en Nieuw Wassenaar) ligt de spitsintensiteit in de
Pagina 20 eerste helft van 2004 iets hoger dan in de eerste helft van 2003 terwijl tijdens het tweede deel van 2004 de spitsintensiteit juist lager ligt dan in het tweede deel van 2003. Op basis van deze cijfers ligt het voor de hand de conclusie te trekken dat de proef met gratis openbaar vervoer heeft geleid tot een lichte reductie van het aantal autoverplaatsingen op de A44. Behalve de mogelijke effecten van de proef met gratis openbaar vervoer is de ontwikkeling van het autogebruik uiteraard echter ook afhankelijk van een groot aantal andere autonome factoren. Om de invloed van autonome ontwikkelingen op de ontwikkeling van de verkeersintensiteit te kunnen schatten is behalve de ontwikkeling van de verkeersintensiteit op de A44 ook de verkeersintensiteit in de ochtendspits op de A4 gevolgd (de meest vergelijkbare parallelle infrastructuur aan de A44 waar geen invloed kan gelden van de proef met gratis openbaar vervoer). In figuur 5.3 wordt de ontwikkeling van de ochtendspitsintensiteit op de A44 afgezet tegen de ontwikkeling van de ochtendspitsintensiteit op de A4. Hieruit blijkt dat de verkeersintensiteit op de A44 beduidend sterker is gedaald dan de verkeersintensiteit op de A4. Dit geldt met name in het voorjaar en na de zomerperiode. Op basis van de hierboven beschreven ontwikkelingen lijkt het plausibel om te veronderstellen dat de proef met gratis openbaar vervoer een (gering) effect heeft gehad op de afname van de verkeersintensiteit op de A44. In de ochtendspits gaat het dan om een besparing van ongeveer 150 tot 200 auto s. Dit strookt ook met de bevindingen uit de enquête (reductie van 400 auto s per dag waarvan iets minder dan de helft in de ochtendspits). Een deel van deze reductie wordt echter teniet gedaan door autonome ontwikkelingen (vervoersgroei). Kaart 5.1 Ligging meetpunten Meetpunt 1:Leiden Zuid-Wassenaar LEIDEN Meetpunt 2: Nw Wassenaar-Wassernaar Meetpunt 3: Zoeterwoude Dorp-Leidschendam DEN HAAG Figuur 5.2 Gemiddelde ochtendspitsintensiteit A44 richting Den Haag op werkdagen in 2003 en 2004 (vóór en na introductie gratis OV)
Pagina 21 5000 gem. spitsintensiteit 4000 3000 januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december meetpunt 1-2003 meetpunt 1 2004 meetpunt 2-2003 meetpunt 2-2004 Figuur 5.3 Geïndexeerde ontwikkeling gemiddelde ochtendspits A44 gerelateerd aan ontwikkeling ochtendspitsintensiteit A4 (spitsintensiteit A4=100) 120 110 geindexeerde spitsintensitei 100 90 80 70 start proef gratis OV 60 dec-03 jan-04 feb-04 mrt-04 apr-04 mei-04 jun-04 jul-04 aug-04 sep-04 okt-04 nov-04 dec-04 meetpunt 1 - A44 meetpunt 2 - A44 meetpunt 3 - A4
Pagina 22 De proef met gratis openbaar vervoer lijkt geleid te hebben tot een lichte reductie in het aantal auto s dat over de A44 naar Den Haag rijdt. In de ochtendspits waren ongeveer 150 tot 200 auto s minder onderweg dan in de situatie waarin geen proef met gratis openbaar vervoer was gedaan. In de praktijk is de verkeersintensiteit door autonome ontwikkelingen (natuurlijke vervoersgroei e.d.) iets minder sterk gedaald dan 150 tot 200 auto s per ochtendspits.
Pagina 1 Bijlage 1 Tabel B1.1 Stiptheid buslijnen 88 en 95 halteringen op tijd (< 2 min. vertraging) halteringen met vertraging 2 t/m 5 min. halteringen met vertraging > 5 min. 0-meting 1-meting 2-meting 3-meting 0-meting 1-meting 2-meting 3-meting 0-meting 1-meting 2-meting 3-meting Lijn 88 richting Den Haag 78% 73% 53% 77% 20% 20% 28% 18% 2% 7% 19% 5% Lijn 88 richting Oegstgeest 58% 56% 35% 55% 32% 27% 32% 31% 10% 17% 33% 14% Lijn 95 richting Den Haag 67% 42% 33% 58% 24% 41% 31% 29% 9% 17% 36% 13% Lijn 95 richting Noordwijk 55% 48% 36% 56% 32% 28% 27% 32% 13% 24% 37% 12% Tabel B1.2 Stiptheid op beginhalte buslijnen 88 en 95 halteringen met vertraging 2 t/m 5 min halteringen met vertraging > 5 min. 0-meting 1-meting 2-meting 3-meting 0-meting 1-meting 2-meting 3-meting Lijn 88 richting Den Haag 15% 9% 16% 14% 0% 2% 9% 2% Lijn 88 richting Oegstgeest 11% 20% 22% 26% 2% 4% 13% 8% Lijn 95 richting Den Haag 9% 21% 13% 30% 6% 8% 16% 8% Lijn 95 richting Noordwijk 12% 17% 23% 22% 3% 3% 11% 3%
Pagina 2 Tabel B1.3 Stiptheid op eindhalte buslijnen 88 en 95 halteringen met vertraging 2 t/m 5 min halteringen met vertraging > 5 min. 0-meting 1-meting 2-meting 3-meting 0-meting 1-meting 2-meting 3-meting Lijn 88 richting Den Haag 32% 32% 32% 17% 5% 19% 39% 8% Lijn 88 richting Oegstgeest 32% 22% 33% 21% 14% 31% 40% 13% Lijn 95 richting Den Haag 17% 42% 26% 21% 20% 19% 61% 16% Lijn 95 richting Noordwijk 41% 46% 28% 32% 22% 37% 50% 9% Tabel B1.4 Rijtijd buslijnen 88 en 95 tussen transferium t Schouw en Den Haag CS en vice versa rijtijd 25 minuten rijtijd 26 30 min rijdtijd > 30 min 0- meting 1- meting 2- meting 3- meting 0- meting 1- meting 2- meting 3- meting 0- meting 1- meting 2- meting 3- meting Lijn 88 richting Den Haag 87% 84% 48% 73% 13% 14% 29% 25% 0% 2% 23% 2% Lijn 88 richting Oegstgeest 93% 89% 82% 93% 2% 11% 9% 5% 5% 0% 9% 2% Lijn 95 richting Den Haag 85% 86% 50% 78% 15% 11% 40% 20% 0% 3% 10% 2% Lijn 95 richting Noordwijk 91% 89% 83% 81% 9% 11% 9% 19% 0% 0% 8% 0%
Pagina 3 Tabel B1.5 Gemiddelde waardering voor onderstaande aspecten van buslijn 88 en 95 vóór en tijdens het tariefexperiment in rapportcijfers lijn 88 lijn 95 aspect 0-meting 1-meting 2-meting 3-meting 0-meting 1-meting 2-meting 3-meting een zitplaats in de bus 8,6 7,9 7,8 8,3 8,3 7,2 7,4 8,2 hoe vaak de bus rijdt 6,8 7,3 7,4 7,6 6,7 6,8 7,0 7,4 op tijd rijden van de bus 7,2 7,9 7,6 7,0 7,4 7,5 7,2 6,9 reistijd met de bus 7,8 8,0 7,7 7,7 7,7 7,8 7,7 7,5 prijs van het reizen met de bus 6,5 8,9 8,8 5,7 6,2 8,6 8,8 5,7 sociale veiligheid bij de haltes 7,1 7,7 7,7 7,0 7,1 7,5 7,6 6,9 sociale veiligheid in de bus 8,0 8,0 8,0 7,5 7,8 7,8 7,9 7,5