LESONTWERP ALGEMENE VAKKEN / VOEDING-VERZORGING Naam: Janne Verbeke Campus Heverlee Hertogstraat 178 3001 Heverlee Tel. 016 375600 www.khleuven.be Vakkencombinatie: Godsdienst - Nederlands Stagebegeleider DLO: D. Verstraeten School: Heilig- Hartinstituut Heverlee Onderwijsvorm: B- stroom Richting: B Klas: 107 Lokaal: G 3.18. Aantal leerlingen: 10 Les gegeven door: Janne verbeke Vak: Godsdienst Onderwerp: Parabel van de verloren zoon (Verbreken) Vakmentor: Mevr. B. Ackx Datum/Data: 06/11/ 14 Lesuur/-uren: 6 e lesuur (13:45h 14:35h) BEGINSITUATIE Het verhaal van de verloren zoon zullen de lln. hoogstwaarschijnlijk wel al eens gehoord hebben. Het is een bekende parabel die vaak in de lagere school al reeds kort besproken werd. Meestal blijft bij deze jongeren wel het gevoel hangen dat de handelingen van de vader een groot onrechtvaardigheidsgevoel met zich mee brengen. Hoe kan je iemand die alles verkwist en niet meer helpt op een drukke boerderij verwelkomen en nota bene nog het vetste kalf voorschotelen? Plus, de oudste zoon die altijd zijn best doet, die wordt niet gevierd! De lln. zullen zich in de plaats van de oudste zoon kunnen vinden. Zo n situaties hebben ze zeker al meegemaakt in hun eigen leven. Elke mens heeft het al eens meegemaakt dat zijn harde werk niet voldoende beloond werd en dat andere mensen de geleverde diensten als vanzelfsprekend vinden. Het is de bedoeling dat hieruit vertrokken wordt. De lln. moeten zich eerst in de meest voor de hand liggende situatie kunnen vinden. Zo kunnen ze kritisch staan tegenover de handelingen van de vader en de jongste zoon. Wat nieuw zal zijn voor de jongeren in deze les is de barmhartigheid van de vader. Het is belangrijk dat ze beseffen dat de vader staat voor God, die altijd vergevingsgezind is en blij is als iemand zijn levenswijze in de positieve zin verandert. Natuurlijk zal dit beeld voor sommige lln. enorm botsen. Ze vinden zich vooral in de zoon die altijd het goede doet en zich niet verzet tegen te vader. Hierbij is het belangrijk om hun perspectief te veranderen en zich in de plaats van de jongste zoon te kunnen plaatsen. Zo kunnen ze inzien dat het soms noodzakelijk is om afstand te nemen van iemand en dat het ervaren van vergeving wonderen kan doen. Het kan mensen de mogelijkheid geven om een ommekeer te maken in hun leven en het verder te zetten in positieve zin Zelf heb ik het verhaal van de verloren zoon al meerdere malen gehoord en ik heb ook de struggle meegemaakt met het aanvaarden van de situatie van de oudste zoon. Wat de vader doet gaat in tegen ons rechtvaardigheidsgevoel. We worden van jongs af aan verteld dat hard werken beloond wordt en dat luieren en kwistig leven leidt tot het in de zogenaamde goot belanden. Maar wanneer de jongste zoon thuis komt, dan wordt die gevierd gevierd omdat hij al het geld van zijn vader heeft verkwist. Maar wanneer het verhaal vanuit het standpunt van de jongste zoon wordt bekeken, dan kunnen we vast stellen dat de zoon tot inzicht gekomen is. Eerst eist hij zijn erfenis op en vertrekt om het goede leven te leiden, maar na enkele vette weken, wanneer het geld op geraakt, beseft de zoon wat hij mist. Hij mist eten, maar vooral zijn vader. Hij gaat niet meteen terug, maar probeert alleen te overleven. Dit is zo moeilijk en het gemis naar zijn vader blijft maar groeien dat hij besluit om terug te keren. De zoon komt niet thuis met grote manieren en verwacht geen feest. Hij wil zijn vader dienen als een van zijn werknemers en toont duidelijk berouw. Daarop reageert de vader helemaal anders dan dat we normaal zouden verwachten. De zoon wordt met op armen onthaald. Uit dit verhaal leer ik niet per se dat ik mijn broer/ zus graag moet zien, maar wel dat ik vergevingsgezind moet zijn tegenover alle mensen. Niet alleen voor familieleden, maar voor al mijn zogenaamde broeders en zusters. Ook leer ik dat het zich afscheuren van mensen soms noodzakelijk is om met een nieuwe lei te beginnen. Afstand nemen kan er voor zorgen dat je alles meer in perspectief ziet. Denk maar aan het kijken op een atlaskaart. Je zal een land niet vinden als je met je neus vlak boven de kaart hangt, maar wel wanneer je van ver kijkt en een overzicht probeert te krijgen van alle landen. Wat ik ook nog lees is dat het zo veel deugd kan doen om vergeving te ontvangen op de momenten waar je het diepst van al zit. Het inzien van je fouten geen zonde is, maar kan soms een levensbepalend moment zijn. Inzien dat je fout was kan er voor zorgen dat je je leven een andere wending geeft. In het beste geval een positieve wending, die ondersteund wordt door mensen die het goed met je voor hebben. In dit verhaal wordt deze rol vervuld door de vader. DIDACTISCHE VERANTWOORDING Welke (vak)didactische principes en werkvormen komen in je les aan bod? Waarom kies je voor deze aanpak? Aanschouwelijkheidsprincipe. De levenslijn van de twee zonen worden aan het bord geplaatst. Abstracte zaken worden concreet gemaakt. Activiteitsprincipe 1
Bij het stellingenspel mogen de lln. groene en rode kaartjes in de lucht steken. Dit naargelang de mening die ze hebben. Motivatieprincipe Aan het begin van de les wordt een afbeelding getoond van de lkr. met haar zus. De lkr. durft iets tonen van zichzelf, dan durven wij ook een deeltje van onszelf tonen. Geleidelijkheidsprincipe Er wordt vertrokken vanuit het verhaal en dan worden aspecten van het verhaal als het ware met een vergrootglas bekeken. Beperkingsprincipe In deze les wordt er alleen gesproken over verbreken. De volgende les gaat dan over herstellen. Het grote verhaal wordt in kleinere stukken gekapt. Integratieprincipe De moraal van het verhaal kunnen de lln. zeker gebruiken in hun dagelijkse leven. De lkr. geeft een voorbeeld van een eigen jongste-zoon-ervaring. Hopelijk kunnen de lln. ook een eigen voorbeeld geven. Structureringsprincipe Er wordt gewerkt met een bordschema. EINDTERMEN & LEERPLANDOELEN Situering in de eindtermen: (Vakoverschrijdend en/of vakgebonden) Situering in het leerplan: Terrein sleutelfiguren in verhalen. (1.3.2.)(pag. 69) - Kennis maken met verhalen met een boodschap en met de sleutelfiguren in deze verhalen; - In concrete levensverhalen aangeven hoe God mensen helpt in de beweging van donker naar licht, van angst naar vertrouwen; - Het belang van de Bijbel voor een christen aangeven als een bron van levenswijsheid; - Jezus concreet illustreren als een verteller. ALGEMEEN LESDOEL De lln. kennen de parabel van de verloren zoon en kunnen zich inbeelden wat de verschillende personages doormaken, ze zien in dat het zich los maken van/ verbreken soms noodzakelijk is om je leven een nieuwe en positieve wending te geven, het geeft je namelijk demogelijkheid om alles in perspectief te zien. SCHOOLAGENDA (Van de leerlingen. Verwijs naar het werkblad en/of de pagina s in het werk- en/of handboek.) Een parabel van een vader en twee zonen. Verbreken. LWB. p. 32 33. BRONNEN (Noteer alle gebruikte bronnen, volgens BIN.) - Dr. Barnes, I. (2012). Historische atlas van de Bijbel. Van de Schepping tot en met het Nieuwe Testament. Singapore: Librereo. - Verstraeten, D. (2013-2014). Levensvragen en levensbeschouwing voor adolescenten [Cursus]. Heverlee: KHL De partement Lerarenopleiding Heverlee. LEERMIDDELEN & MEDIA PPT, LWB blz. 32-33, groene en rode kaartjes, krijtbord/ whiteboard. 2
Leerdoelen Kunnen luisteren naar elkaar. (A) Respect voor diversiteit. (A) Aandacht opbrengen voor het komende onderwerp. (A) Lesfasen & timing Instapfase/ bezinnen moment: (5 min.) Didactisch lesontwerp KRACHTIGE LEEROMGEVING Onderwijs- en leeractiviteiten Media Leerinhoud Lkr. stelt zichzelf kort voor. - naam - wat ik kom doen - wat ik studeer - hobby s Bezinnend moment. De les beginnen met het citaat. Wees jezelf, er zijn al anderen genoeg. Hier wordt kort over gesproken. De lln. mogen even nadenken waarom dat zij uniek zijn. Dit moet niet luidop verteld worden. Korte inhoud van de les. Vandaag zullen we een verhaal zien van iemand die net zoals jullie ook nog bezig is met het zoeken naar zichzelf. Maar jezelf worden, dat doe je niet in eentwee- drie, gebeurt met vallen en opstaan en alleszins niet alleen. Je wordt jezelf door de dingen die je meemaakt. Klasgesprek. Wie van jullie heeft een broer/ zus? Hoe heet die broer/ zus? Welke band heb jij met je broer/ zus? Zijn jullie dikke vrienden? Waarom vind je dat? Enkele lln. mogen vertellen wat voor een relatie ze hebben met hun broer/ zus. - Ppt. Weest jezelf. Het gaat om een les godsdienst. Het is de bedoeling dat de lln. hun eigen antwoorden durven geven. Ze zijn uniek en dat is goed! Ook lijken zij allemaal op de jongste zoon die doorheen het verhaal meer zichzelf geworden is. Lkr. en haar zus. Mijn zus en ik kunnen het nu wel goed met elkaar vinden, maar vroeger was dat helemaal anders. Vroeger maakten wij vaak ruzie. En meestal om de kleinste dingen eerst. Hier ligt de link tussen mijn leven en de twee broers die ook ruzie hadden. Geen broer of zus. In dit verhaal worden niet alleen lln. aangesproken die een broer/ zus hebben, maar eigenlijk wordt iedereen aangesproken. Er zit een universele waarheid in dit verhaal. Met een universele waarheid wordt bedoeld dat de moraal uit dit verhaal van toepassing is voor alle mensen. Moraal betekent dat wat goed is. Lkr. toont een foto van zichzelf samen met haar zus en vertelt dat dit haar zus is. Daarbij geeft ze ook wat informatie over haar relatie met haar zus. 3
Hierbij wordt de aanzet gegeven tot de parabel van de verloren zoon. Wie heeft er geen broer/ zus? Mis je dat soms? Lkr. stelt deze lln. gerust dat het verhaal dat ze te horen zullen krijgen niet alleen van toepassing is op mensen die een broer/ zus hebben. Luisteren naar de parabel van de verloren zoon. (C & A) De parabel van de verloren zoon kennen en kunnen navertellen (C & M) De personages uit de Parabel van de verloren zoon kennen (C) De eigenschappen van de personages kunnen toekennen. (C) Zich in kunnen leven in de situatie van de personages. (A) Lesfase 1: Parabel van de verloren zoon. (15 min) Klasgesprek + vertellen. - Wie kent er een Bijbelverhaal dat gaat over twee broers? - Wie kent de naam van dit verhaal? - Wie kan er mij kort vertellen hoe dit verhaal gaat? Als iemand het verhaal kort kan vertellen, dan is dit een pluspunt! De lkr. kan dan voorstellen om het verhaal even zelf te vertellen. Als opfrissing voor de mensen die het reeds kennen en als nieuwigheid voor de mensen die het verhaal nog niet ken(d)(n)en. Tussendoor soms eens vragen of de lln. het verhaal misschien al herkennen. - Welke personages komen er voor in dit verhaal? De lkr. schrijft de namen van de personages aan het bord. - Welke eigenschappen hebben deze personages?/ Wat vind je van personage X? - Waarom denk je dat de personages geen concrete namen gekregen hebben? (Bv. Jongste zoon Kobe en de vader Jos.) - In welk personages vind je jezelf het meest terug? - Krijtbord/ whiteboard Parabel van de verloren zoon. Zie bijlage. Personages uit het verhaal. - Oudste zoon De oudste zoon is eigenlijk de brave werker die niet veel zegt. Hij komt niet in opstand. - Jongste zoon De jongste zoon komt in opstand tegen zijn vader. Hij wil op eigen benen staan en de wijde wereld intrekken. Door deze breuk komt de zoon tot inzicht en beseft hij dat hij zijn vader mist. Hij keert terug naar zijn thuis. - Vader De vader is een correct man. Hij geeft de jongste zoon zijn deel van het geld en laat hem vertrekken. Wanneer de jongste zoon terugkomt ontvangt hij deze met open armen. De vader is enorm vergevingsgezind. Personages hebben geen concrete naam. Zo wordt er geen gezicht geplakt op de personages en kunnen mensen zichzelf vinden in de personages. Het is belangrijk dat de lln. beseffen dat dit verhaal niet per se echt gebeurd is. Het is geen geschiedkundige weergave van wat er vroeger echt gebeurd is. Het gaat hem hier 4
Dus we kunnen de jongste zoon vervangen door lln. X zijn naam. (ongeveer) - In welk personage het minst? - Waarom denk je dat de jongste zoon opeens weg wil van thuis, het is daar toch goed? - Met welk gevoel gaat de jongen terug naar huis? - Zou jij zelf in die situatie terug naar huis durven gaan? - Wat doet de vader als de zoon terug thuis komt? - Zou je zelf zo n reactie van je vader willen ontvangen als je zelf iets slechts hebt gedaan? - Zouden jouw eigen ouders ook zo reageren als deze vader? - Begrijp je waarom de vader zo reageert? - Zou jij als vader/moeder ook zo reageren tegenover je zoon/ dochter die iets mispeutert heeft? - Wat is de titel van het verhaal? - Waarom is de zoon nu eigenlijk verloren? over de moraal van het verhaal, de boodschap die we kunnen vinden in dit verhaal. Een boodschap die ons kan mensen om beter in het leven te staan en rijkere mensen te worden. Inzien dat er een fase van verdeeldheid is waar een scheiding zich opdringt en een fase van tot inkeer komen en terug keren naar wat men lief heeft. (C & A) Zoeken naar een mogelijke titel voor delen van de parabel. (C) Lesfase 2: Titels geven aan blokjes tekst. (5min) Oefening, individueel werk. De lln. mogen hun LWB nemen op bladzijde 32. Daar vinden ze twee blokjes tekst. De lkr. legt uit dat er twee blokjes tekst zijn en dat de lln. een titel mogen zoeken voor de blokjes. Eerst worden de blokjes klassikaal voorgelezen. De lkr. duidt telkens een persoon aan om een blokje tekst te lezen voor de klas. De lln. krijgen na het lezen een halve minuut bedenktijd en dan worden de antwoorden klassikaal overlopen. Wie wil er zeggen welke titel hij gegeven heeft aan het eerste blokjes tekst? Waarom heb je gekozen voor deze titel? Welke titel gaf je dan aan het tweede blokje? Hoe kwam je bij deze titel? - LWB blz. 32 - Krijtbord/ whiteboard Titels voor blokjes tekst. Zie LWB blz. 32. 5
Kunnen beargumenteren waarom gekozen werd voor een bepaalde titel. (C) De mogelijke titels worden aan het bord genoteerd. Inzien dat de twee zonen een verschillende leven leiden. (C) Beseffen dat verbreken kan zorgen voor een dieper leven. (C & A) Verhaal op eigen leven leggen. (A) Lesfase 3: Uitdieping van de twee zonen + leggen op eigen leven. (15 min.) Opdracht 3 (oefening) De lln. krijgen eerst de tijd om de eerste kolom (eigen mening) in te vullen. Daarna worden de antwoorden klassikaal overlopen en wordt de tweede kolom ingevuld. Er worden nog extra bladen aan het bord gehangen onder de jongste en de oudste zoon. Onderdanig en stil staan onder de oudste zoon. Avontuurlijke en springen onder de jongste zoon. OLG. De lkr. tekent twee grafieken aan het bord. De grafiek van de jongste zoon is nog niet volledig, deze wordt samen met de lln. aangevuld. De grafieken stellen hun levenslijn voor. Lkr. geeft uitleg bij de grafiek van de oudste zoon. Waarom heb ik de levenslijn van de jongste zoon anders getekend? Waarvoor staat de daling in zijn levenslijn? Wat gebeurt er op die momenten? Bij verschillende plaatsen op de grafiek worden prenten opgehangen. Hoe zou je de levenslijn van de jongste zoon vervolledigen? Waarom laat je hem stijgen/ dalen? Vind je dat de levenslijn van de jongste zoon nu eigenlijk hoger ligt dan die van de oudste zoon? Waarom wel/ niet? Blijft jullie antwoord i.v.m. in welke persoon je jezelf het meest herkent geldig? Of zijn er - LWB blz. 33 - Krijtbord/ whiteboard - Prenten ( geld, casino, dure kleren, vrouwen, duur eten, Porsche, varkens, vader) Levenslijnen oudste en jongste zoon. De grafieken van de oudste en jongste zoon starten gelijk. Ze worden alle twee geboren in hetzelfde gezin, dezelfde omstandigheden. De grafiek van de oudste zoon stijgt en blijft op een gegeven moment relatief gelijk. Er zitten geen dalen in deze grafiek. De jongste zoon daarentegen start net zoals zijn broer eerst in stijgende lijn, maar maakt dan opeens een dal mee in zijn leven. Hij scheidt van zijn familie, maar beseft dat dit niet de goede keuze is geweest. Vanaf het moment dat hij dit beseft, begint de zoon uit het dal te kruipen. Vanaf het moment dat hij terug thuis komt staat de jongste zoon hoger in zijn levenslijn dan de jongste zoon. Ingrijpende gebeurtenissen kunnen er voor zorgen dat je als mens groeit. Eigen ervaring lkr. Toen ik in het derde middelbaar zat dacht ik dat alles voor niets ging, dat alles zomaar voor je neus werd gezet en dat studeren echt niet nodig was. Ik haalde kattenkwaad uit in de lessen samen met mijn vrienden en vriendinnen, school kon me niet echt veel meer interesseren. Maar toen ik 15 was werd ik tamelijk hard met mijn neus op de feiten gedrukt. Aan het einde van het schooljaar was ik niet geslaagd en moest ik of een jaar opnieuw doen, of een andere richting kiezen. Toen heb ik van mijn ouders de keuze gekregen ik heb er voor gekozen mijn jaar opnieuw te doen. 6
mensen die zichzelf nu beter kunnen vinden in de situatie van een ander personage. Lkr. geeft eigen voorbeelden. (jongste- zoonervaring) (Zeg erbij: vroeger vond ik mezelf ook het meest in de situatie van de oudste zoon, maar toen ik er dieper over ben beginnen na te denken dan kwam ik eigenlijk tot een ander inzicht ) Heeft er iemand zo n gelijkaardig moment meegemaakt in zijn leven? Waar zat de ommekeer in jouw situatie? Kan je je eigen leven dan vergelijken met de levenslijn van de jongste zoon? Vind je die ommekeer goed? Waarom? Hoe ben je sterker geworden daardoor? Dat was geen makkelijke beslissing en het dar dat daarop volgde was ook allesbehalve aangenaam in het begin. Ik werd gescheiden van mijn vrienden en kwam in een geheel nieuwe klas met mensen die ik allemaal niet kende. Voor mij is dat een ommekeer geweest in mijn leven. Ik heb dan beslist dat er voor moest gaan en dat school toch wel belangrijk is. En m eerlijk te zijn: ik denk dat ik hierdoor sterker geworden ben. Minder ingrijpend voorbeeld. Het was de verjaardag van mijn opa en mijn oma had al haar kinderen en kleinkinderen uitgenodigd om taart te komen eten. In afwachting van de taart speelden de kleinkinderen altijd spelletjes. Normaal speelden we gezelschapsspelletjes, maar mijn neef had een bal mee. Oma had nog gezegd dat we de bal niet mochten gebruiken omdat er breekbare beeldjes bij de schoorsteen stonden in de zaal waar we speelden. Maar de neefjes en nichtjes onder elkaar hadden besloten de bal toch uit te halen en rustig te spelen Het duurde niet lang, of het Mariabeeld van oma lag in een stuk of twintig brokken op de grond. Schoorvoetend moest ik naar mijn oma gaan, want ik was het oudste kleinkind. Ik schaamde me, want we hadden onze eigen wil doorgedreven en niet geluisterd naar oma en daar waren nu letterlijk scherven van gekomen. Mijn oma was in het begin niet zo heel blij, ze vond het heel jammer dat haar onzelieve- vrouwke stuk was. Ze reageerde niet zo blij als de vader in het verhaal. Maar ik heb wel zoals de jongste zoon geleerd dat ik respect moet hebben voor de 7
spullen van iemand anders. Een inzicht dat ik gekregen heb door het te voelen in een concrete situatie. Nu zie ik altijd de geplakte Maria staan bij mijn oma als ik op bezoek ga. NOOT: Er kon even goed niets gebeurd zijn, maar dan zou ik er waarschijnlijk niet zo veel uit geleerd hebben. Zou ik me niet herinneren: Die keer bij oma dat we met de bal speelden en dat er niets gebeurde. Eigen mening kunnen vormen bij stellingen die enige controversie uitlokken. (c, A & M) Eigen mening kunnen onderbouwen. (C & A) Lesfase 4 Stellingenspel (10 min.) Stellingenspel. (opdracht 4) De lln. mogen eerst hun mening individueel noteren. Terwijl deelt de lkr. rode en groen kaartjes uit. Daarna worden de antwoorden overlopen a.d.h.v. de rode en groene kaartjes. Groen is akkoord, rood is niet akkoord en beide kaartjes betekent dat je twijfelt. Bij het klassikaal overlopen van de antwoorden kan de lkr. duiding vragen bij hun antwoord aan de lln.. - Rode en groene kaartjes. - LWB blz. 33 - Ppt. Fouten maken mag, zolang je er uit leert. Stellingen. Zie LWB blz. 33. Dieper ingaan op stelling 3. De jongste zoon leidt in het verre land aan twee soorten honger. De meest voor de hand liggende is de honger naar voedsel. Deze wordt ook behoefte genoemd. Als je honger hebt, en je eet genoeg, dan kan je een gevoel van verzadiging krijgen. Ik ben helemaal voldaan! De tweede soort honger is van een geheel andere orde. Het is een honger naar mensen. Natuurlijk hebben we het hier niet over kannibalisme, maar over het verlangen naar mensen. Het verschil hierbij is dat je nooit een gevoel van verzadiging kan hebben. Je hebt nooit echt genoeg van een mens. Opmerkingen i.v.m. bijlagen: Steeds kopie toevoegen van ingevuld werkblad of -boek. Indien gebruik gemaakt wordt van transparanten of digitale presentatie: handouts toevoegen (verkleind, zwart/wit). Indien de klasopstelling gewijzigd wordt: plan en/of omschrijving toevoegen. 8
BORDSCHEMA Agenda (gebeurt via SS). Levenslijnen van de twee zonen + prenten. Ppt. Uitdieping stelling 3 opdracht 4 (2 soorten honger). Personages met bondig genoteerde kenmerken. Mogelijke titels bij de blokjes tekst (LWB blz. 32). 9
10