VIB en Gehechtheid 14 november 2014 Corinne Verheule 1
Gehechtheid Een duurzame, emotionele en wederkerige band tussen een kind en één of meer specifieke volwassenen (Truus Bakker). Een veilige gehechtheidsrelatie is de basis voor een gezonde ontwikkeling. 2
Wanneer en hoe zie je gehechtheid in het dagelijks leven? In situaties die het gehechtheidssysteem activeren (bijv. bij spanning) Evenwicht tussen nabijheid zoeken en op onderzoek uitgaan 3
Hechtingsvormen (1) Vaste, Responsieve Verzorgers Vertrouwen in zichzelf en in anderen Basisveiligheid Veilige gehechtheid (61%; 11% tehuis; 47% adoptie) Evenwichtige ontwikkeling (sociaal-emotioneel, verstandelijk, lichamelijk) Balans tussen afstand en nabijheid
Hechtingsvormen (2) Vaste, Inconsistente Verzorgers Gering vertrouwen in zichzelf en in anderen Onveilig / Angstig Onveilige gehechtheid: Angstig Ambivalent (9%; 12% adoptie) Belemmerde ontwikkeling Verstoorde balans afstand/nabijheid Klampgedrag Angst voor intimiteit Schijnaanpassing Wisselende Verzorgers Wantrouwen t.o.v. anderen Geen echt zelfvertrouwen Onveilig / Angstig Onveilige gehechtheid: Angstig Vermijdend (15%; 10% adoptie) Verstoorde ontwikkeling Verstoorde balans afstand/nabijheid Overlevingsgedrag Angst voor intimiteit Allemansvriendjes Verstoorde gewetensontwikkeling Gebrekkige beleving van emoties (pijn) Schijnzelfstandigheid
Hechtingsvormen (3) Zeer Onveilige Verzorgers (getraumatiseerd en traumatiserend) Vertrouwen èn Wantrouwen Verward / Onveilig Gedesorganiseerde gehechtheid (15%; 73% tehuis; 31% adoptie) Verstoorde ontwikkeling Afstand/nabijheid-dilemma Verwarrend: Afwisselend veilig en onveilig gehecht Dissociaties Verstoorde emotieregulering Grote controlebehoefte Gedragsproblemen
Belangrijk voor de ontwikkeling van gehechtheidsrelatie Sensitiviteit en responsiviteit van de ouder Aangenaam en op het kind afgestemd lichamelijk contact
Video-Interactiebegeleiding 8 Bevorderen sensitiviteit en responsiviteit ouders Bevorderen mentaliseren d.m.v. psychoeducatie Bevorderen positieve beleving ouderschap Toepassen basiscommunicatie Bevorderen affectief en lichamelijk contact tussen ouder en kind (Sherborne Samenspel)
Hechtingsrepresentatie Innerlijk beeld van het zijn-met-de-ander Zelfvertrouwen Vertrouwen in anderen Wordt van jongs af aan opgebouwd 9
10 De Brug Inlevingsoefening over gehechtheidsrepresentatie
0-3 mndn 3-9 mndn 9 mndn 2 jr peuter kleuter Bouwstenen van Hechting (Truus Bakker) CREATIEF (machteloos) Zelf problemen oplossen ook met anderen, empathie, rollenspel VERTROUWEN (angstig) Vertrouwen hebben in het kind, in vertrouwen laten gaan ZELFSTANDIG (eenzaam) Kind weet dat het iets zelf kan, ikbesef, innerlijk beeld van ander, concentreren, geven en nemen ZELFVERTROUWEN (onzekerheid) De wereld verkennen, omgaan met scheidingsangst, intersubjectiviteit (gedeelde vreugd) STEVIG EN DUIDELIJK ZIJN (vaag) Meer ruimte voor zichzelf, ikboodschappen, grenzen stellen zonder af te wijzen STEUNEN EN MEELEVEN (geen interesse of dwingend) Steunen en stimuleren, meeleven en begrip, kind zelf laten ontdekken, benoemen TOEVERTROUWEN (wantrouwen) Overgave, je openen voor de ander GEVEN (nemen) Verzorgen, spiegelen, meeleven, meekijken, volgen 11 BASISVEILIGHEID (angst) Fase van het (onbewuste) voelen, er mogen zijn, een plek hebben, thuisgevoel Kind VERANTWOORDELIJK, ZORGEN VOOR (verwaarlozen) Levensvoorwaarden scheppen, leiding geven, reageren op behoefte/signalen kind, lichamelijk contact, reguleren Ouders
Beelden C. Y. 12 4,5 jaar, uit China, 2 maanden in het gezin Vraag ouders: ze wil de baas zijn, driftbuien, hoe leren we haar onze regels, hoe kan ze zo naar school? Beelden uit de eerste opname Welke gehechtheidservaringen heeft dit kind gehad? Wat is mogelijk haar hechtingsrepresentatie? eerste opname.avi
Gehechtheidsrepresentatie Representatie biologische ouder Representatie biologische ouder Adoptie ouder adoptiekind Representatie kind Interactie Representatie adoptieouder VIB 13
Analyse van de videobeelden 1 Het herkennen van hechtingssignalen in de beelden 2 Koppeling hechtingssignalen aan de vormen van gehechtheid 3 Gehechtheidsrepresentatie van kind en ouder 4 Koppeling gedrag van het kind aan de bouwstenen van hechting en basiscommunicatie
BasisCommunicatie Het kind: Initiatieven Non-verbale communicatie Verbale communicatie De ouders: Ontvangen en bevestigen van de initiatieven van het kind Non-verbaal door: toeknikken vriendelijke intonatie glimlachen de gezichtsuitdrukking van het kind spiegelen zich naar het kind toewenden een open houding oogcontact Verbaal door: babbelen instemmen benoemen Beurtverdelen door: de beurt geven de beurt nemen een kring maken Leiding geven aan het kind door: initiatief nemen voorspelbaarheid en structuur suggesties doen plannen maken oplossingen bedenken
16 Analyse op gehechtheid en Basiscommunicatie Gehechtheidsrepresentatie van het kind Wat zie je van de bouwstenen Wat zijn sterke kanten Wat hebben de ouders en het kind nodig Wat kan de ouder bieden Beelden: Eerste opname Tweede opname Bedritueel Vierde opname
Basis voor veilige hechting Lichaamstaal, aanraking: eerste vorm van communicatie Waarnemingen door de huid belangrijker dan door ogen of oren Belangrijk voor de ontwikkeling van de hersenen en de gehechtheidsrelatie Herhaling en ritme belangrijk Geheugen: opslaan in meerdere gebieden, hoe meer zintuigen hoe beter 17
18 Ontwikkeling van de hersenen
19 Ervaringen opgeslagen in verschillende gebieden
SHERBORNE SAMENSPEL Ontwikkeld door L. Mineur en E. Hasselaar (2003) Gericht op bevorderen veilige gehechtheid Combinatie van Sherborne (SDM) Bouwstenen van hechting van T. Bakker Video-interactiebegeleiding (VIB) 20
SDM = Sherborne Developmental Movement Sherborne Developmental Movement Verwijst naar Veronica Sherborne (1922-1990) Gebaseerd op normale ontwikkelingspatronen, laat ruimte toe voor vooruitgang en ontwikkeling Focus op bewegingservaring
Oefeningen gericht op: ROMP RUIMTE RELATIES Het opbouwen van zelfvertrouwen van het kind om van daaruit betekenisvolle relaties met anderen te kunnen aangaan waardoor het zich kan hechten en zich gezond kan ontwikkelen
Bewustwording van andere personen RELATIES: Zorgen-voor-relatie zorg dragen voor, afstemming, koesteren-overgave, met de ander zijn, durven toevertrouwen
Samen-relatie gelijkwaardigheid wederzijds afhankelijk afstemmen op elkaar naar jezelf en de ander luisteren samenwerken
Tegen-elkaar-relatie eigen kracht en tegenkracht inzetten en ervaren en rekening houden met de ander losmaken
Kernbegrippen Sherborne Samenspel Veiligheid, betrouwbaarheid, voorspelbaarheid Koesteren en loslaten Samen genieten De lichaamstaal kan ook voor ouders confrontatie zijn met hun eigen hechtingsrepresentie
Sherborne Samenspel en de bouwstenen van hechting Bouwsteen 1: Basisveiligheid Oefeningen gericht op ervaren van eigen lichaam, sensaties
Bouwsteen 2: Toevertrouwen Oefeningen waarbij het kind zich opent voor de ouder
Derde bouwsteen: Zelfvertrouwen Oefeningen waarin het kind zich afstemt op de ouder
Vierde en vijfde bouwsteen: Zelfstandig en Creatief Tegenkracht-oefeningen
Sherborne Samenspel Richt zich m.n. op de rechter hersenhelft: Voelen, spelen, bewegen, creatief bezig zijn. Hierdoor kunnen nieuwe neurale paden worden aangelegd, in die gebieden die in de eerste jaren verstoord zijn geraakt en via bewuste herinnering niet toegankelijk zijn.
Opname VIB en Sherborne Samenspel Beelden J 32
Meer informatie Methodiekboek Gehechtheid in beeld, Havermans & Verheule, Prinsen, 2012 www.sherbornesamenspel.nl Eendaagse training Gehechtheid in de praktijk www.adoptie.nl
Bedankt voor jullie aandacht!