L. de Ruijsscher RI ONRI directeur / Raadgevend Ingenieur Leo de Ruijsscher werkt vanaf 1978 bij De Blaay-Van den Bogaard Raadgevende Ingenieurs BV, een onafhankelijk installatie-adviesbureau dat is gevestigd in Rotterdam. Sinds 1990 is hij er directeur. Daarvoor was hij onder meer adviseur voor NACO, the Netherlands Airport Consultants, in Den Haag. Als adviseur technische installaties heeft De Ruijsscher een brede ervaring. Hij was betrokken bij een groot aantal projecten in binnen- en buitenland, waaronder studies en missies in het Midden-Oosten, Azië en Afrika. De Ruijsscher, warm pleitbezorger van integraal ontwerpen, heeft veel belangstelling voor de onderliggende metafoor van het ontwerp. Hij streeft ernaar het krachtenspel tussen architect en adviseur om te buigen naar samenspel. Sinds 2004 is hij tevens docent aan de faculteit Bouwkunde van de TU Delft, Leerstoel Installaties. 3
Visie en toekomst De continue uitbreiding en aanscherping van de regelgeving en de daarmee gepaard gaande kwaliteitscontroles kunnen essentiële vernieuwingen blokkeren. Hierdoor komt het voor ontwerpers belangrijke proces van zoeken naar - en aanpassen aan veranderende leefgewoonten in een dynamische wereld, in gevaar. Het juiste ontwerpconcept De filosofie van De Blaay-Van den Bogaard is haar ontwerpers te laten zoeken naar het juiste ontwerpconcept en de bijbehorende regelgeving te toetsen. Voorbeeld: het toepassen van kleurgestuurde verlichting zodat de mens zich (via beïnvloeding van hormonen) beter voelt en daardoor beter functioneert, wordt geblokkeerd door een regelgeving waarin lichtniveaus en gelijkmatigheid dogmatisch zijn vastgelegd. Dit heeft geresulteerd in een groot aantal projecten, waarbij onze ontwerpers hebben gezorgd voor een waardevolle bijdrage aan een leef- en werkbaar eindproduct. Trefwoorden: comfort, functionaliteit, laag energieverbruik. Verderop in dit boekje staan tal van voorbeelden. Integraal ontwerpen Het Rotterdamse ingenieursbureau wil zich nog meer met het conceptuele ontwerp bezighouden. Integraal ontwerpen wordt steeds belangrijker. Ontwerpen is niet meer het fysiek gescheiden en na elkaar uitwerken van deelprojecten, maar het vindt synchroon en vanuit een dynamische database plaats. Haalbaarheid, functionaliteit en tijdwinst staan centraal. 5
Een kloppend hart in hartje Rotterdam Een kijkje in het bureau: dertig gemotiveerde, goed opgeleide mensen, met een verrassend creatieve inslag. 7
Leo de Ruijsscher Directeur/Raadgevend Ingenieur Ondersteuning Acquisitie, Administratie, Receptie Denktank Ontwerpgroep Ontwerpgroep Ontwerpgroep Ontwerpgroep Ontwerpgroep
De kunst van het organiseren Het is niet ons werk, maar een deel van ons leven. Zo omschrijft directeur De Ruijsscher de metafoor van De Blaay-Van den Bogaard. Het installatie-adviesbureau heeft sinds 1950 ervaring in ontwerp en begeleiding van alle voorkomende projecten in vrijwel alle sectoren. Kennisbureau De Blaay-Van den Bogaard streeft ernaar een kennisbureau te zijn. Het bureau telt vijf ontwerpgroepen, die flexibel opereren. Kennismanagement speelt hierbij een belangrijke rol. Naast hun normale werkzaamheden, hebben de ontwerpers ook andere taken. Zowel de vakkennis als de projectbehandeling zijn hierdoor van hoog niveau. Vast aanspreekpunt Om opdrachtgevers en andere partijen goed te kunnen ondersteunen, stelt De Blaay-Van den Bogaard bij ieder project een projectleider aan die als vast aanspreekpunt fungeert. Hij of zij completeert met een aantal assistenten het externe ontwerpteam. Doordat de projectleider en zijn assistenten diverse disciplines beheersen, beschikken ze over een brede (technische) kennis. 9
Studies De toekomst zal het leren Zelf ademend gebouw Hiernaast is een schets van een zelfademend gebouw te zien, dat volledig natuurlijk is geventileerd. Boven elkaar zijn vier etages getekend; links de gangen, rechts een façade, voorzien van roosters. Met pijlen is de richting van de luchtstromen aangegeven. Links, aan de zijkant, laten pijltjes zien waar buitenlucht vanuit de gevel het gebouw binnenkomt. Het schoorsteeneffect trekt de lucht naar binnen. Vanuit de vloer komt de lucht in de ruimten, stijgt op en verdwijnt door een opening in de linkerwand de gang in. Het gebouw wordt verwarmd door de retourlucht. De afvoerlucht verdwijnt via de façade. Het systeem is toepasbaar in gebouwen met minimaal zes verdiepingen. De hiervoor geschetste situatie heeft betrekking op de winterperiode.
Betonkern koeling met lucht In tegenstelling tot het zelfademend gebouw wordt bij betonkernkoeling met lucht gebruik gemaakt van een gebalanceerd ventilatiesysteem. Comfort, gebruikersacceptatie en energiebesparing zijn de ingrediënten van dit toekomstgerichte installatieconcept. Het is onder meer een prima systeem voor schoolgebouwen waar de concentratie van CO2-waarden wordt overschreden. Kort samengevat werkt het als volgt: een mechanische luchtbehandelingsinstallatie wordt voorzien van een -aan de hygiënische eisen aangepaste- minimale luchthoeveelheid. Het architectonische ontwerp met glad gestuukte plafonds voorzien van betonkernactivering dient voor het afvoeren van de warmtelast. Ook voor gebouwen met een andere functie kan dit concept waardevol zijn. 11
Onderwijs
HES Amsterdam Hogeschool voor Economische Studies (HES) in Amsterdam is een modern gebouw met een bijzondere uitstraling. Het schoolgebouw, dat qua omvang lijkt op een klein dorp, is 24.000 vierkante meter groot en biedt plaats aan ongeveer 6.000 studenten. Het gebouw is voorzien van diverse energievriendelijke toepassingen, zoals: een installatie voor het opvangen van regenwater ( grijs water ) voor het spoelen van de toiletten, een zonneboiler voor warm tapwater in het bedrijfsrestaurant en een energiespiegel die real-time informatie laat zien over het energetisch gedrag van gebouw, mens en installaties. Nieuwbouw HES Amsterdam. In opdracht van Hevo bv. Architect: Ector Hoogstad Architecten. 13
FE Utrecht De Faculteit Educatie (FE) is een instelling voor Openbaar Hoger Beroepsonderwijs, en één van de zes faculteiten van de Hogeschool Utrecht (HU). De FE leidt leraren op voor het primair -, het voorgezet - en het speciaal onderwijs. De faculteit telt iets meer dan 7.000 studenten en bestaat uit drie afdelingen, te weten Instituut Theo Thijssen, Instituut Archimedes en het Seminarium voor Orthopedagogiek. De Blaay-Van den Bogaard tekende voor de nieuwbouw van de faculteit, die circa 18.000 m2 meet en bestaat uit leslokalen, computerruimten, kantoren, een mediatheek, een restaurant met keuken en een parkeergarage. Nieuwbouw Hogeschool Utrecht. Architect; Ector Hoogstad Architecten. 15
Peelland college Het Peelland College in Deurne is een eigentijds gebouw dat in opdracht van OMO (Ons Middelbaar Onderwijs) is ontworpen en gerealiseerd. Een optimaal gebouw, toegesneden op een nieuw onderwijsconcept van de IVOD (Instelling Voortgezet Onderwijs Deurne). Het gebouw en de installaties voorzien in een nieuw concept dat uitgaat van taakgestuurd onderwijs, dat leerlingen zelfstandiger leert werken. Nieuwbouw, circa 8.400 m2, bestaande uit leslokalen, computerruimten, kantoren, mediatheek en sportzalen. Installatie-ontwerp voor klimaat, elektrotechnische installaties, sanitair en datacommunicatie. Peelland college, Deurne. Architect; Rothuizen van Doorn t Hoofd. 17
Zwijsen college Het Zwijsen College in Veghel (i.o.v. Hevo bv): een nieuw lesgebouw voor havo en vwo, twee leercentra (een leerhuis en een studiehuis) rond twee centrale vakspecifieke pleinen voor science en expressie, verbonden door decentrale kernteam- en afdelingsgebieden met de sportaccommodatie in de hoofdmassa van het gebouw. Ruim 1.750 studenten vinden hier hun vaste werkplek en pendelen naar de vakspecifieke pleinen. Het spreekt voor zich dat ICT een belangrijke plaats inneemt in het installatieconcept. De installaties voor de laboratoria en practica geven de school extra uitstraling. Tevens maakt het muzieklokaal haar eigen sfeer. Zwijsen college, Veghel. Architect; Jeane Dekkers Architectuur. 19
Gezondheidszorg
Medi-Mall Een prominent gebouw op een prominente plaats: de Medi-Mall in Rotterdam Zuid. Het gaat om een nieuw concept waarin zo n 32.000 m2 garant staat voor de huisvesting van een zorg- en kraamhotel, een revalidatiecentrum gespecialiseerd in kinderrevalidatie, een bouwdeel voor psychiatrie, restaurants, kantoren voor thuiszorg, een dokterspost en diverse zorggeoriënteerde winkels voor podotherapie en orthopedie. Sterk in het concept is de relatie met het aangrenzende MCRZ (Medisch Centrum Rijnmond Zuid). Het MCRZ-bestuur focust vooral op het nuttige effect van het gemeenschappelijk gebruik van voorzieningen. Naast het ontwerp van alle gebouwgebonden technische installaties, klimaat, elektrotechnische installaties, zwakstroominstallaties, datacommunicatie, transport en de gevelreinigingsinstallatie, heeft De Blaay-Van den Bogaard het energieconcept en de infrastructuur vorm gegeven. Medi-Mall, Rotterdam. Bouwmanagement: PTG advies. Architect; EGM Architecten. 21
De Weerde Het nieuwe verpleeghuis De Weerde in Eindhoven is vervangende nieuwbouw. Op het terrein van de Vitalis Zorggroep is plek voor een campus van zorgwoningen (huur en vrije sector), verzorgingsplaatsen en verpleeghuisbedden. De Weerde heeft een capaciteit van 220 bedden: 84 P.G. in groepswonen, 83 somatiek in groepswonen en afdelingswonen, 32 revalidatie, 15 geronto en 6 palliatieve zorg. De P.G.-woningen hebben een maximale privacy, de somatiek-appartementen liggen rond het bruisend hart van het atrium. Het atrium is voorzien van een restaurant, grand café en winkels. Het plan wordt gecompleteerd door 39 koopwoningen in de vrije sector met bijbehorende parkeergarage. Het ontwerp heeft ondanks de omvang haar intimiteit en compactheid niet verloren, terwijl het bruisend hart voor levendigheid zorgt. Buiten het ontwerp voor de klimaatinstallaties, de sanitaire voorzieningen, de elektrotechnische installaties, het transport door middel van liften en de gevelreinigingsinstallatie (i.o.v. Hevo bv), heeft De Blaay-Van den Bogaard veel werk gemaakt van domotica-installaties. Verpleeghuis De weerde, Eindhoven. Architect; IAA Architecten. 23
Stadskantoren
Stadskantoor Meppel De stad Meppel is verrijkt met een stadhuis met een oppervlakte van ongeveer 8.500 m2, bestaande uit onder meer kantoorruimten, archief, vides over vier bouwlagen en raadszalen. Een bijzonder element in het ontwerp vormen de zogeheten vleugellamellen voor de gevel en de toepassing van klimplanten, die voor voldoende daglichtinval zorgen en zonnewarmte weren. Verder is voor de energie koude- en warmteopslag in de bodem toegepast en is de begane grond voorzien van vloerkoeling en -verwarming. Het kantoor, de trouw- en raadszaal hebben een gebalanceerd ventilatiesysteem, dat gebruik maakt van energieterugwinning. Stadskantoor Meppel. Projectmanagement: Stevens en Van Dijck. Architect; Kraaijvanger Urbis Architecten. 25
Stadsdeelkantoor ZuiderAmstel In 2004 is in het Amsterdamse stadsdeel ZuiderAmstel een procedure gestart voor de ontwikkeling en realisatie van een nieuw stadsdeelkantoor annex woningen, en een gezamenlijke parkeergarage. Het kantoor ligt in de Kop Rivierenbuurt en maakt deel uit van de Zuidas. Het omvat 9.400 m2 kantoren, vergader- en publieksruimte en biedt plaats aan ruim 200 medewerkers. Daarnaast is in het gebouw 600 m2 commerciële ruimte ondergebracht, die aan derden wordt verhuurd. Behalve het stadsdeelkantoor bestaat het project uit 56 koop- en huurappartementen. Onder het stadsdeelkantoor en de appartementen is plek voor een parkeergarage met een capaciteit van circa 140 auto s. Oplevering in 2008. Stadsdeelkantoor ZuiderAmstel. In opdracht van Dura Vermeer Vastgoed. Architect; Claus en Kaan Architecten. 27
Renovatie
WTC Rotterdam Het World Trade Center in Rotterdam, een monument ontworpen door architect J.F. Staal, is gerenoveerd met de bedoeling het oorspronkelijke ontwerp in ere te houden en tegelijkertijd een gebouw neer te zetten dat méér dan voldoet aan de eisen van de huidige maatschappij. In samenwerking met het management van het WTC en prof. Ir. Francine Houben, directeur van Mecanoo Architecten, is aan de verwachtingen voldaan. Het gebouw heeft tal van moderne faciliteiten. Zo is het beursgebouw voorzien van een zogenoemde Digi-Port (digitale haven). De Blaay-Van den Bogaard heeft, buiten het ontwerp voor de klimaatinstallaties, elektrotechnische en sanitaire installaties, veel aandacht besteed aan de beveiligingsinstallaties en het ontwikkelen van een nieuwe receptiebalie. World Trade Center, Rotterdam. Architect; Mecanoo Architecten. 29
Stadsbank van Lening De Stadsbank van Lening is gevestigd in historische panden: de oorspronkelijke Stadsbank van Lening (1664), een klooster (1411) en een turfpakhuis (1550). De gebouwen moeten onder strenge voorwaarden worden gerenoveerd. Na de renovatie worden ze gebruikt door de Stadsbank van Lening, de Dienst Onderzoek en Statistiek (O + S) en VGA Verzekeringen. Alle gebouwgebonden installaties worden gerenoveerd, respectievelijk vervangen. Zwakstroominstallaties, datacommunicatie, toegangscontrole en de beveiligingsinstallatie voldoen aan de hoogste normen. Stadsbank van Lening, Amsterdam. Architect: OIII Architecten. 31
Kantoren
Quion De Blaay-Van den Bogaard heeft in de loop der jaren veel installaties voor kantoren ontworpen voor uiteenlopende opdrachtgevers. Zo zijn onder meer installatie-ontwerpen gemaakt in opdracht van Blauwhoed Vastgoed B.V., die een meerwaarde vormen voor de fraaie (hedendaagse) architectuur. Kantoor Quion, Rotterdam/Capelle a/d IJssel, locatie Fascinatio/Brainpark, 7.964 m2. Architect: TIB Architecten. 33
De Blaak Centraal in Rotterdam tegenover het NS station Blaak zal dit futuristische kantoorgebouw gestalte krijgen. De laatste technieken en toegepaste installaties zullen deze uitstraling onderstrepen. Kantoor De Blaak, Rotterdam, 16.000 m2. Architect: Groupa Aukett. 35
Wonen
Harbour Edge Wonen, werken en socialiseren in twee prachtige gebouwen. Dat is Harbour Edge modern wonen. Zowel het uitzicht als de handige domoticavoorzieningen maken wonen tot een weldaad. De kantoren op de bovenste verdieping zijn voorzien van flexibele installaties. Daardoor zijn ze groot en ruimtelijk in te delen. Woongebouw Harbour Edge, Rotterdam. Architect: AWG Architecten, Antwerpen. 37
Multifunctioneel Centrum Bouwlust Multifunctioneel Centrum Bouwlust biedt verschillende wijk- en buurtvoorzieningen onder één dak: een buurthuis, een kinderdagverblijf, een sportzaal annex fitnessruimte, een ontmoetingscentrum voor jongeren, cursusruimten, een eetcafé en enkele kantoren. Het beperkte budget maakte een compact volume noodzakelijk, uitgevoerd in een snel te bouwen architectonische en constructieve opzet. Waar mogelijk delen de verschillende gebruikers elkaars ruimten, functies en voorzieningen. Een optimaal installatieconcept draagt hieraan bij. Multifunctioneel Centrum Bouwlust, Den Haag. Architect; DeZwarteHond. 39
De Coopvaert Residential Tower Aan de Blaak en het Plein 1940 in havenstad Rotterdam is de skyline verfraaid met deze gigant voor wonen en werken. Ruim 50.000 m3 inhoud op een grondoppervlak van 750 m2 geven dit gebouw de allure die past bij deze randvoorwaarden. De ondergrondse parkeergarage kan meer dan 330 auto s herbergen en voldoet aan de eisen van deze tijd. Naast de klimaatinstallaties, elektrotechniek, sanitair en liftpartij vormen de gevelreinigingsinstallatie en domotica extra technische elementen in het geheel. De Coopvaert Residential Tower, Rotterdam. Architect: Dam & Partners Architecten. 41
Musea
Ambachtscentrum en Huis Sonneveld Het restaureren of verbouwen van maatschappelijk erfgoed tot musea is een fascinerende en specialistische bezigheid. Soms moeten de installaties worden gerestaureerd (en kom je, om maar iets te noemen, schakelaars uit 1930 tegen), maar vaak moeten ze modern en functioneel zijn en passen bij de architectuur-van-toen. Mooie voorbeelden zijn Huis Sonneveld in Rotterdam en Het Ambachtscentrum in Veenhuizen (i.ov. de Rijksgebouwendienst). Het Ambachtscentrum, Veenhuizen. Architect; Atelier Kempe Till. Huis Sonneveld, Rotterdam. Architect restauratie: Molenaar & Van Winden Architecten. 43
Aviodrome Luchtvaart-Themapark Aviodrome in Lelystad is een combinatie van: museum, educatie, attractie, archief, theater, conferentie, kantoor en restaurant. Een multifunctioneel project dat door een combinatie van installatieconcepten al deze functies ondersteunt in gebruik, comfort en energiegebruik. PRC-Bouwcentrum heeft in opdracht van de Stichting Nationaal Luchtvaart-Themapark Aviodrome op een terrein van 8,5 hectare een complex van zo n 14.000 m2 neergezet. De Blaay-Van den Bogaard is verantwoordelijk voor de installatieconcepten en het ontwerp. Luchtvaart-Themapark Aviodrome, Lelystad. Architect: Noorderlicht Architekten. 45
Laboratorium
Bloedbank In opdracht van de Stichting Sanquin Bloedvoorziening is De Blaay-Van den Bogaard betrokken bij een waar hoogstandje: een kantoor met een auditorium en een bovengelegen onderkomen voor de Raad van Bestuur. Dit gedeelte is gescheiden van het laboratorium door een atrium, dat tevens dienst doet als verbindend element. De liftpartij en de vele loopbruggen geven daarvan een mooi beeld. Tevens bevindt zich hier een donorcafé. Naast bloedafname wordt bij Sanquin ook bloed verwerkt in diverse laboratoria. Verder zijn er een bibliotheek, vergaderzalen en een onderliggende parkeergarage. De Blaay-Van den Bogaard heeft het ontwerp van alle technische installaties uitgevoerd. Er is (met inachtneming van de geldende voorschriften) gewerkt volgens de GMP regelgeving. Het project kenmerkt zich door een gedegen en professionele samenwerking met andere ontwerppartners, zoals bureau Aronsohn Raadgevende Ingenieurs voor de constructie, onder coördinatie van PTG uit Amersfoort. Sanquin bloedbank, Amsterdam. Architect: KuiperCompagnons, Rotterdam. 47
International
De Blaay- Van den Bogaard world-wide For many years De Blaay-Van den Bogaard Consulting Engineers have been engaged in projects all over the world. Many studies, missions, audits and designs have been completed for both different kinds of organisations (a.o. World Bank, Asian Development Bank) and private investors. Subjects: water and sanitation project in Ethiopia, rural electrification in Pakistan, energy audits in India, various powerhouses, hospitals, factories, airport facilities and harbour works in Indonesia, the Middle- and the Far East. Smart car selling points throughout Europe, projects and infrastructures in Eastern Europe and Dutch Embassies all over the world. The approach to these projects requires a general know-how of and adaptation to the local regulations and culture. Many of our project designers have actively participated in the implementation of these projects and their experience creates a continuously positive value for tackling new projects. - Powerhouses - Infrastructure - High- and low tension - Water supply and sanitation - Aviation - Dockyards and harbour-works 49
Colofon Redactie + visuals: Leo de Ruijsscher De Blaay-Van den Bogaard Raadgevende ingenieurs B.V. Ontwerp: www.frankstrieder.nl Copy: Jaap van Ekeris Druk: Printvisie bv lid