ontslagprocedure UWV werkbedrijf 15-12-09 18:07 Pagina 1 Ontslagprocedure UWV WERKbedrijf Beleidsregels en regelgeving

ontslagprocedure UWV werkbedrijf 15-12-09 18:07 Pagina 1 Ontslagprocedure UWV WERKbedrijf Beleidsregels en regelgeving

ontslagprocedure UWV werkbedrijf 15-12-09 18:07 Pagina 2

ontslagprocedure UWV werkbedrijf 15-12-09 18:07 Pagina 3 Ontslagprocedure UWV WERKbedrijf Beleidsregels en regelgeving Sdu Uitgevers 2010

ontslagprocedure UWV werkbedrijf 15-12-09 18:07 Pagina 4 UWV WERKbedrijf Hoofdvestiging Arbeidsjuridische dienstverlening Boerhaavelaan 7 2713 HA Zoetermeer Postbus 753 2700 AT Zoetermeer Tel. 079 750 2900 Fax. 079 750 2969 Voor een actuele adreslijst van de vestigingen van Arbeidsjuridische dienstverlening van UWV WERKbedrijf kunt u terecht op de website www.werk.nl, thema ontslag. Arbeidsjuridische dienstverlening van UWV WERKbedrijf 2010 Dit boek is tot stand gekomen onder de vakinhoudelijke verantwoordelijkheid van de landelijke afdeling Arbeidsjuridische dienstverlening van UWV WERKbedrijf. De redactie bestaat uit mr. J. Meijer (teammanager), mr. M.D. van Daal, mr. R. Kamminga, mr.drs. A.A.J. Kouwenhoven, mr. E.M. Prins en mr. D.C. Wekker. Omslagontwerp: Villa Y, Den Haag Ontwerp binnenwerk: Bert Arts, Wijhe ISBN: 978 90 12 38330 1 NUR: 825 Alle rechten voorbehouden. Alle auteursrechten en databankrechten ten aanzien van deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze rechten berusten bij het Uitvoeringsinstituut werk - nemersverzekeringen. Behoudens de in of krachtens de Auteurswet gestelde uitzonderingen, mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voorzover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16 h Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp, www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich te wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie,postbus 3060,2130 KB Hoofddorp, www.cedar.nl/pro). Voor het overnemen van een gedeelte van deze uitgave ten behoeve van commerciële doeleinden dient men zich te wenden tot de uitgever. Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave de uiterste zorg is besteed, kan voor de afwezigheid van eventuele (druk)fouten en onvolledigheden niet worden ingestaan en aanvaarden de auteur(s), redacteur(en) en uitgever deswege geen aansprakelijkheid. All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise, without the publisher s prior consent. While every effort has been made to ensure the reliability of the information presented in this publication, Sdu Uitgevers neither guarantees the accuracy of the data contained herein nor accepts responsibility for errors or omissions or their consequences.

ontslagprocedure UWV werkbedrijf 15-12-09 18:07 Pagina 5 Voorwoord Met gepaste trots presenteer ik u de nieuwe editie van Ontslagprocedure UWV WERK - bedrijf Beleidsregels en regelgeving. In 2007 is deze uitgave voor de eerste keer verschenen. We hebben hierop veel positieve reacties gekregen en we kunnen een reflexwerking constateren in arbeidsrechtelijke kantongerechtsprocedures. De beleidsregels bieden een referentiekader voor werkgever en werknemer. De kantonrechters laten dit meer en meer in hun uitspraken tot uitdrukking komen. Naast de gebruikelijke wijzigingen in regelgeving en beleid vormt dit reden voor ons om nu met deze herziene uitgave te komen. Sinds 1 januari 2009 is de Centrale organisatie voor werk en inkomen (CWI) onderdeel geworden van het Uitvoeringsinstituut werknemersverzekeringen (UWV) en gaan we verder onder de naam UWV WERKbedrijf. De afdeling Juridische Zaken, belast met onder meer de ontslagtaak, heet nu Arbeidsjuridische dienstverlening. Het WERKbedrijf heeft als missie om zoveel mogelijk mensen aan het werk te helpen. Samen met gemeenten ondersteunen wij werkzoekenden met advies, informatie en reintegratiemiddelen. Werkgevers kunnen bij hun vraag naar personeel rekenen op dienstverlening op maat en als het niet anders kan, kunnen werkgevers bij het WERKbedrijf een ontslagaanvraag indienen. In het afgelopen jaar is het door de samenvoeging van CWI met UWV noodzakelijk geweest de beleidsregels en regelgeving integraal te herzien. Niet alleen vanwege de naamsverandering, maar ook om wijzigingen in de regelgeving en het uitvoeringsbeleid te verwerken. Dit heeft ertoe geleid dat in deze herziene versie meerdere hoofdstukken zijn vervallen of deels in beknopte vorm in andere hoofdstukken zijn opgenomen. Daarnaast is op een behoorlijk aantal plaatsen de tekst geactualiseerd of verhelderd. Tegelijk is de nummering herzien. Op het moment van afsluiting (1 december 2009) is het vooruitzicht dat de komende tijd de regelgeving of het uitvoeringsbeleid niet zal veranderen. Maar zeker is dat natuurlijk nooit en u kunt om die reden altijd terecht op werk.nl, bij het thema ontslag. Daar treft u de actuele versie van de regelgeving en beleidsregels aan. Mr. J.H. Roovers Manager Arbeidsjuridische dienstverlening 5

ontslagprocedure UWV werkbedrijf 15-12-09 18:07 Pagina 6

ontslagprocedure UWV werkbedrijf 15-12-09 18:07 Pagina 7 Inhoudsopgave Voorwoord / 5 Deel 1: Beleidsregels Ontslagtaak UWV / 17 1. Toepassingsbereik BBA / 18 1. Is het BBA van toepassing? / 20 2. Is toestemming voor opzegging nodig? / 22 3. Kan de toestemming geëffectueerd worden? / 24 4. Stappenplan / 25 2. Procedurele aspecten / 27 1. Vormvereisten ontslagaanvraag volgens de Awb / 28 2. Relatieve competentie / 28 3. Aanvraag schriftelijk / 28 4. Vertrouwelijk behandelen bedrijfsgevoelige gegevens / 29 5. Niet in behandeling nemen onvolledige aanvraag / 29 6. Wijziging ontslaggrond hangende de procedure niet toegestaan / 31 7. Adresgegevens werknemer / 31 8. Bekendmaking ontslagbeschikking / 32 9. Behandeling nagekomen informatie / 33 10. Samenvatting / 33 3. Uitstel- en rappelbeleid / 35 1. Wettelijk kader / 36 2. Uitstelbeleid / 36 3. Bijzondere omstandigheden / 36 4. Enkele omstandigheden voor uitstel nader beschouwd / 36 5. Uitstel in een groepszaak / 38 6. Rappelbeleid / 39 4. Mondeling horen / 40 1. Juridisch kader / 41 2. Mondeling horen op verzoek van UWV / 41 3. Mondeling horen op verzoek van partijen / 42 4. Wijze van mondeling horen / 44 7

ontslagprocedure UWV werkbedrijf 15-12-09 18:07 Pagina 8 Inhoudsopgave 5. Kop-staartbeschikking / 45 1. Relevante artikelen Awb / 46 2. Motiveren ontslagbeschikking / 46 3. Vermelding van de motivering / 46 4. Doel en strekking van de kop-staartbeschikking / 46 5. Achterwege laten van de motivering / 47 6. Criteria toepassing kop-staartbeschikking / 47 7. Wederindiensttredingsvoorwaarde / 48 8. Samenvatting / 49 6. Herstelbeschikking / 50 1. Ontslagbeschikking: vrije beschikking met een aflopend karakter / 51 2. Intrekking en wijziging van een beschikking / 51 3. Figuur herstelbeschikking / 52 4. Herstel ontslagbeschikking in beginsel mogelijk / 52 5. Wijze van herstel: vervanging door afgifte (herstel)beschikking met zelfde datum / 53 6. Voorwaarden voor herstel / 53 7. Voor herstel vatbare aspecten van de beschikking / 54 8. Gevolgen van een herstelbeschikking / 55 9. Specifiek herstel: door alsnog afgeven van de wederindiensttredingsvoorwaarde / 56 10. Conclusie / 56 11. Samenvatting / 57 7. Bedrijfseconomische redenen / 58 1. Marginale toets / 60 2. Het begrip onderneming / 61 3. Verklaring van de vakbonden / 61 4. Subcategorieën van de bedrijfseconomische reden / 62 5. Herplaatsing / 69 6. Samenvatting / 69 8. Structurele of tijdelijke werkvermindering / 71 1. Structurele werkvermindering / 72 2. Tijdelijke werkvermindering / 72 3. Werktijdverkorting / 72 4. Samenloop werktijdverkorting en ontslag / 73 5. Samenvatting handelwijze / 74 9. Doorzenden bedrijfseconomische informatie / 75 1. De benodigde onderbouwing / 76 2. Vertrouwelijke informatie / 76 3. Zeer lijvige dossiers / 77 4. Slot / 78 8

ontslagprocedure UWV werkbedrijf 15-12-09 18:07 Pagina 9 Inhoudsopgave 10. Afspiegelingsbeginsel / 80 1. Toetsingskader / 81 2. Afspiegeling / 81 3. Afwijking van afspiegeling / 82 4. Peildatum / 82 5. In acht te nemen personeelsbestand / 83 6. Civielrechtelijk opzegverbod / 84 7. Een niet boventallige werknemer neemt zelf ontslag / 85 8. Stappenplan / 85 9. Rekenvoorbeelden / 87 10. Voorbeeld personeelsoverzicht / 95 11. Bedrijfsvestiging / 96 1. Begripsinvulling Bedrijfsvestiging / 97 2. Onderneming bestaat uit één locatie / 99 3. Onderneming bestaat uit twee of meer locaties / 99 4. Locatie bestaat uit twee of meer bedrijfsvestigingen / 99 5. Projectgebonden activiteiten / 99 12. Uitwisselbare functies / 101 1. Juridisch kader / 102 2. Omschrijving uitwisselbare functies / 102 3. Enkele relevante begrippen / 102 4. Factoren voor bepaling uitwisselbare functies / 104 5. Nieuwe functie / 107 6. Relatie tot moeilijk misbare werknemer / 108 7. Handelwijze bij vaststellen uitwisselbare functies / 108 8. Samenvatting / 109 13. Berekening duur dienstverband / 111 1. Hoofdregels / 112 2. Arbeidsovereenkomsten voor onbepaalde tijd / 112 3. Arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd / 112 4. Ragetlieregel / 113 5. Opvolgend werkgeverschap / 113 6. Overgang van onderneming / 114 7. Doorstart tijdens faillissement / 114 8. Mutaties binnen een concern / 116 9. Onderbroken dienstverbanden / 117 14. Gereserveerd / 118 15. Ontslagen in de uitzendsector (Bijlage B) / 119 1. De uitzendsector / 120 2. Toepassingsbereik van Bijlage B / 121 3. De toetsing van de ontslagaanvraag aan Bijlage B / 122 9

ontslagprocedure UWV werkbedrijf 15-12-09 18:07 Pagina 10 Inhoudsopgave 4. Afspiegelingsbeginsel / 126 5. Geen wederindiensttredingsvoorwaarde / 130 6. Stappenplan algemeen Bijlage B / 131 7. Stappenplan afspiegelingsbeginsel Bijlage B / 131 8. Rekenvoorbeeld / 133 16. Payrolling / 135 1. Definitie van payrolling / 136 2. Bijzondere contractuele relatie / 136 3. Ontslagaanvraag bij payrolling / 136 4. Afspiegelingsbeginsel / 137 5. Herplaatsing / 138 6. Wederindiensttredingsvoorwaarde / 139 7. Gemengd bedrijf / 139 8. Samenvatting/stappenplan / 140 17. Hardheidsclausule / 142 1. Juridisch kader / 143 2. Ruilaanbod / 143 3. Omstandigheden / 144 4. Toelichting bij de omstandigheden / 145 5. Zakelijke relatie met de inlener / 147 6. Stappenplan / 148 18. Onmisbare werknemer / 149 1. Juridisch kader / 150 2. Verruiming en waarborgen / 151 3. Duidelijk en bestendig beleid / 151 4. Kennis en bekwaamheden / 152 5. 10% regeling / 153 6. Toetsing door UWV / 154 7. Stappenplan / 154 19. Zwakke arbeidsmarktpositie / 156 1. Juridisch kader / 157 2. Afwijking op grond van zwakke arbeidsmarktpositie / 157 3. Initiatief tot deze afwijkingsmogelijkheid / 158 4. Factoren die de arbeidsmarktpositie bepalen / 158 5. Weging factoren en vergelijking arbeidsmarktpositie / 159 6. Samenvatting / 159 20. Herplaatsing / 161 1. Juridisch kader / 162 2. Mogelijkheden en belangen van werkgever / 162 3. Mogelijkheden en belangen van werknemer / 163 4. Complicaties / 164 10

ontslagprocedure UWV werkbedrijf 15-12-09 18:07 Pagina 11 Inhoudsopgave 5. Werknemer met een arbeidshandicap / 166 6. Samenvatting / 169 21. Deeltijdontslag / 171 1. Hoofdregel: deeltijdontslag niet toegestaan / 172 2. Deeltijdontslag in de praktijk van UWV / 172 3. Deeltijdontslag toegepast bij gebruik premisse / 172 4. Criteria deeltijdontslag / 173 5. Standaardtekst (premisse) deeltijdontslag / 174 6. Mogelijke acties werknemer bij niet nakomen herindienstneming / 174 7. Samenvatting / 175 22. Wederindiensttredingsvoorwaarde / 176 1. De wederindiensttredingsvoorwaarde / 177 2. Slechts één voorwaarde mogelijk / 177 3. Aard van de wederindiensttredingsvoorwaarde / 178 4. Toepassing van de wederindiensttredingsvoorwaarde / 180 5. De wederindiensttredingsvoorwaarde in de ontslagbeschikking / 182 6. Gevolgen van de wederindiensttredingsvoorwaarde / 182 7. Samenvatting / 183 23. Handelwijze naleving WMCO / 184 1. Doel WMCO / 186 2. De meldingsplicht / 186 3. Vorm en inhoud van de melding / 192 4. Onvolledige melding / 192 5. Intrekken melding / 193 6. Maand wachttijd / 193 7. Sanctie op niet-naleving meldingsplicht / 194 8. Geheimhouding / 196 9. Stappenplan naleving WMCO / 196 10. Bijlage / 197 24. Overgang van onderneming / 199 Deel 1: Civiel recht / 201 1. Juridisch kader / 201 2. Op wie is de wet van toepassing? / 201 3. Op wie is de wet niet van toepassing? / 201 4. Wanneer is er sprake van een overgang van de onderneming? / 202 5. Welke werknemers gaan niet over? / 203 6. Identiteit van de onderneming / 204 7. Overgang van rechtswege / 204 8. Enkele gevolgen van de overgang / 204 9. Tijdstip van overgang / 205 11

ontslagprocedure UWV werkbedrijf 15-12-09 18:07 Pagina 12 Inhoudsopgave Deel 2: Ontslagbeleid / 206 10. Ontslagbeleid bij overgang / 206 11. Verstoorde arbeidsrelatie en disfunctioneren / 207 12. Economische, technische of organisatorische redenen / 208 13. Overgang en tijdstip overgang onduidelijk / oude werkgever vraagt aan / 211 14. Stappenplan / 212 25. Disfunctioneren / 213 1. Toetsingskader / 214 2. Disfunctioneren / 214 3. Aannemelijk maken en onderbouwen / 216 4. Ziekte of gebrek / 217 5. Contact met de werknemer om het functioneren te verbeteren / 219 6. Arbeidsomstandigheden / 221 7. Stappenplan / 222 26. Verwijtbaar handelen of nalaten / 224 1. Toetsingskader / 225 2. Verwijtbaar handelen of nalaten / 225 3. Onderbouwing en aannemelijk maken / 227 4. Vormen van verwijtbaar handelen / 228 5. Strafbare feiten / 233 6. Verwijtbaar niet meewerken aan re-integratie / 233 7. Ontslag als laatste middel / 234 8. Stappenplan / 235 27. Verstoorde arbeidsrelatie / 236 1. Samenloop of onduidelijkheid van ontslaggronden / 237 2. Toetsingskader / 237 3. Aannemelijk maken en onderbouwen / 238 4. Ernstig en duurzaam verstoorde relatie tussen werkgever en werknemer / 238 5. Werknemer erkent de verstoorde arbeidsrelatie / 244 6. Herstel van de arbeidsrelatie / 244 7. Is het ontslag redelijk? / 244 8. Schuldvraag / 245 9. Stappenplan / 246 28. Langdurige arbeidsongeschiktheid / 248 1. Toetsingskader / 250 2. Scholingsinspanning bij herplaatsing / 252 3. Onderbouwing ontslagaanvraag / 253 4. Deskundigenadvies / 254 5. Het opzegverbod tijdens ziekte / 255 6. Poortwachtertoets UWV / 258 12

ontslagprocedure UWV werkbedrijf 15-12-09 18:07 Pagina 13 Inhoudsopgave 7. Wet WIA en de ontslagtoets / 259 8. Het begrip arbeidsongeschikt / 260 9. UWV bezwaarprocedure / 262 10. Deeltijdontslag niet mogelijk / 262 11. Stappenplan / 263 29. Veelvuldig ziekteverzuim / 265 1. Toetsingskader / 266 2. Veelvuldig ziekteverzuim / 267 3. Normale inzetbaarheid binnen 26 weken / 268 4. Herplaatsingsmogelijkheden / 268 5. Oorzaak van het ziekteverzuim / 269 6. Gevolgen ziekteverzuim voor de bedrijfsvoering / 272 7. Deskundigenadvies / 273 8. Opzegverbod tijdens ziekte / 274 9. Onderbouwing ontslagaanvraag / 274 10. Samenvatting / 276 30. Ontslag en illegale werknemer / 278 1. Wettelijk kader / 279 2. Beleidsontwikkeling / 279 3. Praktijksituaties / 279 4. Samenvatting / 281 31. Ontslag en werknemer in detentie / 282 1. Toetsingskader / 283 2. Redelijkheid als toetsingsmaatstaf / 283 3. De af te wegen mogelijkheden en belangen / 283 4. Casuïstiek / 286 5. Procedurele aspecten / 288 6. Stappenplan / 288 32. Ontslag en leeftijd / 290 1. Ontslag op grond van leeftijd / 291 2. Objectieve rechtvaardiging / 291 3. Conclusie: AOW-gerechtigde leeftijd is reden voor ontslag / 295 4. Handelwijze bij ontslagaanvraag op grond van leeftijd / 295 5. Samenvatting / 296 33. Deskundigenadvies / 297 1. Wijzigingen per 1 januari 2009 / 299 2. Juridisch kader / 299 3. Deskundigen / 300 4. Beleid per ontslagreden / 301 5. Procedurele aspecten aanvraag deskundigenadvies / 306 6. Samenvatting / 307 13

ontslagprocedure UWV werkbedrijf 15-12-09 18:07 Pagina 14 Inhoudsopgave Deel 2: Besluiten beleidsregels ontslagtaak UWV (inclusief toelichtingen) / 309 1. Besluit beleidsregels ontslagtaak UWV 2009 (i.w. 01-06-09, Stcrt. 2009, nr. 10475) / 310 2. Besluit beleidsregels ontslagtaak UWV 2010 (i.w. 01-12-09, Stcrt. 2009, nr. 19010) / 313 Deel 3: Regelgeving ontslagtaak UWV / 317 1. Buitengewoon Besluit Arbeidsverhoudingen 1945 / 318 2. Ontslagbesluit / 323 3. Wet Melding Collectief Ontslag / 332 4. Concept Besluit werkgebieden UWV WERKbedrijf 2010 / 336 5. Reglement ontslagadviescommissie UWV 2010 (i.w. 01-01-10, Stcrt. 2009, nr. ) / 340 6. Mandaatbesluit UWV, bijlage 5 / 350 Deel 4: Ontslagbesluit en wijzigingsbesluiten (inclusief toelichtingen) / 355 1. Ontslagbesluit met toelichting Ontslagbesluit (i.w. 01-01-99, Stcrt. 1998, nr. 238) / 356 2. Wijziging bijlage C over toevoeging geslacht en geboortedatum werknemer (i.w. 01-01-01, Stcrt. 2000, nr. 248) / 378 3. Invoering SUWI en wijziging art. 4:2 Ontslagbesluit ter verduidelijking anciënniteitsbeginsel en afspiegelingsbeginsel (i.w. 01-01-02, Stcrt. 2001, nr. 249) / 381 4. Invoering Wet verbetering poortwachter en verwerking Mandaatbesluit CWI (i.w. 01-04-02, Stcrt. 2002, nr. 53) / 386 5. Wijziging vanwege aanpassing werkgebieden WMCO (i.w. 14-09-02, Stcrt. 2002, nr. 175) / 391 6. Wijziging bijlage C vanwege vervallen opzegverbod lid arbo-commissie en toevoegen opzegverbod mentor Arbeidsomstandighedenwet en functionaris persoonsgegevens (i.w. 10-01-03, Stcrt. 2003, nr. 5) / 392 7. Wijziging Bijlage B en invoering hardheidsclausule (i.w. 13-03-03, Stcrt. 2003, nr. 49) / 394 8. Vervallen anciënniteitsbeginsel, invoering afspiegelingsbeginsel, verklaring bonden bedrijfseconomische redenen, scholingscomponent bij arbeids - ongeschiktheid, overgangsrecht (i.w. 01-01-06/01-03-06, Stcrt. 2005, nr. 242) / 398 9. Verandering door vervallen wet Rea en invoering WIA van het begrip arbeidsgehandicapte werknemer door werknemer met een arbeids - handicap, aanpassing vragenlijst bijlage C (i.w. 29-12-05, Stcrt. 2005, nr. 249) / 405 10. Wijziging overgangsrecht vervallen anciënniteitsbeginsel (i.w. 28-02-06, Stcrt. 2006, nr. 42 / 409 14

ontslagprocedure UWV werkbedrijf 15-12-09 18:07 Pagina 15 Inhoudsopgave 11. Vervallen verkorte procedure vanwege beperking toets verwijtbare werkloosheid artikel 24 WW (i.w. 01-01-07, Stcrt. 2006, nr. 243) / 411 12. Aanpassing vanwege samenvoeging CWI met UWV (i.w. 01-01-09, Stcrt. 2008, nr. 2732) / 413 13. Correctie technische omissies samenvoeging (i.w. 01-01-09, Stcrt. 2009, nr. 47) / 417 14. Verruiming mogelijkheden afwijking afspiegelingsbeginsel vanwege onmisbare werknemer (i.w. 01-08-09, Stcrt. 2009, nr. 10981) / 419 Trefwoordenregister Beleidsregels Ontslagtaak UWV / 423 15

ontslagprocedure UWV werkbedrijf 15-12-09 18:07 Pagina 16

ontslagprocedure UWV werkbedrijf 15-12-09 18:07 Pagina 17 Deel 1 BELEIDSREGELS ONTSLAGTAAK UWV

ontslagprocedure UWV werkbedrijf 15-12-09 18:07 Pagina 18 1. Toepassingsbereik BBA Inleiding De werkgever behoeft ingevolge artikel 6 van het Buitengewoon Besluit Arbeids - verhoudingen 1945 (BBA) voor de opzegging van de arbeidsverhouding voorafgaande toestemming van het Uitvoeringsinstituut werknemersverzekeringen (UWV). Dit hoofdstuk bevat een toelichting op het toepassingsbereik van het BBA en geeft het uitvoeringsbeleid van UWV terzake. Het BBA bevat een getrapte regeling voor de bepaling of in een concrete situatie een ontslagvergunning vereist is. Artikel 1 BBA definieert welke werknemers en werkgevers onder de werking van het BBA vallen. Het begrip arbeidsverhouding is daarbij het kernbegrip en is ruimer dan het begrip arbeidsovereenkomst ex art. 7:610 BW. Artikel 2 BBA benoemt een aantal arbeidsverhoudingen dat (mogelijkerwijs) als arbeidsovereenkomst in de zin van het BW kan worden aangemerkt, maar desondanks buiten het bereik van het BBA valt. Denk aan docenten werkzaam aan een onderwijsinstelling en geestelijken. Artikel 6 lid 1 BBA bevat de hoofdregel dat voor iedere opzegging van een arbeidsverhouding een ontslagvergunning nodig is. Lid 2 geeft op deze hoofdregel een aantal uitzonderingen. Ontslag (opzegging) in de proeftijd en ontslag op staande voet (opzegging wegens een dringende reden) zijn daarvan voorbeelden. Voor zover partijen twijfelen of in het kader van een beëindiging van een arbeids - verhouding het BBA van toepassing is, doet de werkgever er verstandig aan voorafgaande toestemming aan UWV te vragen. De procedure kan in dat geval voor zover rechtens vereist gevoerd worden. De navolgende punten komen aan de orde: 1. Is het BBA van toepassing? a. Definities b. Uitgezonderde groepen werknemers c. Ontheffing voor groepen werknemers d. Werkwijze UWV 2. Is toestemming voor opzegging nodig? a. Alleen bij opzegging toestemming nodig b. Wel opzegging, toch geen toestemming nodig c. Werkwijze UWV 18

ontslagprocedure UWV werkbedrijf 15-12-09 18:07 Pagina 19 Deel 1: 1. Toepassingsbereik BBA 3. Kan de toestemming geëffectueerd worden? a. Civielrechtelijke opzegverboden b. Afwezigheid tussentijds opzegbeding c. Werkwijze UWV 4. Stappenplan 19

ontslagprocedure UWV werkbedrijf 15-12-09 18:07 Pagina 20 1. Is het BBA van toepassing? Deel 1: 1. Toepassingsbereik BBA 1. Is het BBA van toepassing? a. Definities Voor sommige arbeidsverhoudingen is de werking van het BBA, en daarmee de werking van het algemene bestuursrechtelijke opzegverbod van artikel 6 BBA, in zijn geheel uitgezonderd. Het BBA is om te beginnen alleen van toepassing als voldaan is aan de definities van artikel 1 BBA. Er moet sprake zijn van een werknemer. Onder het begrip werknemer valt: a. de werknemer als bedoeld in artikel 7:610 lid 1 BW. b. degene die persoonlijke arbeid verricht voor een ander, tenzij: hij dergelijke arbeid in de regel voor meer dan twee anderen verricht; of hij zich door meer dan twee andere personen, niet zijnde zijn echtgenoot of geregistreerde partner of bij hem inwonende bloedverwanten of aanverwanten of pleegkinderen, laat bijstaan; of deze arbeid voor hem slechts een bijkomstige werkzaamheid is. Onder het werknemersbegrip van het BBA vallen ingevolge de jurisprudentie mogelijk: handelsagenten, freelancers, hoofdredacteuren, leerlingen en stagiaires. 1 Werkgever: de wederpartij van de werknemer in de zin van het BBA. 2 Arbeidsverhouding: de rechtsbetrekking tussen werknemer en werkgever. 3 Betrokkenheid van de Nederlandse arbeidsmarkt. Dit wordt aangenomen als de sociaaleconomische verhoudingen van de Nederlandse arbeidsmarkt betrokken zijn. Dat is in ieder geval aannemelijk als de arbeid in Nederland wordt verricht, de werkgever in Nederland is gevestigd of de werknemer in Nederland woont en na ontslag terug zal vallen op de Nederlandse arbeidsmarkt. Ook kan van belang zijn welk recht van toepassing is, waar de arbeidsovereenkomst gesloten is, in welke valuta betaald wordt en welk sociaal zekerheidsstelsel van toepassing is. 4 b. Uitgezonderde groepen werknemers Het BBA is ingevolge artikel 2 niet van toepassing op de arbeidsverhouding van: werknemers bij een publiekrechtelijk lichaam 5 (zeker het Rijk, de provincies en de gemeenten. Maar ook iedere instelling bij wet in het leven geroepen zoals UWV, de 1 Hof Amsterdam, 18 augustus 1988, NJ 1991, 77; HR 8 november 1996, NJ 1997, 217; Rb Utrecht, 28 januari 1998, «JAR» 1998/209. 2 Vooral wanneer er mogelijk sprake is van overgang van onderneming, dient extra aandacht te worden besteed aan het werkgeversbegrip. Zie ook hoofdstuk 24: Overgang van onderneming. 3 Omdat het werknemersbegrip van het BBA ruimer is dan dat van het BW, is ook het begrip arbeidsverhouding ruimer dan het begrip arbeidsovereenkomst ex artikel 7:610 BW. 4 Zie HR 5 juni 1953, NJ 1953, 613. Zie ook mr. A.A.J. Kouwenhoven en mr. J. Meijer in Sdu Commentaar Arbeidsrecht, Sdu Uitgevers, Den Haag 2007, p. 960-961. 5 De reden dat deze arbeidsverhoudingen uitgezonderd zijn, is gelegen in het feit dat het personeels- en ontslagbeleid al in handen van de overheid lag. 20

ontslagprocedure UWV werkbedrijf 15-12-09 18:07 Pagina 21 Deel 1: 1. Toepassingsbereik BBA 1. Is het BBA van toepassing? SER, Kamers van Koophandel, Publiekrechtelijke bedrijfsorganisaties, de Nationale ombudsman, rechtspersonen die niet voldoen aan artikel 134 Grondwet en waarbij het ontslagbeleid in handen van de overheid ligt 6, en buitenlandse publiekrechtelijke lichamen 7. Te denken valt dus aan ambtenaren, aan werknemers met een arbeidsovereenkomst naar civiel recht die werkzaam zijn bij een van de bedoelde instellingen; onderwijzend en docerend personeel, werkzaam aan onderwijsinrichtingen staande onder beheer van een natuurlijke of rechtspersoon; 8 personen die een geestelijk ambt bekleden; 9 werknemers die doorgaans op minder dan vier dagen per week uitsluitend of na - genoeg uitsluitend diensten verrichten ten behoeve van het huishouden 10 van de natuurlijke persoon tot wie zij in dienstbetrekking staan. Onder het verrichten van diensten ten behoeve van een huishouden wordt mede verstaan het verlenen van zorg aan de leden van dat huishouden; 11 (groepen) werknemers die volgens besluit van de minister van SZW uitgesloten zijn van toepasselijkheid van het BBA. 12 Bovengenoemde begrippen worden veelal nader geduid door jurisprudentie. 6 Bijvoorbeeld de Stichting Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen: zie HR 24 mei 1985, NJ 1985, 701. Te denken valt ook aan gemeentelijke bedrijven, staatsbosbeheer, TNO of De Nederlandsche Bank. Let op: waar de overheid voor een privaatrechtelijke bedrijfsvorm heeft gekozen, zoals bijvoorbeeld bij de Nederlandse Spoorwegen N.V., is het BBA wél van toepassing. 7 Zoals buitenlandse ambassades, consulaten, volkenrechtelijke organisaties, het kabinet van de gevolmachtigde minister van de Nederlandse Antillen: zie Rb Amsterdam 26 mei 1993, «JAR» 1993/147. 8 De reden voor deze uitzondering is dat de overheid vrijheid van onderwijs wil respecteren. 9 Vrijheid van godsdienst heeft tot deze uitzonderingsgrond geleid. 10 Onder diensten ten behoeve van het huishouden wordt verstaan: activiteiten die in de regel onderdeel uitmaken van het voeren van een huishouding. Naast werkzaamheden van pure huishoudelijke aard zoals het schoonmaken van de woning, het koken van eten, wassen, strijken etc., worden hieronder ook verstaan activiteiten als het oppassen op de kinderen, het uitlaten van de hond, het onderhouden van de tuin en kleine onderhoudswerkzaamheden aan de woning. Het verrichten van persoonlijke chauffeursdiensten en het verrichten van allerhande klusjes, zoals het doen van boodschappen of ophalen van medicijnen vallen er ook onder. Tot slot valt ook het verlenen van zorg, al dan niet via een persoonsgebonden budget of alphahulpverlening aan leden van het huishouden, onder diensten ten behoeve van het huishouden. 11 Kleine huishoudelijke banen zijn buiten het BBA gehouden om particulieren te vrijwaren van een administratieve belasting. Artikel 2 lid 1 onder d en lid 2 BBA is gewijzigd m.i.v. 1 januari 2007, Stb. 2006 d.d. 14 december 2006, p. 24. 12 Dit betreft in ieder geval het niet-onderwijzend personeel waarvoor de rechtsbescherming elders is geregeld; in dit geval via de zogenoemde Commissie van Beroep: Regeling van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid van 11 maart 2008, nr. AV/IR/2008/5981, houdende vaststelling van een nieuwe regeling op grond van artikel 2, derde lid, van het Buitengewoon Besluit Arbeidsverhoudingen 1945, Stcrt. 14 maart 2008, nr. 53 / pag. 16. 21

ontslagprocedure UWV werkbedrijf 15-12-09 18:07 Pagina 22 2. Is toestemming voor opzegging nodig? Deel 1: 1. Toepassingsbereik BBA c. Ontheffing voor groepen werknemers De minister van Sociale Zaken kan op grond van artikel 6 lid 9 BBA ontheffing van het opzegverbod als bedoeld in artikel 6 lid 1 BBA verlenen voor (groepen) werknemers. Voor bestuurders van vennootschappen heeft de minister van deze mogelijkheid gebruik gemaakt. 13 d. Werkwijze UWV Voor zover partijen twijfelen of in het kader van de beëindiging van een arbeids - verhouding het BBA van toepassing is, doet de werkgever er verstandig aan voorafgaande toestemming aan UWV te vragen. Overigens zal UWV slechts in zeer duidelijke gevallen partijen meedelen dat het BBA zijns inziens niet van toepassing is. De betrokkene mag zo blijkt uit het arrest van de Hoge Raad van 29 maart 1957 op dit oordeel vertrouwen, hetgeen wil zeggen dat het achteraf aan hem niet kan worden tegengeworpen. Wanneer de werkgever op basis van mededelingen van de zijde van UWV zijn werknemer opzegt zonder toestemming en achteraf blijkt deze toestemming toch vereist te zijn, dan is het gegeven ontslag niettemin rechtsgeldig en kan de werknemer niet de nietigheid inroepen. 14 Wanneer echter ook maar enige twijfel bestaat dan wel wanneer een beoordelingsmarge aanwezig is, dient UWV zich van een oordeel over de toepasselijkheid van het BBA te onthouden en de ontslagaanvraag voor zover rechtens vereist in behandeling te nemen. UWV zal zich dan in de beschikking van de voor zover rechtens vereist -clausule bedienen, daarmee uitdrukkend dat het aan de rechter is om een uitleg te geven aan de bepalingen van het BBA, terwijl in ieder geval wordt aangegeven dat (ook) bij UWV twijfel bestaat omtrent de toepasselijkheid van het BBA. 2. Is toestemming voor opzegging nodig? a. Alleen bij opzegging toestemming nodig Voor toepasselijkheid van het opzegverbod van artikel 6 lid 1 BBA dient in de eerste plaats sprake te zijn van opzegging. Opzegging is de eenzijdige rechtshandeling die het einde van de arbeidsverhouding teweegbrengt. 15 Wanneer geen sprake is van opzegging, hoeft uiteraard ook geen toestemming aan UWV te worden gevraagd. 13 Ofwel statutair bestuurders: zie beschikking van 21 november 1972, Stcrt. 1972, 234. Deze beschikking is in Stcrt. 23 september 2008, 184 abusievelijk ingetrokken. Dit is hersteld in Stcrt. 15 oktober 2008, 210. Ook buitenlandse vennootschappen zijn onder de beschikking begrepen: zie HR 15 september 1995, NJ 1996, 234, JAR 1995/213. Niet inbegrepen zijn bestuurders van andere rechtspersonen (stichtingen, verenigingen, coöperaties e.d.) of directeuren van vennootschappen. 14 HR 29 maart 1957, NJ 1957, 505; HR 20 maart 1970, NJ 1970, 250. 15 HR 19 november 1948, NJ 1949, 86. 22