Vergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg

Vergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Prof. dr. Jozef Pacolet Design Charles & Ray Eames - Hang it all Vitra

Inhoud Betaalbaarheid van de zorg versus vrees, onzekerheid en twijfel Afbakening: nieuwe risico s, onduidelijk statistieken Maar hoe onbetaalbaar is de zorg vandaag Betaalbaarheid morgen: veelvoud van toekomstverkenningen Wat vertellen de toekomstverkenningen ons werkelijk Uitdagingen: verder uitbouw van de langdurige zorg Uitdagingen: de betaalbaarheid stelt ons niet vrij van het streven naar kostencontrole en voorkomen van kosten p.2

Uitgangspunt FUD: Globalisering Fear, uncertainty is het proces and doubt waarbij mensen, communicatie, handel, investeringen, democratie en markteconomie steeds meer buiten hun nationale grenzen treden. p.3

Een kwarteeuw bevolkingsvooruitzichten in België (in duizend): andere vooruitzichten, zelfde conclusies 4

Nieuwe bevolkingssprognoses maar vergelijkbare leeftijdsstructuur, in perunage totale bevolking, voorbeeld Vlaanderen Vergelijking structuur bevolking oud en nieuwe prognoses 0,16 0,14 0,12 0,10 0,08 0,06 0,04 0,02 0,00 Nieuw 2010 Nieuw 2060 Oud 2010 Oud 2050 0-9 10-19 20-29 30-39 40-49 50-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85-89 >90 5

Private en publieke uitgaven voor de gezondheidszorg in België, 2011, in miljoen euro Publieke financiering Federale en regionale overheid Sociale zekerheid Private sector Waarvan out of pocket Totaal Totale uitgaven 29.518 4.069 25.449 9.366 7.651 38.884 Curatieve en revalidatie 14.731 172 14.559 5.543 4.573 20.274 Langdurige zorg 7.231 3.213 4.018 791 525 8.022 Overige dienstverlening 1.214 40 1.174 332 229 1.546 Medische goederen 4.300.. 4.300 2.338 2.324 6.638 Preventie en volksgezondheid 366 322 43 0 0 366 Gezondheidsadministratie en verzekering 1.675 322 1.353 363.. 2.038 OESO, Health Data 2012 6

Private en publieke uitgaven voor de gezondheidszorg in België, 2011, als % van het BBP Publieke financiering Federale en regionale overheid Sociale zekerheid Private sector Waarvan out of pocket Totaal Totale uitgaven 8,0 1,1 6,9 2,5 2,1 10,5 Curatieve en revalidatie 4,0 0,0 3,9 1,5 1,2 5,5 Langdurige zorg 2,0 0,9 1,1 0,2 0,1 2,2 Overige dienstverlening 0,3 0,0 0,3 0,1 0,1 0,4 Medische goederen 1,2 1,2 0,6 0,6 1,8 Preventie en volksgezondheid 0,1 0,1 0,0 0,0 0,0 0,1 Gezondheidsadministratie en verzekering 0,5 0,1 0,4 0,1 0,6 OESO, Health Data 2012 7

Publieke uitgaven LTC instellingen en thuiszorg als % BBP, 2000 % van BBP 3 2,5 LTC gehandicapten LTC thuis LTC instellingen 2 1,5 1 0,5 0 België Vlaamse Gemeenschap Franse Gemeenschap

Publieke en private uitgaven LTC als % van BBP, 2000 % van BBP 3,5 Private uitgaven LTC Publieke uitgaven LTC 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 België Vlaamse Gemeenschap Franse Gemeenschap

Maar hoe onbetaalbaar is de zorg vandaag Waar staan wij? Niveau van de uitgaven voor gezondheidszorg en langdurige zorg Niveau van de eigen bijdragen Kosten onder controle? p.10

Redelijk niveau van gezondheidszorguitgaven als % BBP p.11 Bron: OECD Health data 2011

Redelijk niveau van gezondheidszorguitgaven als % BBP, EU-landen p.12 Bron: OECD Health data 2011

Redelijk percentage van publieke uitgaven, als % van totaal p.13 Bron: OECD Health data 2011

Private uitgaven als % BBP aan de hoge kant p.14 Bron: OECD Health data 2011

Kosten onder controle? Bron: eigen berekeningen op basis gegevens RIZIV (M. Breda) p.15

Kosten onder controle? Bron: eigen berekeningen op basis gegevens RIZIV (M. Breda) p.16

Betaalbaarheid morgen: toekomstverkenning Commissie Vergrijzing (2013) 17

Een veelvoud van toekomstverkenningen: geprojecteerde uitgaven voor gezondheidszorg en langdurige zorg, rond 2010 en 2060, als % BBP Langdurige Gezondheid zorg Totaal OESO Gemiddelde 2006-10 5,8 1,7 7,5 Scenario kostenbeheersing 2060 (toenam 1,9 0,8 2,7 Scenario kostenbeheersing 2060 (niveau) 7,7 2,5 10,2 Scenario kostenexpansie 2060 (toename) 5,8 1,3 7,1 Scenario kostenexpansie 2060 (niveau) 11,6 3 14,6 AWG (EC) Situatie 2010 6,3 2,3 8,6 Basisscenario 2060 (toename) 0,4 2,7 3,1 Basisscenario 2060 (niveau) 6,7 5 11,7 Risicoscenario 2060 (toename) 0,8 3,5 4,3 Risicoscenario 2060 (niveau) 7,1 5,8 12,9 Studiecommissie Vergrijzing 2013 Situatie 2012 6,9 1,2 8,1 Scenario 2060 (toename) 1 1,6 2,6 Scenario 2060 (niveau) 7,9 2,8 10,7 Bron: OECD De La Maisonneuve & Oliviera Martins (2013), AWG, Ageing Report 2012; Studiecommissie Vergrijzing 2013 18

Waar wat vertellen die toekomstverkenningen ons werkelijk: een eigenzinnige lectuur van de toekomstverkenningen Waar gaan wij naar toe? voorbeeld toekomstverkenningen AWG p.19

Betaalbaarheid van de zorg: een eigenzinnige kijk op gekende cijfers AWG 2012 (2010 prices) AWG 2009 (2007 prices) 2010 2020 2060 Index 2060 2008 2020 2060index 2060 GDP in billion 352,3 419,2 812,3 231 330,8 443,1 863,4 261 Population (million) 10,9 11,6 13,5 124 10,7 11,3 12,3 115 Population elderly ( million) 1,8748 2,2388 3,4425 184 1,8297 2,2035 3,2595 178 Dependent population 803 886 1187 Receiving home care in % 60,0 60,0 74,0 Receiving home care in numbers 481,8 531,6 878,38 Receiving residential care in % 17,0 17,0 29,0 Receiving residential care in numbers 136,51 150,62 344,23 Health care spending as % of GDP 6,3 6,4 6,7 106 7,6 8,1 8,8 116 LTC-spending as % of GDP 2,3 2,8 5,0 217 1,5 1,7 2,9 193 Sum LTC + Health care 8,6 9,2 11,7 136 9,1 9,8 11,7 129 GDP/capita 32.321 36.138 60.170 186 30.916 39.212 70.195 227 Health care spending per capita 2.036 2.313 4.031 198 2.350 3.176 6.177 263 LTC spending per capita 743 1.012 3.009 405 464 667 2.036 439 H&LTC spending per capita 2.780 3.325 7.040 253 2.813 3.843 8.213 292 GDP - H & LTC 29.541 32.813 53.130 180 28.103 35.370 61.982 221 Bron: eigen berekeningen op European Commission, Ageing Report 2009 en 2012 p.20

Betaalbaarheid van de zorg: een eigenzinnige kijk op gekende cijfers AWG 2012 (2010 prices) AWG 2009 (2007 prices) 2010 2020 2060 Index 2060 2008 2020 2060index 2060 pensions-spending as % of GDP 11,0 13,1 16,6 151 10,0 11,8 14,7 147 sum LTC+H+pensions 19,6 22,3 28,3 144 19,1 21,6 26,4 138 Actual spending pensions per capita 3.555 4.734 9.988 281 3.092 4.627 10.319 334 Pensions + LTC + Health care 6.335 8.059 17.028 269 5.905 8.470 18.532 314 GDP - H & LTC - Pensions 25.986 28.079 43.142 166 25.011 30.743 51.664 207 Elderly population (65+) as % of total population 17,2 19,3 25,5 148 17,1 19,5 26,5 155 Social expenditures elderly per capita 5.317 7.036 16.020 301 4.730 7.066 16.987 359 Social expenditure per pensioner 30.912 36.458 62.825 203 27.662 36.236 64.103 232 Rest of GDP per capita 27.004 29.101 44.150 163 26.186 32.146 53.208 203 Rest of GDP per person of rest population 65-32.614 36.061 59.262 182 31.587 39.933 72.392 229 Ratio trend benefits 65+ to income 65-1,12 1,01 Bron: eigen berekeningen op European Commission, Ageing Report 2009 en 2012 p.21

Hoe de toekomst verzekeren? Rijke economieën besteden meer aan zorg Verdere vooruitgang in de sociale bescherming is voorzien Maar er is geen gratis lunch Belangrijke hervorming staat in de steigers Grootste uitdaging op het niveau van de Gemeenschappen Onverzekerde risico s best wel verzekeren Twijfels over de noodzaak, wenselijkheid en haalbaarheid van private verzekerings- of spaarproducten Voorkeur voor een stelsel gebaseerd op sociale bijdragen ( Bismarck-georiënteerde sociale zekerheid) Logica van (kosten-)preventie verder ontwikkelen p.22

5. Sustainability of health and LTC Rijke economieën besteden meer (ook publiek) aan gezondheidszorg: relatie tussen BBP/ capita en aandeel in % BBP voor gezondheidszorg ( situatie EU lidstaten, 1992) 9,0 8,0 Expenditure in kind on sickness/health care (% of GDP) 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 Old Member States 1992 0,0 0 10000 20000 30000 40000 50000 60000 70000 80000 GPD (euro PPP/capita in current prices) Bron: Eurostat 23

Rijke economieën besteden meer (ook publiek) aan gezondheidszorg: relatie tussen BBP/ capita en aandeel in % BBP voor gezondheidszorg ( situatie EU lidstaten, 1992, 2002) 9 8 Expenditure in kind on sickness/health care (% of GDP) 7 6 5 4 3 2 1 Old Member States 1992 Old Member States 2002 New Member States 2002 0 0 10000 20000 30000 40000 50000 60000 70000 80000 GPD (euro PPS/Inhabitant) Bron: Eurostat 24

Rijke economieën besteden meer (ook publiek) aan gezondheidszorg: relatie tussen BBP/ capita en aandeel in % BBP voor gezondheidszorg ( situatie EU lidstaten, 1992,2002,2007) 9 8 Expenditure in kind on sickness/health care (% of GDP) 7 6 5 4 3 2 1 Old Member States 1992 Old Member States 2002 New Member States 2002 Old Member States 2007 New Member States 2007 0 0 10000 20000 30000 40000 50000 60000 70000 80000 GPD (euro PPS/Inhabitant) Bron: Eurostat 25

Verdere vooruitgang in de sociale bescherming is mogelijk Groei RIZIV-budget Maximumfactuur in de gezondheidszorg Vlaamse Zorgverzekering Verbeterde tegemoetkoming hulp aan bejaarden Financiering huishoudelijke hulp via dienstencheque p.26

Verdere vooruitgang in de sociale bescherming voor langdurige zorg is aangekondigd (voorbeeld van Vlaanderen) Maximumfactuur in thuiszorg Verdere differentiëring in de Vlaamse zorgverzekering Maximumfactuur in de residentiële ouderenzorg Vlaamse hospitalisatieverzekering p.27

Bismarck-georiënteerde stelsels zijn meer expansief of kunnen minder de kosten beheersen (totale uitgaven gezondheidszorg als % BBP) 14 12 10 Gemiddelde uitgaven B,D,F 8 6 Gemiddelde uitgaven rest OESO-landen 4 2 Verschil B,F,D en rest 0-2 1960 1962 1964 1966 1968 1970 1972 1974 1976 1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 p.28 Bron: OECD Health data 2011

Bismarck-georiënteerde stelsels zijn meer expansief of kunnen minder de kosten beheersen (publieke uitgaven gezondheidszorg als % BBP) 14 12 10 Gemiddelde uitgaven B,D,F 8 6 Gemiddelde uitgaven rest OESO-landen 4 2 Verschil B,F,D en rest 0-2 1960 1962 1964 1966 1968 1970 1972 1974 1976 1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 p.29 Bron: OECD Health data 2011

Als Globalisering de storm komt is het moet proces je de waarbij luiken mensen, van het huis communicatie, sluiten. handel, investeringen, democratie en markteconomie steeds meer buiten hun nationale grenzen treden. p.30