Ontwikkelingen Metaalbewerking en Technisch Installatiebedrijf regio Noord

Ontwikkelingen Metaalbewerking en Technisch Installatiebedrijf regio Noord Drs S.J. van Duijn Amsterdam, juli 2005

505 DIJK12 Beleidsonderzoek Adelaarsweg 11 1021 BM AMSTERDAM Tel.: 020-6373623 Fax: 020-6362645 info@dijk12.nl www.dijk12.nl

Inhoudsopgave Pagina Inleiding 5 1 Actieonderzoek 7 2 Personeelsbeleid 9 3 Personeelsbehoefte 11 4 Nieuwe ontwikkelingen, innovatie 13 5 (Bij)scholing 15 Bijlage 1 Verantwoording uitvoering 17 Bijlage 2 Resultaten uitgesplitst naar branche 19 Bijlage 3 Resultaten uitgesplitst naar regio 31

Inleiding Voorliggend rapport geeft de resultaten weer van een onderzoek onder in de sectoren Metaalbewerking en Technische Installatie in de drie Noordelijke provincies Friesland, Groningen en Drenthe. Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van de opleidingfondsen OOM (Metaalbewerking), OTIB (Technisch Installatiebedrijf) én de drie Noordelijke provincies. Het onderzoek is uitgevoerd in de periode mei - juli van 2005. Het doel van het onderzoek is meer zicht te krijgen op de huidige en toekomstige situatie bij op het gebied van: personeelsbeleid; personeelsbehoefte; nieuwe ontwikkelingen, innovatie; (bij)scholing. Het primaire doel van onderhavig onderzoek is gegevens te inventariseren ten behoeve van gerichte actie door de O&O-fondsen en de provincies. De resultaten dienen als input voor de ontwikkeling van gerichte projecten en activiteiten vanuit zowel de opleidingsfondsen als de provincies ter ondersteuning van het bedrijfsleven in de regio. Het onderzoek is uitgevoerd door middel van een schriftelijke enquête in de periode juni - juli 2005. Om gerichte vervolgacties praktisch mogelijk te maken heeft het onderzoek zich gericht op in een zestal gebieden in de provincies waar bedrijvigheid zich concentreert. Alle met personeel in deze gebieden zijn benaderd. In totaal betreft dit 745, waarvan er 312 een vragenlijst hebben ingevuld (respons van 42). Leeswijzer Het rapport heeft een kwantitatief karakter en bestaat uit drie delen: Eerst worden in de samenvatting de belangrijkste resultaten op hoofdlijnen uiteengezet; Vervolgens wordt in bijlage één ingegaan op de verantwoording en uitvoering van het onderzoek; In bijlage twee zijn alle resultaten naar branche uitgesplitst weergegeven; Ten slotte worden in bijlage drie enkele resultaten uitgesplitst naar regio gepresenteerd. DIJK12 Beleidsonderzoek/juli 2005 5

6 DIJK12 Beleidsonderzoek/juli 2005

1 Actieonderzoek Primair doel van het onderzoek is informatie te verkrijgen, waarmee de opleidingsfondsen OOM en OTIB en de drie Noordelijke provincies het bedrijfsleven in de regio gericht ondersteuning kunnen bieden op het gebied van arbeidsmarkt en personeelsvoorziening. Het belangrijkste resultaat van het onderzoek is dat een belangrijk deel van de in het onderzoek betrokken (39) met vertegenwoordigers van de opleidingsfondsen en/of de provincies van gedachten wil wisselen over specifieke onderwerpen. De meeste willen praten over scholing (59) en innovatie (44). De opdrachtgevers hebben per bedrijf dat van gedachte wil wisselen een korte kenschets van de situatie van het betreffende bedrijf ontvangen. Hiermee kunnen direct op gerichte wijze ondersteunende activiteiten richting het betreffende bedrijf ontplooid worden. Naast dit resultaat levert het onderzoek ook algemene informatie over de huidige situatie van het bedrijfsleven met betrekking tot arbeidsmarkt en personeelsbehoefte. In de volgende hoofdstukken wordt achtereenvolgens ingegaan op deze resultaten op de thema s: Personeelsbeleid; Personeelsbehoefte; Nieuwe ontwikkelingen, innovatie; (Bij)scholing. DIJK12 Beleidsonderzoek/juli 2005 7

8 DIJK12 Beleidsonderzoek/juli 2005

2 Personeelsbeleid Personeelsbeleid omvat onder andere zaken als werving en selectie, functioneringsgesprekken en opleidingsplannen. Het voeren van personeelsbeleid vergt tijd, kennis en mankracht. De in het onderzoek betrokken zijn met name MKB-. Ten aanzien van personeelsbeleid is de situatie als volgt. Zo n 14 van de heeft een personeelsfunctionaris in dienst. Dit zijn met name de wat grotere. Bij de overige wordt het personeelsbeleid uitgevoerd door de directie al dan niet in samenwerking met een officemanager, bedrijfsleider of een meewerkend leidinggevende. Hierin verschillen beide branches nauwelijks van elkaar. Een aantal (5) heeft het personeelsbeleid (deels) uitbesteed aan een extern deskundige. Bijna 40 van alle ervaart knelpunten met betrekking tot het personeelsbeleid. Voor OTIB- (45) geldt dit relatief meer dan voor OOM (36). Knelpunten die door deze het meest worden genoemd, zijn: - gebrek aan tijd (43); - gebrek aan kennis/deskundigheid (29); - gebrek aan capaciteit (22). Bij 16 van de bestaan plannen om hun personeelsbeleid verder vorm te geven. Dit leeft onder OTIB- relatief wat meer (19 ) dan onder OOM- (15). Ruim de helft van deze zijn van plan hun personeelsbeleid verder vorm te geven door middel van het opleiden van eigen personeel. 1 Vrijwel geen enkel bedrijf is van plan hiervoor een personeelsfunctionaris aan te trekken. Daarnaast wil bijna 20 externe ondersteuning inschakelen. 1 Bij de onderzoekers bestaat twijfel over of respondenten de antwoordcategorie opleiden van eigen personeel éénduidig geïnterpreteerd hebben. Naast het opleiden van eigen personeel op het gebied van personeelsbeleid, kunnen ook opleiding van personeel in algemene zin hebben opgevat als verdere vormgeving van personeelsbeleid. DIJK12 Beleidsonderzoek/juli 2005 9

10 DIJK12 Beleidsonderzoek/juli 2005

3 Personeelsbehoefte Ongeveer eenderde van de heeft of verwacht vacatures binnen een half jaar, 107 (34) hebben in totaal 256 vacatures. 1 Dat is een gemiddelde van 2,4 vacatures per bedrijf. Bij bijna 40 van deze zijn de vacatures uitsluitend het gevolg van uitbreiding van personeel. Bij zo n 18 zijn de vacatures uitsluitend het gevolg van vervanging van personeel. Bij de overige zijn de vacatures het gevolg van zowel uitbreiding als vervanging. Relatief gezien is het aantal technisch installatie dat vacatures heeft of verwacht hoger dan het aantal metaalbewerkings. Zo n 44 van de OTIB- verwacht in totaal 135 vacatures en zo n 29 van de OOM verwacht in totaal 121 vacatures. Onder andere de aanleiding van de vacatures, het gewenste opleidingsniveau en de verwachte vervulbaarheid verschillen tussen OOM- en OTIB-. Onderstaand overzicht geeft enkele kenmerken van de vacatures naar branche uitgesplitst weer. 1 Een aantal dat vacatures heeft of verwacht, is vergeten het aantal vacatures te vermelden. Het totaal aantal vacatures ligt in werkelijkheid dus iets hoger dan hier beschreven. DIJK12 Beleidsonderzoek/juli 2005 11

Overzicht 1 Kenmerken vacatures naar branche OOM De meeste vacatures zijn gericht op constructie (28) en machinebouw/samenbouw (20). Bij bijna de helft van de zijn de vacatures het gevolg van uitsluitend uitbreiding (47). Bij 15 van de zijn de vacatures het gevolg van uitsluitend vervanging. 48 van de vacatures is op MBO-niveau en 34 op VMBO-niveau. OTIB De meeste vacatures zijn gericht op installatiemonteurs elektrotechnisch (51) en gas en verwarming (42). Bij ruim een kwart van de zijn de vacatures het gevolg van uitsluitend uitbreiding (26). Bij 21 van de zijn de vacatures het gevolg van uitsluitend vervanging. 84 van de vacatures is op MBO-niveau. 40 van de vacatures is moeilijk vervulbaar. Ongeveer 26 van de vacatures is moeilijk Werkgebieden waar relatief veel vacatures vervulbaar. moeilijk vervulbaar zijn: machinebediening, engineering/ontwerp/tekenen, en de categorie overig (onder andere projectleiding, en calculatie). Werkgebieden waar relatief veel vacatures moeilijk vervulbaar zijn: installatie gas en verwarming en de categorie overige (onder andere projectleiding, calculatie en service/onderhoud). De helft van de vacatures is geschikt voor ervaren personeel, met name in de constructie, machinebouw, engineering en als (meerwerkend) leidinggevenden. Voor ongeveer 7 van de vacatures zijn starters geschikt. Driekwart van de ziet leerwerktrajecten als optie om zelf werknemers op te leiden tot vakman. Iets minder dan helft leidt reeds leerlingen op. 37 van de vacatures is geschikt voor ervaren personeel, met name in de engineering en installatie gas en verwarming, Voor 5 van de vacatures zijn starters geschikt. Meer dan 90 van de ziet leerwerktrajecten als optie om zelf werknemers op te leiden tot vakman. Bijna driekwart leidt reeds leerlingen op. 12 DIJK12 Beleidsonderzoek/juli 2005

4 Nieuwe ontwikkelingen, innovatie In het onderzoek is nagegaan in hoeverre bezig zijn met nieuwe ontwikkelingen op het gebied van producten, processen, diensten en markten (innovatie). Hieronder volgen de belangrijkste resultaten. Bijna 45 van de is momenteel en/of op korte termijn bezig met nieuwe ontwikkelingen. Hiervan is: - 56 bezig met nieuwe producten; - 39 bezig met nieuwe markten; - 32 bezig met nieuwe (productie)processen; - 31 bezig met nieuwe diensten. Ruim eenderde van de innovatieve voert de innovatie geheel in eigen beheer uit. Ongeveer tweederde voert de innovatie in samenwerking met andere en/of organisaties uit, waarvan: - 51 met binnen de eigen branche; - 35 met buiten de eigen branche; - 35 in samenwerking met organisaties of instellingen als Syntens of de KvK. Eenderde van de innovatieve ervaart of verwacht knelpunten met betrekking tot het doorvoeren van de innovatie in het bedrijf. De knelpunten liggen met name op het terrein van personeel: - gebrek aan deskundigheid/kennis (31 ); - gebrek aan capaciteit (20 ). Daarnaast wordt financiering door 16 als knelpunt ervaren of verwacht en marketing door 10. Bij bijna de helft van de innovatieve leidt de innovatie tot scholing van het personeel. Bijna eenderde van de gaat uitbreiden als gevolg van innovatie. Het merendeel van de (55) innoveert niet op dit moment of op korte termijn. Een vijfde deel van hen heeft wel de behoefte om op termijn met nieuwe ontwikkelingen aan de slag te gaan. Tussen OOM- en OTIB- doen zich verschillen voor ten aanzien van de aard en uitwerking van de nieuwe ontwikkelingen DIJK12 Beleidsonderzoek/juli 2005 13

Overzicht 2 Belangrijkste kenmerken innovatie naar branche Kenmerk OOM OTIB Bij 46 van de zijn op dit moment of op korte termijn nieuwe ontwikkelingen aan de orde. Aard innovatie 63 productinnovatie 42 nieuwe markten 36 (productie)procesinnovatie 26 innovatie van diensten Bij 44 van de zijn op dit moment of op korte termijn nieuwe ontwikkelingen aan de orde. 43 productinnovatie 40 innovatie van diensten 34 nieuwe markten 23 (productie)procesinnovatie Uitvoering 40 geheel eigen beheer 32 geheel eigen beheer 60 in samenwerking met anderen, waarvan: 68 in samenwerking met anderen, waarvan: - 46 in samenwerking met binnen de branche; - 59 in samenwerking met binnen de branche; - 41 in samenwerking met buiten de branche; - 25 in samenwerking met buiten de branche; - 39 in samenwerking met instellingen en organisaties zoals Syntens of KvK. - 28 in samenwerking met instellingen en organisaties zoals Syntens of KvK. Knelpunten met name gebrek aan deskundigheid/kennis, capaciteit, financiering en marketing Gevolgen voor personeel 40 scholing van personeel 31 uitbreiding van personeelsbestand met name gebrek aan deskundigheid/kennis en capaciteit 60 scholing van personeel 26 uitbreiding van personeelsbestand 14 DIJK12 Beleidsonderzoek/juli 2005

5 (Bij)scholing Een aanzienlijk deel van de is of gaat personeel (bij)scholen. In verschillende opzichten lijken OTIB- meer aan scholing te doen dan OOM-. Bijna tweederde van de gaat op dit moment of in de nabije toekomst werknemers (bij)scholen. Het aantal OTIB- dat (bij)schoolt (81) is beduidend hoger dan het aantal OOM- (52). Ruim de helft van de geeft aan, dat scholing binnen het bedrijf een continu aandachtspunt is. Bij OTIB- is dit aandeel (70) aanzienlijk hoger dan bij OOM- (43). In totaal heeft bijna 37 van de een opleidingsplan voor werknemers opgesteld. Dit is met name het geval bij OTIB-, waarvan bijna de helft van de over een opleidingsplan beschikt. Bij OOM- is dat minder dan eenderde. Van de die geen opleidingsplan hebben opgesteld, is bijna 10 (19 ) voornemens dit op korte termijn wel te doen. Dit zijn wederom relatief meer OTIB- dan OOM-. De belangrijkste redenen om (bij) te scholen zijn: - nieuwe ontwikkelingen/innovatie; - vereiste kwalificaties/certificaten (bijvoorbeeld een lascertificaat of VCA); - doorstroming van personeel. Doorstroming van personeel, vervanging van werknemers en vereiste kwalificaties in het kader van BBL, zijn bij OTIB- relatief meer van invloed op de scholingsbehoefte dan bij OOM-. Het grootste deel van de (bij)scholende (87) heeft scholingsbehoefte op technisch gebied. Ongeveer 40 heeft behoefte aan scholing op het gebied van veiligheid/arbo. Dit laatste geldt met name voor OTIB-. OOM daarentegen hebben relatief vaker behoefte aan (bij)scholing op de gebieden van commercie/marketing en ICT. DIJK12 Beleidsonderzoek/juli 2005 15

16 DIJK12 Beleidsonderzoek/juli 2005

Bijlage 1 Verantwoording uitvoering Respons Het onderzoek is uitgevoerd door middel van een enquête onder alle 1 in de volgende zes regio s: Leeuwarden, Franeker, Harlingen; Drachten, Heerenveen, Joure, Sneek; Roden, Leek, Groningen, Hoogezand, Veendam, Winschoten, Assen; Eemsmond; Meppel, Hoogeveen, Coevorden, Emmen. De zijn getrapt benaderd. Allereerst is een aankondigingsbrief vanuit de oplei- dingsfondsen verstuurd. In deze brief zijn kort het doel van het onderzoek en de werkwijze uitgelegd. Vervolgens zijn telefonisch benaderd met de vraag of zij aan het onderzoek mee wilden werken. Uiteindelijk is een vragenlijst verstuurd aan die die mee wilden werken. Overzicht 3 Respons OOM OTIB Totaal Aangeleverde bestand 548 100 234 100 791 100 Bestandsvervuiling 33 6 13 6 46 6 Netto bestand 515 100 221 100 745 100 Vragenlijst retour ontvangen 206 40 106 48 312 42 1 Metaalbewerkings met minder dan drie werknemers en Technische Installatie met minder dan vijf werknemers zijn buiten beschouwing gelaten. DIJK12 Beleidsonderzoek/juli 2005 17

Het totale bestand telde 791 (548 OOM- en 243 OTIB-). 125 zijn telefonisch niet bereikt. De gegevens van 46 waren niet bruikbaar: deze stonden dubbel in het bestand. De overige 79 zijn niet bereikt vanwege een foutief telefoonnummer of omdat simpelweg niet opgenomen werd. Om de respons op de vragenlijst te verhogen, is besloten deze 79 alsnog een vragenlijst te sturen. Van de 745 benaderde hebben in totaal 312 een ingevulde vragenlijst retour gezonden. Dit is een responspercentage van 42 Leeswijzer tabellen Door afrondingen tellen percentages in de tabellen soms niet op tot 100. 18 DIJK12 Beleidsonderzoek/juli 2005

Bijlage II Resultaten uitgesplitst naar branche In de volgende tabellen worden de antwoorden van respondenten op de vragenlijst weergegeven, telkens worden de resultaten uitgesplitst naar opleidingsfonds. De tabellen zijn per thema gegroepeerd. Personeelsbeleid Tabel 1 Wie houdt zich binnen het bedrijf bezig met personeelsbeleid? (meerdere antwoorden mogelijk) Wie houdt zich binnen uw bedrijf bezig met personeelsbeleid? OOM (N=206) OTIB (N=106) Totaal (N=312) Personeelsfunctionaris 30 15 13 12 43 14 Directeur/ondernemers 176 85 94 89 270 87 Officemanager/secretaresse 20 10 7 7 27 9 Bedrijfsleider 31 15 21 20 52 17 Meewerkend leidinggevende 22 11 6 6 28 9 Extern deskundige 5 2 - - 5 2 Anders 7 3 6 6 13 4 DIJK12 Beleidsonderzoek/juli 2005 19

Tabel 2 Hebben plannen om personeelsbeleid verder vorm te geven? Heeft uw bedrijf plannen om (op korte termijn) het personeelsbeleid verder vorm te geven? OOM (N=206) OTIB (N=106) Totaal (N=312) Ja 29 14 20 19 49 16 Nee 176 85 85 80 261 84 Geen antwoord 1 15 1 1 2 1 Totaal 206 100 106 100 312 100 Tabel 3 Op welke manier gaan het personeelsbeleid verder vorm geven? (meerdere antwoorden mogelijk) Op welke manier denkt uw bedrijf het personeelsbeleid verder vorm te gaan geven? OOM (n=29) OTIB (N=20) Totaal (n=49) Aantrekken pz-functionaris 1 3 - - 1 2 Inschakelen externe ondersteuning 6 21 3 15 9 18 Opleiden eigen personeel 15 52 12 60 27 55 Anders 6 21 2 10 8 16 Geen antwoord 5 17 6 30 11 22 Tabel 4 Ervaren knelpunten m.b.t. de vormgeving/uitvoering van personeelsbeleid (meerdere antwoorden mogelijk) Ervaart uw bedrijf knelpunten m.b.t. de vormgeving/uitvoering van personeelsbeleid? OOM (N=206) OTIB (N=106) Totaal (N=312) Ja, gebrek aan capaciteit 15 7 12 11 27 9 Ja, gebrek aan kennis/deskundigheid 20 10 16 15 36 12 Ja, gebrek aan tijd 32 16 21 20 53 17 Ja, anders namelijk 10 5 - - 10 3 Nee, wij ervaren geen knelpunten 131 64 58 55 189 61 Geen antwoord 19 9 9 9 28 9 20 DIJK12 Beleidsonderzoek/juli 2005

Vacatures Tabel 5 Bedrijven die nu of over 6 maanden vacatures voor technische functies hebben OOM (N=206) OTIB (N=106) Totaal (N=312) Bedrijven die nu of over 6 maanden vacatures hebben 60 47 107 Percentage ten opzichte van totaal aantal 29 44 34 Tabel 6 Aanleiding vacatures Zijn de vacatures binnen uw bedrijf het gevolg van uitbreiding of vervanging? OOM (n=60) OTIB (n=47) Totaal (n=107) Uitbreiding 28 47 12 26 40 37 Vervanging 9 15 10 21 19 16 Zowel uitbreiding als vervanging 18 29 23 49 41 38 Weet niet 1 2 - - 1 1 Onbekend 4 7 2 4 6 6 Totaal 60 100 47 100 107 100 DIJK12 Beleidsonderzoek/juli 2005 21

Tabel 7 Vacatures naar werkgebied OOM (meerdere antwoorden mogelijk) Werkgebied vacatures Verspaning 6 8 Constructie 16 28 Machinebouw/samenbouw 14 20 machinebediening 6 14 Landbouwmechanisatie 1 1 Installatiemonteur elektrotechniek 2 2 Installatiemonteur gas en verwarming 0 0 Installatiemonteur koudetechniek en luchtbehandeling 1 1 Meewerkend leidinggevende 7 7 Engineering, tekenen, ontwerp 12 12 Onbekend 1 1 Administratie 1 1 Aluminium smelter 1 1 Calculatie 1 1 Export manager 1 1 Inkoop/logistiek 1 1 Montage onderhoud 1 2 monteur dakgoten 1 4 Onderhoudsmonteur 1 1 Productie 1 1 Project management 1 3 Projectleiding 1 1 Schilder 1 2 Secretariaat 1 1 Bankwerkers 1 3 Calculatie 1 2 Zetters 1 2 Totaal 121 22 DIJK12 Beleidsonderzoek/juli 2005

Tabel 8 Vacatures naar werkgebied OTIB (meerdere antwoorden mogelijk) Werkgebied vacatures Verspaning 0 0 Constructie 1 2 Machinebouw samenbouw 1 1 Machinebediening 0 0 Landbouwmechanisatie 0 0 Installatiemonteur elektrotechniek 20 51 Installatiemonteur gas en verwarming 19 42 Installatiemonteur koudetechniek en luchtbehandeling 5 7 Meewerkend leidinggevende 3 4 Engineering, tekenen, ontwerp 6 9 Begeleiding 1 1 Besturingstechnicus 1 1 Calculatie 1 4 Elektromotoren 1 1 Front office 1 2 Onderhoudsmonteur gas en verwarming 1 2 Projectleiding 1 1 Servicemonteurs 1 4 Servicetechnici 1 2 Instructie 1 1 Totaal 135 Tabel 9 Gewenste opleidingsniveau voor vacatures Opleidingsniveau OOM OTIB Totaal vacatures vacatures vacatures VMBO 41 34 10 7 51 20 MBO 58 48 113 84 171 67 HBO 22 18 12 9 34 13 Totaal 121 100 135 100 256 100 DIJK12 Beleidsonderzoek/juli 2005 23

Tabel 10 Verwachte vervulbaarheid vacatures Vervulbaarheid OOM OTIB Totaal vacatures vacatures vacatures Makkelijk 18 15 11 8 29 11 Niet makkelijk/niet moeilijk 55 45 89 66 144 56 Moeilijk 48 40 35 26 83 32 Totaal 121 100 135 100 256 100 Tabel 11 Vacatures geschikt voor ervaren personeel of starters (schoolverlaters) Vacatures geschikt voor. vacatures OOM OTIB Totaal vacatures vacatures Ervaren 61 50 50 37 111 43 Starter 8 7 7 5 15 6 Beide 39 32 75 56 114 45 Maakt niet uit 10 8 1 1 11 4 Onbekend 3 2 2 1 5 2 Totaal 121 100 135 100 256 100 Tabel 12 Is het voor een optie om zelf een werknemer op te leiden via een leerwerktraject? Is het voor uw bedrijf een optie zelf een werknemer op te leiden tot vakman door middel van een leerwerktraject? OOM (n=62) OTIB (n=47) Totaal (n=109) Ja 26 42 12 26 38 35 Ja, doen we al 21 34 32 68 53 49 Nee 7 11 3 6 10 9 Geen antwoord 8 13 - - 8 7 Totaal 62 100 47 100 109 1 100 1 Twee die geen vacatures verwachten hebben deze vraag wel ingevuld, vandaar dat in totaal 109 i.p.v. 107 een antwoord op deze vraag gegeven hebben. 24 DIJK12 Beleidsonderzoek/juli 2005

Tabel 13 Waarom zijn leerwerktrajecten geen optie? (meerdere antwoorden mogelijk) Om welke reden(en) is dit voor uw bedrijf geen optie? OOM (n=15) OTIB (n=3) Totaal (n=18) Begeleiding kost teveel tijd 2 0 2 We hebben snel iemand nodig 1 1 2 Geen capaciteit voor begeleiding 2 1 3 Geen erkend leerbedrijf 3 0 3 Niet over nagedacht 1 0 1 Anders 2 1 3 Geen antwoord 7 0 7 Innovatie Tabel 14 Bedrijven die momenteel met innovatie bezig zijn Zijn binnen uw bedrijf op dit moment nieuwe ontwikkelingen aan de orde? OOM (N=206) OTIB (N=106) Totaal (N=312) Ja 84 41 43 41 127 41 Nee 120 58 63 59 183 59 Geen antwoord 2 1 - - 2 1 Totaal 206 100 106 100 312 100 Tabel 15 Bedrijven die op korte termijn met innovatie te maken krijgen Denkt u dat uw bedrijf op korte termijn met nieuwe ontwikkelingen te maken krijgt? OOM (N=206) OTIB (N=106) Totaal (N=312) Ja 77 37 41 39 118 38 Nee 82 40 40 38 122 39 Weet niet 38 18 22 21 60 19 Geen antwoord 9 4 3 3 12 4 Totaal 206 100 106 100 312 100 Tabel 16 Bedrijven die momenteel of op korte termijn met innovatie bezig gaan OOM (N=206) OTIB (N=106) Totaal (N=312) 94 47 141 Percentage ten opzichte van totaal aantal 46 44 45 DIJK12 Beleidsonderzoek/juli 2005 25

Tabel 17 Aard innovatie (meerdere antwoorden mogelijk) Waarop hebben deze nieuwe ontwikkelingen betrekking? OOM (n=94) OTIB (n=47) Totaal (n=141) Nieuwe/verbeterde producten 59 63 20 43 79 56 Nieuwe/verbeterde diensten 24 26 19 40 43 31 Nieuwe/verbeterde productieprocessen 34 36 11 23 45 32 Nieuwe markt(en) 39 42 16 34 55 39 Anders 4 4 6 13 10 7 Geen antwoord - - 1 2 1 1 Tabel 18 Uitvoering van innovatie Op welke manier voert uw bedrijf deze nieuwe ontwikkelingen uit? OOM (n=94) OTIB (n=47) Totaal (n=141) Geheel in eigen beheer 38 40 15 32 53 38 In samenwerking met anderen 56 60 32 68 88 62 Totaal 94 100 47 100 141 100 Tabel 19 Uitvoering van innovatie in samenwerking met anderen (meerdere antwoorden mogelijk) Met wie werken innovatieve samen? In samenwerking met binnen de eigen branche In samenwerking met buiten de eigen branche In samenwerking met organisaties, instellingen zoals Syntens of de KvK OOM (n=56) OTIB (n=32) Totaal (n=88) 26 46 19 59 45 51 23 41 8 25 31 35 22 39 9 28 31 35 Anders 2 4 2 6 4 5 Geen antwoord - - 1 3 1 1 26 DIJK12 Beleidsonderzoek/juli 2005

Tabel 20 Hebben of verwachten knelpunten met betrekking tot de innovatie? Heeft of verwacht uw bedrijf knelpunten met betrekking tot het doorvoeren van de nieuwe ontwikkelingen binnen uw bedrijf? OOM (n=94) OTIB (n=47) Totaal (n=141) Ja 31 33 16 34 47 33 Nee 51 54 19 40 70 50 Weet niet 10 11 11 23 21 15 Geen antwoord 2 2 1 2 3 2 Totaal 94 100 47 100 141 100 Tabel 21 Ervaren of verwachte knelpunten m.b.t innovatie? (meerdere antwoorden mogelijk) Op welke aspect(en) heeft dit knelpunt betrekking? OOM (n=31) OTIB (n=16) (n=47) Financiering 13 41 3 19 16 34 Capaciteit 14 45 6 38 20 43 Gebrek aan deskundigheid/kennis 19 61 12 75 31 66 Marketing 7 23 3 19 10 21 Anders 1 3 - - 1 2 Tabel 22 Heeft de innovatie gevolgen voor het personeel? (meerdere antwoorden mogelijk) Hebben de (toekomstige) nieuwe ontwikkelingen binnen uw bedrijf gevolgen voor uw personeel? Ja, namelijk scholing van eigen personeel Ja, namelijk uitbreiding van personeelsbestand OOM (n=94) OTIB (n=47) Totaal (n=141) 38 40 28 60 66 47 29 31 12 26 41 29 Ja, anders 2 2 3 6 5 4 Nee geen gevolgen voor personeel 30 32 9 19 39 28 Weet niet 10 11 4 9 14 10 Geen antwoord 1 1 1 2 2 1 DIJK12 Beleidsonderzoek/juli 2005 27

Tabel 23 Reden van om niet te innoveren (meerdere antwoorden mogelijk) Om welke reden spelen binnen uw bedrijf op dit moment of op korte termijn geen nieuwe ontwikkelingen? OOM (n=112) OTIB (n=59) Totaal (n=171) Gebrek aan tijd 13 12 4 7 17 10 Onvoldoende kennis/deskundigheid 2 2 - - 2 1 Gebrek aan financiële middelen 7 6 3 5 10 6 Niet noodzakelijk 81 72 43 73 124 73 Anders 13 12 10 17 23 14 Geen antwoord 2 2 - - 2 1 Tabel 24 dat niet innoveert, maar daar op termijn wel behoefte aan heeft Heeft uw bedrijf de behoefte om op termijn met nieuwe ontwikkelingen aan de slag te gaan? OOM (n=112) OTIB (n=59) Totaal (n=171) Ja 22 20 14 24 36 21 Nee 55 49 25 42 80 47 Weet niet 31 28 20 34 51 30 Geen antwoord 4 4 - - 4 2 Totaal 112 100 59 100 171 100 Scholing Tabel 25 dat (bij)schoolt Is één van bovenstaande redenen of wellicht een andere voor uw bedrijf van toepassing om op dit moment of in de nabije toekomst werknemers (bij) te scholen? OOM (N=206) OTIB (N=106) Totaal (N=312) Ja 108 52 86 81 194 62 Nee 75 36 13 12 88 28 Weet niet 19 9 7 7 26 8 Geen antwoord 4 2 - - 4 1 Totaal 206 100 106 100 312 100 28 DIJK12 Beleidsonderzoek/juli 2005

Tabel 26 Om welke redenen gaan bijscholen? (meerdere antwoorden mogelijk) Welke reden(en) betreft dit? OOM (n=108) OTIB (n=86) Totaal (n=194) Nieuwe ontwikkelingen innovatie 56 52 44 51 100 52 Doorstroming van personeel 36 33 39 45 75 39 Vervanging van werknemers die met pensioen gaan 15 14 22 26 37 19 Vereiste kwalificaties in kader van BBL 14 13 23 27 37 19 Vereiste kwalificaties certificaten (bijv. lascertificaat) 51 47 43 50 94 48 Anders, namelijk 12 11 4 5 16 8 Geen antwoord 2 2 2 2 4 2 Tabel 27 Op welke gebieden heeft de scholingsbehoefte betrekking? (meerdere antwoorden mogelijk) Kunt u aangeven op welk gebied(en) deze scholingsbehoefte betrekking heeft? OOM (n=108) OTIB (n=86) Totaal (n=194) Technisch 89 82 80 93 169 87 Commercieel/marketing 17 16 8 9 25 13 Kwaliteit 26 24 19 22 45 23 Veiligheid/arbo 42 39 38 44 80 41 Management 8 7 11 13 19 10 ICT 10 9 5 6 15 8 Anders 6 6 2 2 8 4 Geen antwoord - - 1 1 1 1 Tabel 28 Is scholing van werknemers een continu aandachtspunt van? Is scholing van werknemers een continu aandachtspunt binnen uw bedrijf? OOM (N=206) OTIB (N=106) Totaal (N=312) Ja 89 43 73 69 162 52 Nee, meer incidenteel 102 50 31 29 133 43 Nee 14 7 2 2 16 5 Geen antwoord 1 1 - - 1 0 Totaal 206 100 106 100 312 100 DIJK12 Beleidsonderzoek/juli 2005 29

Tabel 29 Waarom is scholing van werknemers geen continu aandachtspunt van? (meerdere antwoorden mogelijk) Waarom is scholing van werknemers geen continu aandachtspunt binnen uw bedrijf? OOM (n=35) OTIB (n=14) Totaal (n=49) Geen prioriteit 9 5 14 Geen tijd 6 3 9 Geen deskundigheid 0 1 1 Gebrek aan financiële middelen 2 3 5 Niet noodzakelijk 20 7 27 Anders 5 2 7 Geen antwoord 1 0 1 Totaal 35 14 49 1 Tabel 30 met een opleidingsplan Heeft uw bedrijf een opleidingsplan voor uw personeel opgesteld? OOM (N=206) OTIB (N=106) Totaal (N=312) Ja 62 30 52 49 114 37 Nee 143 69 54 51 197 63 Geen antwoord 1 1 - - 1 0 Totaal 206 100 106 100 312 100 Tabel 31 dat een opleidingsplan wil gaan opstellen Is uw bedrijf van plan om op korte termijn een opleidingsplan voor werknemers op te stellen? OOM (n=143) OTIB (n=54) Totaal (n=197) Ja 10 7 9 17 19 10 Nee 90 63 25 46 115 58 Weet niet 38 27 19 35 57 29 Geen antwoord 5 3 1 2 6 3 Totaal 143 100 54 100 198 100 1 Een aantal dat scholing als incidenteel aandachtspunt ziet heeft deze vraag ook beantwoord. Vandaar dat het totaal aantal in deze tabel hoger is dan het totaal aantal dat bij tabel 28 nee heeft geantwoord. 30 DIJK12 Beleidsonderzoek/juli 2005

Bijlage III Resultaten uitgesplitst naar regio In de volgende tabellen worden resultaten weergegeven naar regio-indeling zoals door de opdrachtgevers is gespecificeerd. In de tabellen worden de aantallen vermeld in plaats van de percentages. Dit omdat vanwege de onevenredige verdeling van het aantal per regio, vergelijkingen op basis van percentages, als gevolg van vertekening, kunnen leiden tot foutieve conclusies. Om overzichtelijkheid te bevorderen, zijn alleen de meest essentiële resultaten weergegeven. Regionale Resultaten Tabel 32 dat heeft gerespondeerd Regio OOM (N=206) OTIB (N=106) Totaal (N=312) Leeuwarden, Franeker, Harlingen 29 14 15 14 44 14 Drachten, Heerenveen, Joure, Sneek 68 33 16 15 84 27 Roden, Leek, Groningen, Hoogezand, Veendam, Winschoten, Assen 62 30 55 52 117 38 Eemsmond 4 2 1 1 5 2 Meppel, Hoogeveen, Coevorden, Emmen 36 17 18 17 54 17 Onbekend 7 3 1 1 8 3 Totaal 206 100 106 100 312 100 DIJK12 Beleidsonderzoek/juli 2005 31

Tabel 33 Hebben plannen om personeelsbeleid verder vorm te geven? Regio OOM (n=29) OTIB (n=20) Leeuwarden, Franeker, Harlingen 5 3 8 Totaal (n=49) Drachten, Heerenveen, Joure, Sneek 6 5 11 Roden, Leek, Groningen, Hoogezand, Veendam, Winschoten, Assen 10 9 19 Eemsmond - - - Meppel, Hoogeveen, Coevorden, Emmen 8 3 11 Onbekend - - - Totaal 29 20 49 Tabel 34 Bedrijven die nu of over 6 maanden vacatures voor technische functies hebben Regio OOM (n=60) OTIB (n=47) Totaal (n=107) vacatures vacatures vacatures Leeuwarden, Franeker, Harlingen 11 20 6 13 17 33 Drachten, Heerenveen, Joure, Sneek 14 26 7 26 21 52 Roden, Leek, Groningen, Hoogezand, Veendam, Winschoten, Assen 20 48 27 75 47 123 Eemsmond 2 1 1 1 3 2 Meppel, Hoogeveen, Coevorden, Emmen 11 22 6 20 17 42 Onbekend 2 4 - - 2 4 Totaal 60 121 47 135 107 256 Tabel 35 Bedrijven die momenteel of op korte termijn met innovatie bezig gaan Regio OOM (n=94) OTIB (n=47) Totaal (n=141) Leeuwarden, Franeker, Harlingen 16 5 21 Drachten, Heerenveen, Joure, Sneek 27 9 38 Roden, Leek, Groningen, Hoogezand, Veendam, Winschoten, Assen 33 24 57 Eemsmond - - - Meppel, Hoogeveen, Coevorden, Emmen 15 8 23 Onbekend 3 1 4 Totaal 94 47 141 32 DIJK12 Beleidsonderzoek/juli 2005

Tabel 36 dat niet innoveert, maar daar op termijn wel behoefte aan heeft Regio OOM (n=22) OTIB (n=14) Leeuwarden, Franeker, Harlingen 3 4 7 Drachten, Heerenveen, Joure, Sneek 8-8 Totaal (n=36) Roden, Leek, Groningen, Hoogezand, Veendam, Winschoten, Assen 7 8 15 Eemsmond 1-1 Meppel, Hoogeveen, Coevorden, Emmen 2 2 4 Onbekend 1-1 Totaal 22 14 36 Tabel 37 dat (bij)schoolt Regio OOM (n=108) OTIB (n=86) Totaal (n=194) Leeuwarden, Franeker, Harlingen 15 9 24 Drachten, Heerenveen, Joure, Sneek 36 15 51 Roden, Leek, Groningen, Hoogezand, Veendam, Winschoten, Assen 38 47 85 Eemsmond 1-1 Meppel, Hoogeveen, Coevorden, Emmen 15 14 29 Onbekend 3 1 4 Totaal 108 86 194 Tabel 38 waarbij scholing een continu aandachtspunt is Regio OOM (n=89) OTIB (n=73) Totaal (n=162) Leeuwarden, Franeker, Harlingen 11 6 17 Drachten, Heerenveen, Joure, Sneek 27 9 36 Roden, Leek, Groningen, Hoogezand, Veendam, Winschoten, Assen 34 42 76 Eemsmond 1 1 2 Meppel, Hoogeveen, Coevorden, Emmen 11 15 26 Onbekend 5-5 Totaal 89 73 162 DIJK12 Beleidsonderzoek/juli 2005 33

Tabel 39 met een opleidingsplan Regio OOM (n=62) OTIB (n=52) Totaal (n=114) Leeuwarden, Franeker, Harlingen 7 5 12 Drachten, Heerenveen, Joure, Sneek 14 7 21 Roden, Leek, Groningen, Hoogezand, Veendam, Winschoten, Assen 28 31 59 Eemsmond - - - Meppel, Hoogeveen, Coevorden, Emmen 10 8 18 Onbekend 3 1 4 Totaal 62 52 114 Tabel 40 dat op korte termijn een opleidingsplan wil gaan opstellen Regio OOM (n=10) OTIB (n=9) Leeuwarden, Franeker, Harlingen 3 2 5 Drachten, Heerenveen, Joure, Sneek 5 1 6 Roden, Leek, Groningen, Hoogezand, Veendam, Winschoten, Assen - 5 5 Eemsmond - - - Meppel, Hoogeveen, Coevorden, Emmen 2 1 3 Onbekend - - - Totaal (n=19) Totaal 10 9 19 34 DIJK12 Beleidsonderzoek/juli 2005