AFDELING STEDENBOUW & PLANOLOGIE Juni 2013 1
Tophaltelocaties van de Stedenbouwkundige visie
Inhoudsopgave Inleiding 5 1. Selectie Tophaltes Den Haag 7 2. Visie standaard en specifieke elementen op Tophaltes 9 3. Stedenbouwkundige visie per Tophalte locatie 11 4. Beheer 15 5. Bijlage 1: Programma van eisen Tophalte 17 Colofon
4
Inleiding De afdeling Stedenbouw heeft de opdracht gekregen van de afdeling Verkeer om een stedenbouwkundige visie te leveren voor Tophaltes. Een reguliere OV-halte biedt beschutting tegen regen en wind, is schoon en voorzien van up to date reizigersinformatie. Tophaltes zijn haltes waar in verhouding tot reguliere haltes veel reizigers gebruik van maken en/of die bij (inter)nationaal en regionaal belangrijke bestemmingen liggen (OV-knooppunten, winkel-/kantorencentra, toeristische attracties etc.). Tophaltes zijn ruimer vormgegeven en voorzien van extra comfort en kwaliteit. Een Tophalte is door de geboden kwaliteit en zichtbaarheid niet alleen extra aantrekkelijk voor de reiziger maar is ook een visitekaartje voor de stad en het OV-systeem in het algemeen en voor de wijkomgeving in het bijzonder. Doel van deze visie Deze visie dient als basis voor toekomstige ontwerpopdrachten en als toetsingskader. De visie geeft ook richting aan het beheersen van de (beheer) kosten, door een bewuste afweging tussen standaard en specifieke elementen. In een verkenningenstudie die Stadsgewest Haaglanden in november 2010 heeft gedaan is een aantal potentiële, tot Tophalte (om) te bouwen OV-haltes in het gewestelijke OV-net geselecteerd Daarvan liggen er ca. 10 in Den Haag, zie het kaartje op blz. 6. Op basis van reizigersaantallen, de belangrijkheid van de haltelocatie (interregionale OV-knoop, toerisme, wonen/werken en winkelen) zijn van die tien haltes een zestal haltes benoemd die zijn opgenomen in het programma Netwerk RandstadRail of mogelijk mee kunnen gaan in de plannen van gebiedsontwikkelingen. In de tabel op blz. 7 zijn de kenmerken van deze zes haltes verder uitgewerkt. Ook is aangegeven hoe de Tophaltes kunnen bijdragen aan place-making van deze belangrijke plekken in de stad. Drie Tophaltes (HS Stationsplein, CS Rijnstraat en Centrum) worden mede gefinancierd vanuit het programma Netwerk RandstadRail (NRR) waarvan wethouder Verkeer de heer P. Smit bestuurlijk opdrachtgever is. huidige situatie halte Centraal Station Rijnstraat Voor elke Tophalte dienen aan de ontwerper, naast het functionele programma van eisen van NRR, ook de stedenbouwkundige randvoorwaarden te worden meegegeven, passend bij de aard en sfeer van de omgeving van de betreffende haltelocatie. 5
Selectie Tophalten, realiseerbaar binnen de termijn van 2010-2020 1. Beatrixkwartier*) 2. Bleiswijk Zoetermeer/BleiZo (P+R) 3. Station Delft 4. Hobbemaplein 5. Station Hollands Spoor 6. Leidsenhage 7. Centrum - Souterrain (Spui*) - Kalvermarkt (Stadhuis) - Centrum (Asta) 8. Bus/tramstation Leyenburg*) 9. Leyweg (winkelcentrum) 10 Madurodam 11 Palaceplein/Kurhaus 12 Centraal Station Rijnstraat 13 Station Rijswijk 14 Naaldwijk Verdilaan 15 Zoetermeer Centrum West*) *) dit zijn haltes die al min of meer Top zijn vormgegeven Brochure Tophalten Netwerk RandstadRail, uitgegeven door Stadsgewest Haaglanden, November 2010 Selectie Tophalten, realiseerbaar na 2020: 1. Binckhorstlaan (noord, kantoren) 2. Forepark (P+R) 3. Hoornwijck (P+R) 4. TIC Delft (TU en TNO) 6
1. Selectie Tophaltes Den Haag 1. HS Stationsplein 2. CS Rijnstraat 3. Centrum (Spui, Centrum en Kalvermarkt) In- en uitstappende reizigers per dag incl. groei komende jaren (25-40%) Aantal OV-lijnen 50.000-75.000 6: tram 1, 9, 11, 12, 16 en 17 40.000 50.000 4: tram 9(k), 15, 16, 17 40.000-50.000 11: tram 2, 3, 4, 6 (Souterrain), 1, 9, 15, 16, 17 en bus 22 en 24 Belangrijkste kenmerken / bestemming - (Inter)nationale OV-knooppunt / entree van de stad - (Inter)nationale OV-knooppunt / entree van de stad - Regionaal OV-knooppunt voor wonen, werken, winkelen Huidige situatie tramhalte - Smalle perrons - Onduidelijkheid over relatie andere OV-lijnen - "Verscholen" achter nieuw stationsgebouw - Deels gelegen onder tramviaduct - Onduidelijkheid over relatie andere OV-lijnen - Is al min of meer Top: het comfort van het Souterrain en de extra abri's en grote granieten banken op de maaiveldperrons - Onduidelijkheid over de ligging van de 3 haltes: Spui onder maaiveld, Centrum/Kalvermarkt op maaiveld "om de hoek" Placemaking (Inter)Nationale entree van de stad - Ruimere perrons, 2 haltes in plaats van 3 - Meer beschutting tegen wind en regen - Meer info over situatie Tram/Trein/Bus - Mee met kwaliteitsverbetering stationsomgeving - Verbeteren sociale veiligheid / leefbaarheid (Inter)Nationale entree van de stad - Ruimere perrons - Meer licht en beschutting tegen wind en regen - Meer info over situatie Tram/Trein/Bus - Mee met kwaliteitsverbetering stationsomgeving - Verbeteren sociale veiligheid / leefbaarheid Dé OV-locatie in het hart van de stad - Duidelijkere verwijzing naar de OV-lijnen op en onder maaiveld - Aansluiten bij herinrichting Grote Marktstraat Financiële realiseerbaarheid Rijksbijdrage en bijdrage vanuit NRR. Realisatie 2015. Opgenomen in het programma NRR. Realisatie 2015. Opgenomen in het programma NRR. Realisatie wellicht gelijktijdig met herinrichting Grote Marktstraat. 4. Hobbemaplein (Haagse Markt) 5. Palaceplein (Kurhaus) 6. Leyweg (bij Stadskantoor) In- en uitstappende reizigers per dag incl. groei komende jaren (25-40%) Aantal OV-lijnen 10.000-15.000 4: tram 6, 11 en 12, bus 25 10.000-15.000 in zomerperiode 5.000-10.000 gemiddeld jaarlijks 5: tram 1 en 9, bus 21, 22 en 23 5.000-10.000 2: tram 9 en 16 Belangrijkste kenmerken / bestemming - Wonen en winkelen - Recreatie - Werken en winkelen Huidige situatie tramhalte - Smalle perrons - "Verscholen" achter marktcontainers - Smalle perrons - Smalle perrons - Perrons van elkaar afgelegen door kruising Placemaking De grootste markt van Nederland - Ruimere perrons - Meer beschutting tegen wind en regen - Aansluiten bij herinrichting Haagse Markt De entree van Scheveningen Bad - Ruimere perrons - Meer beschutting tegen wind en regen (voor reizigers richting centrum) Het tweede stadscentrum/huis van de stad - Ruimere perrons - Meer beschutting tegen wind en regen Financiële realiseerbaarheid PM PM PM 7
Zie voor een uitgebreide beschrijving van alle mogelijke elementen op en bij een halte bijlage 1: programma van eisen Tophalte. HS : de vloer loopt over in de halte perrons HS : overkapping generieke elementen 8 locatiespecifieke elementen
2. Visie standaard en specifieke elementen op Tophaltes De ontwerp opgave is om een goede balans te vinden tussen locatiegebonden uitgangspunten en de meer generieke standaardelementen waaruit in de hele stad een halte is opgebouwd. Standaard halte/abri-elementen Het doel van het gebruik van generieke elementen is herkenbaarheid voor de gebruiker/reiziger en de beheerbaarheid van de halte. Deze elementen komen op elke Tophalte terug. Een Tophalte moet schoon, heel en veilig en goed te beheren zijn. Daarom wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van standaard elementen voor onderhoudsgevoelige onderdelen. Het gaat met name om het nieuw ontwikkelde modulaire systeem voor de reguliere abri, zoals glasplaten, reclameborden, zitelementen, prullenbak, routekaart etc. Hierdoor ontstaat herkenbaarheid op de hele lijn en is het beheer zo efficiënt mogelijk. Voor alle haltes geldt dat de looproutes van en naar de halte helder en overzichtelijk zijn.tevens is voor alle haltes transparantie belangrijk, er zijn zo min mogelijk obstakels en hekken. Per 2014 worden een aantal tramlijnen in het stadsgewest voorzien van standaard abri-meubilair met de zogenaamde R-Net uitstraling. R-Net staat voor kwalitatief hoogwaardig openbaar vervoer in de Randstad dat de reiziger aan het halte-meubilair zal herkennen. In de Tophalte ontwerpen worden zoveel mogelijk elementen van deze standaard abri overgenomen. Ook de dynamische reisinformatie in de vorm van overzichtdisplay en vlaggenmastdisplays wordt standaard toegepast op alle Tophaltes. Standaard elementen uit de stad/omgeving Het doel van het gebruik van locatiegebonden elementen is het realiseren van een aantrekkelijk vormgegeven en kwalitatief hoogwaardige halte, afgestemd op de specifieke kenmerken van de betreffende halte. Locatiegebonden elementen worden toegevoegd vanwege de bijzondere uitstraling van de plek, de knooppuntfunctie en de intensiteit van het gebruik. Locatiespecifieke elementen sluiten aan op de omgeving en versterken de identiteit van de locatie. Voor alle Tophaltes is de aansluiting op de omgeving essentieel, bijvoorbeeld: De vloer voegt zich in de omgeving; Bij sommige Tophaltes sluit de keuze van het meubilair aan bij het standaardmeubilair in de omgeving (niet zijnde de standaard halteinrichtingselementen); Toepassing van extra elementen zoals een OV- chipkaartapparaat is afhankelijk van de locatie en de hoeveelheid reizigers. Standaard/locatie specifiek dak Bij een aantal Tophaltes kan de overkapping specifiek zijn voor de locatie, waarbij beschutting en comfort en het versterken van de identiteit van de plek leiden tot een specifiek ontwerp, zoals bij HS en CS. Voor andere Tophaltelocaties wordt een grotere variant van de standaard abri ontwikkeld. 9
10 Concept-ontwerp Tophalte HS
3. Stedenbouwkundige visie per Tophalte locatie Een belangrijk algemeen uitgangspunt van de stedenbouwkundige visie is dat de Tophaltes een bijdrage moeten leveren aan de placemaking van de locatie. De placemaking wordt bereikt door het versterken van een prettig verblijfsklimaat, het versterken van de herkenbaarheid en het versterken van eenheid en kwaliteit van de openbare ruimte van deze belangrijke plekken in de stad. In het schema op de vorige pagina is de visie uitgewerkt in een overzicht waarin per locatie duidelijk wordt welke elementen standaard zijn en welke elementen op de omgeving worden aangepast (zoals bijv. de bestrating en de bankjes). Voor de haltes HS, Leyweg, Centrum en CS Rijnstraat worden momenteel ontwerpen gemaakt of wordt binnenkort het ontwerpproces gestart. Voor de haltes van de Haagse Markt en Palaceplein zijn voor de ontwikkeling van de Stedenbouwkundige Visie schetsen gemaakt om te achterhalen welke uitgangspunten op deze locaties van toepassing zouden kunnen zijn. 1. Tophalte HS Stationsplein De aansluiting op de binnenstad wordt verbeterd door de aanleg van de rode loper op de Stationsweg. De vloer van de Tophalte sluit in materiaalgebruik aan op de vloer van de Stationsweg en wordt het startpunt van de rode loper. Het ontwerp van de kap van de Tophalte HS is specifiek voor deze locatie ontworpen. Reclame, windschermen en prullenbakken en zijn generiek (uit het standaard abri-assortiment) en daardoor goed beheerbaar. 2. Tophalte CS Rijnstraat De vloer van de Tophalte CS Rijnstraat is onderdeel van de openbare ruimte en de route van de Nieuwe Kerk tot de Grotiusplaats. Het materiaal bestaat uit klinkers met een nader uit te werken subtiele mix van natuursteen. Specifiek voor de locatie is de aanwezigheid van het viaduct. De grote kolom van het viaduct zal meer uitstraling moeten krijgen evenals het viaduct zelf. De opgave is de halte een uitstraling te geven die past bij de entree van een internationale stad. Uit nadere studie zal moeten blijken of een bijzondere dakvorm wenselijk en haalbaar is. Concept-ontwerp Tophalte HS Voor windschermen, reclame etc. wordt gebruik gemaakt van de basiselementen van de nieuwe standaard abri. Ook de dynamische reisinformatie is standaard. 11
Tophalte de Haagse Markt (ideeschets) 12 Tophalte CS/Rijnstraat (ideeschets)
3. Tophalte Centrum De Tophalte Centrum omvat drie haltes in het centrum van Den Haag: de halte Spui in het Souterrain, halte Kalvermarkt (Stadhuis) en halte Centrum (Asta). Samen vormen deze haltes één van de belangrijkste openbaar vervoersknooppunten van Den Haag: er halteren maar liefst 9 tramlijnen en 2 buslijnen. De haltes bevinden zich echter buiten elkaars zicht, op maaiveld of onder maaiveld. De reiziger heeft geen duidelijk beeld van de diverse op- en overstapmogelijkheden. De ontwerpopgave concentreert zich hier vooral op het verschaffen van duidelijkheid voor de reiziger in de vorm van statische en dynamische reizigersinformatie. Ontwerpvoorstellen worden afgestemd op de herinrichtingsplannen van de Grote Marktstraat. 4. Tophalte Haagse Markt/ Hobbemaplein Specifiek voor detophalte Haagse Markt, met name voor de halte Hobbemaplein, is de gewenste bijzondere transparante afscherming van de markt. In aansluiting op de stedenbouwkundige randvoorwaarden kan de halte worden vormgegeven door aan de transparante afscherming een aantal modulaire elementen van de nieuwe standaard abri toe te voegen. De vloer van het perron is afgestemd op de omgeving en sluit aan op de vloer van de Haagse Markt. 5. Tophalte Palaceplein Uitgangspunt voor de Tophalte Palaceplein is dat de halte onderdeel is van het voetgangersgebied van Scheveningen Bad. Door bijvoorbeeld het omloopspoor in het midden te leggen komen beide haltes aan het plein te liggen en kunnen de haltes naadloos overgaan in (de vloer van) de omgeving. Het halte perron maakt dan deel uit van het plein. Een bijzondere verlichting is passend in deze omgeving. De dynamische reisinformatie is standaard. Mogelijk dat voor extra beschutting tegen wind en regen een grotere variant van de standaard abri kan worden ontwikkeld. Gestreefd wordt naar werk met werk maken door programma s waarmee het Palaceplein kan worden opgewaardeerd te combineren. 6. Tophalte Leyweg De vloer van de Tophalte Leyweg vormt een schakel in de grotere omgeving van de Leyweg. De halte elementen zijn zoveel mogelijk standaard door gebruik te maken van de basiselementen van de nieuwe standaard abri. Ook de dynamische reisinformatie is standaard. Tophalte Palaceplein (ideeschets) 13
Beheer (vegen en herstellen) door GDH Beheer infra HTM: standaard is opgenomen in railconcessie van SGH, afwijkende materialisering dient in aparte overeenkomst HTM GDH opgenomen te zijn/worden) Beheer perrons (herstellen e.d.) HTM: standaard opgenomen in railconcessie van SGH, afwijkende bestrating dient in aparte overeenkomst HTM GDH opgenomen te zijn/worden) Beheer (vegen en herstellen, incl. abri en hekwerk) JC Decaux: abri-concessieverlener is GDH, het per mei 2012 verlopen contract is voor een beperkte periode verlengd. Beheer (vegen en herstellen door gemeente). Beheer infra HTM: de standaard is opgenomen in de railconcessie van het stadgewest, een afwijkende materialisering dient in een aparte overeenkomst tussen HTM-gemeente opgenomen te zijn/worden. Beheer perrons (herstellen e.d.) HTM: standaard opgenomen in railconcessie van het stadsgewest, een afwijkende bestrating dient in een aparte overeenkomst tussen HTM-gemeente opgenomen te zijn/worden. Beheer (vegen en herstellen, incl. abri en hekwerk) door de (nieuwe) abri-leverancier. 14
4. Beheer Met Tophaltes kiest Den Haag voor de realisatie van hoogwaardige OV-voorzieningen. Tophaltes blijven top als ze goed worden onderhouden. Het is van belang dat de kwaliteit de komende decennia op orde blijft. Het beheer is daarom nadrukkelijk in deze visie meegenomen. De Kadernota openbare ruimte 2012 en het Handboek openbare ruimte zijn hiervoor leidend geweest. De Kadernota maakt onderscheid tussen hofstad- en residentiekwaliteit. De Tophalte Holland Spoor, Centrum en Centraal Station liggen in hofstadkwaliteitgebied, de overige in residentiekwaliteitgebied. Aan de twee kwaliteitsniveaus zijn normkosten voor beheer gekoppeld, waarvan alleen kan worden afgeweken als: er sprake is van een bijzondere situatie waarmee Den Haag het verschil wil maken: alle tophaltes zijn hoogwaardig en in die zin is er sprake van een bijzondere situatie; er sprake is van coproductie: bij alle Tophaltes is er in zekere mate sprake van coproductie, omdat realisatie tot stand komt o.a.vanuit de samenwerking tussen stadsgewest Haaglanden en de gemeente (programma Netwerk RandstadRail). Met Tophaltes wordt verschil gemaakt en is er sprake van coproductie. Hoewel dat mogelijkheden biedt om af te wijken van de normkosten, is vanuit het oogpunt van doelmatigheid bijzonder kritisch omgegaan met het beheeraspect. Daarom wordt bij Tophaltes, ondanks de bijzondere aandacht voor vormgeving en extra voorzieningen, zoveel mogelijk gebruik gemaakt van standaard materialen. In de tabel op blz. 7 is per locatie in beeld gebracht waar voor standaardmateriaal is gekozen (generiek), welke materialen locatiegebonden en/of specifiek zijn. Hieruit blijkt dat alleen in bijzondere gevallen wordt afgeweken van de standaard. Een voorbeeld daarvan is de overkapping van de nieuwe, grote halteperrons op het Stationsplein bij Holland Spoor. Hogere beheerkosten zijn de consequentie van hoogwaardige voorzieningen zoals Tophaltes. Deze stedenbouwkundige visie laat zien dat, door zoveel mogelijk gebruik te maken van standaardmaterialen, de (hogere) beheerkosten zo beperkt mogelijk blijven. Om het verschil te kunnen maken tussen Tophaltes en standaard haltes (meer zichtbare kwaliteit in de vorm van meer ruimte, voorzieningen en een bijzondere verschijning), is het nodig specifieke onderdelen te gebruiken. Bij de uitwerking van de Tophaltes tot Voorontwerpen zal dit per Tophalte-locatie worden afgewogen. Conform de Richtlijn beheer- en onderhoudskosten (RIS 250356, op 19 juni 2012 door het college vastgesteld), dient het college te worden gevraagd in te stemmen met het uitwerken van ontwerpen van een aantal Tophalte-locaties, met de wetenschap dat hiermee hogere beheerkosten zijn gemoeid. De Tophaltes worden, passend in de Stedenbouwkundige Visie verwerkt tot Voorontwerpen. Op basis van deze Voorontwerpen wordt berekend wat de omvang is van de beheerkosten en de afwijkingen ten opzichte van de beheerkosten volgens de huidige normen. Conform de richtlijn zal het college vervolgens per Tophalte een beheervoorstel worden voorgelegd, waarin wordt aangegeven hoe de financiering is geregeld. 15
16
Bijlage 1: Programma van eisen Tophalte Programma van eisen Tophalte Gebaseerd op ervaringen Tophalte HS Onderdeel Noodzaak/Functie 1a Haltebord op perron Eén van de voor reizigers duidelijk herkenbare elementen bij een halteplaats. Het gele (of toekomstige blauwe) bordje geeft de OV-halte aan en de plek waar de tram stopt om reizigers in en uit te laten stappen. Met het bord wordt ook aangegeven dat dit een voor OV gereserveerde plek is. 1b Haltepaal op perron Aan de haltepaal wordt gebruikelijk het haltebord geplaatst (en eventueel andere elementen zoals een vertrekstaatje en/of een prullenbak). 2 Reclame (caissons) op perron Het voeren van reclame in ruil voor het beheren/schoon houden van de halte. 3 Dynamische reizigersinformatiepanelen 4 Reizigersinformatievoorzieningen in de omgeving op perron Idem Dynamische reizigersinformatie met tijdsaanduiding verkort bij de reiziger gevoelsmatig de wachttijd. Reizigers, naast Nederlandstaligen ook de anderstaligen, willen leesbare, herkenbare en up-to-date informatie over waar en wanneer de tram aankomt/vertrekt. Standaard worden de posters met reizigersinformatie volgens een gestandaardiseerde en daardoor herkenbare opmaak door de vervoerder geleverd en in de standaard abri s geplaatst. 5 Wand (achter/midden) Comfort: een wandconstructie op halteperrons biedt voor de reiziger beschutting tegen de wind en de mogelijkheid allerlei voorzieningen een plek te geven zoals informatie/reclamevitrines, verlichting en bankjes. 6 Zijschot Het zijschot vormt samen met de (achter/midden) wand een beschutte plek voor de wachtende reiziger. Daarnaast biedt het mogelijkheden in het zijschot reclame en reizigersinformatie te plaatsen. 7 Overkapping op perrons Comfort: de vele wachtende reizigers moeten droog kunnen wachten op hun tram. 8 Droogloop in de omgeving Het verhoogt het comfort voor reizigers die zich bewegen tussen de belangrijkste bestemmingen en de tramhalten, vooral als het bijvoorbeeld regent. Standaard elementen uit de stad / omgeving op Tophaltes Standaard halte/abri elementen op Tophaltes Standaard / Locatiespecifieke overkapping op / bij Tophaltes 17
Onderdeel Noodzaak/Functie 9 Bank op perrons Het verhoogt het comfort voor de wachtende reizigers. Zij moeten zittend kunnen wachten op hun tram, vooral buiten de spitstijden als de wachttijden relatief lang zijn.. Vooral als het lekker zonnig weer is, is het prettig om buiten ergens zittend op de tram te kunnen wachten. 10 Afvalbakken op perrons Belangrijk, om de halte en de omgeving netjes te houden. 11 Hekwerk op perrons/ Ter bescherming van de wachtende en in-/uitstappende reizigers tegen eventueel overig verkeer of bijvoorbeeld hellingbanen/ een watergang of talud. Daarnaast gebruiken de reizigers de hekjes graag om tegenaan te leunen. in de omgeving Ter bescherming van verkeersdeelnemers die zich van of naar de halte of in de buurt van de halte begeven. 12 Bestrating/Vloer op perrons Een goede bestrating is voor reizigers van belang wat betreft veiligheid (anti slip, geen losse onderdelen). Daarnaast moet de bestrating goed te onderhouden zijn. 13 Fietsparkeerplaatsen/-voorziening Nagaan of voor de (tram) reizigers een fietsparkeervoorziening van belang is. 14 Beeldmerk/kwaliteitssymbool Voor de herkenbaarheid van het OV-systeem en de vervoerder zou het toevoegen van een beeldmerk/ kwaliteitssymbool een goede toevoeging aan het ontwerp zijn. 15 Bewegwijzering/ op perrons Reizigers moeten hun weg naar allerlei voorzieningen in de omgeving moeten zien te vinden. Voorzieningenkaart en stratenplan v/d omgeving 16 Toeristen/bezoekersinformatie op perrons Reizigers moeten hun weg naar allerlei voorzieningen zien te vinden. 17 Camerabeveiliging op perrons Noodzakelijk voor het gevoel van veiligheid voor de reizigers. Vooral s avonds als het wat stiller wordt. Noodzakelijk is ook het vermelden op bordjes dat er camera s hangen of er gewaakt wordt over uw eigendommen. Onderdeel Noodzaak/Functie 18 Nood/hulpknop op perrons Versterkt het gevoel van veiligheid van de reiziger. 18
19 OV-Chipkaartapparaat op perrons Dit is een comfortabele voorziening voor reizigers om in de omgeving te hebben staan, waar men toch op de tram moet wachten. 20 Toilet op perrons Dit is een comfortabele voorziening voor reizigers om dichtbij bij de tramhalte, en/of in de omgeving te kunnen gebruiken. 21 Drank/snackautomaat op perrons Dit is een comfortabele voorziening voor reizigers om in de omgeving te hebben staan waar men toch op de tram moet wachten. Dit draagt bij aan de beleving van wachttijdverkorting. 22 Kiosk (koffie/krantje) op perrons Dit is een comfortabele voorziening voor reizigers om in de omgeving te hebben staan waar men toch op de tram moet wachten. Dit draagt bij aan de beleving van wachttijdverkorting. 23 Krantendisplay (metro/spits/ op perrons Iets te lezen hebben draagt bij aan de beleving van wachttijdverkorting. pers) 24 Lichtkrant Draagt bij aan de beleving van wachttijdverkorting. 25 Warmte-elementen op perrons Is een uitermate comfortverhogend element, voor de reiziger die buiten moet staan, vooral buiten de spits als de wachttijden langer zijn. NB: milieubewust zijn. 26 Abri verlichting in de omgeving Idem Functionele verlichting, conform afspraken in het abri-contract Aanvullende decoratieve verlichting Versterkt de comfort/kwaliteitsbeleving, aansprekend onderdeel van het architectonisch ontwerp 19
Andere aanvullende elementen en installaties 27 Perrontoewijzingsborden Hiermee kan duidelijk worden gemaakt, langs welk perron welke lijn stopt. 28 Teken waar tramdeuren op perron uitkomen Duidelijkheid voor de trambestuurder en voor de reiziger. Deze duidelijkheid bevordert het vlot instappen van reizigers. 29 Stopteken voor trambestuurder Met name voor de trambestuurders van belang dat de tram op de juiste plek stopt. 30 Mindervalidenvoorzieningen rolstoeltegels Voor rolstoelgebruikers en reizigers met kinderwagens is het handig te weten welke deuren toegankelijk zijn. blinden geleidestrook Belangrijke voorziening voor blinden en slechtzienden gesproken reizigersinformatie bewegwijzering en statische reizigers info in braille. 31 Rookzone / sigarettenzuil op perron Het kunnen roken draagt bij rokers bij aan de beleving van wachttijdverkorting. 32 Energievoorzieningen, op perron Ten behoeve van de OV-functionaliteit (wissels, reizigersinfo en verlichting) wisselkasten e.d. 33 Muziek Draagt bij aan de beleving van wachttijdverkorting (gevoel van comfort). 34 Strooizout-zandbakken op perron In verband met veiligheid, bij ijzel en sneeuw. Het zand is bedoeld voor de tram, om goed te kunnen remmen. in de omgeving zorgvuldig inpassen 35 Omroepinstallatie Voor het verstrekken van informatie aan reizigers 36 Wifi / Draadloos internet Gebruik van internet op mobiel, laptop of tablet draagt bij aan de beleving van wachttijdverkorting (gevoel van comfort). 20
21
Colofon Gemeente Den Haag Dienst Stedelijke Ontwikkeling Afdeling Stedenbouw & Planologie Email: loes.verhaart@denhaag.nl Datum: Juni 2013