NOTITIE SAMENVOEGING/SAMENWERKINGSSCHOLEN AUTEUR(S) : Harm Jan Urbach BESTANDSNAAM : notitie samenwerkingsscholen VNG.docx VERSIE : 1.0 BRON : Metrium STATUS : ter verspreiding DOCUMENTDATUM : 20 juni 12 AANTAL PAGINA S : 7
Inhoud 1 Aanleiding... 3 2 Uitgangspunten... 3 3 Waar te starten... 4 4 Te nemen stappen... 5 5 Randvoorwaarden... 7 6 Aannames... 7 7 Referentieprojecten... 7 2 0-6 - 2012 2 v a n 7
1 Aanleiding Ten gevolge van de krimp in bepaalde delen van het land/provincie, wordt het voor schoolbestuurders moeilijk om in kleine (woon)kernen scholen te handhaven. Dit wordt nog eens extra bemoeilijkt, wanneer er vanuit verschillende denominaties er scholen in dezelfde (woon)kern aanwezig zijn. Om de leefbaarheid van deze (woon)kernen in tact te houden, wordt de druk op de bestuurders groot om te zoeken naar samenwerkingsvormen tussen de verschillende denominaties. In deze notitie wordt beschreven hoe en op welke wijze de route naar samenwerking vorm kan krijgen 2 Uitgangspunten Voorafgaand aan het opstarten van een discussie over het wel of niet handhaven van een school, zal men eerst in beeld moeten brengen welke stakeholders hierbij betrokken zijn. Deze zijn mede bepalend hoe de route naar sluiting, handhaving dan wel samenwerking moet plaatsvinden. Puur technisch gezien wordt de discussie veelal opgestart vanuit de bestuurders van de betreffende school. Zij bepalen aan de hand van de prognoses (opheffingsnormen van gemeente en rijk) wat de haalbaarheid op korte en middellange termijn van de school is. Uiteraard wordt daarbij wel de afweging gemaakt wat de impact daarvan op de lokale gemeenschap is, maar die kan zonder afdoende financiële middelen niet lang voortduren. Wanneer een bestuurder de afweging moet maken om ten gevolge van krimp te gaan zoeken naar alternatieven, en hierbij over de grenzen van de denominatie heen kan en wil kijken, dan krijgt hij met de volgende stakeholders te maken: De bestuurder van de collega school in de betreffende woonkern; Ouders van de leerlingen op de betreffende scholen; De MR en GMR van de betrokken scholen en schoolbesturen; Vertegenwoordigers van dorpsbelang; Gemeentelijke bestuurders (wethouder van onderwijs). Het in standhouden/afstoten of samenvoegen van scholen vanuit verschillende denominatieve richtingen is een politiek en emotioneel gevoelige aangelegenheid. Het vraagt van de initiatiefnemer(s) de nodige sensitiviteit. Zonder goede voorbereiding is het afbreukrisico erg groot. Immers zoals men tegenwoordig wel vaker zegt, er zal over de eigen schaduw heen gestapt moeten worden. 2 0-6 - 2012 3 v a n 7
3 Waar te starten Allereerst is het verstandig om te onderzoeken of er draagvlak is bij de eerder genoemde stakeholders over het samenvoegen of laten samenwerken van scholen. Wanneer een bestuurder daarna besluit om een onderzoek te starten naar samenvoeging/samenwerking, dan zullen de uitgangspunten om tot zo n onderzoek te komen geformuleerd moeten worden. Zonder deze uitgangspunten is het opstarten van de discussie met de eerder genoemde stakeholders zinloos en gedoemd te mislukken. Het helpt wanneer voor het opstarten van het onderzoek het speelveld waarbinnen geacteerd kan en moet worden in kaart wordt gebracht. Wet op primair onderwijs Financiële middelen Samenwerkingsschool/ -bestuur Samenwerkingsschool/ -bestuur Samenwerkingsschool/ -bestuur Gemeentelijk beleid rond schoolhuisvesting en visie op leefbaarheid Maatschappelijke ontwikkelingen zoals krimp Figuur 1 kaders waarbinnen oplossingen gezocht kunnen worden. In de bovenstaande figuur wordt duidelijk vanuit welk uitgangspunt het onderzoek/project om te komen tot samenwerking gestart wordt. Iedere situatie heeft een zekere uniciteit. Zo zal de ene meer vanuit financieel, de ander vanuit krimp of een derde vanuit gemeentelijke visie worden aangevlogen. Duidelijk wordt dat de aanleiding om tot een samenwerking te komen zeer kan verschillen. Belangrijk is hierbij wel dat de aanleiding door alle stakeholders wordt herkend en erkend. Dit maakt het voor de te nemen vervolgstappen eenvoudiger en vraagt minder overtuigingskracht. 2 0-6 - 2012 4 v a n 7
4 Te nemen stappen De gehele route om tot een afgerond traject te komen wordt grofweg in 5 fases verdeeld. Hierbij onderscheiden we een onderzoeks- en een ontwikkelroute. Beide routes worden parallel gestart. Afhankelijk van de lokale situatie wordt bepaalt hoe zwaar op de ene of de andere route actie wordt ondernomen. Van belang is echter wel dat op beide routes gelijktijdig wordt gestuurd. Reden hiervan is, dat hierdoor partijen meer en meer kennis van elkaar en elkaars situatie krijgen en er een basis van vertrouwen gekweekt wordt. structuur besturing cultuur ontwikkelroute onderzoeksroute Hiermee wordt direct duidelijk waar in samenwerkingsprojecten de grootste risico s liggen, namelijk de culturele kant. Het samenvoegen van verschillende denominaties vraagt om begrip voor elkaars identiteit. Zonder begrip en wederzijds vertrouwen is het moeilijk en zinloos om structuur- en besturingsmodellen te ontwikkelen. In het ontwikkelen van wederzijds vertrouwen speelt met name de lokale overheid een belangrijke rol. Zij zal vanuit haar wettelijke taak om het (openbaar) onderwijs in de gemeente te waarborgen met name hierin een stimulerende functie moeten vervullen. Op basis van de aanleiding/het onderzoek zal vervolgens een projectplan en een plan van aanpak worden ontwikkeld. In deze documenten zal niet alleen het tijdpad maar vooral vastgelegd worden, maar ook hoe de projectorganisaties er uit komt te zien en wat er van de verschillende stakeholders verwacht wordt, hoe de communicatie en voortgang van het project gemonitord wordt. Hiermee zitten we in het project in fase 1 aanleiding Fase 1 Fase 2 Fase 3 Fase 4 Fase 5 In fase 2 wordt vervolgens vorm en inhoud gegeven aan een meer gedetailleerde uitwerking van het plan van aanpak, zodat de verschillende stakeholders een gezamenlijke visie realiseren op de ontwikkel- en onderzoeksroute. Hiermee wordt de basis gelegd voor het borgen van de betrokkenheid van alle stakeholders. 2 0-6 - 2012 5 v a n 7
In fase 3 krijgen alle betrokken stakeholders conform het vastgestelde plan van aanpak vanuit de ontwikkel- of de onderzoeksroute de opdracht om een en ander uit te werken. Onderwerpen die hierbij aan de orde komen zijn: Inhoudelijke samenwerking; Rol en positie personeel; Identiteit; Huisvesting; Bestuurlijke inrichting; Verantwoordelijkheid- en bevoegdheidsverdeling; Borging medezeggenschap; Juridische verankering; Rol- en positie school in locale gemeenschap; E.a. In fase 3 worden ook de eindproducten van de voornoemde thema s in het projectteam besproken en vastgelegd. Fase 4 is het moment waarop de verschillende bevoegde organen (besturen, GMR en gemeente) de gelegenheid krijgen om zich akkoord te verklaren met de uitwerking van het project en de gerealiseerde doelen. Tot slot wordt in fase 5 wanneer alle partijen akkoord zijn decharge verleend en is het project afgerond. Het gehele proces zoals dat tijdens het project wordt doorlopen is in onderstaand figuur samengevat. Procesgang samenwerking 2 0-6 - 2012 6 v a n 7
5 Randvoorwaarden Om uiting te geven aan samenwerkingsscholen/besturen, vraagt het van alle stakeholders betrokkenheid en duidelijke kaders vooraf. Zoals eerder aangegeven wordt dit ook in het projectplan beschreven en uitgewerkt. Met het vastleggen van de randvoorwaarden zijn daarbij direct de spelregels voor alle stakeholders duidelijk en kunnen er gedurende het traject geen onverwachte blokkades optreden. Voordeel hiervan is ook dat de betrokkenheid en onderling vertrouwen beter te managen valt en het risico van tussentijds ontsporen afneemt. 6 Aannames Om een project in dit kader uit te kunnen voeren, zullen alle stakeholders voor zover mogelijk in tijd en ruimte gefaciliteerd moeten worden. Ook is van belang dat de deelnemers in het project bij de eigen achterban voldoende draagvlak en mandaat hebben om tot besluiten en acties te komen. 7 Referentieprojecten - De samenwerkingsschool Op Wier in Ezinge Formeel een openbare school. Lauwers en Eens (openbaar onderwijs) en PCBO Noord-Groningen vormen samen een federatief bestuur. - De samenwerkingsschool De Aquarel in Sebaldeburen Formeel een openbare school. Westerwijs (openbaar onderwijs) en Penta Primair vormen samen een federatief bestuur - De samenwerkingsschool Yn de mande op Schiermonnikoog Formeel een bijzondere school. Het openbaar onderwijs is toegevoegd aan het bijzonder onderwijs als overgangsvorm naar een samenwerkingsschool. De gemeente is vertegenwoordigd in het bestuur door 2 leden, niet zijnde gemeenteraadsleden. - De samenwerkingsschool Froubuurt in Vrouwenparochie Formeel CBS de Barte en OBS de Hanwizer (VCBO het Bildt en onderwijsgroep Fier) te laten fuseren en juridisch onder te brengen bij een van beide schoolbesturen. 2 0-6 - 2012 7 v a n 7