(Ont)hechting: over de balans tussen afstand en nabijheid. Congres het Hietveld 08.11.2012 Filip Morisse, outreach De Steiger-De Meander P.C. Dr. Guislain, Gent (B) 1
Hechting aldus de wetenschap aldus mijn eerste psychiater aldus de Flair aldus een W-Vl. uit Gent (B) uit voordeel vooral bij stress en miserie 2
Gehechtheid bij V.B.: een delicate zaak... o.v. kind: (aangeboren) handicap andere (beschadigde) neurobiologische basis verminderde afleesbaarheid meer leerervaringen nodig 3
Gehechtheid bij V.B.: onder druk... o.v. ouders/verzorgers: verwerkingsproblematiek beperkte mogelijkheden van ouders overbescherming 4
Gehechtheid bij V.B.: een delicate zaak... o.v. levensomstandigheden Besluit: minder/andere activiteit bij kind, minder/andere responsiviteit bij verzorgers, terwijl nood aan extra sensitiviteit/flexibiliteit; DUS groter risico tot blijven zoeken en elkaar niet vinden; = probleem van matching/tuning 5
Onveilige gehechtheid bij VB: praktijkdefinitie neiging tot symbiose / versmelten idealiseren negeren - afmaken ; aantrekken en afstoten; wit-zwart; goed-slecht leegte en bijgevolg zuchtigheid (illusie om te vullen) maar bodemloos; geen vervulling 6
Onveilige gehechtheid bij VB moeite met grenzen grenzen nodig heel zwak afgegrensd IK als de dood voor afwijzing affectlabiliteit / grote schommelingen testen = test in vertrouwen taxeren/manipuleren/controleren: nood aan controle mensen raken op hun zwakke plekken: alweer ter controle 7
Onveilige gehechtheid bij VB valkuilen als hulpverlener / team: - meegaan met pseudo-ik - reddersfantasieën - projectieve identificatie en splitting 8
Behandeling en aanpak. Voor hechting moet je met 2 zijn. Of met 3? Cliënt Begeleider / team Familie / andere belangrijke Anderen uit omgeving 9
Emotionele beschikbaarheid (De Belie, 2007) sensitief niet-vijandig niet-intrusief structurerend 10
Aanpak en omgang. Basishouding - onvoorwaardelijke waardering (onderscheid tss. persoon en (storend) gedrag) - laat je niet verleiden tot afwijzing, breuk of laten stikken betrouwbaarheid ipv vertrouwen ( trouw zijn aan zaken van beperkte waarde ) overeind en stabiel blijven; stevig; neutraal toch ook beetje (veel) graag zien 11
Aanpak en omgang. - veiligheid = houvastjes - plekken - objecten - activiteiten - personen 12
Aanpak en omgang. - stretchen met de balans afstandnabijheid starten vanuit minimale emotionele afstand en groeien naar gedoseerd be-trouwen variëren vlg. nood en wisselend spanningsniveau nabijheid van op afstand; volgbaarheid emotioneel bijtanken 13
Aanpak en omgang. - zoek naar iets intermediair tussen de cliënt en jezelf - als alternatief voor de versmeltende symbiose - om te kunnen verwijzen ipv afwijzen buffers inbouwen; uitstel; tussentjes - bvb. activiteit, afspraak, briefje, lol, werkmap, team, overleg, bewindvoerder, directeur, 14
Aanpak en omgang. - (discrete) sturing en (in)vulling - niet autoritair of uit macht/angst maar ter hulp en in hun voordeel - klemtoon op zijn ipv doen : persoon is belangrijker dan inhoud van de activiteit - het project is dikwijls belangrijker dan de realisatie ervan; ook es niet-doen - deelverantwoordelijkheden - iets doen voor iemand anders 15
Behandeling en aanpak. - mensen breed (ver-)dragen: - delen verschil(lende).. mensen laten «bougeren»; parcours maar zorg voor één regisseur van de zorg 16
Aanpak en omgang. - grenzen ter regulatie en als houvast - dus niet om cliënt te veranderen, te straffen of te beheersen maar ter aanvulling van de zwakke zelfregulatie - = helpen doseren, ritmeren, uitstellen - noodzakelijk tgo egocentrisme en impulsiviteit - je eigen grenzen als begeleider - maar machtsstrijd = enkel verliezers 17
Aanpak en omgang. - afspraken? - met een niveau van socio-emotionele ontwikkeling van < 3j.?? - eerder karakter van grenzen en regels; voorspelbaarheid - regels dienen net zo goed om niet te volgen 18
Aanpak en omgang. - mogen in crisis gaan kan relatie verdiepen - aanvaarden dat het kan foutlopen - herstel en steeds weer kunnen herbeginnen - als emotionaliteit stijgt bij cliënt, stijgt neutraliteit bij begeleider - geen discussie omtrent grenzen tijdens crisis (eerst handelen, dan praten) 19
Aanpak en omgang. - als het echt niet meer lukt, neem pauze (time-out) ipv nieuwe breuk en dumping - = elkaar even wat ruimte geven - om de draad weer te kunnen opnemen - hoeft dus niet per definitie negatief te zijn - wacht bijgevolg niet tot het helemaal op is - samenwerking GGZ - GZ 20
Aanpak en omgang. - goed kunnen zorgen voor iemand met hechtingsproblemen = goed zorgen - voor jezelf - voor je collega - voor je team 21
Aanpak en omgang: én-én ipv of-of, net zoals aantrekken én afstoten vasthouden én loslaten begrenzing én ruimte / risico s externe sturing én zelfsturing slaan én zalven 22
23
Literatuur Claes, L., Declercq, K., De Neve, L., Jonckheere B., Marrecau J., Morisse, F., Ronsse, E., Vangansbeke, T. (Red.) (2012) Emotionele ontwikkeling bij mensen met een verstandelijke beperking (SEN-publicaties nr 4.), Garant Uitgevers nv Claes L. & Verduyn A. (Red.) (2012) SEO-R-Schaal voor Emotionele ontwikkeling bij mensen met een verstandelijke beperking - Revised (SEN-Publicaties nr. 5) Garant Uitgevers nv De Belie E. & Morisse F. (Red.) (2007). Gehechtheid en gehechtheidsproblemen bij personen met een verstandelijke beperking. Antwerpen Apeldoorn, Garant. Došen A (2005), Psychische stoornissen, gedragsproblemen en verstandelijke handicap. Koninklijke Van Gorcum, Assen. Lindner-Middendorp C.J.M. et al. (Red.) (1994), Gehecht aan goede relaties. De betekenis van gehechtheid en goede relaties voor verstandelijk ghehandicapte mensen. Assen: Van Gorcum/Dekker & Van 24 de Vegt (Congresbundel NVO-NGBZ-NIP).
Filip Morisse, ortho-agoog Outreach De Steiger-De Meander Polikliniek filip.morisse@telenet.be 5 CAMPUSSEN: 25