...aan de slag dan maar!

initiatif van d knkf...aan d slag dan maar! Thori n wrkvormn voor ht comptntigricht bglidn van jongrn

Inliding initiatif van d knkf Voor u ligt ht cursusbok Osh? Aan d slag dan maar. Ht cursusbok maakt ondrdl uit van d cursus Mntor Osh. Dit cursusbok gft u, als mntor van n jongrntam, n aantal praktisch wrkvormn om comptntigricht jongrn t kunnn mntorn. Elk wrkvorm wordt ondr andrn bschrvn aan d hand van ht lrdol, d uitvoring n d didactisch tips. Ht cursusbok bstaat uit tw dln. In dl 1 wordt d thori tn aanzin van comptntigricht bglidn bhandld. In dl 2 komn d praktisch wrkvormn aan bod. Ht aantal wrkvormn is thortisch gzin onindig n wordt nkl door onz crativitit blmmrd. D wrkvormn zijn drhalv ook als inspiratibron bdold om zlf j ign wg daarin t vindn. Blangrijk bij d uitvoring van d wrkvormn is dat u vrtrouwd raakt mt ht instrurn n ht uitlggn van n wrkvorm aan jongrn. Binnn d cursus Mntor Osh zijn al nkl wrkvormn d rvu gpassrd. Ht wrkbok Osh? Aan d slag dan maar is in opdracht van d Koninklijk Ndrlands Krachtsport n Fitnssfdrati ontwikkld. D KNKF probrt jongrn actif t btrkkn bij d organisati in hun club of vrniging. Jongrn hbbn n norm ontwikklpotntil. Dat potntil willn w gbruikn om t wrkn aan ldnwrving n ldnbhoud. Jongrn kunnn binnn d sportclub op 3 nivaus participrn, t wtn: mhlpn, mdnkn n mbslissn. D bgliding n ht crërn van randvoorwaardn zijn hirin cruciaal. Kortom, jongrn vrdinn d aandacht. Wij wnsn u vl plzir mt ht lzn van ht handbok n hopn u t kunnn inspirrn om actif mt jongrn aan d slag t gaan. Mt vrindlijk grot, KNKF, docntntam van Osh

initiatif van d knkf Inhoudsopgav Inliding...3 Inhoudsopgav...5 Dl 1: DE THEORIE....7 1. Jugdparticipati...9 2. Comptntigricht bglidn....10 2.1 Comptnti: liding gvn...12 2.2 Comptnti: hldr communicrn....15 2.3 Comptnti: samnwrkn.....................20 2.4 Comptnti: ht organisrn van n vnmnt...24 2.5 Comptnti: algmn burgrschapscomptntis....28 2.6 Comptnti: lrcomptnti...31 3. Mntoring....34 3.1 Ht modl van logisch nivau...34 3.2 Ht logisch nivau ontdkkn in taal...36 3.3 Topassn van ht logisch modl....36 3.4 Fdback vrsus kritik...37 3.5 Ht mntormodl...38 3.6 SMART mntorn....39 Dl 2: DE WERKVORMEN...45 Inhoudsopgav...47 1. Comptnti: lidinggvn... 49 1.1 Krntakn....49 1.2 wrkvormn Lidinggvn...49 initiatif van d knkf 2. Comptnti: hldr communicrn... 53 2.1 Krntakn....53 2.2 Wrkvormn hldr communicrn...53 3. Comptnti: samnwrkn... 60 3.1 Krntakn....60 3.2 Wrkvormn samnwrkn....60 Osh? Aan d slag dan maar! Thori n wrkvormn voor ht comptntigricht bglidn van jongrn Postbus 643 6710 BP Ed www.vchtsportnmaatschappij.nl 4. Comptnti: organisrn van n vnmnt... 63 4.1 Krntakn....63 4.2 Wrkvormn organisrn van n vnmnt...63 5. Comptnti: algmn burgrschapscomptntis.... 69 5.1 Krntakn....69 5.2 Wrkvormn algmn burgrschapscomptntis...69 6. Comptnti: lrcomptnti... 71 6.1 Krntakn....71 6.2 Wrkvormn lrcomptntis...71

a initi tif v an d kn k f...aan d slag dan maar! 1. D Thori

initiatif van d knkf 1. Jugdparticipati Waarom jugdparticipati? Binnn sportorganisatis ligt d nadruk mstal op ldnwrving. Dat wil zggn ht binnnhaln van ldn. In vl mindr mat wordt r nagdacht ovr wat t don om jongrn langr bij d club t houdn. Gk ignlijk, t mr omdat ht in vrhouding duurdr is om n lid t wrvn dan n lid t bhoudn. En van d moglijkhdn om t wrkn aan ldnbhoud is om ht aanbod t vrruimn n of d activititn aan t passn aan d dolgrop. En andr moglijkhid is om jongrn in staat t stlln om zlf vrantwoordlijkhid t dragn voor hun ign wlbvindn binnn d club. Laat z mhlpn, mdnkn n mbslissn ovr hun ign rol n plk binnn d sportclub. Daarm gf j z nit alln vrantwoordlijkhid, j stlt z ook in staat om blangrijk comptntis op t don n rvan t lrn. J lidt in n vrog stadium ht tokomstig sporttchnisch n bstuurlijk kadr op. Ho j als sportclub / mntor dit kunt stimulrn, ls j in dit bok. D visi van d KNKF tot jugdparticipati richt zich op lokaal (vrnigings)nivau. Wannr vrnigingn jongrn actif btrkkn bij procssn in d club kunnn z dizlfd jongrn n jongrn di zich mt d btrokkn jongrn idntificrn mr bidn n daarm d uitval van jugdldn vrmindrn. Mt andr woordn: btrkkn is bhoudn. Aantkning hirbij is wl dat r vrschillnd rdnn voor uitval binnn d vrniging zijn waar d vrniging gn invlod op kan hbbn, t dnkn valt aan vrhuizing door studi. Op dz factorn hft ht btrkkn van jongrn gn invlod n zulln w ons ook nit richtn. Daarnaast is ht nit pr s noodzaklijk om all jongrn t btrkkn bij d vrniging om z t bhoudn. Idntificati mt n zognaamd prgroup kan ht gwnst rsultaat oplvrn. Jongrn idntificrn zich mt n klinr rprsntativ grop. Ook mot jugdparticipati tot n hogr jugdvrindlijkhid n jugdgrichthid lidn n kan daarm uitval tgn gaan. Nivaus van jugdparticipati Jugdparticipati is wr t gvn door middl van d jugdparticipati laddr, dz is hirondr schmatisch wrggvn. Hirin wordn d vrschillnd nivaus waarop jongrn btrokkn kunnn wordn wggzt. Idr nivau is n vorm van jugdparticipati n kan in vrschillnd vormn in d praktijk gbracht wordn. Jongrn kunnn in hoofdlijnn op vir nivaus actif zijn binnn d sportclub. Jongrn di alln komn sportn zittn op ht consumptiv nivau. Dz jongrn consumrn ht product dat j binnn j sportclub aanbidt. Op ht momnt dat jongrn bsluitn m t hlpn bij d organisati van n vnmnt of activitit sprkt mn ovr organisrnd of uitvornd participati. Ht jugdlid dot wat hm of haar is opgdragn. Naarmat d jongr vaardigr wordt in d uitvoring n ignlijk op natuurlijk wijz bginnnd uitvordrs aanstuurt in hun taak, sprkn w ovr lidinggvnd participati. Knmrk van dz participatifas is dat vrantwoordlijkhdn wordn ovrgdragn aan d btrffnd jongrn. Als d btrffnd jongr ovr voldond knnis n vaardighdn bschikt is ht tijd voor d ultim fas in jugdparticipati, di van mbslissnd jugdparticipati. Dat wil zggn dat d jongr nit alln in staat wordt gstld om m t dnkn, maar ook m kan bslissn n zijn stm glijkwaardig is tn opzicht van andr bstuursldn. Mbslissnd Lidinggvnd Uitvornd/organisrnd Consumptif 9...aan d slag dan maar!

initiatif van d knkf 2. Comptntigricht bglidn Bij ht aansturn van ht jugdtam binnn d vrniging is gkozn voor n comptntigricht aanpak. Als mntor spl j n bglidnd rol waarbij j blangrijkst taak is om d ldn van ht jugdtam comptntr t makn voor ht uitvorn van hun takn. J gaat rvoor zorgn dat z btr wordn. Maar btr wordn waarin? Andrs gzgd: ht is j uitdaging als mntor om ht jugdtam als ghl maar ook d individul ldn als ht war vakbkwamr t makn zodat z uitindlijk zlfstandig hun wrkzaamhdn kunnn uitvorn. Daarbij kunnn z god samnwrkn, ovrzicht houdn n rsultaatgricht wrkn. All aspctn di daarbij van blang zijn, zijn omschrvn aan d hand van comptntis. Als mntor bglid j dit procs waarbij j handig gbruik kunt makn van dit handbok n d daarin opgnomn opdrachtn gkoppld aan d comptntis. D vrschillnd comptntis voor d ldn van ht jugdtam binnn d (sport)vrniging zijn: Liding gvn 2.1 Communicrn 2.2 Samnwrkn 2.3 Organisrn 2.4 Burgrschapscomptnti 2.5 Lrcomptnti 2.6 In dit gdlt van ht handbok wordt d inhoud van lk comptnti uitngzt n kan r aan d hand van d opdrachtn in d praktijk m gwrkt wordn. Bij comptntigricht oplidn staat d lrnd cntraal. D oplidrs facilitrn ht lrn. D vraag is dus nit of d oplidr alls hft kunnn bhandln, maar of d lrnd n stap vrdr is zijn of haar ontwikkling. Bij d visi op lrn gaat d wat vraag vooraf aan d ho vraag. D wat vraag is door ht invorn van d kwalificatistructurn sport n arbitrag bantwoord mt comptntis. Comptnti Binnn d Kwalificatistructuur Sport wordt ht bgrip comptnti als volgt gdfinird. En comptnti is ht gïntgrrd ghl van knnis, vaardighdn, attitudn n prsoonlijk ignschappn van n individu dat in n bpaald contxt lidt tot succsvol prstrn. Knnis (inzicht) n vaardighdn zijn blangrijk ondrdln maar makn imand nog nit comptnt. Lrprocs Ho lrt mn? D lidnd gdacht is dat prsonn di n opliding of lrtrajct volgn, in dit gval jongrn in ht kadr van jugdparticipati, bhoft hbbn aan btknisvol lrn. Rflcti op praktijkrvaringn zt aan tot ht nadnkn ovr d ign attitudn n ignschappn. Tvns lidt rflcti tot n bhoft aan niuw knnis n vaardighdn. Praktijkrvaringn n rflcti vrvulln daardoor blangrijk schakls in ht lrprocs. D lrnd mot daadwrklijk acti ondrnmn. Andrs gzgd: r is pas sprak van lrn als d ghl cirkl doorlopn is. Ht is d taak van d mntor om rvoor t zorgn dat lk stap doorlopn wordt n t zorgn voor continuïtit in dit procs....aan d slag dan maar! 10

initiatif van d knkf Praktijkbglidr Ervaring attituds Exprt Ofning Rflcti Lrmntor vaardighdn prsoonlijk ignschappn knnis Informati Exprt Comptnti Brood bakkn Knnis Vaardighdn Houding Ingrdiëntn. Ovn. Gist Kndn. Ovn bdinn Aandacht Opzt lrtrajct jugdparticipati Ht is d bdoling dat cursistn d lrstof krijgn di z daadwrklijk nodig hbbn. Dit btknt dat ht nit zinvol is n zlfs dmotivrnd kan zijn om stof aan t bidn di mn al bhrst of waar mn nog nit aan to is. Ht gaat om maatwrk. 11...aan d slag dan maar!

initiatif van d knkf Maatwrk komt md tot stand door aan t sluitn bij d vragn n rvaringn van d cursistn. Praktijk Vragn n rvaringn komn vaak voort uit d praktijk. Vandaar dat bij comptntigricht oplidn d praktijk n crucial plaats innmt. Door opdrachtn in d praktijk uit t vorn, don d cursistn op n gricht wijz rlvant rvaringn op. Rflcti op di rvaringn vormn n driv tot vrdr vrdiping in d thori n ofning van vaardighdn. Bovndin gft ht inzicht in ign attitudn n ignschappn. Bgliding Rflcti vormt n blangrijk schakl in ht lrprocs. Voor n prmannt lrprocs (ook na afronding van d opliding) is ht van blang dat mn kan rflctrn op ht ign handln. D bgliding is hirop gricht. Bijnkomstn Ondrstunnd aan d praktijkopdrachtn vindn bijnkomstn plaats gricht op ht uitwissln van n rflctrn op rvaringn n vrdr vrdiping van knnis n ofning van d bnodigd vaardighdn. Om d cursistn glgnhid t gvn d opdrachtn in d praktijk uit t vorn, is n zkr spriding van d bijnkomstn gwnst. Ondrwijsomgving Uit voorgaand is af t lidn dat r praktijkplkkn nodig zijn voor ht uitvorn van d opdrachtn. Voor n god lrprocs n rsultaat is ht van blang dat d praktijkplk voldot aan bpaald critria. Zo mot d vilighid voor all btrokknn zijn gwaarborgd, mot d lrnd d opdrachtn in d juist contxt kunnn uitvorn, mot d fdback aansluitn bij d oplidingsdoln, tc. Dit stlt isn aan d mntor n d lromgving. Oplidingsmatriaal Oplidingsmatriaal mot ondrstunnd zijn aan ht lrprocs. Tn rst zijn dat d praktijkopdrachtn. Daarnaast zijn r bronnn (bokn, bldmatriaal, wbsits, tc.) nodig waar voor vrdr studi. Bovndin is ht aan t bvln dat cursistn zlf kunnn bpaln ho n wannr z willn gbruik makn (bijvoorbld via intrnt). Aan d hand van n (zlf)scan kan n cursist aan ht dnkn wordn gzt ovr d prsoonlijk dolstllingn n lrprocs. 2.1 Comptnti: Liding gvn Wat is lidinggvn? Er bstaan vl vrschillnd opvattingn ovr lidinggvn. D één omschrijft ht zus, d andr zo. Er bstaat ignlijk gn duidlijk dfiniti van lidinggvn. Binnn d actul situati van d sportvrniging hft lidinggvn btrkking op d intracti tussn d mntor n ht jugdtam, rolvrdling binnn ht jugdtam n d intracti van jugdtamldn n andr sportr. Lidinggvn vraagt, afhanklijk van ht dol n d situati, om n wisslwrking tussn d volgnd actis:...aan d slag dan maar! 12

initiatif van d knkf Inhoud bpaln, bslissingn nmn Stimulrn, rgulrn, afrmmn Plannn n organisrn Bglidn, mntorn Ruimt gvn, grnzn stlln Controlrn valurn Andrn bïnvlodn Bij lidinggvn is r altijd sprak van n dol waarbij r door d n invlod wordt uitgofnd op d andr om dat dol t brikn. Hirbij kun j lidinggvn zin als domwg bvln gvn of andrn zggn wat z motn don, maar ook als ht crërn van randvoorwaardn waardoor ht gwnst rsultaat brikt wordt. D n gft liding, aan d andr wordt liding ggvn. Lidinggvn hft pas ffct als ht god gburd n dat is alln ht gval wannr dgn aan wi liding ggvn wordt d liding accptrt. Hirbij hbbn w t makn mt 2 factorn: 1) d manir (stijl) van liding gvn zoals di door d lidr bdolt wordt n 2) d manir waarop dit wordt opgvat door dgn aan wi liding ggvn wordt. Dit is soms (of ignlijk bst vaak) nit altijd htzlfd. Wat d n bdolt, kan door d andr hl andrs bgrpn wordn (vrglijkbaar mt ruis. Zi comptnti communicrn). Knmrkn W kunnn vrschillnd soortn lidinggvn ondrschidn op basis van d manir waarop z wordn ingzt. Wannr j invlod op n andr uitofnt n dz rvaart dat als opglgd dan sprk j van ht uitofnn van macht. Wannr imand dit vrvolgns vrijwillig ondrgaat dan sprk j van disciplin n wannr di nit vrijwillig ondrgaan wordt van dwang. Dat klinkt allmaal nit zo positif. D andr kant van d mdaill is n manir van lidinggvn di door d andr als vanzlfsprknd wordt rvarn. D lidr wordt dan gaccptrd is zijn/haar rol n in dit gval sprkt mn van gzag. Simpl gzgd: macht nm j, gzag krijg j. W gaan uit van ht laatst gval omdat w a) fficiënt n rsultaat gricht willn wrkn, maar ook b) lkaar rspctrn n waardrn. D basisgdacht bij ht uitofnn van invlod mot zijn dat d andr daar btr van wordt. Lidinggvn vanuit gzag hft ht hoogst rsultaat, vooral wannr w willn towrkn naar n situati waarbij d andr d taak zlfstandig kan uitvorn. W gaan rvan uit dat als j ovr d juist prsoonlijk n sociaal-communicativ vaardighdn bschikt, j n god lidr kunt zijn. Voorbldn van prsoonlijk ignschappn m.b.t. lidinggvn kunnn zijn: Duidlijkhid, opnhid n rlijkhid Dit hft vooral btrkking op d manir waarop j communicrt mt andrn. Ht is blangrijk dat j uitlgt waarom j dingn dot. Involnd vrmogn J mot j kunnn vrplaatsn in imand andrs zodat j aanvolt wat r bij d andr omgaat n dat j d sfr of situati god bgrijpt. Blangrijk hirbij is dat j blangstlling toont voor d andr. Bridhid om t vrandrn Lf hbbn om t vrandrn, m t gaan mt bpaald ontwikklingn, niuwsgirig zijn, willn lrn (van j foutn, zijn factorn di hirbij van blang zijn. 13...aan d slag dan maar!

initiatif van d knkf Gloofwaardighid Don wat j zgt n zggn wat j dot. Wannr j dit nalaat vrlis j gloofwaardighid. Ook hft dit t makn mt houding, prsntati n knnis van zakn. J mot ht god voorbld gvn n latn mrkn dat j vrstand van zakn hbt. Voorbldn van sociaalcommunicativ vaardighdn m.b.t. lidinggvn kunnn zijn: Communicrn Mr hirovr bij d omschrijving van d comptnti communicrn. Motivrn n complimntrn Als lidr mot j mnsn kunnn motivrn n inspirrn. Dit do j door andrn vrtrouwn n vrantwoordlijkhid t gvn, maar ook vooral door complimntn t gvn n j waardring uit t sprkn. Vrgt hirbij nit ook zlf gmotivrd ovr t komn. Problmn oplossn, bslissn J mot als lidr knopn kunnn doorhakkn om momntn waarop dit nodig is. Daarvoor din j snl n bld t krijgn van d situati om zo d juist bslissing t kunnn nmn. Dit vrmogn din j nit alln bij jzlf, maar ook bij andrn t ontwikkln. Kom dus nit altijd zlf mtn mt jou oplossing op d proppn, maar nodig andrn uit om n oplossing voor t dragn. Zorg dan chtr wl dat j zlf wl n id voor n oplossing hbt. Dlgrn ndanks ht fit dat j misschin d indvrantwoordlijkhid voor its draagt, is ht wl blangrijk dat j takn aan andrn kunt ovrlatn. J blijft wl sturn in ht procs, maar laat aan andrn d uitvornd takn ovr. Organisrn En lidr mot god kunnn organisrn. Ht is vaak n kwsti van d juist mnsn d juist takn t latn don. Als w dz puntn in n wat concrtr vorm gitn wat ffctif lidrschap btrft dan komnd w uit op d volgnd ignschappn: Proactivitit J nmt j vrantwoordlijkhid n j nmt initiatif. J handlt n laat d dingn nit zomaar gburn. Dolgrichthid Bij ht handln houd j ht dol voor ogn. Hir wrk j naar to. Priorititn stlln J concntrrt j vooral op d blangrijk zakn n zit hir in rst instanti j tandn in. Mindr blangrijk zakn kunnn wachtn of mogn op z n minst d blangrijk zakn nit in d wg zittn. Win-win situatis crërn J strft continu naar voordl voor lk partij, bij lk ondrhandling of conflict. En drglijk houding lvrt op trmijn ht mst op. Empatisch zijn Inlvnd vrmogn naar n andr. Stk allrrst nrgi in ht bgrijpn van d andr n stop dan pas nrgi in ht bgrpn wordn door andrn....aan d slag dan maar! 14

initiatif van d knkf Samnwrkn Ht bundln van krachtn lvrt mr op. J maakt systmatisch gbruik van ht inzicht dat ht ghl mr is dan d som dr dln. Vrniuwnd zijn Vrniuwing n vrandring houdn d mnsn schrp n gmotivrd. Drglijk ignschappn kun j topassn bij vrschillnd stijln van lidinggvn. Wlk stijl j ht bst kunt topassn hangt af van d situati n dus wlk stijl op dat momnt ht mst doltrffnd is. D vir manirn van lidrschapsstijln di w hir bsprkn zijn: Opdragn Hir vrtlt d lidr wat r gburt n wordt van d andr vrwacht dat hij/zij d takn braaf uitvort. Er is winig communicati n contact tussn d lidr n d andrn. Vrkopn Ht rsultaat blijft rg blangrijk, maar d lidr hft nu ook oog voor d andr n lgt aan hm/ haar uit waarom hij ht zo dot. Contact mt d andr is nu ook aan d ord. Participrn Ht rsultaat is nit ht allrblangrijkst. Ondrling samnwrking n contact juist blangrijkr. Plzir n samnwrkn zijn ook blangrijk. D lidr is brid om bij t springn n bhulpzaam t zijn. Dlgrn Ht rsultaat n d bijkomnd vrantwoordlijkhid komt vanuit d andrn. D lidr bmoit zich hir nit of nauwlijks m. Hij blijft op d achtrgrond maar blijft indvrantwoordlijk. Wannr r wlk stijl wordt togpast hangt af van d psychologisch zlfstandighid (ht willn, motivati, bridhid tot ht uitvorn van n taak) n d taakzlfstandighid (ht kunnn, dskundighid, vaardighid) van d prsoon aan wi liding ggvn wordt. Wannr r sprak is van n lag psychologisch n taakzlfstandighid dan wrkt d stijl opdragn ht bst. Bij n lag tot matig zlfstandighid kis j btr d stijl vrkopn, bij n matig tot hog d stijl participrn n bij n hog mat van zlfstandighid dlgrn. Dus ho mr imand kan n wil ho mr j als lidr j handn rvan af kunt trkkn n d zakn aan d andr kan ovrlatn. 2.2 Comptnti: Hldr communicrn Voor n idr is ht blangrijk om duidlijk n dolgricht t communicrn. Idrn hft t makn mt andr mnsn bij ht uitvorn van zijn/haar bzighdn n communicrt daarbij mt andrn. In hovrr contactn lggn mt andr mnsn n ht ondrhoudn rvan god lukt, hangt af van d manir waarop r gcommunicrd wordt. Er gaan in d wrld vl dingn mis omdat mnsn lkaar nit of onvoldond bgrijpn n n sportvrniging vormt hirop gn uitzondring. Er kan namlijk vl fout gaan op ht nivau van d communicati. Vaak ook zondr dat mn r zich van bwust is of dat r opzt in ht spl is. God communicrn is gwoon n vak apart n dint mt zorg bnadrd t wordn. Wtn wat communicrn is, wlk rgls j mot topassn n wlk vaardighdn hirbij komn kijkn, kunnn rvoor zorgn dat d communicati tussn mnsn zo god moglijk vrloopt. J probrt hirm onduidlijkhdn, onbgrip n onzkrhid zovl moglijk uit t sluitn. J bwust wordn van ho j zlf communicrt n ho n andr dit dot, is n god bgin. Ho j ht..a. kunt don wordt duidlijk aan d hand van d volgnd paragrafn. 15...aan d slag dan maar!