Congres Landelijk Pedagogenplatform 26 januari 2011 Goede morgen Welkom op het 6 e congres van het Landelijk Pedagogenplatform Kinderopvang. Titel: Sociale relaties in de kinderopvang/ Kindervriendschappen als motor voor de ontwikkeling 2002: Het eerste congres van het LPK. Er werd vastgesteld dat er veel draagvlak was voor het platform en meer dan voldoende thema s om met elkaar te bespreken. 2004: In het tweede congres werd de dialoog gezocht tussen pedagogen uit de wetenschap en pedagogen die in de weerbarstige praktijk werken. 2005: de start om samen een gemeenschappelijk pedagogisch kader voor de kinderopvang in Nederland te realiseren. 2007 : de eerste resultaten van het theoretisch deel van het pedagogisch kader (geschreven door Elly Singer en Loes Kleerekooper) werden gepresenteerd. Op het congres werd de start gemaakt met deel 2: de praktijk waaraan veel pedagogen in Nederland hun aandeel hebben geleverd. 2009 : de presentatie van de definitieve versie van het pedagogisch kader kindercentra 0-4 jaar als een cadeautje door en voor de sector. ( voor kinderopvang en peuterspeelzalen.) 1
Maar we beseften allemaal heel goed dat het pedagogisch kader nog niet af was. We misten nog het ped. kader voor de BSO en de gastouderopvang en deel 3 met onderwerpen als zorgkinderen, diversiteit en samenwerken met andere partners Twee jaar geleden zei ik dat de implementatie grootste stap zou worden. Er samen voor zorgen dat de inhoud van het pedagogisch kader daadwerkelijk invloed zou gaan hebben op de verbetering van de pedagogische kwaliteit in al die die Nederlandse kindercentra Vandaag kunnen we vaststellen dat er weer opnieuw heel veel gebeurd is: 1. Er bleek heel veel draagvlak te zijn sectorbreed. Met subsidies van het bureau kwaliteit kinderopvang kon een enorme ïmpuls gegeven worden aan het bekend worden van het pedagogisch kader in alle kindercentra in NL:. Gratis boek en door het pedagogisch kader centraal te stellen in de aanvraag voor scholingssubsidies 2. Tevens werd BKK opdrachtgever voor het schrijven van het pedagogisch kader 4-13 jaar. Dit pedagogisch kader voor de BSO is nu ook klaar. De eigen pedagogische identiteit van de bso is goed beschreven. Vandaag geven de auteurs Liesbeth schreuder en Marianne Bogaerd ook invulling aan het programma in dit congres samen met Jozette Hoex de projectleider.. Maar ook het andere ontbrekende deel dat gaat over diversiteit is al in een vergevorderd stadium. Elly Singer en Anke v Keulen werken hier hard aan met een subsidie van het Bernard v Leer foundation. 2
Maar nu even terug naar onszelf als platform. Nadat het pedagogisch kader klaar was leken we even in een vacuüm terecht te komen. We hadden immers een belangrijke doelstelling bereikt. En dus hoe nu verder???? Opnieuw zo n krachttoer leveren voor het kader van de BSO in combinatie met onze drukke werkzaamheden was geen optie. Maar wat dan wel? We realiseerden ons dat het pedagogisch kader er wel lag, maar dat er nog veel onderwerpen waren die uitgediept konden worden en dat het doorgaan met onze belangrijkste doelstelling vanaf de oprichting: verbeteren van pedagogische kwaliteit nog steeds heel belangrijk was. (Het Stem en gezicht te geven aan de inzichten van de leidsters en pedagogen in de kinderopvang m.b.t. het werk met kinderen en ouders en op deze wijze de pedagogiek in de kinderopvang benadrukken en een bijdrage leveren aan de visieontwikkeling, discussie en kwaliteitsverbetering.) We hebben voor een realistische invulling van de bijeenkomsten gekozen door met een jaarthema te werken naast natuurlijk uitwisseling, bespreken van actuele zaken. Ook leveren we als platform nog steeds een bijdrage aan al die landelijke werk/stuur-groepen die gaan over ontwikkelen van de pedagogische kwaliteit. Ik noem er een paar: stuurgroep ped kader BSO, stuurgroep kwaliteitsinstrument BSO, werkgroep integraal kindcentrum, congressen rondom de wet Oke, de onderwijsraad en ontwikkelen van E-leaerning voor het ped kader, de adviesraad en scholingscommissie van BKK, vereniging van het jonge kind, enz. En daarnaast werd er vaak gevraagd om een presentatie houden met het pedagogisch kader als onderwerp. 3
Vorig jaar hebben we gekozen voor het thema sociale relaties / vriendschappen van kinderen. Een werkgroep uit het platform heeft veel werk verzet om te komen tot een basisdocument. Met dit basisdocument gaan we vandaag met jullie aan de slag om tot een definitieve notitie te komen. Deze notitie kan gezien worden als een aanvullende verdiepingskaterne van het pedagogisch kader. (Theoriedeel en praktijkdeel) Samenvatting van onze discussie: In de kinderopvang leren kinderen samen leven. Het is bij uitstek de plaats waar kinderen: Het leven en spelen in een groep ervaren De waarde van contact ontdekken Oefenen in het contact leggen Leren relaties aan te gaan en te onderhouden Vriendschappen opbouwen Samen leven en spelen in een groep is groepsdynamica. Kinderen leren van de rollen die ze in de groep kunnen hebben. Welke rol heeft een kind? Mag het die rol oefenen? Wat betekent het om de leukste, de slimste, de leider, de stilste, de creatiefste, de beweeglijkste, de jongste, de oudste, de nieuwste, de stoerste etc. te zijn en hoe reageren de anderen? Belangrijk is dat pedagogisch medewerker beseffen welke invloed zij kunnen hebben op deze sociale ontwikkelingsprocessen en dat ze de goede vaardigheden ontwikkelen. Van onbewust bekwaam => bewust bekwaam Randvoorwaarden worden geformuleerd vanuit een wenken perspectief; uitnodigend en inspirerend. Creëren en ruimte bieden aan leermomenten en niet te snel vanuit grenzen en onmogelijkheden denken. 4
Wat is de opbrengst van het congres vandaag? Voor de deelnemers: vanuit verschillende invalshoeken verdieping van en de focus op het onderwerp als belangrijke waarde van de kinderopvang voor de ontwikkeling van kinderen Dit wordt dan vastgelegd in een notitie en artikel. En zo blijven we als platform betrokken bij de doorontwikkeling en het actueel houden van het pedagogisch kader. Ik hoop vandaag in de workshops veel inbreng te krijgen van ieder. Een onderdeel van het congres is dat we ook altijd even stil staan bij ontwikkelingen van het platform zelf. Twee punten wil ik noemen : 1. In het afgelopen jaar zijn er gesprekken gevoerd samen met de pedagogen van het peuterspeelzaalwerk. Deze hadden een eigen platform. En vandaag mag ik samen met Erna Reijling (voorzitter van het pedagogenplatform peuterspeelzalen) officieel bekendmaken dat de twee pedagogenplatforms samen verder gaan als een platform. We zijn dus geharmoniseerd. Vandaag is daarom toch weer opnieuw een bijzondere mijlpaal 2. Ook aandacht voor twee mensen die beide aan de wieg hebben gestaan van de platforms en afscheid nemen. LIESBETH SCHREUDER en LOES KLEEREKOOPER hebben beide vanaf het begin met hun enorme inhoudelijke pedagogische expertise bijgedragen aan de kwaliteit van het platform. Liesbeth was zowel de drijvende kracht achter het platform kinderopvang als voor het platform voor de peuterspeelzalen. Nu dus het moment is gekomen dat de twee platforms samen een platform worden, lijkt het me een prima moment om te laten blijken hoe we haar inzet hebben gewaardeerd. Loes was de betrouwbare kritische denker in het platform kinderopvang die met haar bijdrage aan het pedagogisch kader 0-4 jaar de pedagogiek van de kinderopvang op de kaart heeft gezet. 5
Daarna heeft Liesbeth min of meer hetzelfde gedaan voor het pedagogisch kader 4-13 jaar. Beide verdienen het om erelid te worden van ons nieuwe gezamenlijke platform. Loes en Liesbeth ontzettend bedankt. (bloemetje) En nu ga ik over tot het congresprogramma. Het programma van vandaag is anders dan in andere jaren. We starten met twee lezingen en daarna een workshopronde. Vanmiddag zijn er opnieuw lezingen en workshoprondes. De eerste bijdrage vandaag zal verzorgd worden door 10.10 Elly Singer - Vriendjes en speelmaatjes, juist in kindercentra!! Elly Singer is onderzoeker en heeft veel onderzoek gedaan in kindergroepen naar den sociale relaties van kinderen. Het is pionierswerk en observatie onderzoek in natuurlijke situaties is monikkenwerk.ze heeft al veel internationaal gepubliceerd Een combinatie van gegevens uit onderzoek van 7 jaar + analyses van mechanismen + pedagogische consequenties De tweede bijdrage is van. 10.30 Pauline Schreuder - Sociale kennis, sociale rollen en sociale relaties Als theoretisch pedagoog verbonden aan de opleiding Pedagogische Wetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen. onderzoek op het gebied van de kinderopvang (0-12), vooral geinteresseerd in het perspectief van de pedagogisch medewerker op haar werk mede in het licht van diverse beleidsontwikkelingen (mogelijk spanningsveld), ook: discussies over wat 'telt' als pedagogische kwaliteit insteek van de presentatie: theoretisch, over de pedagogische meerwaarde van sociale relaties. Enerzijds inbedding in bredere context, anderzijds concrete insteek bieden voor het realiseren van deze meerwaarde. 10.50 Pauze 11.20-12.30 uur eerste ronde workshops 1. Stabiele groepen in de kinderdagopvang Liesbeth Schreuder/Marieke Bosma 2. Wij zijn vriendjes: Jij en ik - Eline Kramer en Tineke Linssen 3. Zo zijn onze manieren - Anje de Vries 4. Het perfecte kind is niet dat we wensen - Marianne Valck 6
12.30-13.30 uur lunch 13.30 Resultaten ochtendprogramma - Tineke Linssen, dagvoorziter 13.40 De derde bijdrage is van Anje de Vries Vriendschap, een kwestie van ontwikkeling en socialisering Een pedagogische en onderwijskundige achtergrond en een brede ervaring als senior adviseur in de onderwijssector en pedagogische kindercentra. Samen met anderen betrokken werken aan de realisatie van organisatiedoelstellingen als trainer, coach. Maar evenzeer met hart voor de individuele ontwikkeling van onderwijsgevenden, pedagogisch medewerkers en managers. 14.00 De vierde bijdrage: Marianne Boogaard & Evalijn Draijer Sociale relaties in de bso Evalijn: docent pedagogiek Fontys Hogeschool en promovenda aan de faculteit Pegagogisch en Onderwijskundige Wetenschappen van de UvA (bij Ruben Fukkink) en Fontys (bij Bas Levering). Onderwerp van het proefschrift (begonnen per 1 sept 2010) is sociale relaties van kinderen in de bso. Marianne: onderzoeker bij het Kohnstamm Instituut, UvA. Op het moment projectleider van een onderzoek naar pedagogische kwaliteit van de bso in Nederland. In dat project wordt bovendien een Kwaliteitsmonitor bso ontwikkeld. Ook net gestart, duurt nog tot 2012 voordat de resultaten er zijn. Daarnaast associate lector Ontwikkelingsgericht Onderwijs aan hogeschool Inholland. (Begeleiding van diverse onderzoeken door hbo-docenten). Steekwoorden presentatie: Sociale ontwikkeling van kinderen in de bso: bso is ontwikkeling in de vrije tijd, er is geen gericht leerprogramma. Toch ontwikkelen kinderen zich overal en altijd, en dus ook in de bso. Juist de vrijheid die de bso biedt, geeft ook mooie aanknopingspunten voor sociale ontwikkeling: wie kies je om mee te spelen, op basis waarvan, hoe sluit je je aan bij een groep etc. en natuurlijk: wat kunnen pedagogisch medewerkers, en de bso als omgeving doen om te zorgen voor gunstige omstandigheden voor kinderen om hun sociale vaardigheden te vergroten? 14.20 Middagpauze 14.40-15.50 uur tweede ronde workshops 5. Kinderopvangcentrum als democratische oefenplaats - Anja Booi 6. Intimiteiten, grenzen, stoorzenders en vriendschappen = Annemieke Waage 7. Later word ik net als jij! Josette Hoex 8. Stabiele groepen in de kinderdagopvang: Liesbeth Schreuder en Marieke Bosma 16.00 Plenaire afsluiting - Tineke Linssen, dagvoorzitter 7
Sociale relaties in de kinderopvang Kindervriendschappen als motor voor de ontwikkeling Congres Landelijk Pedagogenplatform 26 januari 2011 Focusdocument Naar aanleiding van de inhoudelijke bespreking van het thema tijdens de vergadering op 17 november 2010 In de kinderopvang leren kinderen samen leven. Het is bij uitstek de plaats waar kinderen: Het leven en spelen in een groep ervaren De waarde van contact ontdekken Oefenen in het contact leggen Leren relaties aan te gaan en te onderhouden Vriendschappen op bouwen In een groep heb je altijd te maken met diversiteit (pedagogisch kader Samen verschillend). Respect voor elkaar, zoals je bent. Je mag er zijn!! Samen leven en spelen in een groep is groepsdynamica. Kinderen leren van de rollen die ze in de groep kunnen hebben. Welke rol heeft een kind? Mag het die rol oefenen? Wat betekent het om de leukste, de slimste, de leider, de stilste, de creatiefste, de beweeglijkste, de jongste, de oudste, de nieuwste, de stoerste etc. te zijn en hoe reageren de anderen? In kindercentra zijn condities aanwezig om te leren: - niet ingrijpen, mits. - Pm-ers zijn zich bewust van hun waarden en normen en de invloed hiervan op hun interventies - Pm-ers zijn zich bewust van de groepsprocessen en weten interventies bewust in te zetten - Pm-ers laten groeien van onbewust bekwaam => bewust bekwaam Randvoorwaarden worden geformuleerd vanuit een wenken perspectief; wat betekent dit? Dit perspectief moet een uitnodigende en inspirererende werking hebben. Creëren en ruimte bieden aan leermomenten en niet te snel vanuit grenzen en onmogelijkheden denken. Hoe ga je ermee om in jouw situatie of groep of organisatie? Wat is de opbrengst van het congres? Voor de deelnemers: vanuit verschillende invalshoeken verdieping van en de focus op het onderwerp als belangrijke waarde van de kinderopvang voor de ontwikkeling van kinderen Voor het platform: Het congres is een onderdeel van het thema waar het LPK zich voor de periode van ongeveer anderhalf jaar in verdiept. Het congres levert input voor verdere verdieping van het onderwerp en voor een artikel, dat na het congres in samenwerking met Pauline Schröder geschreven wordt. 8