Meer licht op stemming en slaap bij de ziekte van Parkinson Chris Vriend, neurowetenschapper Sonja Rutten, psychiater in opleiding
Inhoud Verschijnselen van de ziekte van Parkinson Slaapproblemen Stemmingsproblemen Mogelijke oorzaken Behandeling Onderzoek Vragen
Verschijnselen van de ZvP Kenmerkende verschijnselen Stijfheid Traagheid van bewegingen Minder bewegingen Houdingsinstabiliteit Beven Andere verschijnselen Reukverlies Autonome stoornissen Vermoeidheid / pijn Angststoornissen Impulscontrolestoornissen Cognitieve problemen Hallucinaties / psychose Slaapproblemen Stemmingsproblemen
Slaapproblemen (I) Komen voor bij 70-90% van de Parkinsonpatiënten Variëren van niet kunnen slapen tot overmatige slaperigheid overdag
Slaapproblemen (II) Oorzaken? Motorische klachten Vaak moeten plassen Nachtelijke verwarring/hallucinaties Parkinson-gerelateerde slaapstoornissen
Slaapproblemen (III) Behandelmogelijkheden Afhankelijk van soort klachten Medicatie Bijwerkingen Interacties Teveel medicatie Alternatief is gewenst!
Stemmingsproblemen (I) Stemmingsproblemen komen voor bij 35 50% van de Parkinsonpatiënten Kenmerken?
Kenmerken Sombere stemming Niet kunnen genieten, geen interesse Slaapproblemen Verminderde eetlust Gejaagd / geremd Minder energie Schuldgevoelens, slecht zelfbeeld Concentratieproblemen, besluiteloosheid Gedachten aan de dood
Stemmingsproblemen (II) Oorzaken? Chronisch ziek zijn Beperkingen Slechte nachtrust Sociale problemen
Stemmingsproblemen (III) Behandelmogelijkheden Gesprekstherapie Medicatie Bijwerkingen Interacties Teveel medicatie Alternatief gewenst!
Alternatief? Slaap- en stemmingsproblemen komen vaak samen voor Gemeenschappelijke oorzaak van deze aandoeningen? Biologische klok
De biologische klok (I) Input Pacemaker Output Biologische klok
Ontregeling van de biologische klok Input Pacemaker Output Biologische klok
Ontregeling van de biologische klok bij Parkinson Verschuiving slaap/waak ritme Ernst Parkinsonsymptomen wisselt gedurende de dag Effect van medicatie is tijdsafhankelijk Verschuiving ritme slaaphormonen
Lichttherapie als alternatief? (I) Lichttherapie herstelt het ritme van de biologische klok Effectief bij het behandelen van depressie en slaapstoornissen
Lichttherapie als alternatief? (II) Maar: onvoldoende onderzocht bij de ziekte van Parkinson Drie kleine, matig gecontroleerde studies Verbetering van stemming Verbetering van slaap Verbetering van motoriek Afbouw van medicatie Bijwerkingen mild en tijdelijk
En toen was er licht Onderzoek naar het effect van licht op stemming en slaap bij de ziekte van Parkinson
Lichtstudie (I) 80 patiënten met Parkinson en stemmingsproblemen 3 maanden lichttherapie Vergelijking van twee soorten licht Twee maal daags 30 minuten 6 maanden follow-up
Lichtstudie (III)
Tijdslijn therapie Tijdslijn Lichttherapie Lichttherapie Lichttherapie Innemen Parkinson medicatie Opstaan Gaan slapen 0:00 1:00 2:00 3:00 4:00 5:00 6:00 7:00 8:00 9:00 10:00 11:00 12:00 13:00 14:00 15:00 16:00 17:00 18:00 19:00 20:00 21:00 22:00 23:00 1e ochtend wattenstaafje kauwen 1e avond attenstaafje kauwen 2e ochtend wattenstaafje kauwen 3e ochtend wattenstaafje kauwen 4e ochtend wattenstaafje kauwen 2e avond wattenstaafje kauwen 3e avond wattenstaafje kauwen 4e avond wattenstaafje kauwen
Lichtstudie (II) Metingen Stemming Slaap Cognitief functioneren Motoriek Kwaliteit van leven Biologische maten
Synopsis Verwachtingen Verbeterde stemming en slaap maten; resetten van biologische klok. Mogelijke verbetering van motor symptomen (verlaging Parkinson medicatie) Hoge waardering voor therapie: weinig bijwerkingen, thuistherapie Verbetering van levenskwaliteit Waarom meedoen? Behandeling voor stemming- en slaapproblemen met licht: weinig bijwerkingen. Bijdrage aan wetenschappelijk onderzoek naar deze problematiek in de ziekte van Parkinson.
Onderzoekers en financiering Sonja Rutten & Chris Vriend Prof. Dr. H.W. Berendse, neuroloog Dr. E.F. Foncke, neuroloog Prof. J. Smit, methodoloog Prof. E.J.W. van Someren, slaapwetenschapper Dr. Y. D. van der Werf, neurowetenschapper Dr. O. A. van den Heuvel, psychiater Financieel mogelijk gemaakt door
Meer weten of deelnemen? Neem contact op via: Telefoon: 020 444 9683 E-mail: c.vriend@vumc.nl