Leven met een depressie

Transcriptie

1 Leven met een depressie Geef om je hersenen

2 Leven met een depressie In een dipje zitten we allemaal weleens. Maar wat als iemand iedere dag opnieuw somber en neerslachtig opstaat en naar bed gaat? En interesse verliest in de mensen en dingen om zich heen? Dan kan er sprake zijn van een depressie. Een hersenaandoening met grote impact op het dagelijks leven van de patiënt en de omgeving. Maar wat is depressie en welke vormen zijn er? Wat zijn de oorzaken? En wat is eraan te doen? In deze folder vindt u de antwoorden. Ook vindt u praktische tips voor hoe u daar als patiënt of als mantelzorger mee om kunt gaan. Wat is een depressie en welke vormen zijn er? Depressie is een complexe aandoening waarbij verschillende hersensystemen betrokken zijn. Een depressie wordt door iedereen anders ervaren. Er is een aantal variabelen waarmee je de verschillende soorten depressie kunt indelen. Van licht tot ernstig Depressies kunnen ten eerste variëren in ernst. Bij een lichte depressie zijn er enkele depressieve symptomen en kunnen patiënten met weinig hulp functioneren Bij een matig ernstige of ernstige depressie zijn er meer klachten die bovendien vaak ernstiger zijn Vaak is snel professionele hulp nodig. Van een paar maanden tot chronisch Behalve in ernst, variëren depressies ook in duur en frequentie. Bij ongeveer de helft van de mensen duurt een depressieve periode korter dan drie maanden. Bij 15 tot 20 procent van de patiënten heeft de depressie een chronisch karakter en kan meerdere jaren duren. Soms komt een depressie maar één keer voor in iemands leven, maar vaak keert zo n periode helaas terug. De kans op herhaling is 50 tot 80 procent en neemt toe naarmate iemand meerdere episodes heeft doorgemaakt. Daarom is er bij de behandeling steeds meer aandacht voor het voorkomen van een terugval. Andere soorten depressie Daarnaast bestaan er verschillende subtypen van depressie. Er is de seizoensgebonden depressie, denk maar aan de herfst- of winterdepressie. Vlak na een bevalling kan bij vrouwen een postpartum depressie optreden. Er zijn depressies met psychotische kenmerken, zoals wanen en hallucinaties. En ze kunnen voorkomen in combinatie met manische periodes waarin de patiënt juist overmatig actief en uitgelaten is. Dan spreken we van een manischdepressieve of bipolaire stoornis. 1

3 Wat zijn de oorzaken? Over hoe een depressie ontstaat is nog veel onduidelijk. Meestal speelt een combinatie van biologische, sociale en psychische factoren een rol. Biologische factoren Erfelijkheid is de belangrijkste biologische factor. In sommige families komen depressies vaker voor dan in andere. Bij vrouwen komt depressie twee keer zo vaak voor als bij mannen. Andere mogelijke biologische factoren zijn een ontregeld stress-, hormoon- of immuunsysteem. Maar ook het gebruik van medicijnen, alcohol en drugs kunnen bijdragen aan het ontstaan van een depressie. Tenslotte bestaat er een verhoogde kans op een depressie voor mensen die lijden aan een andere hersenaandoening of chronische lichamelijke ziekte, zoals dementie, de ziekte van Parkinson of een beroerte. Sociale factoren Ook een ingrijpende gebeurtenis kan een depressie veroorzaken. Bijvoorbeeld het overlijden van een naaste, een echtscheiding of ontslag. De depressie treedt dan niet altijd meteen na de gebeurtenis op. Bedreigende omstandigheden zoals seksuele, lichamelijke of geestelijke mishandeling kunnen soms pas jaren later in het leven nog een depressie oproepen. De aanleiding is echter niet altijd zo overduidelijk ingrijpend. Mensen die zich langdurig eenzaam voelen en/of een klein sociaal netwerk hebben, lopen ook extra risico op het ontwikkelen van een depressie. Psychische factoren De meeste mensen die iets ergs meemaken kunnen soms langdurig verdrietig zijn, maar raken niet in een depressie. Gevoeligheid voor een depressie kan ook te maken hebben met psychische factoren: bepaalde persoonlijke eigenschappen of karaktertrekken. Faalangst, weinig zelfvertrouwen en moeite om steun te vragen kunnen bijvoorbeeld het risico verhogen. Symptomen: waaraan herken je een depressie? Iedereen heeft weleens last van sombere periodes. Van een depressie kan sprake zijn als iemand gedurende minimaal twee weken tenminste een van beide onderstaande symptomen heeft: Een neerslachtige, sombere stemming gedurende het grootste deel van de dag, bijna elke dag. Bij kinderen, jongeren of ouderen kan dit ook een prikkelbare stemming zijn. Ernstig verlies van interesse in bijna alle activiteiten gedurende het grootste deel van de dag, bijna elke dag. Heeft iemand beide bovenstaande symptomen, dan moeten daarnaast tenminste drie van de onderstaande kenmerken aanwezig zijn om te kunnen spreken van een depressie. Bij slechts één van de bovenstaande symptomen moeten vier van de onderstaande kenmerken aanwezig zijn: Minder of meer eetlust of een duidelijke verandering in gewicht Slaapproblemen: meer of juist minder slapen Aanhoudende lichamelijke onrust of juist traagheid Vermoeidheid en verlies van energie Gevoel van waardeloosheid of schuldgevoelens Concentratieproblemen of besluiteloosheid Terugkerende gedachten aan de dood of zelfdoding Welke symptomen er zijn, verschilt per persoon. Bij een depressie is er sprake van psychisch lijden en wordt het dagelijks en beroepsmatig functioneren ernstig belemmerd. Hoe wordt de diagnose gesteld? Een depressie is niet altijd makkelijk te herkennen. Vooral als de klachten vooral lichamelijk zijn, zoals vermoeidheid en pijn in het hoofd, de maag, spieren en gewrichten. Bovendien is een depressie (nog) niet vast te stellen door een lichamelijk onderzoek, bloed- of hersenonderzoek. De diagnose is helemaal gebaseerd op een psychiatrisch onderzoek en op wat de patiënt zelf over zijn ziektegeschiedenis vertelt. Cijfers In Nederland hebben op dit moment naar schatting volwassenen een depressieve stoornis. Depressie komt voor bij alle leeftijden, maar openbaart zich meestal tussen de 25 en 45 jaar. De aandoening komt twee keer zo vaak voor bij vrouwen als bij mannen. 2 3

4 Een depressie is vaak goed te behandelen Depressies kunnen na verloop van tijd vanzelf over gaan. Dit gebeurt vaker als de klachten licht zijn. Het is bij een depressie belangrijk dat er steun is vanuit de omgeving, aandacht voor goede zelfzorg en voldoende beweging en ontspanning. Is er toch professionele behandeling nodig, dan verloopt die stapsgewijs van licht tot intensief. Getrapte zorg Bij getrapte zorg wordt de behandeling afgestemd op de situatie van de patiënt. Minimale hulp als het kan en intensieve hulp als het nodig is. De behandeling kan bestaan uit coachende begeleiding, psychotherapeutische behandeling en/of medicijnen. De stappen zijn als volgt: 1. Eerste stap interventies bij een lichte depressie. Voorbeelden zijn: zelfhulp, online tools (e-health) en begeleiding om dagelijks activiteiten te ondernemen en te bewegen of sporten. 2. Psychotherapeutische interventies bij een matig tot ernstige en/ of terugkerende depressie. Bij een psychotherapeutische behandeling leren mensen methoden om beter met hun depressie om te gaan en hun kwetsbaarheid ervoor te verminderen. 3. Behandeling met antidepressiva. In onze hersenen zijn stoffen actief die zorgen dat de verschillende delen goed met elkaar communiceren. Serotonine en noradrenaline zijn twee neurotransmitters, die ook belangrijk zijn bij het regelen van gevoelens als angst en somberheid. Antidepressiva beïnvloeden deze neurotransmitters en kunnen tot herstel leiden. Of antidepressiva deel uitmaken van de behandeling wordt in nauw overleg met de arts bepaald. Overige behandelingen Bij een zogenaamde therapieresistente depressie leiden geen van de bovengenoemde behandelingen tot verbetering. Ook dan zijn er nog behandelmethoden. Zo kan electroconvulsietherapie (ECT) uitkomst bieden. Tijdens deze behandeling wordt onder gecontroleerde omstandigheden (narcose en spierverslapping) een epileptische aanval opgewekt. Op de korte termijn is dit een zeer effectieve behandeling bij 50 tot 70 procent van de therapieresistente depressieve patiënten. Bij specifieke vormen van depressie worden ook andere behandelmethoden gebruikt. Bijvoorbeeld lichttherapie bij mensen met seizoensgebonden depressie. Het voorkomen van een terugval Met elke keer dat de depressie terugkeert, wordt de kans op terugval groter. Het voorkomen van zo n terugval is daarom een belangrijk onderdeel van de behandeling. Een effectieve behandelmethode hiervoor is (preventieve) cognitieve therapie of mindfulness based cognitieve therapie. Ook het blijven gebruiken van antidepressiva waarmee een verbetering is opgetreden, heeft een preventieve werking. Het beschermende effect van antidepressiva verdwijnt doorgaans als met de medicijnen wordt gestopt, het effect van de psychotherapieën blijft langer bestaan. Ingrijpende gevolgen Een depressie kan ingrijpende gevolgen hebben voor het dagelijkse leven. Patiënten kunnen vaak alleen nog gedeeltelijk of helemaal niet meer werken, voor hun gezin zorgen of onderwijs volgen. Bovendien kunnen gevoelens van angst, somberheid, wanhoop en uitzichtloosheid zo ondraaglijk zijn dat mensen overwegen om een einde aan hun leven te maken. Vaak zijn er ook lichamelijke klachten die het leven van de patiënt en zijn naaste omgeving kunnen ontregelen. Voorbeelden zijn een verstoord slaapritme, energieverlies, veranderde eetlust, obstipatie of libidoverlies. Tenslotte hebben mensen met een depressie een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. 4 5

5 Gevolgen voor de omgeving Samenleven met iemand met een depressie is zwaar. Het aanpassingsen incasseringsvermogen van partner, kinderen en andere naaste familie en vrienden staat vaak onder druk. Bij zoveel negatieve signalen van degene die een depressie heeft, is het voor de mensen in de omgeving moeilijk om positief te blijven en begrip te tonen. Daardoor kunnen zij zich machteloos, gefrustreerd, eenzaam en wanhopig voelen. Praktische tips Voor mensen met een (vermoeden van een) depressie: Probeer uw depressieve gevoelens te accepteren en uzelf de tijd te gunnen om te herstellen. Zorg voor voldoende nachtrust en een vast slaap-waakritme. Let erop dat u voldoende en gezond eet en lichaamsbeweging krijgt. Hoe moeilijk ook, probeer afleiding te zoeken: ga naar buiten, zoek contact met anderen, doe dingen waar u eerder ook plezier uit haalde. Probeer negatieve gedachten te vervangen door positieve. Probeer bij uzelf na te gaan wat de depressie heeft veroorzaakt, ook om eventuele terugval te voorkomen. Zoek hulp. Voor naaste familie en vrienden: Bied steun door niet te oordelen, maar te luisteren. Dring niet aan op gesprekken als de ander hier (nog) geen behoefte aan heeft. Word niet boos om vergeetachtigheid, vermoeidheid en slecht luisteren, dit zijn symptomen van de depressie. Een kritische houding kan voor iemand met depressie extra pijnlijk zijn. Zorg zodra het iets beter gaat voor afleiding en stimuleer activiteit, vooral beweging. Blijf positief en complimenteer met (kleine) vooruitgangen, maar vermijd te veel goedbedoelde adviezen. Wees alert op gedachten over zelfmoord. Geef ruimte en vertrouwen om deze te bespreken. Zorg ook goed voor uzelf: bewaak uw eigen grenzen en zorg voor ontspanning. 6 7

6 Meer informatie Depressievereniging Trimbosinstituut Nederlands Kenniscentrum Angst en Depressie Telefonische hulplijnen voor een luisterend oor of een persoonlijk gesprek: Korrelatie: (werkdagen uur, 15 cpm) Sensoor: (24/7, 5 cpm) 113online voor mensen die suïcidaal zijn en hun naasten: (24/7, 5 cpm) Infolijn Hersenstichting U kunt uw vragen ook stellen bij de Infolijn van de Hersenstichting. Deze is op werkdagen telefonisch bereikbaar via en per mail via infolijn@hersenstichting.nl. Folders en brochures Bij de Hersenstichting zijn verschillende uitgaven over hersen(aandoening)en verkrijgbaar. Kijk voor een volledig overzicht op Hersenstichting Gezonde hersenen zijn van levensbelang. Door een hersenaandoening raak je vaak jezelf kwijt. Lopen, praten en denken, alles wat zo vanzelfsprekend lijkt, kan zomaar voorbij zijn. Vrijwel iedereen krijgt ooit in zijn leven te maken met een hersenaandoening. Dat moet stoppen. De Hersenstichting zet alles op alles om hersenen gezond te houden, hersenaandoeningen te genezen en patiëntenzorg te verbeteren. Om dit te bereiken laten we onderzoek doen, geven we voorlichting en voeren we vernieuwende projecten uit. Hersenstichting Postbus 191, 2501 CD Den Haag, IBAN: NL18 INGB Ja, ik steun graag het werk van de Hersenstichting. Om gezonde hersenen gezond te houden, hersenaandoeningen te genezen en betere zorg voor hersenpatiënten te krijgen. o Hierbij machtig ik de Hersenstichting om, tot wederopzegging, maandelijks onderstaand bedrag van mijn rekening af te schrijven. o 3,- o 5,- o 10,- o o Ik wil graag informatie over nalatenschappen. Naam Adres, postcode en plaats: Rekeningnummer Geboortedatum Telefoonnummer adres Steun de Hersenstichting op (M/V) Met dank aan dr. H.G. Ruhé, psychiater en wetenschapper bij het Radboudumc, Nijmegen en prof. dr. R.A. Schoevers, hoogleraar en afdelingshoofd Psychiatrie UMCG, die aan de totstandkoming van deze folder hebben meegewerkt. Handtekening Bij voorbaat dank voor het invullen van uw gegevens in blokletters. 8 9

7 Hersenstichting Antwoordnummer WB Den Haag Geef om je hersenen