1 Primary assessment

1 Primary assessment 11 ABCDE-methodiek In de spoedeisende geskunde presenteren patiënten zich over het algemeen met een symptoom, niet met een diagnose Opvang van een patiënt op de spoedeisende hulp moet dus uitgaan van symptomen of klinische problemen en niet van oorzaken of diagnoses Behandeling in de spoedeisende geskunde is gebaseerd op stabilisatie van vitale functies en symptoombestrijding Hierbij moeten belangrijke beslissingen worden genomen op basis van soms minimale informatie Een uitgebreide anamnese is niet altijd uitvoerbaar en vaak niet essentieel voor het starten van een symptoomgerichte behandeling Het ontbreken van een (al dan niet definitieve) diagnose mag niet leiden tot uitstel van noodzakelijke behandeling Om de kwaliteit en veiligheid van de patiëntenzorg in de spoedeisende geskunde te garanderen is het essentieel om alle patiënten op een gestructureerde manier te benaderen en hierbij een duidelijke prioritering in het oog te houden: treat first what kills first De meest gebruikte en internationaal geaccepteerde methode hiervoor is de ABCDE-benadering Deze benadering bestaat uit twee fases: 1 de primary assessment (tabel 11 en kader 11) heeft als doel de herkenning en behandeling van levensbedreigende afwijkingen (stabilisatie van de vitale functies); 2 de secondary assessment (kader 12) vangt pas aan als de vitale functies gestabiliseerd zijn of de resuscitatie in gang is gezet en verloopt volgens een meer traditionele benadering, met de bedoeling een diagnose te stellen Door deze twee fases heen loopt een ander belangrijk uitgangspunt: de re-assessment Dat wil zeggen dat de toestand van de patiënt frequent (en zeker na interventies) wordt herbeoordeeld BSL - ALG_ZB_1KZM - 3120r2_9789031342600 019

20 Zakboek spoedeisende geskunde via de structuur van de primary assessment Zo worden klinische verslechtering of verbetering tijdig ontdekt 12 Algemene ABCDE-benadering Tabel 11 geeft een samenvatting van de ABCDE-benadering die moet worden gebruikt bij de beoordeling van elke patiënt op de spoedeisende hulp Vaak zal dit onbewust gebeuren, bijvoorbeeld bij de beoordeling van een patiënt met een inversietrauma van de enkel Toch is het belangrijk om deze beoordeling bij elke patiënt expliciet te maken, zodat geen belangrijke pathologie wordt gemist (Dreigend) instabiele patiënten moeten frequent worden herbeoordeeld om het effect van interventies of verslechtering te kunnen detecteren Met een algemene ABCDE-benadering kan in principe elke ongedifferentieerde patiënt opgevangen en behandeld worden In sommige situaties kan beter gebruik worden gemaakt van een specifiek ABCDE-stroomschema, bijvoorbeeld bij een (multi)- traumapatiënt, een reanimatiepatiënt of een pediatrische patiënt (zie tabel 12) De ABCDE-benadering bij het kind is in de basis hetzelfde als bij volwassenen Er zijn echter verschillen in de benadering van het zieke kind omdat de anatomie en fysiologie met de leeftijd verandert Vanwege deze variatie en de hectiek bij de opvang van een ernstig ziek kind is het gebruik van het PRILlint (Pediatrisch Reanimatie Interventie Lint) aan te raden Hierop is naar lengte onder andere gewicht, doseringen en tubemaat af te lezen In tabel 14 worden kinderdoseringen vermeld die bij de ABCDE-benadering gebruikt kunnen worden Bij een zwangere patiënt zijn er fysiologische aanpassingen zoals beschreven in zwangerschap algemeen De ABCDE-benadering bij een zwangere patiënt blijft echter hetzelfde Aandachtspunten hierbij: Platliggende zwangere > 24 weken AD verplegen in left lateral decubitus positie = iets naar links gekanteld door bij de re flank iets onder de rug te stoppen Hierdoor kan de uterus niet de vena cava inferior obstrueren Bij defibrillatie is er geen gevaar voor de foetus Laat bij de ernstig zieke zwangere geen belangrijke X of CT achterwege Foto s van extremiteiten, thorax, hoofd en nek geven geen risico voor de foetus BSL - ALG_ZB_1KZM - 3120r2_9789031342600 020

BSL - ALG_ZB_1KZM - 3120r2_9789031342600 021 Tabel 11 Primary assessment Beoordeel Problemen Mogelijke interventies A Airway Luchtweg bedreigd? apneu inspectie mond heesheid/afonie geluiden bij de ademhaling: snurken rochelen stridor B Breathing Ventilatie sufficiënt? inspectie: cyanose ademfrequentie gebruik hulpademhalingsspieren palpatie: trachea midline auscultatie: air entry bijgeluiden trauma: secreet (bloed) corpus alienum aangezichts/larynxletsel inhalatietrauma anafylaxie D-probleem met verslapping larynx/tongmusculatuur trauma: (spannings)pneumothorax open pneumothorax longcontusie flail chest hematothorax bronchusruptuur bronchospasme: astma/copd cave CWK stabilisatie zuurstof 15 L/min NRM uitzuigen corpus alienum verwijderen luchtwegmanoeuvres mayotube nasofaryngeale airway intubatie larynxmasker cricothyroïdotomie luchtweg vrijmaken corpus alienum verwijderen zuurstof 15 L/min NRM naalddecompressie thorax thoraxdrain beademing met: non-invasieve methode (CPAP) masker-ballon intubatie 1 Primary assessment 21

BSL - ALG_ZB_1KZM - 3120r2_9789031342600 022 Beoordeel Problemen Mogelijke interventies percussie saturatiemeting C Circulatie Circulatie sufficiënt? polsfrequentie ritme bloeddruk (ook polsdruk en MAP) capillary refill CVD orgaanperfusie: bewustzijn huidskleur en -temperatuur urineproductie anafylaxie pneumonie longembolie cardiogeen longoedeem massaal pleuravocht CO-intoxicatie cyanide-intoxicatie ademdepressie bij neurologische/metabole oorzaak/intoxicatie hypovolemische shock: gastro-intestinale bloeding ruptuur aneurysma abdominale ruptuur EUG brandwonden dehydratie massaal (extern) bloedverlies distributieve shock: SIRS/sepsis anafylaxie neurogeen obstructieve shock: longembolie larynxmasker 3-zijdig afplakken zuigende thoraxwond NTG bij cardiogeen longoedeem antidota bij intoxicatie vernevelen salbutamol bij bronchospasme zuurstof 15 L/min NRM stop massaal extern bloedverlies intraveneuze toegang (liefst 2x), alternatief: intraossale toegang Bolus 10-20 ml/kg kristalloïd naalddecompressie pericardpunctie gastroscopie of OK bij gastro-intestinale bloeding OK bij ruptuur AAA of EUG embolisatie/ok bij vaatlaesie vasoactieve medicatie 22 Zakboek spoedeisende geskunde

BSL - ALG_ZB_1KZM - 3120r2_9789031342600 023 Beoordeel Problemen Mogelijke interventies D Disability bewustzijn (AVPU, EMV) pupillen nekstijfheid bedside glucose cortamponnade spanningspneumothorax cardiogene shock: ritmestoornis ischemie cortamponnade structurele hartafwijkingen (AoS, HOCM, papillairspierruptuur) metabool: thyrotoxische crise Addisonse crise DM ketoacidose intoxicaties neurologisch: CVA epilepsie meningo-encefalitis cerebraal RIP encefalopathie: hypertensief Wernicke metabool: elektrische cardioversie bij ritmestoornissen hydrocortison bij Addisonse crise antidota bij intoxicaties benzodiazepines bij insult antihypertensiva IV bij hypertensieve encefalopathie thiamine IV bij Wernicke 20 ml glucose 50% IV bij hypoglykemie antidota bij intoxicatie ICC neurologie/chirurgie bij trauma voorkom secundaire hersenschade: normotensie 1 Primary assessment 23

BSL - ALG_ZB_1KZM - 3120r2_9789031342600 024 Beoordeel Problemen Mogelijke interventies E Exposure/environment temperatuur huidskleur huidafwijkingen gevoelstemperatuur extremiteiten hypo/hyperglykemie elektrolytstoornissen intoxicaties hypothyreoïdie uremie traumatisch ABC-probleem met cerebrale hypoxie hypothermie lage omgevingstemperatuur intoxicatie endocrien (DM, SK) sepsis hyperthermie koorts zonnesteek medicatiegerelateerd maligne catatonie normocapnie normoglykemie normothermie hypothermie: voorkom afkoeling omgevingstemperatuur natte kleding uit warme deken/infuus externe warmte (warmtelamp, warmtedeken) hyperthermie: afkoelen koud infuus externe afkoeling (nat houden, ventilator) 24 Zakboek spoedeisende geskunde

1 Primary assessment 25 De conditie van de moeder gaat altijd vóór die van het kind: zonder een stabiele moeder geen levend kind Bij reanimatie overweeg bij AD > 24 weken perimortem spoedsectio tijdens de reanimatie Dit kan voor de moeder levensreddend zijn (en soms voor het kind) 13 Opvang ernstig zieke volwassene Zie ook kader 11 en 12 Primary assessment VOLWASSENE A: Airway en CWK Tekenen van leven?* O 2 15 L/min NRM CWK-immobilisatie zn* Algoritme reanimatie BLS/ALS ( 16) Tekenen van leven beweging normale ademhaling (niet: gaspen) hoesten Luchtweg bedreigd?* Maak luchtweg vrij: uitzuigen corpus alienum verwijderen onvoldoende effect Luchtwegmanoeuvres: w thrust ( 618) chin lift (tenzij CWK-immobilisatie) mayotube nasofaryngeale tube CWK-immobilisatie afhankelijk presentatie trauma niet uitgesloten (prehospitale) verdenking wervelfractuur Bedreigde luchtweg apneu snurken rochelen stridor heesheid afonie inhalatietrauma secundair aan gedaald bewustzijn onvoldoende effect Definitieve luchtweg: orotracheale intubatie ( 615) ICC anesthesiologie lukt niet Alternatieven: larynxmasker ( 617) naaldconiotomie ( 620) cricothyroïdotomie ( 69) Airway vrij of gezekerd B: Breathing Figuur 11a ABCDE-stroomschema volwassene: primary assessment A: Airway en CWK BSL - ALG_ZB_1KZM - 3120r2_9789031342600 025

26 Zakboek spoedeisende geskunde Tabel 12 Schema Specifieke ABCDE-stroomschema s opvang ernstig zieke volwassene (fig 11) Naar reanimatie volwassene (fig 14) ERC-guidelines 2005 opvang (multi)traumapatiënt ATLS 1 opvang ernstig ziek kind (fig 12, kader 13, kader 14) APLS 1 verstikking kind (fig 13) APLS 1 reanimatie kind (fig 15) ERC-guidelines 2005 Primary assessment VOLWASSENE B: Breathing saturatiemeting AH-frequentie auscultatie en percussie Dreigend respiratoir falen?* Probleem spanningspneumothorax pneumothorax bronchospasme cardiogeen longoedeem intoxicatie massaal pleuravocht Beademing masker en ballon ( 63) non invasieve methode Interventie naalddecompressie thoraxdrain salbutamol of adrenaline vernevelen NTG IV antidotum pleurapunctie onvoldoende effect (Dreigend) respiratoir falen rechtop zitten cyanose uitgeputte indruk hulpademhalingsspieren geen hele zinnen spreken bewustzijn AH frequentie < 10 of > 20 silent chest sat < 90% Overweeg intubatie bij luchtwegprobleem oxygenatieprobleem (PaO 2 < 60 mmhg of 8 kpa) ventilatieprobleem (PaCO 2 > 40 mmhg of 5 kpa) uitputting bradypneu risico op aspiratie EMV S onvoldoende effect Definitieve luchtweg: orotracheale intubatie ( 615)* ICC anesthesiologie start beademing lukt niet Alternatieve luchtweg: larynxmasker ( 617) naaldconiotomie ( 620) cricothyroïdotomie ( 69) Start beademing Breathing intact of gezekerd C: Circulation Figuur 11b ABCDE-stroomschema volwassene: primary assessment B: Breathing BSL - ALG_ZB_1KZM - 3120r2_9789031342600 026

1 Primary assessment 27 Primary assessment VOLWASSENE C: Circulation Centrale pulsaties? Algoritme reanimatie BLS/ALS ( 16) bloeddruk ritme Circulatie sufficiënt* IV toegang (liefst 2x) zn IO toegang ( 66) Bedreigde circulatie tachy-/bradycardie tachy-/bradypneu SBP < 90 mmhg MAP < 65 mmhg capillary refill > 2 sec huid: bleek/cyanotisch/koud/ gemarme rd of juist rood en warm (sepsis) orgaanperfusie bewustzijn urineproductie < 1 ml/kg/uur Kliniek Type shock ( 244) Actie bloed/vochtverlies hypovolemische shock vullen 1L NaCl 0,9%, herhalen verhoogde CVD hyperemie, koorts, wheezing dyspnoe, POB, CVD, ritmestoornis Diagnose onvoldoende respons obstructieve shock distributieve shock cardiogene shock Actie ritmestoornis behandelen ( 238), overweeg inotropica (tabel 272) of vasodilatatoren (NTG) bloedverlies transfusie/overweeg OK/embolisatie/scopie Addisonse crise 100 mg hydrocortison IV ( 33) anafylaxie 0,3-0,5 mg adrenaline IM ( 35) AMI overweeg PTCA en ICC cardioloog ( 32) longembolie overweeg thombolyse/embolectomie ( 349) overweeg vasoactieve medicatie (tabel 272) Circulatie stabiel of gestabiliseerd D: Disability/neurologische toestand Figuur 11c ABCDE-stroomschema volwassene: primary assessment C: Circulation BSL - ALG_ZB_1KZM - 3120r2_9789031342600 027

28 Zakboek spoedeisende geskunde Primary assessment VOLWASSENE D: Disability/neurologische toestand Bewustzijnsniveau alert?* bedside glucose < 3,5 mmol/l P of EMV 8* Pupillen isocoor? Bolus 20 ml glucose 50% IV OF glucagon 1 mg im Pupillen extreem groot of pinpoint? Verdenking intoxicatie: overweeg antidotum ( 344) ICC neurologie Bewustzijnsniveau (AVPU) A = Alert V = reactie Verbale prikkel P = reageert op Pijn U = Unresponsive Bewustzijnsniveau (GCS) Eyes 4 open 3 open op aanspreken 2 open op pijnprikkel 1 dicht Motor 6 opdrachten 5 lokaliseren 4 terugtrekken 3 abnormaal buigen 2 abnormaal strekken 1 niets Verbaal 5 adequaat 4 verward 3 woorden 2 klanken 1 niets Preventie secundaire neurologische schade* Overweeg endotracheale intubatie ( 615, 616) ter preventie aspiratie Preventie secundaire neurologische schade normocapnie normothermie normomap normoglykemie Disability stabiel of gestabiliseerd Exposure/environment Figuur 11d ABCDE-stroomschema volwassene: primary assessment D: Disability/neurologische toestand BSL - ALG_ZB_1KZM - 3120r2_9789031342600 028

1 Primary assessment 29 Primary assessment VOLWASSENE E: Eposure/Environment Temperatuur meten normotherm < 35 C Hypothermie behandelen*( 322) > 38,5 C Voorkom afkoeling natte kleding uit warme deken isolatiedeken verwarmd infuus koorts ( 228) hyperthermie ( 220) Corrigeer hypothermie verwarmd infuus warme/warmtedeken extracorporele circulatie Exposure/environment stabiel Primary assessmen Herbeoordeling en adjuncts Figuur 11e ABCDE-stroomschema volwassene: primary assessment E: Exposure/environment Kader 11 Primary assessment adjuncts volwassene Aanvullend onderzoek & acties tijdens/direct na primary assessment: basismonitoring: saturatie, ritme, bloeddruk; laboratoriumonderzoek (creatinine, leverfuncties, evt stolling, kruis- en stolbloed, toxicologie); bloedgasanalyse (ph, pco 2, po 2, bicarbonaat, lactaat, Hb, elektrolyten); CO 2 -monitor en maagsonde na intubatie; ECG 12 afleidingen; inbrengen blaaskatheter (bij bekkentrauma pas na RT), urine voor toxicologie, sediment en/of kweek; beeldvormend onderzoek op indicatie: X-thorax/bekken/ CWK, echo abdomen/cor, CT cerebrum/thorax/abdomen; medicatie op indicatie: pijnstilling, anti-emetica, tetanus toxoïd Herbeoordeel de ABCDE s en overweeg consulten en overplaatsing BSL - ALG_ZB_1KZM - 3120r2_9789031342600 029

30 Zakboek spoedeisende geskunde Kader 12 Secondary assessment volwassene (indien ABCD stabiel) AMPLE A = allergie M = medicatie P = past illnesses (voorgeschiedenis) L = last meal (helder vloeibaar en vast) E = event (speciële anamnese) Lichamelijk onderzoek van top tot teen hoofd, aangezicht, nek/hals thorax abdomen rug genitaal en rectaal toucher op indicatie extremiteiten zenuwstelsel Kader 13 Primary assessment adjuncts kind Mogelijk aanvullend onderzoek & acties tijdens/direct na de primary assessment: Bloedonderzoek met glucose, Na, K, bloedgasanalyse, lactaat (verdenking sepsis), bloedkweken Inbrengen blaaskatheter (2x interne diameter endotracheale tube (mm) = maat Charrière) Urine voor sediment en/of kweek Bij intubatie: CO 2 -monitor en maagsonde (maat als bij blaaskatheter) ECG Beeldvorming: X-thorax/bekken/CWK, echo abdomen/ cor Herbeoordeel de ABCDE s en overweeg consulten en overplaatsing BSL - ALG_ZB_1KZM - 3120r2_9789031342600 030

1 Primary assessment 31 14 Opvang ernstig ziek kind Primary assessment KIND A: Airway en CWK Aanspreken, stimuleren Luchtpassage? Kind alert? Stridor ( 243) EN/OF bewustzijn? Stridor bij redelijk bewustzijn?** zelf positie laten kiezen indien niet te bedreigend: O 2 geven GEEN keelinspectie hulp inroepen (KNO, kinderarts, anesthesist) CWKimmobilisatie zn algoritme BLS ( 17, figuur 15) CWK-immobilisatie zn Open luchtweg (incl neus < 6 mnd) positioneren* uitzuigen corpus alienum verwijderen zn algoritme verstikking ( 15) NRM O 2 15L /min geen effect Luchtwegmanoeuvres geen effect Masker en ballon beademing geen effect Definitieve luchtweg: orotracheale intubatie ( 616) (naald)cricoconiotomie met insufflatie ( 620) *Positionering kind < 1 ar neutrale positie hoofd, handdoek onder schouders > 1 ar sniffing position Luchtwegmanoeuvres chin lift ( 618) w trust ( 618) headtilt > 1 ar mayotube* nasopharyngeale tube* Mayo-tube maat = afstand tussen midden van de mond en kaakhoek Mayo-tube inbrengen recht met spatel niet omdraaien in de mond Nasopharyngeale tube maat = endotracheale tube, past door neusgat lengte = afstand neuspunt tragus CI: verdenking fractuur schedelbasis **DD **DD Stridor ( 243) ( 247) laryngitis subglottica anafylaxie ( 34) corpus alienum tonsillitis, bacteriële tracheïtis epiglottitis Airway vrij, gezekerd of resuscitatie gaande B: Breathing Figuur 12a ABCDE-stroomschema kind: primary assessment A: Airway en CWK BSL - ALG_ZB_1KZM - 3120r2_9789031342600 031

32 Zakboek spoedeisende geskunde Primary assessment KIND B: Breathing Apneu? (beoordeel max 10 sec) Ventilatie bedreigd?* O 2 15 L/min NRM zn masker en ballon ( 63) zn intubatie ( 616) Algoritme reanimatie BLS/ALS ( 16, figuur 14) Cave afwezigheid tekenen ademarbeid bij uitputting neuromusculaire ziekte cerebraal probleem Bedreigde ademhaling kind AH frequentie of * verhoogde ademarbeid - intrekkingen - hulpademhalingsspieren - neusvleugels - kreunen - piepen/wheezing onvoldoende effectiviteit - asymm thorax excursies - silent chest - abnormaal ademgeruis - SpO 2 < 95% effect insufficiënte ventilatie - cyanose - HF of - bewustzijn Verdenking intoxicatie spierrelaxans of sedativum? Overweeg antidotum ( 344) Ademfrequentie kind < 1 jr 30 40 1 2 jr 25 35 2 5 jr 25 30 5 12 jr 20 25 > 12 jr 15 20 Asymm bevindingen? DD: Actie: corpus alienum ( 320) verwijderen spanningspneumothorax hematothorax naaldthoracocenthese ( 623) thoraxdrain ( 623) open pneumothorax 3-zijdig afplakken fladderthorax intubatie ( 616) longcontusie intubatie ( 616) Wheeze en/of crepitaties? Breathing intact, gezekerd of resuscitatie gaande DD: Actie: corpus alienum verwijderen astma ( 312) salbutamol vernevelen anafylactische reactie ( 34) adrenaline im/salbutamol vernevelen/im C: Circulation Figuur 12b ABCDE-stroomschema kind: primary assessment B: Breathing BSL - ALG_ZB_1KZM - 3120r2_9789031342600 032

1 Primary assessment 33 Primary assessment KIND C: Circulation Beoordeel max 10 sec tekenen van leven? EN/OF centrale pulsaties palpabel EN/OF pols > 60/min Circulatie bedreigd? Algoritme reanimatie BLS/ALS ( 16, figuur 14) O 2 15 L/min NRM IV (2 stuks, groot) IO toegang na 2 pogingen voor IV of > 90 sec ( 66) zn stop externe bloeding bloedafname voor lab Bedreigde circulatie tachy-/bradycardie hypotensie zwak polsvolume capillary refill > 2 sec tekenen van hartfalen - tachycardie - galopritme - souffle - crepiteren - CVD - hepatomegalie effecten insuff circulatie - AH-frequentie - AH-diepte - bleek, cyanotisch, koud - bewustzijn - urineproductie < 1 2 ml/kg/uur Normale pols en SBP < 1 jr 110 160 70 90 1 2 jr 100 150 80 95 2 5 jr 95 140 80 100 5 12 jr 80 120 90 110 > 12 jr 60 100 100 120 Tekenen hartfalen? Vochtbolus NaCl 0,9% 20 ml/kg/gift zn 1x herhalen Circulatie nog bedreigd? GEEN vochtbolus inotropie (tabel 268 en 269) Onvoldoende effect vullen: trauma: geef bloedproducten 10 ml /kg/gift overweeg OK kind met shock ( 241) verdenking sepsis: antibiotica overweeg preventief intubatie Circulatie stabiel, gestabiliseerd of resuscitatie in gang Figuur 12c ABCDE-stroomschema kind: primary assessment C: Circulation BSL - ALG_ZB_1KZM - 3120r2_9789031342600 033

34 Zakboek spoedeisende geskunde Primary assessment KIND D: Disability/neurologische toestand Bewustzijnsniveau alert? O 2 15 L/min NRM Bedside glucose < 4 mmol/l Bolus glucose 10% 5 ml/kg iv OF glucose 5% 10 ml/kg iv Evt preventieve intubatie & beademing bij P of U Pupillen extreem groot of pinpoint? Meningeale prikkeling? Verdenking intoxicatie: overweeg antidotum ( 344) Verdenking meningitis: overweeg direct starten antibiotica ( 352) Bewustzijnsniveau (AVPU) A = Alert V = reactie Verbale prikkel P = reageert op Pijn U = Unresponsive Symptomen inklemming (bij tevoren gezond kind) ( 22) decorticatie/decerebratie houding bradycardie, HT, abnormale ademhaling (trias van Cushing) nekstijfheid, trias van Cushing, apnoe eenzijdig: wijdere pupil, parese oogspier hemi- of paraplegie met een van de bovenstaande symptomen Tekenen van inklemming?* Iom kinderarts/intensivist (zie ook 22): intubatie normocapnie, evt kortdurende hyperventilatie mannitol 0,5 1,0 g/kg iv hoofd 30 elevatie en midline Disability stabiel of gestabiliseerd of resuscitatie gaande Exposure/environment Figuur 12d ABCDE-stroomschema kind: primary assessment D: Disability/neurologische toestand BSL - ALG_ZB_1KZM - 3120r2_9789031342600 034

1 Primary assessment 35 Primary assessment KIND E: Exposure/Environment Temperatuur meten Koorts/hyperthermie ( 225) normotherm Hypothermie behandelen* ( 221) Voorkom afkoeling natte kleding uit hoofd bedekken warmtelamp deken verwarmd infuus Inspectie huid: volledig uitkleden (ook luier) Inspectie extremiteiten: trauma? petechieën/purpura (sepsis 225) huidturgor urticaria (allergie 34) angio-oedeem (allergie 34) aanwijzingen trauma (cave kindermishandeling 347) Corrigeer hypothermie verwarmd infuus warme/warmtedeken extracorporele circulatie Exposure/environment stabiel of resuscitatie gaande Primary assessment Herbeoordeling en adjuncts Figuur 12e ABCDE-stroomschema kind: primary assessment E: Exposure/environment Tabel 13 E: openen van de ogen Kinder EMV-score < 4 ar > 4 ar 4 Spontaan open 4 Spontaan open 3 Open bij aanroepen 3 Open op verzoek 2 Open bij pijnprikkel 2 Open bij pijnprikkel 1 Geen reactie 1 Geen reactie M: beste bewegingsreactie 6 Beweegt spontaan/gehoorzaamt opdrachten 6 gehoorzaamt opdrachten 5 Lokaliseert op pijn 5 Lokaliseert op pijn 4 Terugtrekken op pijn 4 Terugtrekken op pijn 3 Abnormale buiging op pijn 3 Abnormale buiging op pijn 2 Abnormale strekking op pijn 2 Abnormale strekking op pijn 1 Geen reactie 1 Geen reactie opwekbaar BSL - ALG_ZB_1KZM - 3120r2_9789031342600 035

36 Zakboek spoedeisende geskunde E: openen van de ogen V: beste verbale reactie 5 Lacht, maakt contact, brabbelen, gebruikelijke woorden 4 Huilt, wel bereikbaar, minder dan gebruikelijke woorden 5 Spontaan praten 4 Gedesoriënteerd of dwars 3 huilt alleen op pijnprikkel 3 Onsamenhangende woorden 2 Kreunen, rusteloosheid of opwinding op pijnprikkel 2 Maakt onverstaanbare geluiden 1 Geen reactie 1 Geen reactie Kader 14 Secondary assessment kind (indien ABCD stabiel) AMPLE A = allergie M = medicatie P = past illnesses (voorgeschiedenis inclusief vaccinaties, algemene ontwikkeling van het kind) L = last meal (helder, vloeibaar en vast) E = event (speciële anamnese, ontstaan vd klachten) Aanvullende anamnese verloop laatste 24 uur eten, drinken mictie, defecatie activiteit Lichamelijk onderzoek van teen tot top (minder bedreigend voor een kind) Neurologie met Kinder EMV-score (tabel 13) Extremiteiten Abdomen Perineum, vagina en rectum (inspectie): kijk altijd in de luier Thorax Rug Nek en hals Hoofd en aangezicht met KNO Aanvullend onderzoek op indicatie beeldvormend onderzoek: X-extremiteiten, CT cerebrum/thorax/abdomen BSL - ALG_ZB_1KZM - 3120r2_9789031342600 036

1 Primary assessment 37 kweken bloed/sputum/urine liquor punctie CAD Overige behandeling pijnstilling (pijnstilling en sedatie bij kinderen) antibiotica: vroegtijdig Ceftriaxon 100 mg/kg IV bij sepsis/meningitis na afname kweken 15 Verstikking kind KIND luchtwegobstructie door vreemd voorwerp Effectieve hoest?* Moedig aan tot hoesten Blijf controleren Hoest effectief?* Bij bewustzijn? Overweeg vrijmaken luchtweg op OK (scopie/intubatie) Bewustzijnsdaling? Start BLS 16 zonder controle C zorg voor *Effectieve hoest: huilt of spreekt hoest luid ademt diep in vóór hoesten volledig bij bewustzijn hulp / reanimatieteam hulp bij evt spoedtracheotomie Luchtwegmanagement: open luchtweg (w thrust/chin lift) inspectie mond, evt met Magill tang en laryngoscopie CA verwijderen 5x beademen (masker en ballon, 2 personen) ALS protocol 17 effectief niet effectief In afwachting hulp: kijk in de mond, evt CA verwijderen 5x slagen op de rug (fig 621) > 1 ar: 5x buikcompressie (fig 622) zuigeling: 5x borstcompressies (fig 622) Obstructie opgeheven Luchtwegmanagement: acceptabele saturatie: op OK scopie/intubatie lage saturatie: intubatiepoging niet effectief Naaldconiotomie/jetventilatie ( 620) ter overbrugging tot spoedtracheotomie Figuur 13 Stroomdiagram verstikking kind BSL - ALG_ZB_1KZM - 3120r2_9789031342600 037