Ergotherapie bij personen met de Ziekte van Parkinson Studiedag 16 oktober 2014 Hilde Vandevyvere en Nadine Praet Elke dag opnieuw een gevecht https://www.youtube.com/watch?v=g8z04kqzmp4 Commercial Parkinson vereniging What s in the name De ziekte van Parkinson Neurologische aandoening Afsterving van de cellen die dopamine aanmaken Dopamine is noodzakelijk voor een goede controle van lichaamsbewegingen Het is een progressieve degeneratieve ziekte 1
Primaire kenmerken - Rigiditeit Spierstijfheid en afgenomen spierkracht - Akinesie bradykinesie Bewegingsarmoede; het niet kunnen starten van een beweging Abnormale traagheid in bewegen en denken - Rusttremor - Vermindering van de houdingsreflexen Gevolgen (1) Aanhoudende pijn in nek, schouders en armen Persistente vermoeidheid Houdingsverandering (propulsie) Typisch stappatroon (schuifelpas) Verminderde automatische bewegingen (knipperen ogen, zwaaien armen) Freezing Evenwichtsproblemen en verhoogd valrisico Gevolgen (2) Grote gevolgen in dagdagelijkse handelingen Herhalingsbewegingen zijn moeilijker (bv. tandpoetsen en fijne bewegingen) Verstoorde fijne motoriek Aanwezigheid van tandradfenomeen Micrografie Maskergelaat Hypofone stem 2
Secundaire kenmerken Slaapstoornissen Slikstoornissen en speekselvloed Eetlustvermindering, vermagering, constipatie Overmatig zweten, vettige huid Angst depressie sociale isolatie Cognitieve stoornissen : 40 % Stadia volgens Hoehn en Jahr Fase 1: Verschijnselen aan één kant van het lichaam. Fase 2: Verschijnselen aan beide kanten van het lichaam, er zijn geen evenwichtsstoornissen. Fase 3 : Verschijnselen aan beide kanten van het lichaam, met evenwichtsstoornissen, de patiënt kan nog zelfstandig functioneren. Fase 4: Verschijnselen aan beide kanten van het lichaam, met evenwichtsstoornissen, de patiënt heeft dagelijks hulp nodig. Fase 5: Ernstig geïnvalideerde toestand, patiënt is aan tafel en bed gebonden, en heeft verpleegkundige zorg nodig. 3
Ergotherapie bij de ziekte van Parkinson Klinische richtlijn (Ndl, 2008): http://www.parkinsonnet.nl/parkinson/behand elrichtlijnen/richtlijn-ergotherapie Werkkaart diagnostiek Werkkaart behandeling 1. Stimuleren zelfmanagement Inzicht in effect ziekte op betekenisvol handelen Educatie van persoon zelf en mantelzorger Herkennen en toepassen eigen levensstijl Voorwaarde : voldoende cognitieve mogelijkheden 2. Optimaliseren dagstructuur en dagbesteding Persoon begeleiden in het hanteren van een dagstructuur Waar haalt de cliënt zijn energie uit? Dag en weekschema opstellen met afwisseling rust en activiteit Bewust worden van invloed medicatie op dagstructuur 4
3. Verminderen stress en tijdsdruk Inzicht in effect van stress en tijdsdruk Welke activiteiten geven voldoening en welke geven stress of druk Aandacht voor indeling en locatie van spullen (bv. mobiele telefoon) Aandacht voor ontspanning 4. Onderhouden van motorische vaardigheden arm / hand Inzicht in belang van het gebruiken van motorische vaardigheden in activiteiten Uitdagingen creëren voor de persoon 5. Met gerichte aandacht handelen Routinehandelingen zijn een probleem Gerichte aandacht wordt een noodzaak Let op afleidende factoren! CONCENTRATIE! 5
6. Toepassen cognitieve bewegingsstrategieën stapsgewijs handelen Complexe en geautomatiseerde handelingen opdelen tot verschillende los van elkaar en vaste volgorde deelstappen Vereenvoudigen van de activiteit BEWUST handelen Voorbeeld : houdingsverandering -> spiegel 7. Verminderen van dubbeltaken Voorbeelden van dubbeltaken 7. Verminderen van dubbeltaken Één taak tegelijk Enkelvoudige taken Ondersteunende hulpmiddelen inzetten 6
7. Verminderen van dubbeltaken 8. Toepassen van cues Cues zijn prikkels uit de omgeving of prikkels die de patiënt zelf opwekt Auditieve cues Visuele cues Tactiele cues Vooral te gebruiken bij startproblemen én gebrek van interne sturing 8. Toepassen van cues Auditieve Visuele cues cues : Bewegen op muziek De patiënt laten tellen Een start signaal geven Visuele cues Tactiel Proprioceptief Stappen over strepen Parkinsonrollator Lijntjespapier bij het schrijven U richten naar een punt of voorwerp in de omgeving (schilderij) Aantikken van het been Het gewicht verplaatsen op één been 7
PD glasses Uit de Engelse richtlijn : Cues cards 8
9. Optimaliseren van fysische omgeving Inzicht in mogelijkheden en procedures Hulpmiddelen en voorzieningen Te bestellen via www.parkinsonliga.be (2 ) 10. Advies en begeleiding mantelzorger Uitleg geven over het effect van de ziekte op betekenisvol handelen Adviseren over en trainen in vaardigheden voor de verzorging en begeleiding Adviseren over hulpmiddelen, voorzieningen en woningaanpassing Stimuleren en begeleiden in het zoeken naar mogelijkheden om eigen activiteiten te behouden of te herkrijgen. Occupational therapie for people with Parkinson s Klinische richtlijn (Eng, 2010) Ana Aragon and Jill Kings http://www.cot.co.uk/publication/cotpublications/occupational-therapy-peopleparkinsons-disease 9
Vlaamse Parkinsonliga Kapucijnenvoer 10 BE - 3000 Leuven Ond.nr.: 0879.275.504 info@parkinsonliga.be 0478/96 16 80 Openingsuren MA tot DO van 09.00 tot 13.30 uur 10