10/10/2014 ZIEKTE VAN PARKINSON. Ziekte van Parkinson. Inhoud. De ziekte van Parkinson. Ergotherapeutische behandeling van Parkinsonpatiënten

Transcriptie

1 ZIEKTE VAN PARKINSON ERGOTHERAPIE BIJ DE ZIEKTE VAN PARKINSON 1 Inhoud De ziekte van Parkinson van Parkinsonpatiënten Algemene behandeling Concrete voorbeelden 2 Ziekte van Parkinson 3 1

2 Ziekte van Parkinson Neurodegeneratieve aandoening Motorische symptomen Tremor Rigiditeit Akinesie, bradykinesie, hypokinesie Posturale instabiliteit Niet-motorische symptomen Neuropsychiatrische symptomen (stemmingsstoornissen, cognitieve stoornissen) Slaapstoornissen (slapeloosheid, REM-sleep Behavior Disorder, rusteloze benen, slaapapnoe ) Autonome dysfunctie (orthostatische hypotensie, spijsverteringsstoornissen, blaasstoornissen, seksuele dysfunctie, zweten) Reukstoornissen (reukverlies) 4 Symptomen 5 Ziekte van Parkinson Behandeling: Medicamenteus nadelen: dyskinesieën, on-off fluctuaties DBS beperking door ziekte van parkinson honeymoon wearing off on-off progressie van de ziekte Duodopa Daarnaast ook behandeling voor niet-motorische symptomen 6 2

3 Fasen in de Ziekte van Parkinson Hoehn & Yahr Fase I: unilaterale symptomen Fase II: bilaterale symptomen, geen evenwichtsstoornissen Fase III: bilaterale symptomen mét evenwichtsproblemen, wel nog zelfstandig functioneren Fase IV: bilaterale symptomen mét evenwichtsproblemen, dagelijks hulp nodig Fase V: ernstig geïnvalideerde toestand, stoel of bed gebonden, verpleegkundige zorg nodig 7 van Parkinsonpatiënten 8 Observatie Beperkingen komen vaak voor bij volgende motorische activiteiten: Transfers Houding Reiken en grijpen Balans Stappen Beperkingen komen ook voor bij procesmatige taken: Aandacht Organiseren 9 3

4 Specifieke interventies Stimuleren zelfmanagement Optimaliseren dagstructuur en dagbesteding Verminderen stress en tijdsdruk Onderhouden van motorische vaardigheden arm/hand Met gerichte aandacht handelen Toepassen van cognitieve bewegingsstrategieën Omgaan met dubbeltaken Toepassen cues Optimaliseren fysieke omgeving 10 Stimuleren zelfmanagement : Chronische ziekte Informeren over ziekte Inzicht geven in ziekte Leren anticiperen Prioriteiten stellen in doelen Voorwaarde Voldoende cognitieve mogelijkheden 11 Optimalisteren dagstructuur/dagbesteding Vermoeidheid/traagheid Fluctuerend functioneren (ON/OFF) Motivatie veranderd (depressie, apathie) Prioriteiten stellen in activiteiten Structureren en plannen dag ifv responsfluctuaties Keuzes maken qua activiteiten Tijdsdruk in planning activiteiten verminderen 12 4

5 Verminderen stress en tijdsdruk Beïnvloedt de ernst van de symptomen Uitvoering van activiteiten moeilijker Inzicht hebben in het effect van stress en tijdsdruk Planning van activiteit aanpassen Activiteit vereenvoudigen 13 Onderhouden motorische vaardigheden arm/hand Problemen bij het reiken, grijpen en manipuleren Inzicht hebben in het belang Activiteit aanpassen aan mogelijkheden Behouden en verbeteren van de motorische vaardigheden Voorwaarde Motorisch en cognitief voldoende leerbaar en belastbaar 14 Met gerichte aandacht handelen Moeite met routinematige handelingen (transfers, schrijven, eten, kleden, ) Aandacht richten Afleidende factoren verminderen Voorwaarden: Vereist cognitieve inspanning 15 5

6 Toepassen cognitieve bewegingsstrategie Moeite met complexe taken Beide handen Meerdere bewegingen gelijktijdig Automatische complexe motorische handelingen opdelen in gefaseerde stappen Aanleren tijdens on-fase, toepassen op momenten waar nodig Uitvoering Stappen uitvoeren met gerichte aandacht, juiste volgorde Gecombineerd met instructie Visualiseren 16 NEERPLOFFEN Sta recht voor stoel Kuiten raken de stoel STAP 1 STAP 2 STAP 3 Langzaam neerzitten met: - Handen op zitting stoel - Handen op armleuningen AZ DELTA parkinsondagziekenhuis 17 1, 2, 3 NU Zitvlak naar voor plaatsen STAP 1 STAP 2 STAP 3 STAP 4 Voeten naar achter plaatsen 1. nog net volledig plat op de grond 2. op heupbreedte Plaats de handen op de knieën. Romp voldoende voorwaarts buigen. rechtstaan AZ DELTA parkinsondagziekenhuis 18 6

7 Omgaan met dubbeltaken Verdeelde aandacht Wisselende aandacht Verminderde kwaliteit en veiligheid Vereenvoudigen van taken tot enkelvoudige (deel)taken Afleidende factoren verminderen 19 Cueing Automatische processen verlopen moeilijk, waaruit volgt: freezing, startakinesie Ritmische herhaalde cue (doorgaande beweging) Auditief: metronoom, therapeut telt, hakken partner Visueel: over streep, tegels, lijntjes, Cognitief: patiënt telt zelf Eénmalige cue (voor bewegingsinitiatie) Auditief: startsignaal, tellen tot 3 Visueel: over iets stappen Tactiel: gewicht verplaatsen, been optillen, strekken, 20 Cueing Cues uitproberen Cues toepassen in verschillende activiteiten Visuele cues aanbrengen in de omgeving 21 7

8 Optimaliseren van fysieke omgeving Beperkingen om zelfstandig te functioneren Valfrequentie Hulpmiddelen, aanpassingen omgeving Voorzieningen Doel Handelen uitlokken Handelen veiliger maken Handelen minder inspannend of eenvoudiger maken 22 Optimaliseren van fysieke omgeving Loop- en draairoute creëren Struikelelementen vermijden Structuur en overzicht aanbrengen Gebruik van geheugensteuntjes Indeling kasten Cues aanbrengen indien nodig Steunpunten creëren Transferhoogte optimaliseren (bed, stoel, zetel, toilet) Specifieke hulpmiddelen 23 Aanleren van nieuwe vaardigheden Parkinsonpatiënt Moeite met het leren van nieuwe informatie, vaardigheden en gedrag 24 8

9 Aanleren van nieuwe vaardigheden Tips Aansluiten persoonlijke leerstijl Stapsgewijs instrueren (één ding tegelijk leren) Expliciet leren (gerichte aandacht en bewust) Duidelijke structuur Juiste context Voldoende gelegenheid voor herhaling en oefening Instructies niet tijdens handelen maar voor of na Visuele instructies meegeven ter herinnering 25 Concrete voorbeelden 26 Concrete voorbeelden ADL Aan- en uitkleden Tips voor andere uitvoering (vb. zittend kleden, kledij klaarleggen, tijd nemen ) Tips voor aangepaste kledij (vb. grote knopen, aangepaste stoffen, aangepaste sluitingen ) Tips voor hulpmiddelen (vb. kousenaantrekker ) 27 9

10 Concrete voorbeelden ADL Nuttigen maaltijd Goede positionering tov tafel Gebruik van hulpmiddelen 28 Concrete voorbeelden Transfertraining Rechtstaan, gaan zitten Bed Auto Aanleren veilige transfer Aanleren in deelstappen Blijven herhalen en aandacht op vestigen Eventueel gebruik van hulpmiddelen (vb bed en auto) 29 Concrete voorbeelden Gaan zitten Benader de stoel met flinke stappen, loop goed door Maak voor de stoel een ruime draai en eindig recht voor de stoel Plaats uw kuiten of de knieholten tegen de zitten Buig licht voorover en ga door de knieën, houd uw gewicht goed boven de voeten Beweeg met uw handen richting leuning of zitting, zoek steun met de armen Laat u gecontroleerd zakken, ga goed achter in de stoel zitten 30 10

11 Bedankt voor jullie aandacht 31 11