Oplegnotitie bij Typisch Tiel 2.0 Inleiding De gemeente Tiel gaat een Omgevingsvisie opstellen. Hierin komt te staan wat de ambitie is voor Tiel en welke ontwikkelingen daarvoor nodig zijn. Om te beginnen zijn we bezig om de huidige situatie vast te leggen in de nota Typisch Tiel. Hierin staat wat de kwaliteiten en kenmerken zijn van de gemeente Tiel en wat de belangrijkste thema s zijn waarover keuzes moeten worden gemaakt. Daarmee vormt Typisch Tiel na vaststelling door de gemeenteraad de startnota voor de Omgevingsvisie Tiel. Aan de inhoud van Typisch Tiel werken verschillende partijen mee. Conform de geest van de Omgevingswet is veel moeite gedaan om de mening van inwoners en bezoekers op te halen. Op die manier hebben zij veel inbreng kunnen leveren. Minstens even belangrijk is dat op die manier het gesprek met de samenleving over de Omgevingsvisie op gang is gekomen. Typisch Tiel is meer dan een mening. Vanuit professionals is aangegeven welke trends relevant zijn en welke ontwikkelingen al gaande zijn. Op die manier ontstaat een gedragen en compleet beeld van wat de gemeente de komende jaren te doen staat. In deze oplegnotitie wordt eerst uiteengezet wat de raadpleging van inwoners en bezoekers heeft opgeleverd. Daarna worden voorlopige onclusies getrokken. Deze voorlopige conclusies en de concept-nota Typisch Tiel 2.0 (bijlage 1) worden samen met deze oplegnotitie aan de leden van de commissie ruimte voorgelegd. Hun opmerkingen worden verwerkt in de nota, zodat ook de politieke inbreng een plaats krijgt. Na deze aanpassing wordt de eindversie van Typisch Tiel voor vaststelling aan de gemeenteraad aangeboden. 1. Mening inwoners en bezoekers 1.1 Ophalen van meningen In de zomermaanden zijn we met een Tour de Tiel de straat opgegaan om mensen te vragen wat ze van de stad, de dorpen en het buitengebied van Tiel vinden. De opgehaalde reacties zijn verwerkt in de eerste versie van Typisch Tiel. Tijdens de gesprekken op straat is mensen ook gevraagd of ze wilden deelnemen aan een panelavond. Dat heeft geleid tot een goed bezochte en interessante panelavond op 13 september. Op basis van de resultaten van de panelsessie is een bijgestelde versie van Typisch Tiel gemaakt. Typisch Tiel 2.0 (bijlage 1) is vervolgens online gezet en vormde de basis voor een internetenquete en een inloopavond. De hoofdlijnen van de internet-enquête en inloopavond zijn verbeeld in een infographic (bijlage 2) en worden hierna kort toegelicht. Op internet en tijdens de inloopavond konden mensen ook aanvullingen geven (bijlage 3). 1 / 7
1.2 Identiteit van Tiel In Typisch Tiel wordt de identiteit van Tiel in twee stappen bepaald. Allereerst wordt een historische beschrijving van Tiel gegeven aan de hand van de termen Waterstad, Handelsstad en Fruitstad. Deze historische identiteit vormt als het ware de basis van wat Tiel nu is. Daarnaast worden acht actuele thema s beschreven die Tiel op dit moment karakteriseren. Uit de internet-enquete en de inloopavond blijkt dat de historische beschrijving van Tiel door veel mensen wordt herkend. Daar moet wel de kanttekening bij worden gemaakt dat alleen Fruitstad echt hoog scoort. Van de acht actuele thema s scoren vooral gezinsstad / woonstad (226), vitale centrumstad / historische stad (134), voorzieningenstad 100) en evenementenstad (97) hoog. Daarnaast vragen mensen om aandacht voor de volgende onderwerpen: - Tiel is een stad met relatief veel zorgvragers, sociale problemen en laaggeletterdheid. Ook dat is bepalend voor de identiteit van Tiel. Het vraagt om duidelijke keuzes voor de toekomst. - Er worden veel suggesties gedaan om de positie van Tiel in de regio te beschrijven en te versterken. Dit wordt door mensen gezien als een overkoepelende opgave. 1.3 Kwaliteiten & verbeterpunten In Typisch Tiel zijn kaarten opgenomen met daarop de belangrijkste kwaliteiten en verbeterpunten binnen de gemeente. In de infographic is in beeld gebracht met welke kwaliteiten en verbeterpunten Tiel volgens de deelnemers aan de internet-enquete en de inloopavond vooral aan de slag zou moeten. Opvallend is dat in de losse aanvullingen veel aandacht is voor dezelfde onderwerpen, die daarmee verder worden uitgediept. De volgende punten worden vaak genoemd: - Woningbouw: zorgen voor voldoende starterswoningen en betaalbare huisvesting voor ouderen, tegengaan van leegstand en andere woningtypen aanbieden, zodat de samenstelling van de bevolking meer in evenwicht komt. - De binnenstad: meer winkels, slechte plekken en leegstand aanpakken, parkeervoorzieningen verbeteren en centrum meer richten op de Waal. In dit verband wordt ook het opknappen van de Waalkade veel genoemd. - Onderwijs: Tiel moet inzetten op het binnenhalen van middelbaar en hoger beroepsonderwijs. - Voorzieningen voor jongeren: meer uitgaansmogelijkheden en evenementen. - Sociale aspecten: verbindingen leggen en mensen aan het bewegen krijgen. - Bereikbaarheid: ontsluiting Passewaaij, goede fietsverbindingen en een betere aansluiting op de A15. - Openbare ruimte: beter onderhoud, vergroten veiligheid en betere toegankelijkheid voor mindervaliden. - Voorzieningen: zwembad Groenendaal vernieuwen. - Groen, water & recreatie: tegengaan van verdere verstedelijking in het buitengebied rond de Linge, beschermen van landschapskenmerken en natuurwaarden en meer fiets- en wandelroutes door het groen. - Duurzaamheid: Tiel moet een duurzame visie ontwikkelen. - De dorpen: meer aandacht voor Kapel-Avezaath en Wadenoijen. 2 / 7
1.3 Opgaven voor de toekomst In de infographic is in beeld gebracht met welke opgaven voor de toekomst Tiel, volgens de deelnemers aan de internet-enquete en de inloopavond, aan de slag zou moeten gaan. Ook hebben veel mensen aanvullende suggesties gedaan. In aanvulling op wat hiervoor al is genoemd wordt aandacht gevraagd voor: - Bevolking en wonen: meer focus op het aantrekken van hoger opgeleiden, ruimte voor ontmoeting creëren, investeren in bestaande wijken (Tiel-Oost wordt vaak genoemd). - Bereikbaarheid: verbeteren van het openbaar vervoer. - Centrum: minder coffeeshops en verder opknappen van de Waalkade. - Natuur & groen: Tiel heeft geen echt stadspark, zuiniger omgaan met bestaand groen en natuur. 3 / 7
2. Conclusies 2.1 Wat zijn de belangrijkste opgaven waar Tiel voor staat? Als we de discussies rond de identiteit van Tiel, de kwaliteiten en verbeterpunten en de opgaven voor de toekomst bekijken, dan valt op dat een aantal onderwerpen bij alle thema s genoemd wordt. Deze onderwerpen zien we - op weg naar een nieuwe omgevingsvisie - als de belangrijkste opgaven voor Tiel: 1. Wonen. Het gaat bij dit onderwerp allereerst om het aanbieden van voldoende geschikte woningen om tegemoet te kunnen komen aan de kwantitatieve en kwalitatieve vraag. Denk daarbij bijvoorbeeld aan woningen voor starters en ouderen en de vraag welke locaties in en rond de stad ontwikkeld moeten worden. Daarnaast is de vraag aan de orde of Tiel nieuwe woonmilieus kan en moet ontwikkelen. 2. Voorzieningen. Mensen hechten veel waarde aan voorzieningen in de eigen wijk en buurt. Tiel moet erover nadenken hoe de aanwezige voorzieningen op wijk- en buurtniveau ook in de toekomst overeind kunnen blijven. Daarnaast wordt nadrukkelijk gevraagd om aandacht voor de kwaliteit en toekomstwaarde van het Tielse stadscentrum. 3. Water & groen. De Waal, de Linge en het aanwezige groen vormen voor veel mensen een belangrijke kwaliteit van Tiel. Er is aandacht nodig voor het behouden en beter benutten van deze kwaliteiten. Ze vormen bovendien de basis voor het toevoegen van nieuwe, aantrekkelijke woonmilieus. 4. Bereikbaarheid. Dit onderwerp komt vaak terug in de discussie en is zeer breed. Het gaat zowel om het verbeteren van de auto-ontsluiting van Tiel (Passewaaij, 3e ontsluiting), als beter openbaar vervoer en betere (doorgaande) verbindingen voor fietsers en voetgangers. 5. Duurzaamheid. Ambtelijk en zeker ook vanuit de inloopavond wordt duurzaamheid toegevoegd als een belangrijk onderwerp voor de toekomst. We stellen voor deze thema s verder uit te werken in de Omgevingsvisie, op basis waarvan we heldere speerpunten voor de toekomst benoemen. 4 / 7
2.2 Overkoepelende vragen Op basis van de vijf concrete thema s die hiervoor zijn beschreven kunnen vier overkoepelende onderwerpen worden onderscheiden. Deze kunnen in de volgende fase van het opstellen van de Omgevingsvisie worden uitgewerkt: 1. Behouden van bestaande kwaliteiten Het is erg opvallend dat de hiervoor beschreven opgaven voor de toekomst voor een groot deel overeen komen met wat mensen als belangrijke identiteit(en) en kwaliteit(en) van Tiel zien. Dat geldt in elk geval voor de onderwerpen wonen, voorzieningen en groen. Het is kennelijk zo dat wat mensen op dit moment belangrijk en goed vinden aan de gemeente niet als vanzelfsprekend wordt gezien. Zo kan het gebeuren dat Tiel hoog scoort als prettige woonstad, maar toch voor een aantal belangrijke opgaven op het gebied van wonen staat. In een aantal gevallen geven mensen zelfs letterlijk aan dat bestaande kwaliteiten onder druk staan. Dat geldt bijvoorbeeld voor groen en water. Mensen geven aan steeds meer groen te zien verdwijnen en zich daar zorgen over te maken. In de Omgevingsvisie moet daarom de vraag worden beantwoord hoe de bestaande kwaliteiten van Tiel het beste in stand kunnen worden gehouden. 2. Bevolking, voorzieningen, bedrijvigheid & woningen op elkaar afstemmen Het is belangrijk om bij het uitwerken van de Omgevingsvisie de opgaven op het gebied van voorzieningen, woningbouw en werkgelegenheid te koppelen aan de opbouw van de bevolking. Daarbij zijn verschillende interessante vragen aan de orde die in de volgende fase van het opstellen van de Omgevingsvisie kunnen worden uitgewerkt. Uiteraard eerst de vraag of de aanwezige voorzieningen, woningen en bedrijven voldoende aansluiten op de huidige bevolking. Andersom kan ook de vraag worden gesteld welke bevolking - in aantallen en opbouw - het beste past bij wat Tiel in de aanbieding heeft. 3. Een meer evenwichtige bevolkingsopbouw In het verlengde van vraag 2 (die zich toespitst op de huidige situatie) is het ook van belang te kijken naar de gewenste bevolkingsopbouw. Een groot deel van de bevolking van Tiel is laag opgeleid en de stad kampt met sociale problemen. Van verschillende kanten is tijdens de inspraak naar voren gebracht dat Tiel zou moeten streven naar een meer evenwichtige bevolkingsopbouw. Als Tiel hier op wil inzetten, dan is de vraag aan de orde welke voorzieningen, woningtypen en bedrijvigheid nodig zijn om nieuwe bewonersgroepen naar Tiel te trekken. 4. Postionering in de regio De positie van Tiel in de regio vormde een belangrijk aandachtspunt tijdens de inspraak. Het gaat dan om regionale samenwerking en afstemming, maar vooral ook om de vraag welke positie je als gemeente wilt innemen. Bij het beantwoorden van deze vraag kan gebruik worden gemaakt van de opgehaalde identiteiten van Tiel. Daarnaast kan worden aangehaakt op lopend onderzoek naar de positie van Tiel. We stellen voor om deze onderwerpen verder uit te werken in de volgende fase van de Omgevingsvisie. 5 / 7
2.3 Imagoprobleem Het is heel menselijk om tijdens gesprekken over een gemeente vooral oog te hebben voor wat beter kan. Dat was in Tiel niet anders. Maar na doorvragen bleek dat mensen ondanks bepaalde klachten toch tevreden zijn over veel zaken. En de klachten bleken voor een deel ook zorgen te zijn; angst dat er zaken die nu nog in orde zijn, zullen gaan verslechteren. De gemeente moet klachten en zorgen serieus nemen. Maar het is ook belangrijk dat inwoners en gemeenten de kwaliteiten die Tiel wel degelijk heeft, krachtig uitdragen. Want anders ontstaat er een verkeerd imago dat er wellicht toe leidt dat mensen niet naar Tiel komen om te winkelen of om er te komen wonen. Het is belangrijk om de kwaliteiten van Tiel actief uit te dragen, o.a. in de Omgevingsvisie. 2.4 Opgaven koppelen aan trends In Typisch Tiel wordt een hele reeks trends beschreven waar Tiel in de toekomst waarschijnlijk mee te maken gaat krijgen. Het is niet toevallig dat deze trends goed zijn te koppelen aan de verschillende opgaven die door mensen tijdens de gesprekken op tafel zijn gelegd. Soms zijn deze trends belangrijke veroorzakers van de opgaven, in andere gevallen bieden ze juist kansen of aanknopingspunten voor oplossingen. Hoe dan ook is het belangrijk om de trends mee te nemen in de uitwerking van de eerder beschreven opgaven. Het schema hieronder geeft een eerste voorzet voor de koppeling tussen opgaven en trends & ontwikkelingen. Opgaven voor de toekomst Trends & ontwikkelingen (1) Wonen - op termijn afvlakkende bevolkingsgroei - vergrijzing en ontgroening - dalende woningbezetting - gecombineerde woon-zorgconcepten - gebiedsontwikkeling van onderop (2) Voorzieningen - gebiedsontwikkeling van onderop - deeleconomie - e-commerce (3) Water & groen - afname biodiversiteit (4) Bereikbaarheid - duurzame mobiliteit - mobility as a service (5) Duurzaamheid - klimaatverandering - circulaire economie - energietransitie op grote en kleine schaal overzicht van de samenhang tussen opgaven voor de toekomst en trends & ontwikkelingen 6 / 7
We stellen voor om in de volgende fase bij het uitwerken van de opgaven een koppeling te leggen met bovenstaande trends. 3. Voorstellen voor aanpassing Typisch Tiel 2.0 Op basis van de resultaten van de internet-enquete en de inloopavond kan de conclusie worden getrokken dat de hoofdlijn van Typisch Tiel overeind blijft. Wel stellen we op onderdelen enkele aanpassingen voor. Onderwerpen die vaak zijn genoemd tijdens enquete en inloop worden uiteraard meegenomen. Daarnaast heeft ook een inhoudelijke / ambtelijke check plaatsgevonden: - Identiteit. De tweedeling tussen de historische identiteit van Tiel en thema s die de gemeente op dit moment karakteriseren wordt herkend. Het voorstel is dan ook om deze indeling in de eindversie van Typisch Tiel intact te laten. Wel kan het historische deel compacter. Daarnaast stellen we voor om alleen de vier meest genoemde actuele thema s uitgebreid te beschrijven en de overige thema s samen te voegen op één bladzijde. - Kwaliteiten & verbeterpunten. De kaarten kwaliteiten en verbeterpunten worden aangevuld op basis van de binnengekomen reacties en aanvullingen. Het gaat echter altijd om beelden op hoofdlijnen, dus alleen de belangrijkste onderwerpen worden weergegeven. - Opgaven voor de toekomst. Net als bij identiteit ligt het hier voor de hand om meer hiërarchie aan te brengen tussen de verschillende opgaven. Het overzicht uit 2.1 vormt het uitgangspunt. - Conclusiehoofdstuk toevoegen. Aan het eind van het document een hoofdstuk toevoegen met de belangrijkste conclusies. Dat dient als voorzet voor de uitwerking in de tweede fase. Hoofdstuk 2 uit deze oplegnotitie biedt hiervoor de basis. Reeds doorgevoerde wijziging in meegestuurde bijlage Typisch Tiel 2.0 o.b.v. ambtelijke check: - Feiten & cijfers. In de vorige versie van Typisch Tiel was in het hoofdstuk feiten en cijfers een cbsbevolkingsprognose opgenomen. De provincie werkt echter met een Primos-prognose, die met name voor de lange termijn hoger uitkomt. Dit wordt met name veroorzaakt door het meewegen van lopend beleid. We stellen voor om in Typisch Tiel uit te gaan van dezelfde cijfers die de provincie ook hanteert. - Feiten & Cijfers. Onder de kopjes Bedrijventerreinen en Werk, opleiding en inkomen zijn cijfers over het aantal arbeidsplaatsen en de beroepsbevolking gecorrigeerd o.b.v. LISA-data. Voorstel: instemmen met de voorgestelde aanpassingen aan Typisch Tiel 2.0. 7 / 7