1
Inleiding In de gemeente Valkenswaard werkt een zeer enthousiaste groep vrijwilligers onder leiding van de coördinator. Het dagelijks werk is het ondersteunen van vluchtelingen die nieuw in de gemeente komen wonen. De vrijwilligers regelen alle zaken rondom huisvesting en het coachen bij het zelfredzaam worden. Daar komt van alles bij kijken. Een aantal onderdelen daarvan vindt u hieronder uitgewerkt Taakstelling In 2014 zijn 36 personen in het kader van de taakstelling geplaatst, een verdubbeling van het aantal in 2013. Zeven plaatsingen zijn één persoonshuishoudens en negen plaatsingen zijn gezinnen, waaronder twee gezinsherenigingen. In totaal heeft er veertien keer een koppeling van een of meerdere vrijwilligers/stagiaire aan een vluchteling(engezin) plaatsgevonden. De begeleiding van een nieuw vluchtelingengezin dat net in Nederland is, wordt door de vrijwilligers als intensief ervaren. Vluchtelingen verblijven tegenwoordig relatief kort in een AZC, hierdoor hebben zij nog weinig ervaring met - en kennis van Nederland als ze in de gemeente komen wonen. Kerntaak Onze kerntaak is de maatschappelijke begeleiding, die bestaat uit coaching vestiging en coaching integratie. Tijdens de coaching vestiging helpt een vrijwilliger bij alles dat te maken heeft met de huisvesting: van het aanvragen van allerlei (sociale) voorzieningen, het regelen van scholen, huisarts en tandarts tot uitleg bij afvalverwerking en kennis maken met de buurt. Coaching vestiging gaat over in coaching integratie. Er worden onderwerpen met vluchtelingen besproken die te maken hebben met financiën, participatie en werk, wonen, kinderen en gezondheidszorg. Onze visie hierin is dat een vluchteling het best iets kan leren op het moment dat hij het probleem ervaart. Op vragen van een vluchteling probeert een vrijwilliger antwoorden en adviezen te geven, zodat in een tijdsbestek van een jaar een vluchteling zelfredzaam is en zonder hulp van VluchtelingenWerk kan functioneren in de Nederlandse maatschappij. Daarnaast bieden wij een voorlichtingsprogramma in de eigen taal aan. Dit programma is samengesteld met onderwerpen waar men mee te maken krijgt als men in Nederland woont. Hierin worden standaard onderwerpen als onze gezondheidszorg en omgaan met geld aangeboden. Taalcoach en inburgering Vluchtelingen ervaren in de dagelijkse praktijk snel dat de Nederlandse taal noodzakelijk is voor participatie en integratie. Er is een grote behoefte aan het spreken van de Nederlandse taal buiten de reguliere inburgeringlessen om. Taalcoaches zijn hierbij een belangrijke schakel. In augustus 2014 heeft VluchtelingenWerk besloten om eigen inburgeringcursussen in Valkenswaard aan te bieden in samenwerking met Quality Communications. Inmiddels nemen elf vluchtelingen deel aan deze inburgeringcursus. 2
Deze groep groeit nog steeds en de verwachting is dat begin 2015 de groep in tweeën gesplitst kan worden. Aan elke inburgeraar wordt een taalcoach gekoppeld, hetgeen een verplicht onderdeel van de inburgeringlessen is. Taalondersteuning is gewild vrijwilligerswerk. Het is een duidelijk afgebakend project en je werkt samen naar een doel: het behalen van het inburgeringexamen. De intentie van het project is dat wekelijks één op één wordt gewerkt aan uitspraak en het uitbreiden van de woordenschat. De onderwerpen die besproken worden, komen vanuit de dagelijkse praktijk en veelal oefent men in de vorm van een rollenspel. Door de taal veel te oefenen, wordt het zelfvertrouwen vergroot en dit bevordert weer integratie en participatie. Naast taalondersteuning heeft de taalcoach twee andere belangrijke functies: 1. een signalerende: hij/zij kan bij problemen doorverwijzen naar hulpverlenende instanties en 2. het versterken van het netwerk; zij kan samen met de vluchteling een netwerk opbouwen en versterken. Denk daarbij aan de contacten met de buurtbewoners of aan een sportclub. In 2015 blijven wij het project voortzetten dankzij de inzet van een aantal vrijwilligers die dit met veel plezier doen. Budgetteringscursus Vanaf 2014 wordt de budgetteringscursus niet meer aan groepen gegeven maar wordt deze cursus één op één gegeven. De cliënt wordt na 3 maanden uitgenodigd voor een persoonlijk gesprek waarin zijn/haar/hun financiële situatie wordt besproken. Tegelijkertijd krijgen ze voorlichting over het financiële systeem in Nederland. In het gesprek wordt via een financieel overzicht alle inkomsten en vaste lasten in beeld gebracht, waardoor het vrij te besteden bedrag zichtbaar wordt. Hiervan moeten de dagelijkse boodschappen worden betaald en geld gereserveerd worden (reserveringsuitgaven) zoals voor kleding. Voor de meeste cliënten is het een schok om te beseffen hoe weinig geld ze per maand vrij te besteden hebben. We benadrukken in de voorlichting de begrippen; eigen risico bij de zorg en voorschotten met nacalculatie zoals energie, maar ook de inkomsten uit toeslagen. Dit om de cliënt duidelijkheid te verschaffen. Uiteraard geven we tips om de dagelijkse kosten zo laag mogelijkheid te houden. Na 6 maanden nodigen we de cliënt nogmaals uit om te kijken waar nog onbegrip is en waar mogelijk een financieel tekort ontstaat. Door de toename van cliënten wordt er veel tijd gevraagd van de budgetvoorlichters. Toch blijft het noodzaak om financieel de vinger aan de pols te houden. Cliënten kunnen met hun vragen terecht op het financiële spreekuur op de 1ste en 3de woensdagmorgen van de maand. Hiernaast kunnen de cliënten ook binnenlopen op het inloopspreekuur. 3
Fietslessen In 2014 zijn het aantal fietslessen uitgebreid. Dit is een project in samenwerking met Veilig Verkeer Nederland en Huiskamer 't Pumpke. Na een winterstop is in het voorjaar voor het derde jaar gestart met fietslessen voor allochtone vrouwen. Drie vrijwilligers hebben tien vrouwen leren fietsen zodat zij zich zelfstandig door het verkeer kunnen bewegen. Er was zelfs een speciale vrijwilliger voor kinderopvang zodat kinderen geen belemmering konden zijn om bij de lessen aanwezig te zijn. Tijdens de lessen werd aandacht besteed aan de verkeersegels, een noodzakelijk onderdeel van de fietslessen. Door het mooie weer was het mogelijk om tot eind november door te gaan met fietslessen en de praktijk in de straten van Valkenswaard uit te voeren. Uiteindelijk hebben acht vrouwen de lessen succesvol afgesloten met een theorie-test. Tevens werd op het kantoor van Vluchtelingenwerk theorielessen gegeven voor vluchtelingen die al wel kunnen fietsen maar de verkeersregels van Nederland nog niet beheersen. Hieraan namen in totaal zeven personen (mannen en vrouwen) met succes deel. Spreekuur 2014 Wekelijks op woensdagmiddag van 13.30 tot 16.00 vindt er een inloop spreekuur plaats. We zien dat de groep die gebruik maakt van het spreekuur redelijk constant blijft. Ook na doorverwijzing naar andere organisaties is men geneigd (met een nieuwe hulpvraag) weer op het spreekuur van VluchtelingenWerk te komen. De belangrijkste taken die de spreekuurmedewerkers hebben zijn: de contacten faciliteren tussen cliënt en gemeente,de belastingzaken, DUO (Dienst Uitvoering Onderwijs), betalingsregelingen treffen met woningbouwvereniging, zorgverzekeraar, energiebedrijf en providers van TV en telefoon, bijzondere bijstand aanvragen en afhandeling bijzondere bijstand. De financiële problemen van onze cliëntengroep kunnen snel oplopen, de oorzaken hiervan zijn o.a.: het geen inzicht hebben in eigen financiële middelen. Een gevolg hiervan kan zijn dat er geen geld is om de maandelijkse vaste lasten te betalen. de verzakelijking van organisaties waardoor het moeilijker wordt zich te houden aan betalingsverplichtingen en er minder makkelijk betaalafspraken gemaakt kunnen worden. De verantwoordelijkheid van eigen handelen wordt bij gemaakte fouten nog meer bij de cliënt neergelegd, er is steeds minder coulance. zelf geen actie nemen omdat men brieven niet begrijpt, waardoor betalingsachterstanden kunnen ontstaan Emplooi Voor vluchtelingen blijft participatie moeilijk, ook omdat ze door gebrek aan vakkennis en de kennis van de Nederlandse taal vaak laag op de participatieladder staan. De vrijwilliger van Emplooi ondersteunt met het opstellen van een CV en met competentie- en interessetesten waardoor men gericht kan zoeken naar werk, scholings- of vrijwilligersactiviteiten. In Valkenswaard zijn in 2014 zes vluchtelingen begeleid. 4
Activiteiten Voorlichting door de GGD over vrouwenbesnijdenis aan vrouwen die uit gebieden komen waar besnijdenis voorkomt. Voorlichting door de GGD over gezondheid in zijn algemeenheid. Deze voorlichting werd in het Engels en het Somalisch gegeven. Voorlichting aan Syrische hoogopgeleide vluchtelingen over de normen en waarden zoals die in Nederland gelden. Landelijke actie VluchtelingenWerk Nederland: kerstpakketten aan vluchtelingen in Valkenswaard. Deze kerstpakketten zijn geschonken door de supermarktketen: Project leren werken met een computer. Deelname aan de kindervakantieweken, gefinancierd door VluchtelingenWerk Nederland. 5
Waarom WOBB in Valkenswaard Wat maakt VluchtelingenWerk WOBB sterk in Valkenswaard? Een vluchteling heeft vaak te maken met veel instanties. Omdat de lijnen kort zijn tussen de vrijwilligers die bij een vluchteling betrokken zijn denk aan de maatschappelijk begeleider, de taalcoach, de budgetvoorlichter, de emplooimedewerker (iedere vrijwilliger met zijn eigen specialisatie) - kunnen er snel signalen opgepakt worden. Dat voorkomt een escalatie of multiproblematiek. VluchtelingenWerk werkt preventief en behoedt de gemeente voor hogere kosten en professionele hulpverlening omdat problemen op tijd gesignaleerd en opgepakt worden. Vaak kan dit door VluchtelingenWerk zelf opgepakt worden, soms gebeurt het ook via doorverwijzing van VluchtelingenWerk naar een andere instantie. Onduidelijkheid eind 2014 Eind van 2014 ontstond er veel onduidelijkheid over de toekomst en over bezuinigingen van en voor VluchtelingenWerk. Voor 1 december zou bekend zijn welke organisaties een bezuinigingsopdracht zouden krijgen. VluchtelingenWerk heeft geen brief met die inhoud ontvangen. Later gaan er geruchten (waarschijnlijk n.a.v. fouten in het rapport van Stade Advies.) Daarin staat namelijk de opmerking dat er veel extra geld afgedragen moet worden aan VluchtelingenWerk Nederland, hetgeen helemaal niet klopt. Ook zou een besluit genomen zijn om het werk van Vluchtelingenwerk over te dragen aan een andere organisatie. Vervolgens wordt dat ook weer tegengesproken. Onze vrijwilligers begrijpen daar niets van. Enkele jaren eerder hebben zij juist in overleg met de gemeente gekozen voor aansluiting bij VluchtelingenWerk. Motivatie was daarbij toentertijd dat zij het Kennis- en Expertisecentrum van VluchtelingenWerk Nederland onontbeerlijk vonden voor de belangenbehartiging en begeleiding van vluchtelingen, dus voor hun werkzaamheden. Deze mening zijn zij nog steeds toegedaan. Daarnaast zijn er verschillende projecten met landelijke financiering van VluchtelingenWerk Nederland die in het belang zijn van de vluchteling en waaraan ook Valkenswaard gratis kan deelnemen: Startbaan (landelijk project in samenwerking met uitzendbureau's en UAF), Taalprojecten zoals: Werk-Woorden Deelname aan kindervakantieweken voor gezinnen of alleenstaanden, aangeboden door VluchtelingenWerk Nederland Financiële ondersteuning vanuit het regionale fonds voor vluchtelingen met bijzondere noden of bij gezinshereniging, Ondersteuning vanuit het Landelijk Bureau bij het beantwoorden van vragen op juridisch gebied. Korte lijnen tussen AZC's (waar onze cliënten vandaan komen) en Valkenswaard. Doordat we met hetzelfde cliëntvolgsysteem werken, kunnen vluchtelingen snel overgedragen worden naar hun nieuwe woonplaats Last but not least: de sterke verbinding en de integrale aanpak tussen de verschillende projecten. Dit zou verloren gaan als onze groep niet aangesloten zou zijn bij de landelijke vereniging VluchtelingenWerk. 6
Ervaringen van een stagiaire- een casus. Anderhalf jaar woont mevrouw in Valkenswaard. Mevrouw heeft langdurig illegaal in Nederland gewoond met haar man die de Nederlandse nationaliteit heeft. Mevrouw heeft een scheiding aangevraagd, tegelijkertijd heeft ze zich in Ter Apel gemeld en een verblijfsvergunning aangevraagd. Deze werd toegewezen en mevrouw kwam bij ons in begeleiding. Naast financiële problemen, had mevrouw psychosociale problemen en is zij analfabete. Het hoofd van mevrouw zat vol, vol met zorgen over haar persoonlijke situatie en de manier waarop haar eigen bevolkingsgroep naar haar keek. Mevrouw zag door de bomen het bos niet meer en het was noodzakelijk om bemoeizorg te bieden. Nu wordt mij als student Maatschappelijk Werk en Dienstverlening regelmatig op het hart gedrukt dat je mensen moet empoweren en dat bemoeizorg niet meer als gewenst wordt ervaren. Ik ben me er echter van bewust dat je soms niet anders kan, een cliënt heeft soms bemoeizorg nodig. Met name de psychosociale problemen zorgden ervoor dat mevrouw geen ruimte meer had in haar hoofd en er werd een intake met AMW gedaan. Culturele problematiek maakte het voor mevrouw moeilijk om iets bespreekbaar te maken en qua taal voelde zij zich niet begrepen. Mevrouw voelde zich veiliger bij VluchtelingenWerk, wij zijn ervaren met werken met verschillende culturen. Besloten werd dat wij de psychosociale problemen zouden oppakken, dit is prettiger zo kunnen wij effectief alle problemen aanpakken. Onze maatschappij is gericht op zelf doen / participeren en eigen verantwoordelijkheid. Niet iedere vluchteling kan dit direct bij aankomst in Nederland. Sommige vluchtelingen hebben het nodig om eerst orde op zaken te laten stellen en pas wanneer de situatie stabiel is, kunnen ze weer zelf de volledige regie oppakken. Het is een algemeen bekend feit dat mensen met psychische problemen moeilijker leren. VluchtelingenWerk richt zich op participerend leren. Door te zorgen dat een cliënt op psychosociaal gebied rust heeft, is het effect van participerend leren vele mate groter. Met mevrouw is alles goed gekomen, ze leidt nu een stabiel leven, heeft haar zaken op orde, gaat naar school en kan zelfs al schrijven. Het allerbelangrijkste vind ik dat ze gelukkig en zelfredzaam is, en dat is ze! Blik op 2015 Het jaar 2014 is vooral een jaar geweest waarin de druk is toegenomen: zowel in de wereld, als bij ons op de werkvloer. Dankzij onrust in verschillende delen van de wereld neemt de vluchtelingenstroom naar onder andere Nederland gigantisch toe. Als direct gevolg stijgt uiteraard ook de taakstelling voor onze locatie. Met het oog op 2015 en de verhoogde instroom van vluchtelingen die nog in het verschiet ligt, is dan ook besloten tot het overgaan op een nieuwe manier van werken. In plaats van één-op-één begeleiding aan de hand van huisbezoeken beginnen we in het nieuwe jaar met spreekuren, waarbij cliënten niet langer één aanspreekpunt hebben bij VluchtelingenWerk maar 'bij iedereen terecht kunnen'. Er wordt op verschillende manieren ingesprongen op het feit dat de groep vluchtelingen in ons land groeit en groeit. Toch zullen we ook in 2015 ongetwijfeld weer voor de nodige uitdagingen komen te staan! Daar hebben wij de gemeente Valkenswaard hard bij nodig. Wij zullen dan ook zo snel mogelijk met de wethouder in gesprek gaan om de onduidelijkheden op te lossen, zodat de vluchtelingen daar niet onder leiden. 7
BIJLAGE 1: Aantallen locatie Valkenswaard Gegevens jaarverslag Jaar 2014 Aantallen Begeleide cliënten 82 (totaal) Nieuwe cliënten 36 (maatschappelijke begeleiding ) Statushouders 35 gevestigd Gezinshereniging 3 Vrijwilligers / stagiaires 1 stagiaire MWD 12 taalcoaches 17 maatschappelijk begeleiders, spreekuurmedewerkers, projectmedewerkers, klassenassistenten, klussenman VluchtelingenWerk WOBB, Valkenierstraat 125 5553 CP Valkenswaard Telefoon: 040-2823520 Mail: valkenswaard@vluchtelingenwerk-wobb.nl 8