Gemeente f Bergen op Zoom RVB10-0118 Voorlegger Raadsvoorstel Onderwerp Nummer voorstel Datum voorstel Contactpersoon Contactpersoon Email Contactpersoon Telefoon Programmanummer en naam Nota rentebeleid 2010 gemeente Bergen op Zoom RVB10-0118 Afdeling : Financier 12oktober2010 Peter Berben P.Berben@bergenopzoom.nl 0164-277214 17. Algemene dekkingsmiddelen Voorstel: 1. Kennisnemen van de nota rentebeleid 2010 gemeente Bergen op Zoom 2. Daarbij de volgende beslispunten vast te stellen: 1. er wordt een rentepercentage gehanteerd voor: rente toe te rekenen aan de vaste activa (inclusief grondexploitaties) en de berekening van de rentebijschrijving, c.q. bespaarde rente overde reserves en eventuele voorzieningen mits berekend op basis van contante waarde. Dit percentage wordt vastgesteld bij de begroting. 2. de bespaarde rente wordt berekend over de stand van de reserves en voorzieningen per 1/1. 3. de bespaarde rente in de meerjarenraming wordt jaarlijks berekend over het verloop van de reserves en voorzieningen (exclusief kapitaallastenreserves en reserves grand bed rijf). de bespaarde rente en het renteresultaat worden verantwoord op functie 914. Type voorstel: 3 Kaderstellend Controlerend Rest Zijn in het voorstel een of meer van de volgende aspecten van toepassing? Ja Nee Zijn doelen en/of effecten beschreven ^ i i Financiele consequenties i i ^ Inspraakverordening van toepassing i i K7i Communicatieparagraaf: Met de auditcommissie is overleg opgestart voor de nota rentebeleid 2010 gemeente Bergen op Zoom.
Gemeente (j Bergen op Zoom RVB10-0118 Samenvatting: Het rentebeleid is geactualiseerd. Hiermee is invulling gegeven aan een van de actiepunten naar aanleiding van de financiele verordening 2010 gemeente Bergen op Zoom. De financiele effecten hiervan worden vanaf de begroting 2011 ingevoerd. Dit beleidskader sluit aan op actuele wet- en regelgeving (Besluit Begroting en Verantwoording voor provincies en gemeenten) en het dualisme. B j j laqe n! 'S^' aan * een bijlage is bijgevoegd of ter inzage is gelegd; benoem en nummer deze bijlagen) Bijlage nr. I Omschrijving 1 Nota rentebeleid 2010 gemeente Bergen op Zoom i Bijgevoegd/Ter inzage Biigevoegd
% Gemeente fj Bergen op Zoom RVB10-0118 Raadsvoorstel Datum raadsvergadering Nummer Onderwerp 0 6 NOV. 2010 RVB10-0118 Nota rentebeleid 2010 gemeente Bergen op Zoom Aan de gemeenteraad, Voorstel 1. Kennisnemen van de nota rentebeleid 2010 gemeente Bergen op Zoom 2. Daarbij de volgende beslispunten vast te stellen: 1. er wordt een rentepercentage gehanteerd voor: rente toe te rekenen aan de vaste activa (inclusief grondexploitaties) en de berekening van de rentebijschrijving, c.q. bespaarde rente overde reserves en eventuele voorzieningen mits berekend op basis van contante waarde. Dit percentage wordt vastgesteld bij de begroting. de bespaarde rente wordt berekend over de stand van de reserves en voorzieningen per 1/1. de bespaarde rente in de meerjarenraming wordt jaarlijks berekend over het verloop van de reserves en voorzieningen (exclusief kapitaallastenreserves en reserves grondbedrijf). de bespaarde rente en het renteresultaat worden verantwoord op functie 914. Inleiding Op 4 februari 2010 is de financiele verordening gemeente Bergen op Zoom vastgesteld. Een van de actiepunten uit deze verordening is het actualiseren van de kaders voor het rentebeleid. Hierbij treft u aan de nota rentebeleid 2010 gemeente Bergen op Zoom. Beoogd maatschappelijk effect/doelstelling Heldere spelregelsrandomde omvang en de verwerkingswijze van rentelasten en -baten. Uitwerking voorstel Het bepalen van de financiele kaders voor het rentebeleid is een bevoegdheid van de gemeenteraad. Het rentebeleid is geactualiseerd op basis van actuele wet- en regelgeving (Besluit Begroting en Verantwoording voor provincies en gemeenten) en de uitgangspunten van het dualisme. Deze nieuwe kaders voor het rentebeleid zullen vanaf de begroting 2011 worden verwerkt en gehanteerd.
Gemeente eente ij jj Bergen op Zoom RVB10-0118 Raadsvoorstel Consequenties van het voorstel De financiele effecten van hetgeactualiseerde rentebeleid worden ingevoerd met ingang van de begroting 2011. Alternatieven Niet van toepassing. Een ontwerpbesluit bieden wij u hierbij ter vaststelling aan. Het college van burgemeesteren wethouders van Bergen op Zoom, ^ De burgemeester, fir. mr. A.C. Spindler.
Bergen op Zoom IIIIIIIII III II RVB10-0118 De raad van de gemeente Bergen op Zoom; gezien het voorstel van het college van 12 oktober2010, nr. RVB10-0118; gelet op het Besluit Begroting en Verantwoording voor provincies en gemeenten en de financiele verordening 2010 gemeente Bergen op Zoom; BESLUIT: 1. Kennisnemen van de nota rentebeleid 2010 gemeente Bergen op Zoom 2. Daarbij de volgende beslispunten vast te stellen: 1. er wordt een rentepercentage gehanteerd voor: rente toe te rekenen aan de vaste activa (inclusief grondexploitaties) en de berekening van de rentebijschrijving, c.q. bespaarde rente overde reserves en eventuele voorzieningen mits berekend op basis van contante waarde. Dit percentage wordt vastgesteld bij de begroting. 2. de bespaarde rente wordt berekend over de stand van de reserves en voorzieningen per 1/1. 3. de bespaarde rente in de meerjarenraming wordt jaarlijks berekend over het verloop van de reserves en voorzieningen (exclusief kapitaallastenreserves en reserves grondbedrijf). 4. de bespaarde rente en het renteresultaat worden verantwoord op functie 914. Aldus vastgesteld in de openbare vergadering van De griffier, De voorzitter, F.P. de Vos
NOTA RENTEBELEID 2010 GEMEENTE BERGEN OP ZOOM Bergen op Zoom, oktober 2010 Gemeente Bergen op Zoom Pagina 1 van 10
1. Inleiding 3 Doelstellingvan denota 3 Relevante kaderstellende nota's 3 De kaderstellende en controlerende rol van de raad 3 Ingangsdatum 3 2. Regelgeving en begrippen 4 Financiele verordening artikel 212 4 Externe financiering 4 Interne financiering 4 3. Uitgangspunten voor het nieuwe rentebeleid 6 Een(duidig) rentepercentage 6 Toerekening rente aan activa 6 Interne financiering 7 Bespaarde rente 7 Renteresultaat 8 4. Procesbeheersing 9 Rol van de gemeenteraad en het college 9 Budgetverantwoordelijkheid 9 Bestendige gedragslijn en voorzichtigheidsprincipe 9 Controle 9 Evaluatie 9 5. Beslispunten 10 Gemeente Bergen op Zoom Pagina 2 van 10
1. Inleiding Doelstelling van de nota De doelstelling van deze nota is kaderstelling voor de bepaling van de omvanq en de verwerkinqswijze van de rentelasten en - baten in de begroting en jaarrekening. Financieringskosten maken onderdeel uit van de kostprijs van producten. Deze nota gaat in op de wijze waarop de omvang van de financieringskosten wordt bepaald. Naast de rente van geldleningen van banken gaat het dan om de zogenoemde bespaarde rente omdat eigen vermogen wordt ingezet. In deze nota worden de volgende onderdelen uitgewerkt: 1. Een(duidig) rentepercentage; 2. Toerekening rente aan activa; 3. Interne financiering; 4. Bespaarde rente; 5. Renteresultaat. In de volgende paragraaf worden deze nader uitgewerkt. Waar nodig wordt de relatie gelegd met andere geldende kaders. Relevante kaderstellende nota's De richtlijnen en kaders voor het aantrekken en uitzetten van financieringsmiddelen zelf liggen vast in het Treasurystatuut van de gemeente. De nota rentebeleid heeft daarnaast een relatie met de "nota Investeren en Afschrijven 2010" en de "nota Reserves en Voorzieningen 2010". De kaderstellende en controlerende rol van de raad De raad heeft een kaderstellende en controlerende rol. Door het vaststellen van het rentebeleid formuleert de raad de kaders. Het college is verantwoordelijk voor de uitvoering en het verstrekken van informatie daarover. Met de ontvangen informatie kan de raad haar controlerende taak invulling geven. Deze informatie dient uiteraard betrouwbaar te zijn. Daartoe vindt zowel interne controle als (externe) accountantscontrole plaats. Ingangsdatum De nota rentebeleid gaat in vanaf het begrotingsjaar 2011. Gemeente Bergen op Zoom Pagina 3 van 10
2. Regelgeving en begrippen Financiele verordening artikel 212 In 2010 heeft de raad de "Financiele verordening gemeente Bergen op Zoom 2010" vastgesteld. Hierin zijn de uitgangspunten voor het financieel beleid, beheer en de inrichting van de financiele organisatie van de gemeente opgenomen. De gemeenteraad heeft bij de vaststelling van deze verordening een specifieke bepaling opgenomen voorde kostprijsberekening van producten. In artikel 8 is het volgende opgenomen: 1. Voor het bepalen van de geraamde kostprijs van goederen, werken en diensten wordt een systeem van kostentoerekening gehanteerd. Bij de kostentoerekening worden naast de directe kosten alleen die indirecte kosten betrokken die rechtstreeks samenhangen met de door de gemeente verleende diensten; 2. De omslagrente voor de rentetoerekening aan de activa wordt bepaald door het rentetotaal van de uitstaande leningen en de bij begroting vastgestelde gecalculeerde rente over het eigen vermogen en de voorzieningen. De uitwerking hiervan is geregeld in deze nota, met inachtneming van de bepalingen van het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) en de kaderstellende uitspraken van de commissie BBV. Externe financiering Gemeente Bergen op Zoom financiert haar activiteiten (o.a. investeringen, grondexploitaties, diensten) met lange- en kortlopende geldleningen en eigen financieringsmiddelen. Daarbij wordt het principe van concernbrede financiering gehanteerd. Aan de financieringsfunctie zijn per saldo kosten verbonden. Het gaat dan om het totaal van de rentelasten op de langlopende geldleningen, de rentelasten van de kortlopende financiering minus de renteopbrengsten van uitgezette middelen. Deze 'per saldo' kosten dienen op grond van het BBV te worden toegerekend, oftewel: omgeslagen naarde verrichte activiteiten. Toerekening kan plaatsvinden aan: Investeringen, al dan niet gereed Grondexploitaties, al dan niet gereed Reguliere producten c.q. diensten (door middel van kapitaallasten) Interne financiering Een belangrijk deel van de activiteiten wordt ook met eigen middelen gefinancierd, denk hierbij aan de reserves en de voorzieningen. Door deze middelen in te zetten bespaart de gemeente op de rentelasten. Door de inzet van dit vermogen rijst de vraag of aan deze intern beschikbare financieringsmiddelen een 'fictieve' rentelast toegekend dient te worden. Daar zijn zeker bedrijfseconomische motieven voor. Voor een activiteit zou het namelijk niet uit mogen maken of hiervoor externe financierings- of eigen financieringsmiddelen worden ingezet. Vanuit het principe "gelijke monniken, gelijke kappen" zou ook deze uitgespaarde rente aan de activiteiten toegerekend kunnen worden. Gemeente Bergen op Zoom Pagina 4 van 10
Door aan de activiteiten ook rentelasten toe te rekenen ontstaan elders rentebaten. Er wordt als het ware bestedingsruimte gecreeerd ten laste van alle producten. Deze rentebaten kunnen vervolgens worden benut. Benutting kan plaatsvinden door: de rente toe te voegen aan de reserves (en eventueel voorzieningen op basis van contante waarde); de rente te gebruiken als structureel of incidenteel dekkingsmiddel in exploitatie. Gemeente Bergen op Zoom Pagina 5 van 10
3. Uitgangspunten voor het nieuwe rentebeleid Een(duidig) rentepercentage Rente is een complex fenomeen binnen de gemeentelijke financier!, zoals blijkt uit de vorige paragraaf. Om zoveel mogelijk eenduidigheid en transparantie hierin te krijgen wordt er naar gestreefd om zoveel mogelijk met een rentepercentage te werken. Een rentepercentage voor de rente die wordt toegerekend aan de vaste activa (hierbij wordt geen onderscheid gemaakt tussen vaste activa voor de algemene dienst en de grondexploitaties), de berekening van de rentebijschrijving, c.q. de bespaarde rente en eventuele voorzieningen mits berekend op basis van contante waarde. Het rentepercentage is gebaseerd op de huidige leningenportefeuille en de ontwikkelingen op de kapitaalmarkt (10-jaar), waarbij de renteontwikkelingen op langere termijn een belangrijke rol spelen. Dit rentepercentage wordt jaarlijks bij de begroting vastgesteld en meerjarig opgenomen in het overzicht van de renteomslag. In de renteomslag is onderscheid gemaakt tussen de rentelasten die zijn berekend over de langlopende financiering en de lasten over het financieringstekort (/-overschot). Ten aanzien van de langlopende financiering wordt gerekend met de werkelijke rentepercentages die contractueel met de geldverstrekkers zijn overeengekomen. Voor de (korte) rente over het financieringstekort wordt bij de berekening van de renteomslag aangesloten op de actuele renteontwikkeling en -verwachtingen gebaseerd op korte financiering. Er wordt zoveel mogelijk geprobeerd om schommelingen in dit percentage te voorkomen, in verband met het gewenste meerjarige inzicht in de gemeentelijke financien. Daarbij wordt het rentepercentage vastgesteld, afgerond op maximaal 1 decimaal. Uiteraard heeft het de voorkeur, mede vanuit het oogpunt van eenvoud, om het rentepercentage zoveel mogelijk af te ronden op een 'geheel percentage'. Tot slot wordt opgemerkt dat bij het bepalen van het rentepercentage het voorzichtigheidsbeginsel in acht wordt genomen. Uitgangspunt: er wordt een rentepercentage gehanteerd voor: rente toe te rekenen aan de vaste activa (inclusief grondexploitaties) en de berekening van de rentebijschrijving, c.q. bespaarde rente over de reserves en eventuele voorzieningen mits berekend op basis van contante waarde. Dit percentage wordt vastgesteld bij de begroting. Toerekening rente aan activa Gelet op het duurzame en meerjarige karakter is in de "nota investeren en afschrijven 2010" vastgelegd dat aan de vaste activa en de grondexploitaties rente wordt toegerekend volgens een vast percentage. Daarnaast is bepaald dat de rentetoerekening plaatsvindt over de gemiddelde boekwaarde van het betreffende actief. Hetgaat hierbij in beide gevallen om het gei'nvesteerde vermoqen; voorde rentetoerekening maakt het dus niet uit of het actief (of grondexploitatie) is afgerond. Gemeente Bergen op Zoom Pagina 6 van 10
Interne financiering In de "nota Reserves en voorzieningen 2010" is het uitgangspunt geformuleerd voor de toevoeging van rente aan reserves. Het uitgangspunt is dat in principe geen rente wordt toegevoegd. Reserves dienen bij voorkeur namelijk toereikend te zijn voor het doel waarvoor zij worden gevormd. Hierop zijn twee uitzonderingen geformuleerd: reserves voor kapitaallasten (dit is inherent aan de gekozen systematiek, rente is immers onderdeel van de kapitaallast). reserve grondexploitaties (vanuit de bedrijfsmatigheid). Aan voorzieningen wordt eveneens geen rente toegevoegd, dit is op grond van het BBV uitgesloten, met uitzondering voor voorzieningen die worden gewaardeerd tegen contante waarde. Bespaarde rente De rente die niet wordt toegevoegd aan de reserves en voorzieningen is inzetbaar als dekkingsmiddel, de zogenaamde bespaarde rente. Deze bespaarde rente wordt berekend over de stand van de reserves en voorzieningen per 1/1. Uitgangspunt: de bespaarde rente wordt berekend over de stand van de reserves en voorzieningen per 1/1. Omdat de hoogte van de reserves en voorzieningen in de tijd fluctueren is het de vraag in hoeverre de bespaarde rente als structureel dekkingsmiddel kan worden ingezet. Een en ander heeft te maken met de bestedingen die in de loop van de tijd plaatsvinden ten laste van de reserves en voorzieningen. Daarom wordt de rente berekend over het verloop van de reserves en voorzieningen voor een periode van 4 jaar (exclusief de kapitaallastenreserves en reserves van het grondbedrijf). Hierdoor wordt voorkomen dat de rentebesparing ten onrechte als structureel dekkingsmiddel wordt ingezet. Naast het geprognosticeerde verloop van de reserves en voorzieningen voor een periode van 4 jaar is er ook sprake van een benodigde weerstandscapaciteit. Op basis van het risicoprofiel van de gemeente en een bijbehorende kansberekening wordt deze benodigde weerstandscapaciteit berekend. De weerstandscapaciteit zou in theorie in mindering gebracht kunnen worden op de ruimte van de reserves en voorzieningen waardoorde bespaarde rente afneemt. Hiervoor is niet gekozen. Als namelijk een risico zich concreet voordoet bij de gemeente Bergen op Zoom wordt hiervoor zo spoedig mogelijk financiele dekking gezocht, dan wel wordt de algemene risicoreserve zo spoedig mogelijk aangevuld. Indien dit gevolgen heeft voor de vrije reserves zal dit dus in het verloop van de reserves en voorzieningen tot uitdrukking komen en worden verwerkt bij de vaststelling van de eerstvolgende begroting. Op deze wijze wordt in voldoende mate rekening gehouden met de benodigde weerstandscapaciteit ten opzichte van de bespaarde rente. De bovenstaande berekeningsexercitie wordt jaarlijks bij de begroting uitgevoerd. Uitgangspunt: de bespaarde rente in de meerjarenraming wordt jaarlijks berekend over het geprognosticeerde verloop van de reserves en voorzieningen (exclusief kapitaallastenreserves en reserves grondbedrijf). Gemeente Bergen op Zoom Pagina 7 van 10
Renteresultaat Begrotingstechnisch wordt de bespaarde rente verantwoord in de exploitatie. Volgens het Besluit Begroting en Verantwoording voor provincies en gemeenten vindt dit plaats op functie 914. Naast de bespaarde rente wordt op deze functie ook het renteresultaat verantwoord. Dit renteresultaat wordt veroorzaakt doordat in de financieringsbehoefte gemiddeld tegen een lager / hoger rentepercentage wordt voorzien, dan het rentepercentage dat aan de gemeentelijke activiteiten wordt toegerekend (het renteomslagpercentage). Bij de realisatie van de rentelasten en -baten ontstaan afwijkingen met de begroting. Substantiele afwijkingen worden gerapporteerd aan de gemeenteraad overeenkomstig de afspraken die in de financiele verordening 2010 gemeente Bergen op Zoom zijn gemaakt random de Planning & Controlcyclus. Uitgangspunt: de bespaarde rente en het renteresultaat worden verantwoord op functie 914. Gemeente Bergen op Zoom Pagina 8 van 10
4. Procesbeheersing Rol van de gemeenteraad en het college Het budgetrecht ligt bij de gemeenteraad. De gemeenteraad beslist daardoor bij begroting op welke wijze de gerealiseerde budgetruimte wordt ingezet. Budgetverantwoordelijkheid Zowel de structured als incidentele dekkingsmiddelen maken onderdeel uit van de begroting. De budgetverantwoordelijkheid ligt bij de afdeling Middelen. De budgethouder bewaakt de gemeentelijke kaders en richtlijnen en legt verantwoording af, in lijn met de vastgestelde budgethoudersregeling. Bestendige gedragslijn en voorzichtigheidsprincipe Het is van belang dat een bestendige gedragslijn wordt gevolgd voor de berekening van de rente om ongewenste fluctuaties in de budgetten meerjarig te voorkomen. Daarnaast moet voldoende prudent worden omgegaan met het rente-instrument ter voorkoming van opportunistisch begroten. Controle Jaarlijks zal de externe accountant de rente en renteomslag controleren aan de hand van de kaders en richtlijnen. Evaluatie De "Nota rentebeleid 2010 Bergen op Zoom" wordt eens in de vier jaar geactualiseerd, in de lijn met de Financiele verordening 2010 gemeente Bergen op Zoom, of zoveel eerder als de ontwikkelingen daarom vragen. Gemeente Bergen op Zoom Pagina 9 van 10
5. Beslispunten Naar aanleiding van het vorenstaande worden de volgende beleidsuitgangspunten vastgelegd: 1. er wordt een rentepercentage gehanteerd voor: rente toe te rekenen aan de vaste activa (inclusief grondexploitaties) en de berekening van de rentebijschrijving, c.q. bespaarde rente over de reserves en eventuele voorzieningen mits berekend op basis van contante waarde. Dit percentage wordt vastgesteld bij de begroting. 2. de bespaarde rente wordt berekend over de stand van de reserves en voorzieningen per 1/1. 3. de bespaarde rente in de meerjarenraming wordt jaarlijks berekend over het verloop van de reserves en voorzieningen (exclusief kapitaallastenreserves en reserves grondbedrijf). 4. de bespaarde rente en het renteresultaat worden verantwoord op functie 914. Gemeente Bergen op Zoom Pagina 10 van 10