Learning Tomorrow Plan van Aanpak Programma Omschrijving 22 januari 2013 22 januari 2013 Redactie: Maarten van der Burg en Ria Jacobi Plan van Aanpak Programma Learning Tomorrow dd 22 januari 2013 1
Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Context van het Programma Learning Tomorrow... 5 Visiedocument Learning Tomorrow... 5 HvA-visie op studeren en onderwijzen... 5 Creating Tomorrow... 8 3 Doel van het Programma Learning Tomorrow... 9 4. Scope van het Programma Learning Tomorrow... 9 5. Programmaplan met vier programmalijnen... 10 6 Randvoorwaarden voor het Programma Learning Tomorrow... 14 7 Organisatie rondom het Programma Learning Tomorrow... 15 8 Tijd en Financiën... 15 9 Relaties... 17 Uitwerking van de Programmalijnen... 19 Uitwerking Programmalijn 1: Redesign... 20 Uitwerking Programmalijn 2: Ontsluiten van onderwijsleermaterialen... 24 Uitwerking Programmalijn 3: Feedback en Toetsen... 32 Uitwerking Programmalijn 4: Beeld en Geluid... 39 BIJLAGE 1 HvA-Good Practices... 47 Plan van Aanpak Programma Learning Tomorrow dd 22 januari 2013 2
Over het belang van digitale media voor het onderwijs is iedereen het eigenlijk wel eens: de onderwijskundige toepassing ervan zal sterk toenemen. De HvA wil deze ontwikkelingen in digitale media volop benutten in het onderwijs. Bij de inzet van digitale media is het nodig opnieuw te kijken naar de inrichting en organisatie van het onderwijs. Hoe leren studenten? Op welke wijze kunnen digitale media dit leren versterken? Wat is een goede balans tussen face-to-face contact met docenten en deskundigen en online leeractiviteiten? En wat zijn efficiënte en effectieve online tools? En wat betekent dit voor de rol van de docent? Deze en andere vragen komen aan de orde in het programma Learning Tomorrow. Met het programma Learning Tomorrow wil de HvA, door efficiënte inzet van digitale media, het leren op de HvA versterken. 1. Inleiding De wereld van digitale media 1 verandert razendsnel. Op internet verschijnen steeds meer handige, goedkope of zelfs gratis informatiediensten en web 2.0 toepassingen. De huidige studenten nemen deze ontwikkelingen mee naar de HvA. Voor hen zijn digitale media een onderdeel van hun leven, leren en communiceren geworden. Digitale media worden binnen alle opleidingen van de HvA gebruikt. Dit is veelal afhankelijk van (groepjes) individuen en/of de aard van de opleidingen (techniek / multimedia). Om bredere integratie van nieuwe ontwikkelingen mogelijk te maken is het van belang de mogelijkheden te kennen en lessons learned inzichtelijk te maken. Het (ontwerp van het) onderwijs is het uitgangspunt. De ambitie van de HvA is om digitale media zo goed mogelijk te benutten in het onderwijs. Dit met het doel het leren in de HvA te versterken. De HvA wil digitale media op een adequate manier inzetten in het onderwijs en een geïntegreerde plek geven. Dit met de gedachte zo goed mogelijk aan te sluiten op de leefwereld van de huidige en toekomstige generatie studenten. En ook om aan te sluiten bij de verdergaande digitalisering in de wereld om ons heen. In 2011 heeft het CvB hiertoe een werkgroep ingesteld: de werkgroep Learning Tomorrow. De opdracht aan de werkgroep bestond uit drie elementen: Een inventarisatie naar de stand van zaken binnen en buiten de HvA (state of the art); Het ontwikkelen van een HvA-visie in aansluiting op de HvA-brede visie op studeren en onderwijzen; Een programma voor uitvoer. De werkgroep De werkgroep heeft haar tussenresultaten voorgelegd aan de stuurgroep ICT. En legt dit voorstel met een positief advies van de stuurgroep voor. De visie is gepresenteerd aan de domeinvoorzitters. Ook zij kunnen zich hier goed in vinden. In dit document bestaat uit twee delen: allereerst een korte samenvatting van het programma Learning Tomorrow met en de context van het programma. Daarna volgt de uitwerking van alle vier programmalijnen. Deze vier programmalijnen zijn: 1 Alle media welke digitaal is en dus niet op papier: tv, internet, sms, e-mail maar ook cd-roms en computerprogramma's zijn digitale media. (n.b. en dus ook de digitale leer- en werkomgeving) (http://www.jeroen.com/woordenboek/digitale_media) Plan van Aanpak Programma Learning Tomorrow dd 22 januari 2013 3
1. Re-design onderwijs 2. Ontsluiten van onderwijsleermaterialen 3. Feedback en Toetsen 4.Beeld en Geluid Na instemming van het CvB wordt het programma Learning Tomorrow direct gestart. De voorbereidingen zijn in volle gang. De werkgroep werkt met grote betrokkenheid van docenten, medewerkers en studenten uit de domeinen. Dat zal ook bij deze programmalijnen worden gecontinueerd. De kosten zijn opgenomen in de projectkalender 2013. Met betrekking tot de inzet van mensen is het uitgangspunt dat deze ontwikkelingen onderdeel zijn van reguliere processen en ook als zodanig moeten worden georganiseerd ( binnen taak ) De vraag aan het CvB is om akkoord gaat met de start van het programma. Het eerste deel van dit document bevat de context: binnen welk kader wordt het programma Learning Tomorrow opgezet? Het betreft Creating Tomorrow, de HvA-visie op Studeren en Onderwijzen en de aansluiting bij Good Practices. Daarnaast worden het doel, de scope, de resultaten, de randvoorwaarden, het budget en de planning beschreven. De bijlagen bevatten een uitgebreidere uitwerking van de vier programmalijnen. Plan van Aanpak Programma Learning Tomorrow dd 22 januari 2013 4
2. Context van het Programma Learning Tomorrow Visiedocument Learning Tomorrow De werkgroep Learning Tomorrow heeft in augustus 2012 het visiedocument Nieuwe media en Onderwijs opgeleverd. Hierin stond de vraag centraal wat de ontwikkelingen op het gebied van de digitale media zijn en hoe deze digitale media het leren van de HvA-student kunnen versterken. Hoe kan de HvA het leerproces van studenten zo vormgeven dat zowel de huidige onderwijsstructuur als de toekomstige structuren ondersteund kunnen worden? De tools, apps en systemen zijn al beschikbaar binnen de HvA, hoe stellen we deze in dienst van re-design van het onderwijs? In lijn met de HvA-visie op studeren en onderwijzen en in lijn met de drie trends uit het rapport The Future of Learning (Redecker, C. et al., 2011) 2 rust de visie op drie pijlers: Pijlers Learning Tomorrow Mede door het gebruik van digitale media kenmerken leerprocessen van studenten zich door een toenemende wens tot: (a) Personaliseren: de eigenheid van elk individu (leerstijlen, vooropleiding, talent, leerwens, leertraject, persoonsgebonden kenniscreatie) - dit vraagt: flexibiliteit in onderwijs oog en ruimte voor het individu; (b) Samenwerken: uitgaan van samen werken en samen leren / het vormen van tijdelijke en structurele netwerken en communities; dit vraagt efficiënte kennisdeling en ontwikkelingin het onderwijs en het leren opzetten en onderhouden van netwerken; (c) Informaliseren: uitgaan van een mix tussen de fysieke wereld en de virtuele wereld; grenzen worden diffuus; blended leren en werken neemt toe; kennis verwerf je ook buiten - dit vraagt om een evenwicht tussen tijd- en plaatsonafhankelijk werken en leren in het onderwijs; ; en integratie van informeel leren en formeel leren Voor de inrichting van de leeromgeving betekent dat dat de HvA initiatieven gaat versterken op het gebied van blended learning, afstandsleren (waarbij gewerkt wordt aan de toegankelijkheid van externen (werkveld/buitenlandse studenten)), online samenwerken en inzetten van de netwerken waarin studenten zich begeven. De streeft ernaar om de komende jaren het onderwijs met digitale media optimaal vorm te geven. Het uitgangspunt bij het vormgeven van de vernieuwing van de (digitale) leer- en werkomgeving en het startpunt voor het programma Learning Tomorrow is: (1) De HvA-visie op studeren en onderwijzen en (2) de Onderwijs&Onderzoeksagenda Creating Tomorrow. HvA-visie op studeren en onderwijzen De HvA leidt competente professionals op. Daarom is er veel aandacht nodig voor de inhoudelijke en didactische pijlers waarlangs opleidingen het onderwijs vormgeven. De uitgangspunten voor goed 2 De trendrapportage van de Wetenschappelijke Technische Raad van Surf met de titel de Bakens verzetten (september 2012) beschrijft in het hoofdstuk Chaordisch onderwijs en onderzoek dat deze drie punten cruciaal zijn voor het inrichten van een nieuwe leeromgeving. http://www.surf.nl/nl/publicaties/pages/wtrtrendrapport2012.aspx Plan van Aanpak Programma Learning Tomorrow dd 22 januari 2013 5
onderwijs binnen de opleidingen van de HvA zijn vastgelegd in een gemeenschappelijke visie op studeren en onderwijzen (Visie op studeren en onderwijzen (2011)). De drie kernbegrippen in de HvA-visie zijn (daarbij wordt verwezen naar de pijlers van Learning Tomorrow): 1. Actief en interactief: Studenten ontwikkelen zich op basis van persoonlijke talenten en ambities. (PERSONIFICEREN) In dat leer- en ontwikkelproces is het contact met docenten, met medestudenten en met (toekomstige) collega s cruciaal: leren doe je in interactie met anderen waaraan je je kan meten, je kan spiegelen, die je inspireren, waarmee je kennis deelt en betekenis geeft aan ervaringen, theorieën en ideeën. Studenten maken deel uit van verschillende groepen en netwerken in de opleiding, in de HvA en in de dynamische en internationaal georiënteerde (fysieke en digitale) buitenwereld (SAMENWERKEN EN INFORMALISEREN) Zo komen zij in aanraking met andere visies en overtuigingen en leren zij om vraagstukken te beschouwen vanuit verschillende gezichtspunten. Studenten zijn verantwoordelijk voor hun eigen leerproces (PERSONIFICEREN), maar ook voor het reilen en zeilen van hun groep, van hun opleiding en van de HvA als de learning community waar zij deel van uit maken.(samenwerken) 2. Perspectief, structuur, discipline: De opleiding biedt de studenten een duidelijk perspectief: het perspectief van het beroep en de werkomgeving waarvoor zij worden opgeleid. Studenten leren voor een belangrijk deel in en door reële beroepssituaties, zoals stages, projecten, onderzoek en labs. (INFORMALISEREN) Docenten hebben hoge verwachtingen van studenten en spreken die uit. Zij bieden structuur en leren studenten om professioneel te wikken en te wegen en hun handelen te verantwoorden. Docenten kennen hun studenten stemmen hun begeleiding op hen af, zij zijn gids en rolmodel. Zij stimuleren de eigen ontwikkeling en zelfreflectie van hun studenten. (PERSONALISEREN) Zij toetsen hun prestaties, geven feedback en confronteren studenten als dat nodig is. Docenten nemen geen genoegen met half werk afspraak is afspraak en dat geldt ook voor henzelf. In toenemende mate worden docenten en studenten learning partners die, elk op basis van hun eigen verantwoordelijkheid, bijdragen aan de ontwikkeling van de opleiding en van het beroep.(samenwerken) 3. Hart, hoofd, handen: Studenten bouwen kennis op - op de basis die zij zelf meebrengen. (PERSONALISEREN) Zij hebben daarbij de beschikking over talloze informatiebronnen. Zij leren relevante informatie te vinden en te waarderen en zij leren kennisvragen te stellen en te beantwoorden. Deze eigentijdse vormen van kennisontwikkeling exploreren studenten met behulp van docenten en professionals, die zelf ook een bron van informatie zijn. (INFORMALISEREN) Studeren is hard werken - een 38-urige werkweek vol afwisselende werkzaamheden: blokken, kennis genereren, vergaderen, co-creëren, debatteren, uitproberen, aan de slag. Studenten leren met hart, hoofd en handen. Willen, weten en kunnen daar gaat het om. Studeren is op je tenen staan, angsten en weerstand overwinnen. Studenten leren niet alleen een beroep - zij leren ook leven en samenleven en verantwoordelijkheid nemen als professional van de 21 e eeuw. (SAMENWERKEN) Plan van Aanpak Programma Learning Tomorrow dd 22 januari 2013 6
4. Digitale media versterken de HvA-visie 3. Hieronder een paar voorbeelden. Meer voorbeelden staan in Bijlage 1. Voorbeeld 1: door de inzet van ICT versterk je de interactiviteit tussen studenten en docenten en tussen studenten onderling en haal je de praktijk binnen het onderwijs HvA-practice: Gastdocent José verzorgt al een aantal jaar een gastcollege in de minor International Social Work. Haar college gaat over internationale projecten, de valkuilen en problemen daarbij en wat daarvan te leren is. Via Skype laat zij de studenten kennis maken met een van de projectleiders in het buitenland. Deze vertelt over het specifieke project en over de uitdagingen waarmee het project te maken heeft gehad. De studenten krijgen een casus uit de praktijk aangeboden en gaan in groepjes (f2f) uiteen om te discussiëren over aspecten als communicatie, politiek, relaties etc. Eén vertegenwoordiger per studentengroep bespreekt vervolgens de observaties, vragen, tips, ervaringen, bevindingen met de projectleider live via Skype. Inzet: skype, webcam, tafelmicrofoon.. Voorbeeld 2: door de inzet van ICT kan de docent activiteiten van de student stimuleren en checken HvA-practice. De Johan Cruyff University (JCU) biedt topsporters de gelegenheid om naast het uitoefenen van hun sport een opleiding te volgen. De inrichting van het onderwijs wijkt af van het normale programma. Immers de topsporters zitten vaak in een trainingskamp of doen mee aan wedstrijden. Flexibel onderwijs is bij de JCU dus een must. ICT maakt afstandsleren mogelijk. En bespaart kosten. Contact tussen docent en student en studenten onderling (activiteiten: online begeleiden, online instrueren, online informeren en online samenwerken) vindt nu plaats via skype, webconferencing, facebook, google docs. Belangrijk daarbij is dat studenten van de JCU betrokken blijven bij de studie, daarvoor moet de interactie in stand worden gehouden. 3 Enkele rapporten die aangeven dat online onderwijs het leren versterkt: http://eprints.cpkn.ca/7/1/finalreport.pdf ; http://www.te-learning.nl/blog/?p=6430 ; http://www.telearning.nl/blog/?p=6408#more-6408 ; Online peer assessment vanuit didactisch perspectief (http://www.studiesuccesho.nl/2011/09/18/online-peer-assessment-vanuit-didactisch-perspectief/) ; http://www.studiesuccesho.nl/2012/02/24/slagingspercentage-%e2%80%98moeilijke-vakken%e2%80%99- stijgt-fors-dankzij-webcolleges/ ; Plan van Aanpak Programma Learning Tomorrow dd 22 januari 2013 7
Voorbeeld 3: door de inzet van ICT biedt de docent structuur: toegankelijkheid van de studiehandleiding, een online planning helpt studenten hun eigen studeren te plannen. HvA-practice: Het instituut voor leraren (IOL) van de Anton de Kom -universiteit in Suriname heeft een masteropleiding Innoveren en implementeren. Het Domein Onderwijs en Opvoeding (DOO) heeft een samenwerkingsrelatie met dit instituut; zij ondersteunen de masteropleiding op afstand. Docenten bieden structuur door het toegankelijkheid van de studiehandleiding en bijvoorbeeld door een online planning die studenten helpt hun eigen studeren te plannen. Eén keer per twee maanden gaan experts/docenten van DOO naar Suriname toe en verzorgen daar lessen. De andere weken wordt op afstand les gegeven: digitaal via de DLWO. Reden om het digitaal te doen is dat het traject anders te duur wordt. Inzet: DLWO Creating Tomorrow De visie op studeren en onderwijzen is uitgewerkt in de onderwijs- en onderzoeksagenda van de HvA Creating Tomorrow. Learning Tomorrow is onderdeel van deze agenda: Uit Creating Tomorrow: Studenten leren in uitdagende leeromgevingen; op de hogeschool, in het werkveld, in de maatschappij en digitaal. Zij doen veel ervaringen op en hebben de beschikking over talloze informatiebronnen. Globalisering en ict zijn van grote invloed op de wijze waarop studenten in het leven staan. Social media zijn onderdeel van hun leven, studie en vrije tijd. Dit stelt henzelf, maar ook het onderwijs voor nieuwe vraagstukken: Hoe leer je relevante informatie vinden en waarderen? Wat zijn betrouwbare bronnen? Hoe maak je kennis van deze informatie? Hoe stel je zelf goede kennisvragen? In de komende tijd zal de betekenis van deze nieuwe ontwikkeling voor het onderwijs met experts van binnen en buiten de HvA, studenten en docenten worden onderzocht en vertaald in een onderwijspraktijk die beter aansluit bij deze tijd. Daarbij versterkt Learning Tomorrow een aantal andere punten uit deze agenda, bijvoorbeeld: Robuust onderwijs Contacturen zijn fysieke contacturen student-docent 4. De online omgeving (DLWO) ondersteunt en versterkt het fysieke onderwijs, maar vervangt het niet. Studenten zullen meer contact ervaren, omdat ze ook naast de hoorcolleges en werkgroepen online kunnen samenwerken met medestudenten en instructies/tips ontvangen van de docent of mede-student. Voor een docent betekent dit: goed kijken waar online leeractiviteiten de fysieke contacturen kunnen versterken (bij voorbereiding, uitvoering of nazorg) en welke gevolgen dit heeft voor het re-design van onderwijs. Zorgvuldige oriëntatie en matching organiseren In een DLWO kan een aankomend student meedraaien op de HvA ( tijd- en plaats onafhankelijk). Zo zijn er online aansluitingsmodules die belangstellende studenten kunnen doorkijken/-klikken om te bepalen of hun verwachtingen en beelden over een opleiding overeenkomen met de realiteit. Zij 4 Het gemiddeld aantal klokuren per week aan geprogrammeerde contacturen, voor ieder jaar van de opleiding. Een contactuur is een onderwijsuur waarbij een docent fysiek aanwezig is. (NVAO, basisgegevens opleidingsbeoordelingen; 11 september 2012) Plan van Aanpak Programma Learning Tomorrow dd 22 januari 2013 8
krijgen een beeld van het niveau, de type leermiddelen, en het HBO-onderwijs in het algemeen door bijvoorbeeld het bekijken van webcasts en flitscolleges en het doornemen van studiestof, opdrachten en een selectie van tentamenvragen. Er kunnen schakelmodules worden ontwikkeld met formatieve toetselementen: wat moet je kunnen om aan deze studie te beginnen? Onderzoek meer integreren in onderwijs Open Access is een belangrijk onderwerp in de onderzoekswereld. Toegankelijk maken van publicaties en dus beschikbaar maken van interessante informatie. Een e-depot is noodzakelijk voor de opslag (een repository). De ontsluiting wordt georganiseerd via de DLWO. De lectoraten stellen beschikbaar. De bibliotheek maakt het mogelijk, organiseert en voert regie. Daardoor komen wetenschappelijke en onderzoeksresultaten ook beschikbaar voor het onderwijs. Voorbeeld: voor Digital Archiving produceert Learning Tomorrow flitscolleges over het doen van onderzoek. Deze colleges zijn multi-inzetbaar (programmalijn beeld en geluid). 3 Doel van het Programma Learning Tomorrow Het programma Learning Tomorrow biedt perspectief voor het verder inrichten van de (fysieke en digitale) leer- en werkomgeving van de HvA. De drie pijlers zijn cruciaal bij het vernieuwen van deze leeromgeving. Ze bieden de mogelijkheid om onderwijsdoelstellingen aan te scherpen en toe te snijden op deze tijd. Altijd staat voorop dat het het leren versterkt. Een achterliggend effect is dat daarmee een impuls wordt gegeven aan het verhogen van het studiesucces. Zodoende is het doel van het programma Learning Tomorrow: DOEL: Het versterken van het leren aan de HvA door efficiënte inzet van digitale media Op de korte termijn betekent dat voor de HvA: (1) zorgen dat de basisvoorzieningen goed werken en dat dit zichtbaar is, (2) zorgen dat docenten ondersteund worden bij het inzetten van digitale media in het onderwijs en dat dit zichtbaar is: zij zijn de spil, (3) zorgen dat er voorbeelden van goed onderwijs met gebruik van digitale media zijn. Er zijn voldoende inspirerende Good Practices binnen de HvA. 4. Scope van het Programma Learning Tomorrow Binnen het project vallen: - stimuleren van, adviseren bij, opschalen van reeds bestaande HvA-ICT-activiteiten - bundelen en integreren van activiteiten voor ICT-innovatie met gelijksoortige onderwerpen - verbinden van initiatieven op het gebied van ICT en onderwijs en deze zichtbaar maken (etalage) Buiten het project vallen: - grote innovatieve projecten: projecten die in eerste instantie los staan van de dagelijkse onderwijspraktijk of reeds in gang gezette projecten/initiatieven; - technische initiatieven (wel samenwerken en afstemmen met die initiatieven). Plan van Aanpak Programma Learning Tomorrow dd 22 januari 2013 9
5. Programmaplan met vier programmalijnen De vier programmalijnen en hun activiteiten en ambitie Vanuit de discussies over de vormgeving van het huidige en het toekomstig onderwijs met de drie ijkpunten (personaliseren, samenwerken en informaliseren) als uitgangspunt) komen de contouren voor ontwikkeling naar voren. De werkgroep Learning Tomorrow heeft deze contouren beschreven in vier programmalijnen. In dit hoofdstuk staan de hoofdlijnen beschreven. Deze worden uitgewerkt in plannen van aanpak. Programmalijn 1. Re-design onderwijs Digitale media zijn en worden een integraal ondersteunend middel voor het onderwijs. Dit vraagt om een nieuwe kunde en kennis: digitale didactiek 5. Kern daarvan is dat docenten weten welke didactische mogelijkheden nieuwe media bieden, hoe, waarom en wanneer deze mogelijkheden kunnen worden ingezet En wat dat van henzelf en van de organisatie en inrichting van het onderwijs vraagt. Docent-ontwikkeling van het didactisch repertoire en de inzet van media in het onderwijs is daarvoor essentieel. Docenten en medewerkers in de HvA kunnen veel van en met elkaar leren. Daarnaast biedt de HvA-Academie een breed programma. Activiteiten op korte termijn (2013) Organiseren van bezoekteams bij opleidingen (opleidingsmanagers)(en verslaglegging daarvan) Redesign van onderwijs via uitgevoerde blended-learning-activiteiten (projecten/labs) Stimuleren van het projectmatig redesignen van onderwijs door middel van kleinschalige projecten: grassrootstender Beschikbaar stellen van informatie (Just-in-timeleren) (body-of-knowledge) Netwerken initiëren in domeinen Netwerk innovatoren: Learning tomorrow-groep (HvA-breed) i.s.m. expertisenetwerk ICT&O HvA Professionalisering voor medewerkers: Specifieke onderwerpen (e-textboek) Professionalisering voor ondersteuners: digitale didactiek, beeld en geluid 5 Belang van digitale didactiek Voor een effectieve inzet van ICT en sociale media is digitale didactiek onontbeerlijk. De inzet van ICT en nieuwe media betekenen in ieder geval voor de docent: - denken en werken vanuit nieuwe rollen (zie paragraaf 4.1) en onderwijsontwerpen: ICT en nieuwe media scheppen die mogelijkheden; - nadenken over het re-design van het eigen vak en de plaats van nieuwe media binnen het curriculum; - denken, werken en inrichten van onderwijs vanuit netwerken en niet alleen vanuit het team of de opleiding; - denken en werken vanuit vraaggericht onderwijs waarbij de student mede-ontwerper is van het onderwijs; - denken en werken vanuit continue verandering; - ontsluiten en delen van onderwijsmaterialen en hergebruik van andermans materialen en daarmee (her)inrichten van het eigen onderwijs. Dit vraagt van docenten: flexibiliteit, loslaten van oude beelden en principes, werken in verandering, werken vanuit ontwikkeling en talent en werken met wisselende communities. Plan van Aanpak Programma Learning Tomorrow dd 22 januari 2013 10
Ambitie voor de langere termijn Realiseren en versterken van nieuwe en bestaande professionaliserings-netwerken; Een programma van de HvA-academie voor re-design onderwijs met ICT; Lokale ondersteuning, bijvoorbeeld in de vorm van experimenteerruimte, labs. Zie verder: Uitwerking programmalijn in plan van aanpak : uitwerking 1 Programmalijn 2. Ontsluiten van onderwijsleermaterialen Studenten maken gebruik van digitaal onderwijsmateriaal ; toegankelijk en open onderwijs. Docenten gebruiken dit materiaal in hun onderwijs en creëren zelf. Het gaat om delen van content (met collega s en met externen) en stimuleren van hergebruik van content in nieuwe onderwijssituaties. Het gaat ook om het inzichtelijk maken van onderwijs, het gebruikte materiaal en de interactie met collega s en studenten. Delen, hergebruik en het interactief samenstellen van lesmateriaal kan diverse vormen krijgen, van Open Courses en e-textbooks, tot digitale readers, wiki s en websites. Waar het om gaat, is dat informatie op waarde wordt geschat, gedeeld wordt en op interactieve wijze kan worden aangevuld en hergebruikt. Activiteiten korte termijn (2013) Inventarisatie van aanwezige middelen, specifieke behoeften, good practices, lopende projecten en expertise: rapport (omgevingsanalyse) Pilots online cursus Informatievaardigheid, grassrootstender, I-tunes, Reader van de Toekomst Kennisdeel-activiteiten en producten Professionaliseringstrainingen voor docenten (i.s.m. programmalijn 1) Verbeterde infrastructuur en beschikbaarheid digitale informatie/lesmateriaal Ambitie voor de langere termijn Docenten hebben gemakkelijk toegang tot diverse vormen van informatie, en kunnen zij zelf informatie creëren, delen, bewaren. De Hva is aangesloten bij de ontwikkelingen (binnen Nederland) rondom Open Educational resources (zoals Wikiwijs/SURF); De HvA heeft activiteiten rondom het ontsluiten van onderwijsmaterialen gestart en gerelateerd aan effectief en vernieuwend onderwijs ontwikkelen. Zie verder: Uitwerking programmalijn in plan van aanpak : uitwerking 2 Programmalijn 3. Feedback en Toetsen In wezen gaat toetsen over het inzicht geven in het leerproces Het ontvangen en geven van feedback is een belangrijk onderdeel in het leerproces. Toetsen kunnen stimulerende feedback geven over de vordering van een student in het leerproces. De docent wil graag gerichte terugkoppeling geven en stimuleren dat de student voldoende voortgang maakt. Voor de student is het van belang om inzicht te hebben in z n eigen leerproces om gerichter te kunnen studeren. Online feedback (waaronder Learning Analytics) geeft de mogelijkheid om feedback effectiever in te Plan van Aanpak Programma Learning Tomorrow dd 22 januari 2013 11
zetten. Zo kun je de online activiteiten in de DLWO van studenten volgen en gericht reageren. Directe feedback kan afkomstig zijn van een docent, maar ook van een mede-student (peer-review). Tenslotte is er de mogelijkheid om tijd en/of plaatsonafhankelijk te toetsen. Dit heeft voordelen voor zowel het leerproces van studenten (personaliseren) als de efficiency van de toetsafname. Activiteiten korte termijn (2013) Experimenten met feedbacktools, waarbij gebruik en effecten worden onderzocht. Beleidsdocument over digitaal toetsen Verkenningsrapport over de samenwerking tussen UvA-HvA-VU op het gebied van infrastructuur en risico s (en deze verbinden met landelijke ontwikkelingen) Geüpdatete score website Afgerond experiment met online feedback en Learning Analytics Ambitie voor de langere termijn De HvA zet digitaal toetsen in, in haar onderwijs. Er is helderheid, vormgegeven in een beleidsvoorstel, over hoe online feedback (waaronder online feedback en Learning Analytics) als tool ingezet kan worden om studiegedrag van studenten te analyseren en directe feedback te geven. Zie verder: Uitwerking programmalijn in plan van aanpak: uitwerking 3 Programmalijn 4.Beeld en Geluid Steeds duidelijker is dat beeld en geluid zeer effectieve leermiddelen zijn. Het gaat daarbij niet alleen om het zoeken, selecteren en aanbieden van beeld en geluidsmateriaal voor gebruik tijdens college of toetsing. Het gaat ook over het ontwerpen en produceren van bijvoorbeeld filtscolleges of het vastleggen van colleges voor hergebruik. Daarnaast gaat het over live streams en video-conferencing waarmee plaatsonafhankelijke onderwijsactiviteiten worden vormgegeven en ondersteund of waarmee de praktijk binnen de opleiding kan worden gehaald. Maar ook video als verslaglegging of bewijsvoering van verworven competenties is een van de toepassingen. De middelen zijn de laatste jaren laagdrempelig en robuuster geworden, maar daarmee is het gebruik en de inbedding in curriculum en leeractiviteiten nog niet perse eenvoudiger geworden. Inzet van Beeld en geluid kan een zeer bruikbaar instrument zijn om het leren te versterken. Echter de nieuwe en veranderende technieken op het gebied van Beeld en Geluid vereisen goede ondersteuning, beschikbaarheid van middelen en professionalisering van zowel organisatie, docenten als studenten in gebruik en toepassing van deze media. Activiteiten korte termijn (2013) Inventarisatie van aanwezige middelen, good practices en expertise: rapport (interne omgevingsanalyse) Bundeling van en uitwisseling van expertise op HvA-niveau: expertgroep en grassrootstender Een verbeterde dienstverlening naar docenten en studenten toe die beeld en geluid in hun onderwijs willen gebruiken [ondersteuning]. Professionalisering van docenten in het didactisch gebruik van beeld en geluid in hun onderwijsuitvoering en onderwijs(her)ontwerp alsmede professionalisering in het gebruik van beschikbare middelen. [ training en labs]. Plan van Aanpak Programma Learning Tomorrow dd 22 januari 2013 12
Verbeterde infrastructuur en beschikbaarheid en ontsluiting van audiovisuele middelen tbv van docenten en studenten die gebruik maken van beeld/geluid. [ middelen] Duidelijk plan/infrastructuur voor opslag en ontsluiting verschillende vormen van beeld en geluid. Ambitie voor de langere termijn: Het gebruik van Beeld en Geluid binnen het HvA-onderwijs kwalitatief op een hoger plan brengen, zowel qua aanbod het beschikbaar stellen van functionele en technische mogelijkheden voor het onderwijs als aan de gebruikerskant het bevorderen van gemak, gewin, en genot. Zie verder: Uitwerking programmalijn in plan van aanpak: uitwerking 4 De DLWO als verbindende factor: zorgen voor een goede realisatie van de DLWO Al deze activiteiten met de bijbehorende resultaten kunnen niet zonder een online leeromgeving (de HvA-DLWO). Binnen deze online leeromgeving wordt het leren van studenten ondersteund en versterkt. De online leeromgeving verbindt de redesign-initiatieven, het maakt de leeractiviteiten van studenten zichtbaar, het maakt interactie mogelijk. Webcolleges en (andere) digitale leermaterialen kunnen erin worden geplaatst. Zie good practices in bijlage 1. Het CvB heeft vastgesteld dat de HvA (alle domeinen) met de HvA-DLWO gaat werken. Daarvoor is nodig een helder beschreven en gedragen implementatieplan. Hierin is in ieder geval uitgewerkt issues rondom de infrastructuur en de organisatie (het inrichten van het proces van implementatie voor de DLWO). Welke rollen en taken zijn er te benoemen om de implementatie van de DLWO goed te begeleiden? Wie is verantwoordelijk voor het aanpakken van technische vraagstukken (de DLWO moet het altijd doen)? Wie is verantwoordelijk voor de vertaling van vragen uit het onderwijs naar de DLWO (bij wie kan een medewerker terecht voor toepassingvragen)? Plan van Aanpak Programma Learning Tomorrow dd 22 januari 2013 13
6 Randvoorwaarden voor het Programma Learning Tomorrow Vier randvoorwaarden voor het uitwerken en uitvoeren van de vier programmalijnen zijn: 1. Opschaling van lessons learned en bestaande praktijken; 2. Ruimte bieden voor innovatie waar dat nodig is; 3. Robuuste techniek en comfortabel functionerende techniek: techniek moet op onderdelen qua versiebeheer up to date zijn; Binnen de HvA zijn al heel veel onderwijs-initiatieven met gebruik van digitale media. We zetten dus al digitale media in, maar er is vanuit het onderwijs vraag naar het kunnen verantwoorden en verbeteren van deze onderwijspraktijken. De nadruk bij implementatie van het programma Learning Tomorrow zal de komende jaren dan ook liggen op opschaling en versterking van bestaande en bewezen praktijk (lessons learned). Daarnaast moet er ruimte zijn voor innovatie: nieuwe initiatieven om met inzet van digitale media ervaringen op te doen. Deze nieuwe initiatieven staan altijd in verbinding met de visie en de programmalijnen. De laatste randvoorwaarde is dat ICT werkt. De infrastructuur en systemen functioneren en zijn modern. Gebruikers ervaren geen hobbels wanneer zij ICT willen inzetten. Diensten zijn goed georganiseerd en gestructureerd. Ze zijn afgestemd op de gebruiker. Plan van Aanpak Programma Learning Tomorrow dd 22 januari 2013 14
7 Organisatie rondom het Programma Learning Tomorrow Programmamanagers: Maarten van der Burg (DMCI) en Ria Jacobi (O2) Programma coördinatoren: Programmalijn: Re-design Programmalijn: Ontsluiten van Onderwijsleermateriaal Programmalijn: Feedback en Toetsen Programmalijn: Beeld en Geluid Peter Dekker&Emil Diephuis Harrie van der Meer&Rose Leighton Ria Jacobi&Veronica Bruijns Paul Nagtegaal&Wilma Kannegieter 8 Tijd en Financiën In onderstaand schema staat een overzicht van de inzet van tijd en de daarbij behorende kosten. Uitgangspunt bij het financieren van het programma Learning Tomorrow is dat zo veel mogelijk personeel vanuit eigen taken pakket de activiteiten uitvoert. Dit betekent een verschuiving van taken. Daar waar budget nodig is voor extra menskracht of voor het financieren van seminarssoftware-tenders is dit aangegeven. Plan van Aanpak Programma Learning Tomorrow dd 22 januari 2013 15
Programmalijn Deelprogramma uren budget Regie Programma Regie en Coördinatie (2 personen) 1600 Programmalijn Deelprogramma uren out of pocket 1 Re-design Organisatie & Coördinatie overall en specifiek 0 Redesign van onderwijs via bezoekteams: resultaat blog? 70 Redesign van onderwijs via uitgevoerde blended learning activiteiten (projecten) Stimuleren van het projectmatig redesignen van onderwijs: grassrootstender 210 100 15000 Beschikbaar stellen van informatie (Justin-timeleren) (body-of-knowledge) 242 Netwerken initiëren in domeinen 100 Netwerk innovatoren: Learning tomorrow-groep (breed) i.c.m. expertisenetwerk ICT&O HvA 44 Professionalisering voor medewerkers: Specifieke onderwerpen (e-textboek) 53 2 Professionalisering voor ondersteuners: digitale didactiek, beeld en geluid Totaal 844 15000 Programmalijn Deelprogramma uren Ontsluiten van onderwijsmateriaal Organisatie & Coördinatie overall en specifiek 160 25 A. Inventarisatie van aanwezige middelen 120 B. Pilots 700 C. Kennisdeel-activiteiten en -producten 264 1000 D. Professionaliseringstrainingen voor docenten (i.s.m. programmalijn 1) E. Verbeterde infrastructuur en beschikbaarheid digitale informatie/lesmateriaal 30 80 Totaal 1354 1000 Programmalijn Deelprogramma uren out of pocket 3 Feedback en Toetsen Organisatie & Coördinatie overall en specifiek 80 Beleidsdocument rondom digitaal toetsen schrijven en seminar 90 1500 Verkenningsrapport rondom de samenwerking tussen UvA-HvA-VU op het gebied van infrastructuur en risico s schrijven en overleg 90 Plan van Aanpak Programma Learning Tomorrow dd 22 januari 2013 16
Scoresite 60 Experiment Learning Analytics voorbereiden, uitvoer en rapportage 120 Totaal 440 1500 Programmalijn Deelprogramma uren 4 Beeld en Geluid Organisatie & Coördinatie overall en specifiek 80 Interne/(&)externe omgevingsanalyse op het gebied van beeld & Geluid voor onderwijs. Interviews, analyse, verwerking Beschikbaar stellen van AV-middelen /licenties etc. voor locale initiatieven (ook ivm grassroots projecten) 15000 Begeleiden grassrootsprojecten Beeld en Geluid Bundelen en zichtbaar maken van expertise rond beeld en geluid (zie ook interne omgevingsanalyse) Een Multi-disciplinaire HvA-expertgroep rond Beeld & Geluid Lijst opstellen van experts 5 personen x 2.5 uur x 4x p jaar & klankbordfunctie 80 60 24 100 kennisbank vullen/ digitaal expertsysteem opzetten, handleidingen/checklists, doorverwijslijst) kennisbank vullen/ digitaal expertsysteem opzetten, handleidingen/checklists, doorverwijslijst) 200 Ondersteuningsactiviteiten waarin Beeld & Geluid een rol in speelt Professionaliseringsactiviteiten voor docenten en medewerkers B&G Opzetten en uitvoeren Totaal 644 15000 100 Totaal geheel 4882 32500 9 Relaties Programmalijnen HvA(interne)-relatie Externe relatie Re-design HvA-Academie (Sharon van Emden) WAAG Ontsluiten van Onderwijsleermaterialen HVA-kennisbank Auteursrechtenloket project (Paul Nagtegaal) Repository project (Paul Nagtegaal) HBO-Kennisbank SIG OER Wikiwijs Open Access Educatieve uitgeverijen Plan van Aanpak Programma Learning Tomorrow dd 22 januari 2013 17
Feedback en Toetsen Beeld en Geluid (Hilde van Wijngaarden) Archivering (Geert Jan van Bussel) Océ Kenniscentrum Create-IT DEM digitaal toetsen (Rob vd Heuvel)(Bert den Boske) DOO digitaal toetsen (Michael Nieweg) DBSV digitaal Toetsen (Rob vd Heuvel/Erica Beerman) Score: HvaAcademie (Peter Dekker) Verkenningsrapportage: ITS (Nils Siemens), FS, SI (Alexander Levinson) HvA academie (Peter Dekker) Bibliotheken (Hilde van Wijngaarden) SI (Edward Zijlstra) ITS FS (Webcollegeteam, Dick Toornstra) Afd. Communicatie (Manoek Los) Wikiwijs (Robert Schuwer) SURF tender Toetsen en Toetsgestuurd Leren SIG Toetsen UvA (Frank Benneker) VU (Silvester Draaijer) Summit Megra (IVLOS) Leverancier Mediaste, uitgevers, mediaproducenten Leveranciers software (skype, adobe, vimeo etc) Leveranciers software (skype, adobe, vimeo etc) Leverancier mediasite Plan van Aanpak Programma Learning Tomorrow dd 22 januari 2013 18
Uitwerking van de Programmalijnen Plan van Aanpak Programma Learning Tomorrow dd 22 januari 2013 19
Uitwerking Programmalijn 1: Redesign 1. Algemene context Digitale media is en wordt steeds meer een integraal ondersteunend middel voor het onderwijs. Dit vraagt om een nieuwe kunde en kennis: digitale didactiek. Kern daarvan is dat docenten weten hoe, waarom en wanneer ze ICT inzetten bij het faciliteren van het leren. Docent-professionalisering in de inzet van ICT in het onderwijs is daarvoor essentieel. De HvA- Academie is een belangrijke partij daarin. 2. Inleiding Deze programmalijn gaat over Redesign. Deze term verwijst naar het maken van een her-ontwerp van het huidige onderwijs. Uit onderzoek en ervaring weten we dat de inzet van ICT tot een verandering van het gehele lesontwerp leidt. Via de activiteiten in deze programmalijn willen we docenten en hun opleidingen stimuleren en ondersteunen bij het maken van een dergelijk herontwerp van hun onderwijs. 3. Doelstelling Doel: Docenten kunnen hun onderwijs zo (her-)ontwerpen dat ICT wordt ingezet bij het faciliteren van het leren van de studenten. Subdoelen 1. Stimulering van het projectmatig redesignen van onderwijs (werkplekleren) 2. Beschikbaar stellen van informatie (just-in-time leren) 3. Stimuleren van kennisdeelactiviteiten (netwerkleren) 4. Professionalisering van betrokken medewerkers (cursorisch leren) 4. Doelgroepen We onderscheiden vier doelgroepen 1. Leidinggevenden. Bedoeld zijn HvA medewerkers die leiding geven aan onderwijsteams, c.q. onderwijsteams coördineren. Zij hebben de sleutel in handen om ontwikkelingen/projecten te initiëren die direct of indirect leiden tot het herontwerpen van onderwijs. 2. Docenten. Dit zijn HvA medewerkers die onderwijs geven en vaak ook onderwijs ontwerpen. Er zijn ca. 1700 docenten op de HvA. Een groot deel van onze docenten is docent geworden vanuit een vakdiscipline en heeft tijdens het werk, al dan niet via een special leertraject, didactische kennis en vaardigheden opgedaan. Slechts een minderheid van het docentenkorps gebruikt uit eigen beweging ICT in hun onderwijs. Plan van Aanpak Programma Learning Tomorrow dd 22 januari 2013 20