Motivatie van de beoordelingscommissie Nieuw station Assen Assen wil zich presenteren als een gastvrije en warme stad. De eerste kennismaking van de reiziger met Assen is het stationsgebied met een bijzonder stationsgebouw. Dit gebouw is open, transparant, zonder kil te worden. Het gebouw is Assens. Het moet warmte en gastvrijheid uitstralen. Het is een gebouw met een hoogwaardige architectuur, dat een positieve bijdrage levert aan het functioneren en de kwaliteit van de omgeving. (citaat uit het Ambitiedocument) Juryrapport_2.indd 1 12-11-14 13:47
Opgave en criteria: maak een schetsontwerp voor: het stationsgebouw, inclusief fietsenstalling, commerciële ruimtes en reisvoorzieningen; de perronkappen; de afwerking van de perrontunnel; de afwerking van de Vredeveldsetunnel (fietstunnel); (eventueel) de droogstanden van het busstation. Daarnaast is aan de vijf deelnemende partijen een visie gevraagd op: de inrichting van de perrons; de inrichting en vormgeving van het busstation; de inrichting van het stationsplein aan de oost- zowel als de westzijde, inclusief taxistandplaats en ruimte voor kiss & ride ; kunst op het stationsplein aan de westzijde. Ambities: ambitie voor het stationsgebied; ambitie ten aanzien van de reiziger; ambitie ten aanzien van de organisatie van het station. Topeisen: het station dient bereikbaar en toegankelijk te zijn; het station dient functioneel en overzichtelijk te zijn; het station dient gezond en sociaal veilig te zijn; het station dient onderhoudsvriendelijk en schoon te houden zijn; het station dient duurzaam te zijn. Een warm welkom in Assen NS, Prorail en de gemeente Assen zijn opdrachtgever voor het nieuwe station van Assen. Aan vijf partijen is gevraagd een schetsontwerp te maken voor de vernieuwing van het stationsgebied. Kaders: warm welkom in Assen Op stedenbouwkundig niveau is als kader het Stedenbouwkundig plan Stationsgebied Assen meegegeven, waarin de hoofddoelen zijn omschreven. Het gebied moet een aantrekkelijke en efficiënte stationsomgeving worden. Het station vervult daarin een centrale rol als entree naar de stad maar ook als markant punt. Daarnaast zijn het Voorlopig inrichtingsplan voor de openbare ruimte en het Beeldkwaliteitplan van het stationsgebied richtinggevende kaders geweest voor de ontwerpen. Specifiek voor de opgave is bovendien een aantal documenten opgesteld dat als extra richtlijn heeft gediend: de gunningleidraad, het programma van eisen (opgesteld door NS, ProRail en de gemeente Assen) en het Ambitiedocument (met informatie over de gewenste kwaliteit van de ontwerpen). Ook was voor elk onderdeel een budget vastgesteld. Algemene doelstelling: 1 de verbetering van de bereikbaarheid en doorstroming van het gebied; 2 de verbetering van de verbinding tussen de oost- en westzijde van het stationsgebied; 3 het creëren van een betere, mooie en eigentijdse entree naar de stad met een nieuw, aantrekkelijk ingericht stationsplein. De beoordelingscommissie De beoordelingscommissie bestond uit de opdrachtgevers: NS, Prorail en gemeente Assen. Ze vertegenwoordigden ieder één stem in de beoordelingscommissie. Het bureau Spoorbouwmeester en de supervisor FlorijnAs hadden ieder ook één stem. De commissie werd voorgezeten door een onafhankelijk voorzitter. De voorzitter had geen stembevoegdheid. Gezamenlijk beoordeelden de vijf leden, vanuit hun eigen verantwoordelijkheid en op basis van de vooraf gestelde criteria de ingezonden schetsontwerpen. Powerhouse company/ De ZwarteHond scoorde het meest aantal punten en is daardoor de architect van het nieuwe stationsgebied in Assen. Juryrapport_2.indd 2 12-11-14 13:47
Powerhouse company / DeZwarteHond ASSEN Gekozen ontwerp ZE RUIMTELIJKE, GENEREUZE EN MARKANTE LUIFEL... 2014 HOUSE COMPANY Het architectenteam van Powerhouse company/ DeZwarte Hond maakt een verbinding tussen de stad en het groen, tussen oost en west en tussen de verschillende reizigersstromen met één groot driehoekig golvend luifel van glas en groen dat van oost naar west over het spoor reikt. Het wijst naar de treinen, de bussen en het plein dat verbonden is met de binnenstad. De strategie voor het ontwerp ordent het programma in drie groepen: de fietsenstalling en fietstunnel, de stationsgebonden functies met omliggende openbare ruimte en de luifel als verbindend element. De drie groepen zijn globaal op drie verschillende niveaus georganiseerd. De fietsenstalling verdwijnt onder de grond en ligt aan de voet van de Vredeveldsetunnel. De entree van de tunnel ziet eruit als een park met groene terrassen. De tunnel wordt een tunnel van licht, met een kunstig interactief lichtconcept in de tunnelwanden. De fietsenkelder staat in verbinding met de perrontunnel en de stationshal. Boven de fietsenkelder komt het station met de lichte stationshal, wachtruimte en winkeltjes. De paviljoens zijn met baksteen afgewerkt, afgestemd op de inrichting en vorm geving van de omringende openbare ruimte. Het meest meest in het oog springt de monumentale luifel die letterlijk alle stationsonderdelen met elkaar verbindt, Juryrapport_2.indd 3 over het spoor tot aan de entree aan de oostzijde toe....strekt DE RODE LOPER ZICH UIT VANAF HET STATION NAAR DE BINNENSTAD. De luifel maakt een licht golvende beweging. Vanaf verschillende standpunten zijn de onder- dan wel bovenzijde zichtbaar. De luifel is deels transparant, maar heeft een grote groenrand. Die sluit aan op het groen in de omgeving en delen van het stationsplein. Een deel van de ruimte onder de luifel is met een glazen gevel afgeschermd, waardoor een beschutte maar tevens transparante stationshal ontstaat. 7 OKTOBER 2014 STATION ASSEN DE ZWARTE HOND & POWERHOUSE COMPANY Reactie beoordelingscommissie Het plan van Powerhouse company/ DeZwarteHond is volgens de beoordelingscommissie een overtuigende en spannende verta ling van de opgave voor de vernieuwing van het stationsgebied: een markant en herkenbaar stationsgebouw. Op stedenbouw kundig niveau is het plan goed doorwrocht, er is een verbinding tussen de fietsenkelder, de perrontunnel en de stationshal. De relatie van het stationsgebouw met de openbare ruimte is zorgvuldig. Het ontwerp creëert een helder en efficiënt verkeersknooppunt. De verschillende onderdelen zijn zorgvuldig geordend en zo gestructureerd, dat een vanzelfsprekend en logisch gebruik mo gelijk wordt. Deze heldere ordening en overzichtelijkheid draagt ook bij aan de sociale veiligheid. Het markante stationsgebouw geeft het gebied een nieuwe identiteit. Met dit ontwerp zal de ambitie om een warme, gastvrije en eigentijdse entree naar de stad te maken, realiteit kunnen worden. 12-11-14 13:47
Atelier PRO In de visie van Atelier PRO is het ontwerp gebaseerd op een mobiliteitsknooppunt. Het reizen vraagt om een heldere ruimtelijke logistiek en een terughoudende maar vooruitstrevende architectuur, die een dynamische wereld ondersteunt en vormgeeft. Het uitgangspunt vormen de bewegingen van verkeersstromen en om rond deze bewegingen gebouwde objecten te laten vervloeien. De bebouwing gaat over in tunnelbebouwing en deze weer in luifels. Het verbindend element in het ontwerp vormt de als een stedelijke villa vormgegeven luifel, die een verbinding vormt tussen Assen oost en west. De luifel is opgebouwd uit een constructief houten grid en overdekt niet alleen het stationsplein, maar reikt zelfs tot de Vredeveldsetunnel en, via de perrontunnel, tot de oostelijke entree. Het principe van het grid is stelselmatig doorgevoerd: op strategische plekken komen wanden uit de luifel naar beneden, zodat beschutte plekken ontstaan. De vormgeving van de perronkappen is volledig transparant uitgevoerd gridsysteem, zodat zichtlijnen tussen de oost- en westzijde maximaal ervaarbaar zijn. Het grote gebaar van de luifel en het grotendeels transparante karakter van het gebouw geven invulling aan het streven om de treinen vanuit het stationsplein en de stad zo goed mogelijk zichtbaar en ervaarbaar te maken. Om de oevers van het spoor zo veel mogelijk met elkaar te verbinden, is een deel van het maaiveld boven de verdiepte fietsenstalling verhoogd, zodat deze op het niveau van perron 1 komt te liggen en de overgang van Juryrapport_2.indd 4 het plein naar het perron wordt verzacht. De fietsenkelder ligt op het niveau van de Vredeveldsetunnel en is aan de voet van de tunnel ontsloten. Vanaf deze zijde is het opgetilde plein met een trap bereikbaar, maar de fietsenkelder staat ook direct in verbinding met de perrontunnel en het stationsplein onder de luifel. Reactie beoordelingscommissie: Uit de visie van Atelier PRO spreekt de wens om de infra structurele opgave van het stationsgebied in één groot ontwerp gebaar te vatten. Hoewel de consequente vertaling van het ontwerpconcept een helder uitgangspunt zou kunnen bieden, levert dit principe binnen de gekozen ontwerpopzet een aantal tegenstrijdige uitingen op. Atelier PRO is er volgens de beoor delingscommissie niet in geslaagd om een ontwerp te maken dat op een overtuigende manier de eisen en ambities naar een overzichtelijke, goed georganiseerde stationsomgeving vertaalt. De beoordelingscommissie twijfelt onder andere aan de schaal van de luifel, die zo indrukwekkend groot is dat het de vraag is of dit de warme, gastvrije ontvangst is die bij Assen past. Biedt de luifel nog beschutting? De ingreep met het verhoogde maaiveld lijkt een soepele organisatie van verkeerstromen in de weg te staan. De ligging van de functies op dit verhoogde plein komt de bereikbaarheid en functionaliteit niet ten goede. De ver doorgevoerde gridstructuur vertroebelt daarnaast het heldere ontwerpprincipe van de luifel; is het een luifel op poten, of een gebouw met wanden en een dak? 12-11-14 13:47
Gottlieb Paludan Architects & Office Winhov STATION ASSEN - GOTTLIEB PALUDAN ARCHITECTS & OFFICE WINHOV Het ontwerp van deze architectencombinatie is even helder als krachtig: een eenvoudige ruimtelijke opzet, met een maximale materiaalkwaliteit. Het ontwerp van Paludan en Winhov vangt alle functies onder een groot dak met deels gebogen plafond; het station als overdekt plein. Met uitzicht op het busstation, het stationsplein en het weelderige groen in de omgeving. De hal is open, leeg, maar creëert door de eenvoudige vorm duidelijk een centrale plek. Met de keuze voor een groot dak als drager van het plan loopt de openbare ruimte door tot aan de sporen en perrontunnel, als ook tot aan de voet van de Vredeveldsetunnel met een ontspannen hellingbaan. Het grote gebogen dak heeft aan de oostzijde een kleiner evenbeeld, zodat een relatie tussen beide zijden van het station ontstaat. Maar ook de perronkappen en de tunnels zijn afgestemd op het karakter van de openbare ruimte eromheen. Door het vermijden van ingewikkelde hoogteverschillen in de buitenruimte, is het station goed bereikbaar en voor iedereen gemakkelijk toegankelijk. De fietsenstalling bevindt zich tussen het plein en de voet van de Vredeveldsetunnel en is door het hoogteverschil verdeeld over twee lagen met daartussen een entresol. De dakverdieping van het gebouw onder het overkoepelende dak kan zodoende ook voor de stalling van fietsen worden gebruikt, zonder dat deze ruimte afgesloten hoeft te worden. Tussen de fietsenstalling en de open stationshal bevinden zich de Juryrapport_2.indd 5 21 stationsvoorzieningen en winkels, dichtbij de reizigers en het centrale plein. Op de perrons en bij het busstation zijn overdekte en verwarmde wachtruimtes. De grote mate van eenheid in uitstraling ondersteunt zo de helderheid en eenvoud van de organisatie van het ontwerp. Reactie beoordelingscommissie De visie Gottlieb Paludan Architects & Office Winhov voor het stationsgebied is van een zeldzame, minimalistische kwaliteit. Het ontwerp is krachtig, iconisch haast, van een hoogwaardige architectonische eenvoud. Knap aan het ontwerp is dat de com plexiteit van de opgave met een eenvoudig gebaar inzichtelijk is gemaakt. Het gebogen gouden plafond creëert een bijzonder centraal punt. De ver doorgevoerde, heldere vormgeving en ma teriaalkeuze straalt de eenvoud uit van het ontwerpconcept. De eenvoud van het ontwerp zorgt ook voor de voornaamste twijfels bij het plan. Blijft er wel voldoende over van de op gave? Is het ontwerp niet te simpel benaderd, ten koste van een warme, ruimtelijk rijke plek met verblijfskwaliteit? Is het prettig vertoeven onder de gebogen luifel? Waarom zijn de overdekte wachtruimtes niet in deze zone geplaatst? Het gebouw is erg overzichtelijk en compact, de bereikbaarheid is goed, maar het ontbreken van de verbinding van de fietsenstalling met het station is een gemiste kans. De gesloten zijde van het stations gebouw aan de zijde van perron 1 vormt eveneens een aan dachtspunt. 12-11-14 13:47
MVRDV Het ontwerp van MVRDV heeft een herkenbare en markante dakvorm, die de richting van de FlorijnAs volgt, maar door de vorm een knooppunt accentueert. Daarnaast heeft het bureau geprobeerd een maaiveld te creëren dat beide entreepleinen, stationsgebouw en perron met elkaar verbindt. Bijna het gehele station is met glazen gevels bekleed, zodat de relatie tussen de oost- en westzijde van het station, als ook de zichtbaarheid van de treinen maximaal is. Het stationsgebouw komt op een dienblad te liggen. Zo lijkt het plein een vloer die vanuit de openbare ruimte, door het stationsgebouw heen tot op het perron loopt. Onder het stationsplein ontstaat de mogelijkheid voor een fietsenstalling richting de Vredeveldsetunnel. In het gekozen materiaalgebruik is het architectonisch concept duidelijk herkenbaar. De stenen van de openbare ruimte lopen door op het stationsplein, het stationsgebouw, de perrons en zelfs in de fiets- en perrontunnel. De gevels van het gebouw zijn volledig transparant zodat het doorlopen van het maaiveld optimaal ervaren kan worden. Het hoogste deel van het markante dak is voortgezet boven het middenperron en heeft ook aan de oostzijde een kleine variant gekregen. De kappen hebben een houten constructie en zijn bedekt met zonnepanelen en groene sedumdaken. MVRDV biedt door de gekozen opzet, het materiaalgebruik en de duurzame dakbedekking een station dat Juryrapport_2.indd 6 onderhoudsvriendelijk is en door het transparante karakter bovendien sociaal veilig. Het voorgestelde stationsgebied geeft een warm en gastvrij welkom, de gekozen vorm, materialen en uitstraling passen goed in de omgeving. Reactie beoordelingscommissie De visie van MVRDV heeft geresulteerd in een plan met een maat en schaal die goed past bij de ruimtelijke context van Assen, als ook bij de context van de gestelde opgave Het plan kent een mooie gelaagdheid die in dienst staat van de verschil lende programmaonderdelen. Het dóórlopen van het vloer kleed van de openbare ruimte in het stationsgebouw, de hal, zelfs in de tunnels en de perrons, creëert een overtuigende ver binding van het station met de omgeving en van beide zijden van het station. De ambitie van de doorlopende vloer is een discussiepunt. Het verhoogde stationsplein is bereikbaar via een kleine hel lingbaan en een trap langs de route naar de Vredeveldsetunnel. Reizigers zullen voor deze trap en helling aan de rand van het plein kiezen. De loopstromen concentreren zich daar, waardoor er weinig spontane loopstromen over het plein lopen. Dat vindt de beoordelingscommissie een tekortkoming. Door de lineaire ordening van de programmaonderdelen is er geen prominente hal die in het centrum van het gehele plan ligt. De beoorde lingscommissie vindt dat de verbondenheid tussen de program maonderdelen, de voorzieningen en commerciële ruimtes minder goed georganiseerd is. 12-11-14 13:47
StudioSK, Movares StudioSK/ Movares gebruikt het Drentse landschap als uitgangspunt en inspiratiebron voor het nieuwe stationsgebied. Het karakter van het veenlandschap is door een lamellenstructuur in de luifel van het station verwerkt. Het principe van de lamellen is systematisch doorgevoerd in de organisatie en vormgeving van het station en het stationsgebied. De oost-west georiënteerde lamellenstructuur van de luifel vormt de belangrijkste drager van het ontwerp van Movares. De lamellen staan haaks op de richting van het spoor en verbinden zo letterlijk de beide zijden van het station. Tussen de lamellen is glas verwerkt, zodat juist in oost-westrichting een zo transparant mogelijk beeld ontstaat, met goed zicht op de treinen en goede zichtrelaties tussen beide zijden van het station. Onder deze luifel is het programma in een compacte organisatie rondom de loopstroom richting de perrontunnel georganiseerd. Het grootste gedeelte van de hal is overdekt, maar staat in open verbinding met het stationsplein. Tussen de Vredeveldsetunnel en de stationshal ligt de fietsenstalling op maaiveldniveau, verdeeld over twee lagen. Een deel van de begane grond is gereserveerd voor commerciële ruimtes. De overige voorzieningen zijn als losse glazen volumes onder de luifel geplaatst, zodat transparantie in oostwestrichting mogelijk blijft. Ook in de inrichting van de openbare ruimte is de lamellenstructuur doorgevoerd en verbeeld de verbinding van het station met enerzijds het centrum en anderzijds Assen-Oost. Aan de oostzijde geeft een bescheiden maar vergelijkbare lamellenstructuur vorm aan de entree en een open fietsenstalling. De bereikbaarheid is goed, de looplijnen zijn vloeiend en kort, op maaiveldniveau ontstaat een overzichtelijk station. Het programma is goed georganiseerd en zorgt voor een levendig aangezicht vanuit de stad. Reactie beoordelingscommissie Het plan van StudioSK/ Movares biedt volgens de beoordelingscommissie een systematisch en zeer consequente vertaling van het gekozen ontwerpconcept, het karakter van de Drentse veenlandschappen. Dit levert een enigszins rigide, maar tegelijkertijd ook gelaagde uitstraling; het stationsgebied heeft een duidelijk nieuw, herkenbaar karakter. De lamellen benadrukken vooral de richting van de oost-westverbinding en de relatie met de omgeving. De nadruk ligt zodoende minder op het creëren van een warme en gastvrije welkomstruimte. Dat ontbreekt wat de beoordelingcommissie betreft in dit ontwerp. Het is in die zin wat theoretisch. Juryrapport_2.indd 7 12-11-14 13:47
Motivatie van de beoordelingscommissie Nawoord De beoordelingscommissie spreekt haar waardering uit voor de ingediende ontwerpen en plannen van aanpak. De ontwerpen waren gemiddeld van een hoog niveau, de presentaties goed en het ingediende materiaal zorgvuldig opgesteld. Dit maakte de beoordeling tot een mooie maar ook moeilijke opdracht. Opvallend is, dat de voorstellen van Powerhouse company/ DeZwarteHond en MVRDV in alle opzichten een nekaan-nekrace aangingen. Zowel op het aanbiedingsontwerp als op de plannen van aanpak scoorden zij het hoogst. De plannen van Movares en van Paludan met Winhov ontliepen elkaar niet veel. De ambities zoals verbeeld door Powerhouse company/ DeZwarteHond en MVRDV zijn het beste beoordeeld. Zij zijn er beide in geslaagd om markante gebouwen te ontwerpen, die wat uitstraling en kenmerken betreft toch goed bij Assen passen. Het is veelzeggend dat het materiaalgebruik en de uitstraling van beide voorstellen vergelijkbaar zijn: steen voor de vloer en paviljoens, hout voor de constructie en luifel, glas voor de invulling. Ook de ambitie ten aanzien van de reizigers en ten aanzien van de organisatie van het station zijn in beide gevallen zeer positief beoordeeld. Voor de topeisen geldt dat de voorstellen van MVRDV en Powerhouse company/ DeZwarteHond elkaar niet veel ontliepen. Naast de ambitie en ruimtelijke kwaliteit van het aanbiedingsontwerp zijn de voorstellen tevens beoordeeld op de plannen van aanpak, de presentatie, de prijs van het voorlopig ontwerp en de geprognosticeerde kosten voor het vervolgproces. Powerhouse company/ DeZwarteHond scoorde beter dan de overige voorstellen. De beoordelingscommissie heeft veel gediscussieerd om tot een afgewogen oordeel te komen. De totaalscore resulteert uiteindelijk in een winnaar: Powerhouse company/ DeZwarteHond. Het markante stationsgebouw geeft het gebied een nieuwe identiteit. Met dit ontwerp zal de ambitie om een warme, gastvrije en eigentijdse entree naar de stad te maken, realiteit kunnen worden. November 2014 Juryrapport_2.indd 8 12-11-14 13:47