basistechnieken Leerdoelen De student kan een anamnese uitvoeren en gegevens verzamelen in functie van een massage De student heeft inzicht in de mogelijke fysiologische en neurofysiologische effecten van een massage De student kent zijn grenzen binnen het beroepsprofiel van de vroedvrouw en kent de contraindicaties van een massage De student kan het koppel op een correcte manier informeren hoe de massage verloopt De student kan omgaan met de psyco-sociale context van het koppel en rekening houden met de beleving voor, tijdens en na de massage De student kan op een inzichtelijke en correcte manier de verschillende massagetechnieken uitvoeren De student kan een juiste rapportage maken van de uitgevoerde handelingen in het dossier zorgvrager VOORBEREIDING informed choiced-toestemming toestemming NAZORG neem de nodige tijd en reflecteer zorgverlener dossierkennis basiskennis en kunde van massagetechnieken inzicht hebben in de mogelijke fysiologische en neurofysiologische effecten hiervan contra-indicaties kennen, grenzen kennen binnen het beroepsprofiel van de vroedvrouw en interdisciplinaire samenwerking reinig alle materiaal, zet de kamer terug in orde Materiaal handontsmetting, gemakkelijke kledij, indien massage van een zwangere: medium om FHT te beluisteren eventueel crèmes, olie, talkpoeder, verwarmingselement voor olie of warm water(au bain Marie opwarming), handdoeken,matjes, kussens,muziek Omgeving aangename, rustige omgeving met aangepaste kamertemperatuur
basisprincipes Algemene aandachtspunten hygiëne veiligheid beleving zelfzorg comfort ergonomie economie verzorgde handen, kortgeknipte nagels, indien lange haren: staart of opgestoken kennis van contra-indicaties via anamnese openheid en aandacht zorgverlener en zorgvrager met oog voor privacy uiting van gewaarwordingen aangepaste omgeving qua temperatuur, accommodatie, achtergrondsfeer gemakkelijke houding zorgvrager en zorgverlener weinig investering (gebruik van handen) Schrijf hier letterlijk de woorden hoe je de vrouw op een correcte manier zult informeren bij het begin van de massage 1
stap actie opmerkingen 1 Ken de leerinhouden van het hormonaal stelsel en het zenuwzintuigstelsel en kun deze leerinhouden volgens de regels van gezondheidsvoorlichting overbrengen naar de zorgvrager Ken de KCE richtlijnen voor laagrisicobevallingen inzake niet-farmacologische Pijnverlichtingsstrategieën Hormonaal stelsel en het zenuwzintuigstelsel :zie cursus. De NICE-richtlijn beveelt aan om de keuze van de vrouw te respecteren inzake ademhalingstechnieken en relaxatie, massages, ontsluitingsfase in het water, acupunctuur, acupressuur, hypnose of het spelen van muziek;alsook de eventuele veranderingen van keuzes tijdens de ontsluitingsfase te respecteren voor zover mogelijk binnen de organisatie. en geruststellende aanrakingen kunnen pijn en angsten verlichten (C). 2 Voer anamnese uit Tijdens zwangerschap: ken de zwangerschapsduur, GPA, verloop zwangerschap, eventuele complicaties, ervaringen met lichamelijke aanraking en vorige massages. Vraag klachten en pijn na. Houd rekening met de contra-indicaties om bepaalde handelingen uit te voeren tijdens de massage. Tijdens arbeid: idem items zwangerschap + Ken het dossier en verloop van arbeid (latente fase, actieve fase,..), observatie vitale parameters, foetaal welzijn (voer altijd eerst auscultatie uit vooraleer je start met de massage!),ligging baby, POVASI,. Tiidens postpartum idem items zwangerschap en arbeid + Ken het verloop van de bevalling Bij borstvoeding: ken het verloop van de lactatie Kennis en observatie moederlijk welzijn (moe, stress,uitputting,..) Ga welzijn baby na. Indien babymassage wordt uitgevoerd: ken de toestand van de baby (gewichtevolutie, drink-, slaap-, stoelgang- en plaspatroon). Observeer interactie baby- ouders. Kennis en observatie omgevingsfactors (bv. welzijn andere gezinsleden, sociale en economische situatie, andere hulpverleners binnen het gezin). 3 Zorg voor een aangename en rustige omgeving Aangepaste kamertemperatuur, omgeving die rust uitstraalt, eventueel aangepaste achtergrondmuziek Indien een massage met olie of crème op huid zorg voor de nodige privacy en hogere kamertemperatuur, aangepast afdekmateriaal (handdoeken, badlakens.;) Laat indien mogelijk GSM, telefoon niet rinkelen. Zorg dat je niet gestoord wordt door binnen -of/en buitenkomende mensen. Pas het licht aan volgens behoeften van de zorgvrager. 2
4 Informeer de zorgvrager en wacht toestemming af 5 Zorg voor een aangepaste houding voor zorgvrager en zorgverlener Weet dat een informed-choiced beslissing enkel de juiste is. Zorgvrager:afhankelijk welk lichaamsdeel gemasseerd wordt en wat de zorgvrager verlangt kan men liggen of zitten in verschillende houdingen. In elke houding zorg je ervoor dat de lichaamsdelen ondersteund worden om ontspannen te kunnen liggen of zitten. Bv. bij ruglig:hoofdkussentje, opgerolde handdoek in knieholten, enkels Zittend:stevig kussen, bal, Bij zwanger vrouw: wees bedacht op vena-cava en pas de houding aan in functie van het foetaal welzijn (zijligging, kussentje onder de rechterzij, simshouding,) Zorgverlener: zorg d.m.v. kussens, stoel, bal dat je gedurende de ganse massage geen kramp krijgt. Maak gebruik van een goed gepolsterde maar niet te zachte ondergrond. Een te zachte ondergrond verstoort je inschatting van de kracht die je aanwendt. Je kan werken op een bed, zetel of matjes op de grond. 6 Geef aandacht en toon respect Zorgverlener De kwaliteit van de aandacht waarmee je werkt is belangrijk. Hoe meer aanwezigheid je in je lichaam,handen weet te leggen, hoe gevoeliger ze worden en hoe beter je de andere aanvoelt. Een lichamelijke aanraking waar je enkel de technieken uitvoert worden mechanisch en geeft minder vertrouwen. Observeer gedurende de ganse massage non-verbale uitingen van de zorgvrager. Houd rekening met hetgeen gezegd of gevraagd wordt. Zorgvrager Aandacht die van beide kanten komt werkt nog krachtiger. Probeer bewust aandacht te geven aan de aanrakingen. Op deze manier zal je minder vlug de neiging krijgen om te beginnen denken en piekeren en kom je automatisch en gemakkelijker tot ontspanning. Geef tijdens de ganse massage duidelijk aan als er iets onaangenaam voelt. Blijf goed ademen. Geef ook uiting met klanken of woorden als je daar behoefte aan hebt. 7 Stap 1 van de massage Informeer de zorgvrager over het onderstaande Zorgvrager Haal een aantal keer diep adem. Zucht. Maak in gedachten contact met de ondergrond waarop je ligt of zit. 3
Indien gebruik wordt gemaakt van olie of crèmes: ontbloot de lichaamsdelen die zullen gemasseerd worden. Ga na of je je comfortabel voelt. Zorgverlener Zorg dat je propere en warme handen hebt, gewassen en ontsmet. Haal zelf ook een paar keer diep adem. Schud je handen los. Wrijf je handen een paar keer stevig over elkaar, zodat je de warmte voelt tintelen. Bij gebruik van olie of crèmes: giet de olie altijd eerst in je eigen hand en niet rechtsreeks op het lichaam van de zorgvrager. Verwarm de olie verder door hem al wrijvend over je handen te verspreiden. Plaats de olie of crème in de onmiddellijke nabijheid op een veilige plek waar je de fles niet kunt omstoten. Stap 2 van de massage Tijdens het masseren kun je gebruik maken van verschillende massagetechnieken afhankelijk van de behoeften en situatie van de zorgvrager. Ken je grenzen als vroedvrouw! Strijken of effleureren Deze techniek heeft geen echte dieptewerking, maar verwarmt en ontspant het gebied dat je zult masseren. Het is daarom goed dat je altijd met strijkbewegingen begint. Strijkbewegingen kun je voor alle onderdelen van het lichaam gebruiken en zowel licht als stevig toepassen, zowel in de lengte als cirkelend strijken. Je zorgt ervoor dat het hele oppervlak van je handen in aanraking is met het lichaam. Volg de rondingen van het lichaam. Kneden Met kneden bereik je de onderhuidse weefsels of kun je inwerken op de spieren. Het helpt de spanning in de spieren los te maken en bevordert de bloedsomloop en stimuleert de afvoer van afvalstoffen. Het kan worden toegepast op alle vlezige gebieden. Het kneden doe je door met de volle hand voorzichtig wat vlees-of spierweefsel te pakken en samen te drukken. Dit kan je doen met de rechter-en linkerhand. Ook door te wringen werk je in op het halfdiepe weefsel. Bij het wringen plaats je je handen aan weerszijde op het lichaamsdeel(bv. arm, been). Duw de dichtstbijzijnde hand naar voor, terwijl je de andere naar je toetrekt en herhaal dit in de tegenovergestelde richting. Schuif de handen steeds een stukje op zodat je het gehele lichaamsdeel langzaam afwerkt. Wrijven of frictie en druktechnieken Met deze technieken kan je lokale spanningen en pijnpunten opzoeken en masseren. Wrijven doe je door een verplaatsende druk uit te Maak contact met je handen op het lichaam van de zorgvrager. Voel. Begin dan met de massage. Zorg ervoor dat je bewegingen soepel, vloeiend en ritmisch zijn en blijven. Zorg ervoor dat je beide handen steeds contact houden met het lichaam van de zorgvrager, ook als de ene hand niet aan het masseren is. Werk met een dosering aangepast aan je doel en de verwachtingen van de zorgvrager. Je kan doseren door te spelen met de volgende vier parameters: kracht, richting, snelheid en tijdsduur. Let er steeds op dat je geen druk geeft op de doornuitsteeksels van de wervels, gewrichten of de zwangere buik. Houd je handen bij het masseren zoveel mogelijk in het verlengde van je polsen (voorkomen scheve druk op je gewrichten). Zorg daarbij voor een dorsiflexie in je polsen zodat de druk die je geeft vanuit de hiel van de hand vertrekt en zich verspreidt over de hele hand. Houd je ellebogen gespreid en werk met je hele lichaam mee. Forceer je lichaam niet. Zorg dat je op een goede afstand en goed voor het te masseren deel staat of zit. Verplaats je zo nodig indien je een positie hebt die niet meer handig is. Gebruik de verschillende technieken afgestemd op hetgeen nodig is. 4
oefenen met je duimen, vingertoppen, duimmuis of pinkmuis, handpalm, hele hand of kneukels. Je kunt kleine cirkelvormige bewegingen maken(bv. rond de gewrichten of tussen de schouderbladen) waarbij de huid door de druk meedraait over de dieper gelegen delen. De vingers, duim of muis van de hand die niet aan de beurt zijn haal je bovenlangs of zijlings telkens weer terug en kun je telkens een beetje verder zetten terwijl je ritmisch blijft voortbewegen. Je dringt verder door dan de oppervlakkige spierlagen en komt bij onderliggende spieren waar verborgen spanningen kunnen zitten. Ken je grenzen hierbij als vroedvrouw.je bezit niet de opleiding als kinesist,chiropracter, osteopaat..anamnese en continue observatie gewaarwordingen zorgvrager zijn hierbij van groot belang. Drukken doe je met de vingers, vuisten of de handpalm. Dit kan je kortdurend uitvoeren of het lichaamsdeel langer indrukken. Tokkelen of pianoteren, bekloppen, hakken, klappen Tokkelen doe je met de vingertoppen. Hakken doe je met de ulnaire randen van de handen. Afhankelijk van hoe je de parameters doseert kan dit een relaxerend of stimulerend effect hebben. Bekloppen doe je met de handen of vuisten, dit kan zacht tot zeer stevig uitgeoefend worden. Schudden en vibreren Deze technieken kunnen tonusverlagend en ontspannend werken. Stap 3 van de massage Eindig de massage steeds eerst met een eindeffleurage in de richting van het hart en vervolgens met licht afstrijken van het gemasseerde gebied. Doe dit altijd in de richting van de voeten. Laat je handen eventueel nog even rusten op het lichaam van de zorgvrager. Blijf daarna rustig en met aandacht naast de zorgvrager zitten. Geef de zorgvrager de nodige tijd om op te staan. Indien behoefte reflecteer over de massage; 8 Rapporteer in het dossier Noteer dat je een massage uitvoerde en schrijf belangrijke observaties, gegevens en resultaten op. 5