Kansen en bedreigingen, sterktes en zwaktes Dit is een bijlage bij het Humanitas Jaarverslag 2011, www.humanitasjaarverslag.nl
Om haar koers voor de komende jaren te kunnen bepalen, heeft Humanitas vastgesteld waar zij nu staat en wat er binnen de organisatie en daaromheen gebeurt. Kansen en bedreigingen Meer mensen tussen wal en schip De groep mensen die zonder sociale ondersteuning ernstig in problemen raakt, neemt toe. Deze mensen verdienen de komende jaren bijzonder de aandacht van Humanitas. Door het wegvallen van sociale netwerken zijn gezinnen steeds vaker op zichzelf aangewezen. Ook is de afgelopen jaren het aantal huishoudens met financiële problemen flink toegenomen. Dit zijn niet alleen gezinnen met een minimuminkomen, maar ook tweeverdieners en jongeren. Ook voor andere groepen, zoals (ex-)gedetineerden en hun kinderen, mensen met een psychiatrische achtergrond en asielzoekers, is in het huidige politiek-maatschappelijke klimaat minder oog. Door de vaak complexere problemen waarmee zij kampen is de ondersteuning van deze groepen niet eenvoudig; steeds minder organisaties kiezen hier nog voor. Een laatste doelgroep die groeit, is die van mensen in een sociaal isolement. Inmiddels bestaat een derde van alle huishoudens in Nederland uit één persoon ouderen en jongeren en dit percentage groeit. Eenpersoonshuishoudens lopen een relatief groot risico op sociaal isolement. Sociaal isolement zet mensen op een maatschappelijke achterstand en heeft zowel voor het individu als voor de samenleving langdurig gevolgen. Terugtredende overheid, veranderende relaties De overheid laat steeds meer over aan de markt, op alle fronten waar Humanitas actief is. Op het gebied van welzijn, zorg en wonen wordt stevig bezuinigd, met name binnen de formele vormen van ondersteuning. Terwijl de overheid terughoudender wordt in het verstrekken van subsidies, scherpt diezelfde overheid de eisen voor prestaties van opdrachtnemers aan. Voor vrijwilligersorganisaties als Humanitas is het een uitdaging om aan de strengere subsidieregels met bijbehorende eisen en administratieve verantwoording te kunnen voldoen. Het terugtreden van de overheid biedt ook kansen voor Humanitas om samen met die overheid een dialoog te voeren over de aanpak van complexe maatschappelijke vraagstukken. De overheid heeft aan Humanitas met haar ervaring een kundige gesprekspartner. In een groot aantal gemeenten ziet Humanitas dat haar bijdrage hoog wordt gewaardeerd en dat er vaker een beroep op de dienstverlening van de vereniging wordt gedaan. Veranderende regelgeving en de civil society Met de ontwikkelingen rond de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) zullen professionele zorgtaken steeds meer bij mantelzorgers en vrijwilligers komen te liggen. Steeds vaker zal de zorg worden geboden door (goedkopere) vrijwilligersorganisaties. De naderende transities in de jeugdzorg en andere werkvelden waarin Humanitas actief is, zal de vraag naar ondersteuning door vrijwilligers doen toenemen. In 2012 zal het kabinet naar verwachting besluiten om de gehele functie extramurale begeleiding (nu ook de zwaardere vormen van begeleiding) uit de AWBZ over te hevelen naar de Wmo. De regie komt hiermee in handen van de gemeenten. 2
Gemeenten bezinnen zich op de vraag hoe ze deze nieuwe taken zullen oppakken en kunnen daarbij kiezen voor verschillende vormen van aanbesteden of subsidiëring. In deze zoektocht wordt vaak ook de civil society betrokken: wat kunnen burgers hieraan zélf bijdragen (zelfzorg, mantelzorg)? Welke inbreng hebben vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties? Humanitas pleit ervoor dat vrijwilligersorganisaties vroegtijdig en actief betrokken worden in deze denkprocessen. De grenzen aan het vrijwilligerswerk De toenemende complexiteit van de vraag naar ondersteuning heeft Humanitas genoodzaakt tot het maken van duidelijkere afspraken over wat de vereniging aan vrijwilligerswerk voor haar rekening wil en kan nemen. Zo hanteert Humanitas al geruime tijd het uitgangspunt om in principe alleen tijdelijke en activerende ondersteuning aan te bieden. Deze moet bijdragen aan het versterken van de kracht van de deelnemer en aan het vergroten van het zelfvertrouwen, zodat hij het na enige tijd weer zelf redt. De vrijwilligers van Humanitas zien dit ook als kern en uitdaging van hun werk. Zorg in de vorm van hulp bij opstaan en aankleden, persoonlijke verzorging, voeding en medicijngebruik rekent Humanitas niet tot het takenpakket van haar vrijwilligers. Ook de vrijwilligers geven in onderzoeken aan deze werkzaamheden niet tot hun taken te zien. De vrijwilligers van Humanitas bieden in principe tijdelijke en activerende ondersteuning. Dat neemt niet weg dat er ook grote groepen mensen zijn die niet afdoende geholpen zijn met een tijdelijke ondersteuning, mensen die ook op de langere termijn een steuntje in de rug nodig zullen hebben. Coördinatoren proberen deze deelnemers zo goed mogelijk te verwijzen naar andere lokaal werkzame organisaties. Maar de vraag blijft steeds indringender terugkeren of de vereniging naast haar activerende ondersteuning ook niet een vorm van terugkerend en langer durend ondersteunend contact moet ontwikkelen, om te helpen voorkomen dat mensen terugvallen in de oorspronkelijke situatie. Het definitieve antwoord op deze vraag heeft Humanitas nog niet gevonden. Meer concurrentie tussen goede doelen De concurrentie tussen de goede doelen in de strijd om geld wordt sterker. Een helder profiel, het sterk merk, een consistente boodschap, een reputatie, onderscheidend vermogen en meer zichtbaarheid zijn daarom essentieel geworden. Binding aan organisaties verandert Een levenslange verbintenis aan een club, vereniging of goed doel wordt minder vanzelfsprekend. Net als bij de meeste andere verenigingen neemt het aantal leden van Humanitas langzaam af. Ook donateurs en vrijwilligers binden zich minder langdurig aan de organisatie. Telkens weer moet de aandacht van de achterban gegrepen worden. Mensen verbinden zich liever aan thema s en onderwerpen die hen persoonlijk raken dan aan grote, meer anonieme organisaties. Financiers stellen steeds meer eisen De financiers van Humanitas willen meer inbreng in de uitvoering van de projecten en een regelmatige terugkoppeling. Geldgevers willen weten waaraan hun geld wordt besteed en of het goed wordt besteed. Effectiviteit en zichtbaarheid van de resultaten worden heel belangrijk, evenals de mate van professionaliteit. Resultaten moeten gemeten en geëvalueerd kunnen worden. Belangrijke instrumenten hierbij zijn benchmarking en tevredenheidsonderzoek onder klanten en medewerkers. Daarnaast moet de informatie over fondsenwerving open en helder zijn en de kosten in verhouding staan met de opbrengsten. 3
Sterktes Sterke missie en waarden De missie en waarden van Humanitas zijn na 65 jaar nog altijd onderscheidend. Ze passen nog steeds bij de tijd en de wensen in de samenleving. Vrijwilligers met passie en professionaliteit Humanitas heeft 11.500 goed getrainde vrijwilligers die werken met passie en professionaliteit. Hun inzet en betrokkenheid blijven de kracht van Humanitas. Humanitas is menselijk, dichtbij, persoonlijk en besparend De dienstverlening van Humanitas is veelal kleinschalig, persoonlijk en dicht bij de mensen. De contacten van mens tot mens zijn lokaal ontstaan en georganiseerd. Bovendien levert de ondersteuning door vrijwilliger de samenleving geld op: door al in een vroeg stadium gerichte ondersteuning te bieden, kan met ondersteuning door vrijwilligers (dure) professionele hulpverlening worden uitgesteld of voorkomen. Lokale focus en landelijk netwerk Humanitas werkt vanuit ruim tachtig lokale afdelingen die worden ondersteund door een organisatie van beroepskrachten. De combinatie van lokale kennis en de verbondenheid aan een landelijk netwerk zijn een belangrijke kracht van Humanitas. Een traditie van innovatie Humanitas bewijst sinds jaar en dag hoe innovatief een vrijwilligersorganisatie kan zijn. Door in te spelen op lokale behoeften, zelf verantwoordelijkheid te nemen voor de omgeving en dicht bij de deelnemers te staan, ontstaan steeds nieuwe activiteiten en projecten die landelijk worden opgepakt en ook buiten de organisatie inspiratie bieden. Lid van de humanistische beweging De humanistische beweging in Nederland is springlevend. Op allerlei terreinen werkt Humanitas samen met andere humanistische organisaties. Dit houdt de vereniging scherp en hier gaat ze graag mee door. 4
Zwaktes Meer focus Humanitas is een organisatie met 650 projecten en vijf programmalijnen. Dat is niet altijd even overzichtelijk en zo veelomvattend dat het moeilijk is om overal dezelfde kwaliteit te kunnen garanderen. De organisatie ontkomt er niet aan om de komende jaren te kiezen voor de doelgroepen die haar het hardst nodig hebben. Sterkere community De afgelopen jaren kreeg Humanitas er jaarlijks meer deelnemers, vrijwilligers, activiteiten en projecten, en samenwerkingpartners bij. Toch is er ook een zorgelijke ontwikkeling: het aantal leden en vaste donateurs loopt langzaam terug. Een duidelijker profiel Veel mensen hebben een positief gevoel bij Humanitas, maar weten eigenlijk niet wat Humanitas doet of kennen slechts één aspect van het werk. Hier liggen grote uitdagingen voor de vereniging: op het gebied van leden- en vrijwilligerswerving, het bereiken van de juiste doelgroepen en het werven van fondsen. Ook de positionering van Humanitas en het merkdenken moeten nog verder worden ontwikkeld. Meer inzicht in resultaten Doen we de goede dingen? Doen we de dingen goed? In de afgelopen jaren is nog te weinig onderzoek gedaan naar tevredenheid en waardering onder deelnemers, vrijwilligers en medewerkers. Dit is een speerpunt voor de komende periode. Ook wil Humanitas meer onderzoek doen naar de effecten van haar ondersteuning. Hiermee kan zij beter aantonen wat haar meerwaarde is. Transparantere bedrijfsvoering Door haar verenigingsstructuur en het werken vanuit districten én een landelijk bureau is Humanitas een complexe organisatie. De vijf districten hebben elk hun eigen ontwikkeling doorgemaakt. De komende jaren zullen afspraken gemaakt worden om op een aantal gebieden (financiën, P&O, projectmatig werken, etc.) uniformer te gaan werken. Om de continuïteit van de vereniging, haar projecten en activiteiten op langere termijn te kunnen waarborgen, moet een aangescherpt financieel beleid worden gevoerd met sluitende exploitatie- en projectbegrotingen. Geen structurele lasten zonder structurele inkomsten en het op peil houden van het vermogen. Humanitas zet onder andere in op meer baten uit eigen fondsenwerving, verlaging van overheadkosten en het vereenvoudigen van de financiële administratie. Projectmatig en planmatig werken zullen in de komende beleidsperiode dan ook extra aandacht krijgen. Bredere inzet digitale media Humanitas zou bij het ontwikkelen van nieuwe vormen van ondersteuning en in haar communicatie met belanghebbenden veel meer gebruik kunnen maken van internet en andere moderne media. 2012 Vereniging Humanitas. Niets uit deze uitgave mag geheel of gedeeltelijk, op welke wijze dan ook, worden verveelvoudigd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Rechten en wijzigingen voorbehouden. 5